• Nie Znaleziono Wyników

Technik und Kultur : Zeitschrift des Verbandes Deutscher Diplom-Ingenieure, Jg. 27, Nr 3

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Technik und Kultur : Zeitschrift des Verbandes Deutscher Diplom-Ingenieure, Jg. 27, Nr 3"

Copied!
16
0
0

Pełen tekst

(1)

TECHNIK u n d KULTUR

Zeitschrift des Verbandes Deutscher Diplom-Ingenieure

| D S | | 27. IAH RG ANO B E R L I N . 30. MÄRZ 1936 Nr. 3. S. 53— 48 | | ^ f j l

‘D ip l.-ön g. H. Steinwarz in Berlin.

Theorie und Praxis,

ein Rückblick auf die Aktion „Gutes Licht — gute Arbeit"

D ie i n d e n T a g e n v o m 21. O k to b e r b i s 2. N o v e m b e r 1935 d u r c h g e f ü h r t e A k t i o n „ G u t e s L ic h t — g u t e A r b e i t “ v e r ­ f o lg te d a s Z ie l, d i e v o n d e r W is s e n s c h a f t u n d i n s b e s o n ­ d e r e v o n d e n M i t g l i e d e r n d e r D e u ts c h e n l i c h t t e c h n i s c h e n G e s e lls c h a f t g e s a m m e l te n K e n n t n i s s e l i c h t t e c h n i s c h e r A r t f ü r d e n A r b e i t s p l a t z s c h l a g a r t i g u n d d u r c h e i n e b i s h e r n i c h t g e k a n n t e A r t ö f f e n t l i c h e r P r o p a g a n d a f ü r d i e P r a x i s n u t z b a r z u m a c h e n . W ie a u f v i e l e n a n d e r e n A r b e i t s ­ g e b i e t e n , d i e sic h m it d e r G e s t a l t u n g d e r A r b e i t s s t ä t t e b e ­ s c h ä f tig e n , w a r a u c h i n d e r L ic h tt e c h n i k d e r te c h n i s c h ­ w is s e n s c h a f t l i c h e F o r t s c h r i t t s c h o n s e i t m e h r e r e n J a h r e n so w e i t g e d i e h e n , d a ß d i e E r g e b n i s s e u n m i t t e l b a r in d ie P r a x i s h ä t t e n ü b e r n o m m e n w e r d e n k ö n n e n . I n d e s s e n h a b e n d i e b e s t e h e n d e n O r g a n i s a t i o n e n z w a r v e r s u c h t , d i e s e U e b e r m i t t l u n g in d i e P r a x i s z u b e w e r k s t e l l i g e n , a b e r d i e d a m a l s v o r h a n d e n e n O r g a n i s a t i o n s - u n d P r o p a g a n d a ­ m ö g lic h k e ite n w a r e n z u w e n i g u m f a n g r e i c h , u m ü b e r a l l d o r t , w o s ie h ä t t e n e i n g e s e t z t w e r d e n k ö n n e n , a u c h w i r k ­ lic h i h r e n Z w e c k z u e r r e i c h e n . D ie D e u ts c h e A r b e i t s ­ f r o n t m it i h r e m A m t „ S c h ö n h e it d e r A r b e i t “ h a t b e i d e r n e u e r d i n g s d u r c h g e f ü h r t e n A k t i o n v e r s u c h t , T h e o r i e u n d P r a x i s z u s a m m e n z u f ü h r e n u n d s o w o h l i h r e e i g e n e O r ­ g a n i s a t io n w ie a u c h a l l e w i c h t i g e n e l e k t r o t e c h n i s c h e n G e s e lls c h a f te n u n d V e r e i n i g u n g e n f ü r d i e P r o p a g a n d a e i n e r g u t e n B e le u c h t u n g a m A r b e i t s p l a t z e i n z u s e tz e n . D e r V e r s u c h k a n n im g r o ß e n u n d g a n z e n a l s g e g lü c k t b e z e i c h n e t w e r d e n . D ie G e s a m t d u r c h f ü h r u n g d e r A k tio n la g in d e n H ä n d e n d e s A m te s f ü r „ S c h ö n h e it d e r A r b e i t “ , w ä h r e n d s ic h f ü r d ie t e c h n i s c h e n R e f e r a t e s o w ie f ü r d i e V o r b e r e i tu n g d e r B r o s c h ü r e u n d d e r V o r t r ä g e d i e D e u t ­ s c h e l i c h tte c h n is c h e G e s e lls c h a f t u n d d ie A r b e i t s g e m e i n ­ s c h a ft z u r F ö r d e r u n g d e r E l e k t r o w i r t s c h a f t z u r V e r f ü ­ g u n g g e s t e l lt h a t t e n . D u r c h e i n e n E r l a ß d e s R e ic h s ­ a r b e i t s m i n i s t e r s w a r a u c h d i e G e w e r b e a u f s i c h t z u r M it­

a r b e i t h e r a n g e z o g e n w o r d e n . D u r c h b e s o n d e r e , i n d e n e i n z e l n e n G a u e n g e b i l d e t e A r b e i t s a u s s c h ü s s e w u r d e n d i e g e s a m t e n V o r a r b e i te n e r l e d i g t . F ü r d i e s e V o r a r b e i t e n w a r e n R ic h tlin ie n h e r a u s g e g e b e n w o r d e n , d i e s e l b s t v e r ­ s t ä n d li c h n u r h i n w e i s e n d e n C h a r a k t e r h a b e n k o n n t e n .

I n 564 S c h u l u n g s a b e n d e n w u r d e n v o r a l l e m d i e T r ä g e r d e r A k tio n , d . h . d i e A m t s w a l te r u n d E le k tr o f a c h l e u t e , n o c h m a ls e i n g e h e n d ü b e r d i e B e d e u t u n g d e r k ü n s t l i c h e n u n d n a t ü r l i c h e n B e le u c h t u n g u n t e r r i c h t e t , so d a ß e in V e r s a g e n d i e s e r K r e i s e in d e n T a g e n d e r e r h ö h t e n W e r ­ b u n g w e d e r in s a c h l i c h e r n o c h in f a c h l i c h e r B e z ie h u n g e i n t r e t e n k o n n te .

D ie Z u s a m m e n a r b e i t d e r b e t e i l i g t e n S t e l l e n w a r v o r ­ b ild lic h u n d l i e f e r t e e i n e n B e w e is d a f ü r , d a ß e s im n a ­ tio n a l s o z i a l i s t i s c h e n D e u t s c h l a n d n i c h t d a r a u f a n k o m m t, w e r s o lc h e A k tio n e n l e i t e t , s o n d e r n m it w e l c h e r G e s i n ­ n u n g d ie d a r a n B e te il i g t e n s ic h a n d a s W e r k m a c h e n . U m so b e d a u e r l i c h e r is t e s d a h e r , d a ß f a s t d a s g e s a m t e

E l e k t r o h a n d w e r k s ic h k a u m u m d i e D u r c h f ü h r u n g d e r A k t i o n b e k ü m m e r t e , o b w o h l e s d o c h s p ä t e r s e h r g r o ß e n N u tz e n d a v o n h a b e n s o l l t e . B e s o n d e r e r D a n k m u ß d e n E l e k t r i z i t ä t s w e r k e n a u s g e s p r o c h e n w e r d e n , d i e i n g a n z D e u t s c h l a n d d i e A k t i o n m u s t e r g ü l t i g m i t d u r c h f ü h r t e n .

A ls W e r b e m i t t e l s t a n d e n B r o s c h ü r e n , P l a k a t e , D i a ­ p o s i t i v e m it S c h a l l p l a t t e n u n d e i n L i c h t b i l d v o r t r a g z u r V e r f ü g u n g . B e s o n d e r s e r f o l g r e i c h w a r e n d i e d u r c h d i e G a u r e f e r e n t e n d e s A m te s „ S c h ö n h e i t d e r A r b e i t “ d u r c h ­ g e f ü h r t e n B e tr i e b s b e s i c h t i g u n g e n , i n d e n e n d e n B e t r i e b s ­ f ü h r e r n a n H a n d v o n L i c h t m e s s e r n j e w e i l s g e z e i g t w e r ­ d e n k o n n t e , w i e w e i t d i e b e i i h n e n e i n g e b a u t e n B e le u c h ­ t u n g s a n l a g e n f a ls c h o d e r r i c h t i g w a r e n . D i e s e B e f u n d e w u r d e n i n b e s o n d e r e n P r o t o k o l l e n n i e d e r g e l e g t , v o n d e n e n b i s h e r e t w a 1100 a n d a s R e ic h s a m t „ S c h ö n h e i t d e r A r b e i t “ e i n g e g a n g e n s i n d . E s h a t s ic h a l s w ü n s c h e n s ­ w e r t h e r a u s g e s t e l l t , m ö g lic h s t v i e l e D i e n s t s t e l l e n , s e i e s d e r D A F o d e r d e r G e w e r b e a u f s i c h t, d i e o ft i n d i e B e ­ t r i e b e g e h e n , m i t L ic h tm e s s e r n a u s z u s t a t t e n . W e i t e r e W e r b e m a ß n a h m e n w a r e n d i e i n g a n z D e u t s c h l a n d d u r c h ­ g e f ü h r t e n 231 G r o ß k u n d g e b u n g e n , d i e i n s g e s a m t v o n 300 00 0 V o lk s g e n o s s e n b e s u c h t w u r d e n . I n e i n z e l n e n S t ä d t e n w u r d e n b e s o n d e r e P l a k a t w a g e n b e r e i t g e s t e l l t , e b e n s o w i e s e n L ic h ts ä u l e n a u f g r o ß e n P l ä t z e n , v o r B a h n ­ h ö f e n u n d v o r g r o ß e n G e b ä u d e n a u f d i e A k t i o n h i n . M a r ­ k a n t e G e b ä u d e , g r o ß e F a b r i k e n u s w . w u r d e n w ä h r e n d d e r D a u e r d e r A k t i o n d u r c h S c h e i n w e r f e r a n g e s t r a h l t , u n d in e i n e m G a u h a t t e m a n e i n e S o n d e r a u s g a b e e i n e r Z e i tu n g in e i n e r A u f l a g e v o n 130 00 0 E x e m p l a r e n ü b e r d i e B e d e u t u n g d e s g u t e n L ic h te s h e r a u s g e g e b e n . W o d a s E l e k t r o h a n d w e r k m i t a r b e i t e t e , w u r d e n d i e S c h a u ­ f e n s t e r d e k o r i e r t u n d b e s o n d e r e A u s s t e l l u n g e n ü b e r g u t e u n d s c h le c h te A r b e i t s p l a t z b e l e u c h t u n g v e r a n s t a l t e t .

B is z u m 10. D e z e m b e r 1935 w u r d e n d u r c h u n s e r e A m t s w a l te r 1470 B e t r i e b e b e s i c h t ig t , v o n d e n e n i n s ­ g e s a m t 590 B e t r i e b e V e r b e s s e r u n g e n in b e z u g a u f B e ­ l e u c h t u n g s o f o r t d u r c h f ü h r t e n ; w e i t e r e 50 0 B e t r i e b e s a g t e n V e r b e s s e r u n g e n im L a u f e d e r n ä c h s t e n M o n a te z u . A u s d i e s e n Z a h l e n i s t z u e r s e h e n , d a ß i n a l l e n G a u e n d i e L i c h t v e r h ä l t n i s s e i n d e n B e t r i e b e n z u w ü n ­ s c h e n ü b r i g l a s s e n . D a m i t i s t d i e W i c h t i g k e i t d i e s e r A k t i o n e i n d e u t i g b e w i e s e n .

D ie V e r b e s s e r u n g e n d e r L i c h t v e r h ä l t n i s s e b e z o g e n s ic h n a t ü r l i c h n i c h t n u r a u f d i e k ü n s t l i c h e B e le u c h t u n g , s o n d e r n v o r a l l e m a u c h a u f d i e n a t ü r l i c h e B e le u c h t u n g , d i e i n v i e l e n F ä l l e n d u r c h V e r g r ö ß e r u n g d e r F e n s t e r o d e r d u r c h E i n b a u v o n F e n s t e r n d u r c h g e f ü h r t w e r d e n k o n n t e . E s i s t e r w ä h n e n s w e r t , d a ß i n G e g e n d e n , in d e n e n b e s o n d e r s g r o ß e I n d u s t r i e w e r k e s i n d , d i e e r ­ m i t t e l t e Z a h l d e r s c h le c h t b e l e u c h t e t e n B e t r i e b e e t w a 72 v H . u n d d i e d e r g u t b e l e u c h t e t e n 28 v H . b e t r u g , w ä h ­ r e n d d a s V e r h ä l t n i s in a n d e r e n G e g e n d e n 9 0 v H . zu

(2)

34 L y n k e u s : R undblick T ech n ik u. K u ltu r

10 v H . w a r . B e s o n d e r s w u r d e a u c h b e i B e h ö r d e n s c h le c h te B e le u c h t u n g f e s t g e s t e l l t . H i e r b e s t e h e n n o c h e i n z e l n e V o r s c h r i f t e n , d i e d e m h e u t i g e n S t a n d d e r T e c h n i k n ic h t a n g e g l i c h e n s i n d u n d d r i n g e n d e i n e r R e v is i o n b e d ü r f e n . E b e n s o s c h l e c h t w a r e n d i e L i c h t v e r h ä l t n i s s e v o r a l l e m in m i t t l e r e n , k l e i n e n u n d k l e i n s t e n B e t r i e b e n . M e is te n s w u r d e i n d i e s e n B e t r i e b e n f e s t g e s t e l l t, d a ß d i e A r b e i t s ­ p l ä t z e e t w a y3 b i s Yi d e r v o n d e r D e u t s c h e n l i c h t t e c h n i ­ s c h e n G e s e l l s c h a f t a l s N o rm b e z e i c h n e t e n B e le u c h t u n g s ­ s t ä r k e n a u f w i e s e n .

A b e r n i c h t n u r g e r i n g e L i c h t s t ä r k e , s o n d e r n a u c h a n d e r e F e h l e r q u e l l e n w u r d e n i m m e r w i e d e r f e s t g e s t e l l t , a m h ä u f i g s t e n u n z u r e i c h e n d e r S c h u tz g e g e n B l e n d u n g u n d f a l s c h e A n o r d n u n g d e r B r e n n s t e l l e n .

D i e e r f r e u l i c h s t e E r f a h r u n g d e r P r o p a g a n d a - A k t i o n w a r d a s l e b h a f t e I n t e r e s s e , d a s i h r v o n d e n B e t r i e b s ­ f ü h r e r n e n t g e g e n g e b r a c h t w u r d e . M e is te n s k o n n t e i h n e n j a a u c h n a c h g e w i e s e n w e r d e n , d a ß e i n e V e r b e s s e r u n g d e r L i c h t v e r h ä l t n i s s e o h n e a l l z u h o h e K o s te n u n d a u c h o h n e M e h r v e r b r a u c h a n S t r o m d u r c h g e f ü h r t w e r d e n k a n n , w e n n d i e u n g e e i g n e t e n B e l e u c h t u n g s k ö r p e r d u r c h z w e c k m ä ß ig e e r s e t z t w e r d e n . A b e r a u c h i n d e n B e ­ t r i e b e n , w o d u r c h B e le u c h t u n g s a n l a g e n e i n e r h ö h t e r S t r o m v e r b r a u c h e i n t r i t t , z e i g e n s i c h d i e B e t r i e b s f ü h r e r g e r n b e r e i t , i m I n t e r e s s e i h r e r G e f o lg s c h a f t, d i e g e r a d e

d i e s e B e s t r e b u n g e n d a n k b a r a n e r k e n n t , a l s n o t w e n d i g e r k a n n t e V e r b e s s e r u n g e n d u r c h z u f ü h r e n .

B e m e r k e n s w e r t i s t ü b r i g e n s d a s I n t e r e s s e , d a s a u c li d a s A u s l a n d a n d i e s e r A k t i o n n a h m . S o s c h r i e b e in e i t a l i e n i s c h e Z e i tu n g , d a ß d a s A m t „ S c h ö n h e i t d e r A r ­ b e i t “ d i e e r h a l t e n e n p r a k t i s c h e n E r g e b n i s s e w a h r s c h e i n ­ lic h f ü r e i n e g e s e t z l i c h e R e g e l u n g d e r n o t w e n d i g e n B e ­ l e u c h t u n g s s t ä r k e n z u v e r a r b e i t e n b e a b s i c h t i g e , w a s ja a u c h t a t s ä c h l ic h a u f G r u n d d e r B e t r i e b s p r o t o k o l l e zu e i n e m s p ä t e r e n Z e i t p u n k t g e s c h e h e n so ll.

D ie A m e r i k a n e r g l a u b t e n f e s t s t e l l e n z u k ö n n e n , d a ß d i e A k t i o n w o h l w e s e n t l i c h d u r c h d i e a m e r i k a n i s c h e n A r b e i t e n ü b e r „ B e t t e r L i g h t — B e t t e r S i g h t “ b e e i n d r u c k t w o r d e n s e i. S ie i n t e r e s s i e r t e n s ic h a b e r t r o tz d e m s e h r s t a r k f ü r d i e A r t d e r o r g a n i s a t o r i s c h e n u n d p r o p a g a n ­ d i s t i s c h e n D u r c h f ü h r u n g . E b e n s o h a t s ic h H o l l a n d ü b e r d i e D u r c h f ü h r u n g d e r A k t i o n e i n g e h e n d e r k u n d i g t .

E s i s t s i c h e r , d a ß d i e g e p l a n t e W i e d e r h o l u n g d e r A k t i o n „ G u t e s L ic h t — G u t e A r b e i t “ n o c h w e i t g r ö ß e r e p r a k t i s c h e E r g e b n i s s e e r z i e l e n w i r d . A b e r a u c h v o n d e r e r s t e n A k t i o n k a n n m a n m i t G e n u g t u u n g f e s t s t e l l e n , d a ß h i e r m i t E r f o l g d e r A n s a t z g e m a c h t w o r d e n i s t , e i n m a l g e w o n n e n e t e c h n i s c h - w i s s e n s c h a f t l ic h e E r g e b n i s s e a u f b r e i t e s t e r B a s i s f ü r d i e w e r k t ä t i g e P r a x i s n u t z b a r z u m a c h e n .

Rundblick

D ie f o r t s c h r e i t e n d e M o t o r i s i e r u n g D e u t s c h l a n d s , e i n e s c h w e r e G e f a h r f ü r d e n B e r u f s s t a n d u n d d a r ü b e r d u r c h d i e w e i t b l i c k e n d e n M a ß n a h m e n d e r R e i c h s f ü h r u n g h i n a u s f ü r d i e g e s a m t e R e c h t s p f l e g e . U m d i e s e r G e - e i n g e l e i t e t u n d g e f ö r d e r t , i s t a u s f o l g e n d e n Z a h l e n e r - f a h r z u b e g e g n e n u n d d e n N a c h w u c h s v o r u n a u s b l e i b -

s i c h tl i c h : l i e h e n E n t t ä u s c h u n g e n z u b e w a h r e n , h a t d i e R e ic h s -

A n P e r s o n e n k r a f t w a g e n w u r d e n a b g e s e t z t : r e g i e r u n g d a s Z w e i t e G e s e t z z u r A e n d e r u n g d e r im J a n u a r 1 9 3 2 ... 1 4 4 1 R e c h t s a n w a l t o r d n u n g v o m 13. D e z e m b e r 1 9 3 5 (R e ic h s -

„ „ 1 9 3 3 ... 2 1 1 2 g e s e t z b l . I, S . 1 4 70) b e s c h l o s s e n . A u f G r u n d d e r E r-

„ „ 1 9 3 4 .... ... 5 1 8 5 m ä c h t i g u n g im A r t i k e l V I I d i e s e s G e s e t z e s w i r d n a c h -

„ 1935... 9 4 3 6 s t e h e n d d e r W o r t l a u t d e r R e c h t s a n w a l t o r d n u n g i n i h r e r

„ „ 1 9 3 6 12 9 8 5 n u n m e h r g e l t e n d e n F a s s u n g a l s R e ic h s - R e c h ts a n w a lt-

* O r d n u n g b e k a n n t g e m a c h t . “

D e r T r e u h ä n d e r d e r A r b e i t f ü r d a s W i r t - j j j e n e u e O r d n u n g h e b t b e s o n d e r s h e r v o r ( a n a l o g d e r s c h a f t s g e b i e t B r a n d e n b u r g w e n d e t s ic h i n s e i n e n A m t- A e r z t e o r d n u n g ) , d a ß d e r R e c h t s a n w a l t „ d e r b e r u f e n e , l i e h e n M i t t e i l u n g e n d a g e g e n , d a ß g r ö ß e r e B e t r i e b e in u n a b h ä n g i g e V e r t r e t e r u n d B e r a t e r i n a l l e n R e c h ts a n - i h r e n V e r t r ä g e n m i t i h r e n G e f o l g s c h a f t s le u te n , d i e in g e l e g e n h e i t e n “ is t , u n d d a ß „ s e i n B e r u f k e i n G e w e r b e , e i n e r N i e d e r l a s s u n g im R e ic h a r b e i t e n , a l s G e r i c h t s - s o n d e r n D i e n s t a m R e c h t “ is t. D ie Z u l a s s u n g z u m R e c h ts - s t a n d d a s A r b e i t s g e r i c h t a m S i t z d e r a n w a l t i s t a u s n a h m s l o s a n d i e A b l e g u n g d e r g r o ß e n H a u p t v e r w a l t u n g d e s U n t e r n e h m e n s f e s t s e t z e n . S t a a t s p r ü f u n g , d . h . a n d i e E r l a n g u n g d e r B e f ä h ig u n g E i n e s o lc h e u n z e i t g e m ä ß e K l a u s e l m ü s s e s c h n e l l s t e n s z u m R i c h t e r a m t g e b u n d e n .

a u f g e h o b e n w e r d e n , w e i l s i e n i c h t v e r e i n b a r s e i m it d e r Eg g e i d a r a n d a ß d i e Z u la s s z u r ß e n F ü r s o r g e p f l i c h t , d i e d e m B e t r i e b s f ü h r e r d u r c h d a s A r - S t a a t s p r ü { d u r c h d i e j u s t i z a u s b i l d u n g s o r d n u n g b e - b e i t s o r d n u n g s g e s e t z d e r G e f o lg s c h a f t g e g e n ü b e r a u f e r l e g t r e i t s g e r e g e U w u r d e T e c h n i k ^ R u U u r 25

w p r r l p

64 u . 1 4 9 ) ; d a n a c h w i r d a u s n a h m s l o s n u r d e r j e n i g e zu- D ie s e A n o r d n u n g w i r d l e b h a f t b e g r ü ß t w e r d e n , u n d e s g e l a s s e n ; d e r e i n a u f d e r M a t u r i t ä t b e r u h e n d e s o r d n u n g 3 . is t z u h o f f e n , d a ß s i e a l l g e m e i n z u r D u r c h f ü h r u n g k o m m t . m ä ß jg e g ^ R e f e r e n d a r p r ü f u n g u n d d i e v o r .

g e s c h r i e b e n e p r a k t i s c h e A u s b i l d u n g n a c h w e i s e n k a n n . D e r E r r i c h t u n g d e r D e u t s c h e n A e r z t e s c h a f t ( w o r ü b e r

h i e r im 26. J a h r g a n g — 1 9 3 5 — S e i t e n 194 b i s 197 a u s ­

f ü h r l i c h b e r i c h t e t w u r d e ) i s t n u n m e h r e i n e „ R e c h t s - B a s » I n s t i t u t f ü r K o n j u n k t u r f o r s c h u n g “ h a t k ü r z lic h a n w a l t o r d n u n g “ ( R e i c h s g e s e t z b l a t t I , N r. 15, v o m e i n e n B e r i c h t v o r g e l e g t , d e r s ic h m i t d e r „ E i n k o i n - 25. F e b r u a r 1 9 3 6 ) g e f o lg t. R e i c h s m i n i s t e r d e r J u s t i z m e n s p y r a m i d e * d e s d e u t s c h e n V o l k e s i n 1 9 3 5 b e - D r . G ü r t n e r m a c h t e d i e R e c h t s a n w a l t o r d n u n g b e - s c h ä f t i g t u n d f ü r d i e E n t w i c k l u n g d e r E i n k o m m e n s v e r ­ k a n n t m i t f o l g e n d e r V o r b e m e r k u n g : h ä l t n i s s e , d e r L ö h n e u n d G e h ä l t e r u s w . s e h r a u f s c h lu ß -

„ D i e R e c h t s a n w a l t s c h a f t s o z u e r h a l t e n , d a ß s i e i h r e r e i c h is t.

h o h e A u f g a b e e r f ü l l e n k a n n , e r a c h t e t d i e R e ic h s r e g i e - D a s s o g e n a n n t e „ V o l k s e i n k o m m e n “ w i r d w e s e n t l i c h r u n g f ü r i h r e e r n s t e P f l i c h t . S ie s i e h t i n d e m j e d e s d u r c h d i e E in k o m m e n a u s L o h n u n d G e h a l t b e s t i m m t ; B e d ü r f n i s ü b e r s t e i g e n d e n Z u s t r o m z u r A n w a l t s c h a f t z w a r g i b t e s k e i n e n a b s o l u t z u t r e f f e n d e n M a ß s ta b , in

(3)

27 (1936) Nr. 3 L y n k e u s : R undblick 35

w e lc h e m d i e s e s E i n k o m m e n z u m G e s a m t e i n k o m m e n s t e h t, a b e r d e r A n t e i l d e r G e h ä l t e r u n d L ö h n e d ü r f t e z w is c h e n d e r H ä lf te u n d s i e b e n Z w ö lf te l l i e g e n ( l e t z t e r e S c h ä tz u n g m a c h t d a s S t a t i s t i s c h e R e ic h s a m t ) . W e n n d a s K o n j u n k t u r i n s t i t u t d a s E in k o m m e n a u s L o h n u n d G e h a l t im J a h r e 1935 m i t 31 75 6 M illio n e n RM a n g i b t , s o m ü ß t e d a s V o l k s e i n k o m m e n d e s v e r f l o s s e n e n J a h r e s z w is c h e n 54 u n d 63 M i llia r d e n RM b e t r a g e n h a b e n . D a s I n s t i t u t s e l b s t g i b t f o lg e n d e S c h ä tz u n g e n a n ( in M illio n e n R M ) :

J a h r ... 1928 1929 L o h n u n d G e h a l t ... 42 90 7 44 46 6 V o l k s e i n k o m m e n ... — —

D a m it h a t s ic h d a s E in k o m m e n a u s L o h n u n d G e h a l t 1935 g e g e n ü b e r 1934 u m r u n d 2 M i llia r d e n e r h ö h t u n d s ic h d e m d e s J a h r e s 1931 g e n ä h e r t . E s w i r d f e s t g e s t e l l t, d a ß d i e s e E r h ö h u n g w e s e n t l i c h d u r c h d i e E r h ö h u n g d e r Z a h l d e r B e s c h ä f tig te n u n d d i e g e s t e i g e r t e A r b e i t s z e i t e r r e i c h t w u r d e , a b e r a u c h d i e L o h n - u n d G e h a l t s s ä t z e s e i e n g e s t ie g e n . W a h r s c h e i n li c h s e i, d a ß d e r ta t s ä c h l ic h e S t u n d e n l o h n d e r I n d u s t r i e a r b e i t e r u n d H a n d w e r k s ­ g e s e l l e n s e i t M itte 1933 d u r c h s c h n i t t l i c h u m e t w a 3 b i s 4 v H . g e s t ie g e n s e i ; d a n e b e n h a b e e i n e a l l g e m e i n e A u f ­ b e s s e r u n g d e r u n b e f r i e d i g e n d e n H e i m a r b e i t e r l ö h n e s t a tt g e f u n d e n . E in e n A n h a l t f ü r d i e E in k o m m e n s s c h i c h ­ t u n g g i b t d i e B e s e tz u n g d e r L o h n - u n d G e h a l t s k l a s s e n in d e r I n v a l i d e n - b z w . A n g e s t e l l te n v e r s i c h e r u n g , d i e fo l­

g e n d e s B ild z e i g t :

I n v a l i d e n v e r s i c h e r u n g :

A n t e i l (v H .) a n d e r G e s a m tz a h l

L o h n k la s s e n d e r B e it r ä g e

1929 1932 1934 1935

6 RM . . 3,5 3,9 3,8 4,0

ü b e r 6 b i s 12 RM . . 12,3 18,3 22,6 21,4

ü b e r 12 b i s 18 RM . . 16,5 22,6 17,9 16,1

ü b e r 18 b i s 24 RM . . 13,0 16,3 14,7 13,6

ü b e r 24 b is 30 RM . . 8,8 10,7 11,6 11,4

ü b e r 30 b is 36 RM . . 8,1 8,9 10,3 10,7

ü b e r 36 RM . . 37,8 19,7 19,1 22,8

A n g e s t e l l t e n v e r s i c h e r u n g :

A n t e i l (v H .) a n d e r G e s a m tz a h l G e h a l t s k l a s s e n d e r B e it r ä g e

1929 1932 1934 1935

b is 50 RM . 13,7 13,4 12,2 11,8

ü b e r 50 b is 100 RM . 14,5 20,6 23,0 19,9

ü b e r 100 b i s 20 0 RM . 30,2 31,9 3 3,0 33,5

ü b e r 200 b is 300 RM . 18,8 17,2 16,6 17,9

ü b e r 300 b i s 400 RM . 11,4 8,8 7,9 8,6

ü b e r 400 b is 500 RM . 6,3 4,4 3,8 4,2

ü b e r 500 RM . 5,1 3,7 3,5 4,1

W ie g e s a g t , d i e s e Z a h le n s in d n u r e i n A n h a lt, u n d d a s I n s t i t u t h e b t a u c h h e r v o r , d a ß in d e n B e it r a g s z a h l e n a u c h B e it r ä g e e n t h a l t e n s in d , w e lc h e f ü r e i n e n g r o ß e n T e il d e r A r b e i t s l o s e n v o n d e r A r b e i t s l o s e n v e r s i c h e r u n g b e ­ z a h lt w e r d e n ; d a d u r c h s i n d d ie u n t e r e n L o h n - b z w . G e ­ h a l t s k l a s s e n s t ä r k e r b e s e tz t, a ls d i e s d e n L ö h n e n u n d G e h ä l t e r n d e r B e s c h ä f tig te n e n t s p r e c h e n w ü r d e . E in e w e i t e r e T r ü b u n g d e s B ild e s e r g i b t s ic h a u s d e r H e r a b ­ s e tz u n g d e r V e r s i c h e r u n g s g r e n z e f ü r A n g e s t e l l te (1. J a ­ n u a r 1934 v o n 700 a u f 60 0 R M ). A b e r tr o tz d i e s e r ( u n d a n d e r e r ) V o r b e h a l t e g e b e n d i e U e b e r s i c h te n d o c h r e c h t b e a c h tlic h e s M a te r ia l a n d i e H a n d , s o d a ß r u n d e in D r i t te l a l l e r v e r s i c h e r t e n A n g e s t e l l te n z w is c h e n 100 u n d 2 00 RM m o n a tlic h e s ( B r u tto - ) E in k o m m e n h a t t e n , u n d n u r 4 v H . e i n s o lc h e s v o n ü b e r 40 0 RM .

D a s I n s t i t u t m e i n t , d a ß d a s d u r c h d i e I n v a l i d e n - u n d A n g e s t e l l t e n v e r s i c h e r u n g g e g e b e n e B i l d n i c h t d e n W a n d ­ l u n g e n e n t s p r e c h e , d i e s ic h i n d e r P y r a m i d e d e s g e s a m t e n ( V o lk s - ) E in k o m m e n s v o llz o g e n h a b e n ; d e r A n t e i l a n m i t t l e r e n u n d g r ö ß e r e n E in k o m m e n s e i s i c h e r s t ä r k e r g e s t ie g e n , d e n n b e i d e n S e l b s t ä n d i g e n , d e r e n Z a h l n i c h t g e s t ie g e n , v i e l l e i c h t g e r i n g e r g e w o r d e n s e i, h a b e d i e H ö h e d e r e i n z e l n e n E in k o m m e n z u g e n o m m e n . Z u v e r ­ m u t e n a b e r s e i , d a ß im V e r g l e i c h m i t 1926 d i e P y r a m i d e

1 930 1931 1932 1 9 3 3 1 9 3 4 1935

4 0 9 6 8 3 3 56 4 2 6 00 1 26 3 4 2 2 9 791 3 1 7 5 6

— — — 4 6 50 0 52 50 0 ü b e r 5 6 00 0

h e u t e e i n e b r e i t e r e B a s is h a b e u n d im o b e r e n T e i le e t w a s s c h m ä l e r s e i.

S c h lie ß lic h — u n d d a s s e i s e h r b e a c h t l i c h — w e i s t d a s I n s t i t u t d a r a u f h i n , d a ß z w a r v o n d e r E n t w i c k l u n g d e r E in k o m m e n d e r V e r b r a u c h u n d d e r „ L e b e n s s t a n d a r d “ a b h ä n g e n , d a ß a b e r g e r a d e h e u t e d i e E i n k o m m e n e n t ­ w i c k l u n g a l s S y m p to m f ü r d i e H ö h e d e s „ L e b e n s s t a n ­ d a r d s “ n i c h t ü b e r s c h ä t z t w e r d e n d ü r f e . S o w e r d e i n s b e ­ s o n d e r e d i e V e r s c h i e b u n g im V e r b r a u c h ( d i e h e u t e e i n e e r h e b l i c h e R o lle s p i e le ) n i c h t s i c h tb a r .

*

F ü r d i e J u r i s t e n b e s t im m t , a b e r A l l g e m e i n ­ g ü l t i g k e i t b e a n s p r u c h e n d , s c h r i e b S t a a t s s e k r e t ä r D r . F r e i s 1 e r i n e i n e m V o r w o r t z u r „ J u s t i z a u s b i l d u n g s ­ o r d n u n g “ ( A u s g a b e P a l a n d t - R i c h t e r , V e r l a g V a h l e n , B e r lin ) u . a .:

„ E s d a r f n i c h t d a z u k o m m e n , d a ß d e r G l a u b e a u f t a u c h t , g e d i e g e n e s W i s s e n k ö n n e e r s e t z t w e r d e n d u r c h a l l g e ­ m e i n e I d e e n . D e n n d i e s e w e r d e n , w e n n s ie n i c h t v o n g e d i e g e n e m W i s s e n g e t r a g e n w e r d e n , s e h r b a l d u n d s e h r le i c h t a b g e l ö s t d u r c h d i e — P h r a s e . E s w ä r e d a s s c h lim m s te S c h ic k s a l d e s N a t i o n a l s o z i a l i s m u s , w e n n d a s tie f e D u r c h d r u n g e n s e i n d e s e i n z e l n e n V o l k s g e n o s s e n v o n d e m n e u e n G l a u b e n a n d i e S e n d u n g d e s d e u t s c h e n V o l­

k e s z u r ü c k t r e t e n w ü r d e h i n t e r g l e i ß e n d e r H o h l h e i t d e r G e d a n k e n . D ie s z u v e r h i n d e r n , d a z u g e h ö r t a u c h t i e f ­ g r ü n d i g e s W is s e n . D e n n n u r w e r ü b e r e i n s o lc h e s W is s e n v e r f ü g t , d e r w i r d a u c h d o r t , w o s ic h d i e I d e e a u f G l a u b e n u n d U e b e r z e u g u n g s t ü t z t , w e n i g e r l e i c h t d e r G e f a h r d e r P h r a s e v e r f a l l e n . W i r d ü r f e n d e s h a l b d i e A n f o r d e r u n g e n n i c h t h e r a b s e t z e n , s o n d e r n m ü s s e n s i e s t e i g e r n u n d a u c h e r h ö h t e K e n n t n i s s e v e r l a n g e n . “

*

D ie t e c h n i s c h e n B e r u f s t r ä g e r d ü r f t e d i e n a c h s t e h e n d e G lo s s e d e s „ B e r l i n e r T a g e b l a t t s “ ( B e r l i n ) N r. 114 v o m 7. M ä rz 1936 i n t e r e s s i e r e n , d i e s ic h m i t e i n e m S o n d e r f a l l d e s R e i c h s b e r u f s w e t t k a m p f e s b e f a ß t :

„ D u r c h d i e P r e s s e g e h t d i e s e r T a g e e i n e N o tiz m i t d e r U e b e r s c h r i f t „ S t u d e n t e n b a u e n D ö r f e r “ . S c h o n d i e s e r T it e l i s t i r r e f ü h r e n d . E s h a n d e l t s ic h n ä m l i c h n i c h t d a r ­ u m , d a ß S t u d e n t e n — e t w a im A r b e i t s d i e n s t — z u A u s - s c h a c h t u n g s - u n d S t r a ß e n b a u a r b e i t e n , z u m M a u e r n u n d z u m Z im m e r n a n d i e B a u te n e i n e s S i e d l u n g s d o r f e s h e r ­ a n g e h o l t w o r d e n S 'n d . D ie A u f g a b e , e i n D o r f z u „ b a u e n “ , w a r v i e l m e h r , im R a h m e n d e s R e ic h s l e i s t u n g s k a m p f e s , d e n S c h ü l e r n d e r h ö h e r e n T e c h n i s c h e n L e h r a n s t a l t f ü r H o c h - u n d T ie f b a u in K ö n i g s b e r g g e s t e l l t w o r d e n : e s s o l l t e n P l ä n e f ü r z w e i S i e d l u n g s d ö r f e r a u s g e a r b e i t e t w e r ­ d e n . A ls o h a n d e l t e s s ie h n i c h t u m d a s B a u e n , s o n d e r n u m d i e P l a n u n g — o d e r , g e n a u e r g e s a g t : u m d i e S c h u ­ lu n g d e r S t u d e n t e n a n e i n e r P l a n u n g s a u f g a b e .

E i n e a u s g e z e i c h n e t e S c h u l u n g s a u f g a b e , g e w i ß ! S o w i r d ja a u c h d e r K r i e g s s c h ü l e r a n t a k t i s c h e n A u f g a b e n g e ­ s c h u lt, d i e i h n in d i e L a g e e i n e s Z u g - o d e r K o m p a g n i e ­ f ü h r e r s , e i n e s B a ta il l o n s - o d e r R e g im e n t s k o m m a n d e u r s v e r s e t z e n ; e r m u ß E n ts c h l ü s s e u n d B e f e h l e a u s a r b e i t e n , d i e d e m E r n s t f a l l d e s G e f e c h ts e n t s p r e c h e n . A b e r k e i ­ n e m M e n s c h e n f ä llt e s d e s h a l b e i n , n u n d a v o n z u r e d e n , d a ß K r i e g s s c h ü l e r s ic h a l s T r u p p e n f ü h r e r u n d S c h l a c h ­ t e n l e n k e r b e t ä t i g t e n !

(4)

36 B erufstod / R a d io in d u strie im S chatten von m orgen T ech n ik u. K u ltu r

N ic h t v i e l a n d e r s i s t e s j a a u c h a u f u n s e r e m G e b ie te . D ie p r a k t i s c h e S i e d l u n g s p l a n u n g i s t e i n e u n g e m e i n k o m ­ p l i z i e r t e u n d v e r a n t w o r t u n g s v o l l e A u f g a b e , d i e e i n e n g a n z e n K ö n n e r v e r l a n g t . D a s g i l t b e r e i t s f ü r d i e A n ­ s e t z u n g v o n B a u e r n , a l s o f ü r e i n e A u f g a b e , d i e s c h l ie ß ­ lic h s c h o n t a u s e n d m a l „ d u r c h e x e r z i e r t “ w o r d e n is t , so d a ß d e r B e a r b e i t e r a u f E r f a h r u n g e n a n d e r e r , a u f M u s t e r ­ b e i s p i e l e u n d „ S i m i l e s “ z u r ü c k g r e i f e n k a n n . U n d d a s g i l t e r s t r e c h t f ü r g a n z n e u a r t i g e S i e d l u n g s v o r h a b e n , w i e e t w a d i e A n s ie d l u n g w e s t d e u t s c h e r I n d u s t r i e a r b e i t e r im O s te n d u r c h U m - u n d A u s b a u e i n e s G u ts h o f e s . D a s n ä m l i c h i s t d a s P r o j e k t , z u d e s s e n B e a r b e i t u n g d i e K ö ­ n i g s b e r g e r H o c h s c h ü l e r a n g e s e t z t w o r d e n s i n d .

N e b e n e i n e r w i r k l i c h e n B e h e r r s c h u n g d e s t e c h n i s c h e n D e t a i l s i m H a u s - u n d S t r a ß e n b a u u n d n e b e n e i n e r i n ­ t i m e n K e n n t n i s d e s B a u m a r k t e s u n d d e r A r b e i t e r v e r h ä l t ­ n i s s e i n j e n e m B e z i r k — a n d e r s i s t d a s E r f o r d e r n i s d e s b i l l i g e n B a u e n s n i c h t z u e r f ü l l e n — g e h ö r t z u r L ö s u n g e i n e r s o lc h e n A u f g a b e s c h ö p f e r i s c h e P h a n t a s i e u n d G e ­ f ü h l f ü r d i e L a n d s c h a f t , g e h ö r t e i n e g u t e P o r t i o n M e n ­ s c h e n k e n n t n i s , E r f a h r u n g i m U m g a n g m i t M e n s c h e n d e r v e r s c h i e d e n e n d e u t s c h e n S t ä m m e , E r f a h r u n g in d e r L a n d ­ w i r t s c h a f t , E r f a h r u n g i n d e r I n d u s t r i e : k u r z , E r f a h r u n g u n d n o c h m a l s E r f a h r u n g . V o m L e r n e n d e n , v o m S t u ­ d e n t e n a ls o , i s t d i e s e s M a ß a n E r f a h r u n g a b e r g e w i ß n i c h t z u v e r l a n g e n .

E s i s t e i n e h e r r l i c h e S a c h e , w e n n d i e H o c h s c h ü l e r e i n ­ m a l v o m R e i ß b r e t t w e g g e h o l t w e r d e n u n d a n e i n e r s o l ­ c h e n A u f g a b e , u n t e r A n l e i t u n g d u r c h w i r k l i c h e K ö n n e r , d i e V i e l g e s t a l t i g k e i t d e r p r a k t i s c h e n A r b e i t k e n n e n l e r n e n . D e r R e ic h tu m a n I d e e n u n d A n r e g u n g e n , d e n d i e j u n g e n u n v e r b r a u c h t e n K ö p f e m i t b r i n g e n , w i r d d e m L e i t e r e i n e r s o l c h e n S c h u l u n g s g e m e in s c h a f t s e i n e A r b e i t d o p p e l t r e i z v o l l m a c h e n . A b e r m a n k a n n n i c h t d e n A u f ­ b a u e i n e s n e u e n D o r f e s n a c h d e n R e i ß b r e t t p l ä n e n v o n S t u d i e r e n d e n d u r c h f ü h r e n . S c h l i e ß l i c h h a n d e l t e s s ic h b e i d e r S i e d l u n g u m d i e G e s t a l t u n g v o n M e n s c h e n s c h ic k ­ s a l e n . D a s is t k e i n O b je k t f ü r e i n G e s e l l e n s t ü c k — d a f ü r is t d i e A r b e i t d e s M e i s t e r s g e r a d e g u t g e n u g ! “

N e b e n b e i : e s h a n d e l t e s ic h u m S t u d i e r e n d e d e r H T L , n i c h t u m s o lc h e e i n e r T e c h n i s c h e n H o c h s c h u le , d i e e s i n K ö n i g s b e r g n i c h t g i b t . D a s t e c h n i s c h e S c h u lw e s e n is t e b e n s o w i e d e r t e c h n i s c h e B e r u f a u c h h e u t e n o c h n i c h t d e r P r e s s e v ö llig k l a r g e w o r d e n .

B eru fstod

W i e d e r h o l t h a b e n w i r a u f d i e N o t d e r ä l t e r e n I n ­ g e n i e u r e h i n g e w i e s e n , d i e d u r c h d i e W i r t s c h a f t s k r i s e a u s d e r B e r u f s a r b e i t g e w o r f e n w u r d e n u n d n u n n ic h t m e h r e i n g e g l i e d e r t w e r d e n . E in e n B e i t r a g z u d i e s e r F r a g e l i e f e r t e u n t e r d e r U e b e r s c h r i f t „ E in ä l t e r e r A n ­ g e s t e l l t e r s p r i c h t “ d e r „ V ö lk is c h e B e o b a c h t e r “ ( B e r lin )

N r. 67 v o m 7. M ä rz 1 9 3 6 ; d e r E i n s e n d e r f ü h r t e f o l g e n d e s a u s :

„ A u c h h e u t e n o c h w e r d e n v o r w i e g e n d j u n g e M e n s c h e n in i n d u s t r i e l l e n u n d k a u f m ä n n i s c h e n B e t r i e b e n b e s c h ä f ­ t ig t. A u f d e n a u s g e s p r o c h e n e n V e r t r a u e n s p o s t e n s itz e n j u n g e M ä d c h e n , w ä h r e n d d i e „ ä l t e r e n A n g e s t e l l t e n “ i m m e r n o c h m e i s t e n s a u f d e r S t r a ß e l i e g e n . I h r e L e b e n s ­ e r f a h r u n g l i e g t b r a c h , i h r e F a m i l i e n s i n d d e m M a n g e l p r e i s g e g e b e n . D a ß F a m i l i e n v ä t e r im A l t e r z w i s c h e n 40 u n d 6 0 J a h r e n a u c h ö f f e n t l i c h p r e i s g e g e b e n w e r d e n , ist e i n e T a t s a c h e , d i e a u s d e n Z e i t u n g s a n z e i g e n e r s i c h t l i c h is t. W i r d j a e i n m a l e i n e r f a h r e n e r A n g e s t e l l t e r g e s u c h t, so „ n i c h t ü b e r 4 0 J a h r e a l t “ . K e i n U n t e r n e h m e r h ä lt s ic h s e l b s t m i t 4 0 J a h r e n f ü r v e r b r a u c h t , a b e r e i n e n A n ­ g e s t e l l t e n i n d i e s e n J a h r e n w i l l e r n i c h t . M it V e r n u n f t is t d a s n i c h t z u b e g r ü n d e n .

I n e i n e m g r o ß e n U n t e r n e h m e n e n t s c h u l d i g t e d e r F ü h r e r d i e E n t l a s s u n g z a h l r e i c h e r A n g e s t e l l t e r m i t d e n W o r t e n :

„ D i e W i r t s c h a f t s t e h t d r a u ß e n u n d w a r t e t a u f u n s e r e q u a l i f i z i e r t e n K r ä f t e ! “ D ie W i r t s c h a f t h a t a b e r n u r d ie j ü n g e r e n u n d d i e D u r c h s c h n i t t s k r ä f t e a u f g e n o m m e n . D ie I n d u s t r i e , d i e d u r c h d i e w i r t s c h a f t l i c h e n M a ß n a h m e n d e r R e g i e r u n g z u n e u e n G e w i n n e n g e k o m m e n is t , d i e sic h o ft n u r s c h w e r v e r b e r g e n l a s s e n , h a t w o h l a u c h i h r V e r ­ w a l t u n g s p e r s o n a l v e r m e h r t , a b e r d i e ä l t e r e n A n g e s t e l l t e n s i n d d a b e i s c h l e c h t e r b e d a c h t w o r d e n . S e l b s t e i n e a m t ­ l ic h e D i e n s t s t e l l e a n t w o r t e t e e i n e m B e w e r b e r , e r h a b e m it s e i n e n 3 9 J a h r e n b e r e i t s d i e f ü r d i e A n s t e l l u n g g e ­ s e t z t e A l t e r s g r e n z e ü b e r s c h r i t t e n , u n d e i n e m 5 7 j ä h r i g e n e r f a h r e n e n u n d k e n n t n i s r e i c h e n M a n n e w u r d e a u f d e m A r b e i t s a m t e r k l ä r t , a u f e i n e n V e r m i t t l u n g s e r f o l g zu h o f f e n , s e i b e i s e i n e m A l t e r z w e c k lo s , e r m e l d e s ic h b e s s e r e r s t k u r z v o r d e r N o t w e n d i g k e i t , A r b e i t s l o s e n ­ u n t e r s t ü t z u n g z u b e a n t r a g e n , s o n s t m ü s s e e r u n n ö t i g e r ­ w e i s e d r e i m a l w ö c h e n t l i c h z u m S t e m p e l n e r s c h e i n e n . E in e z w e c k lo s e A u s g a b e v o n 1,50 R M w ö c h e n tlic h .

D e r e i n e l ä u f t s e i n e S c h u h s o h l e n f ü r e i n e V e r s i c h e r u n g a b , d e r a n d e r e f ü r i r g e n d e i n e f r a g w ü r d i g e P r o v i s i o n s ­ s a c h e . W e n n m a n d e n U n t e r n e h m e r s o l c h e r G e s c h ä f te , d i e s ic h d e s P r o v i s i o n s v e r t r e t e r s b e d i e n e n , h ö r t , so s i n d ü b e r a l l b e i F l e i ß g o l d e n e B e r g e z u e r w a r t e n . M a n c h e r U n t e r n e h m e r m a c h t a u c h d e n E in d r u c k , d a ß d a s f ü r i h n s e l b s t e i n i g e r m a ß e n z u t r i f f t , a u f s e i n e n P r o v i s i o n s v e r ­ t r e t e r t r i f f t e s a b e r b e s t i m m t n i c h t z u . D i e l e t z t e H o ff­

n u n g i s t f ü r m a n c h e n ä l t e r e n A n g e s t e l l t e n , d a ß e r sic h m i t H ilf e s e i n e r E r s p a r n i s s e o d e r d e r j e n i g e n s e i n e r V e r ­ w a n d t e n in e i n e k l e i n e S e l b s t ä n d i g k e i t r e t t e t . T e i l h a b e r w e r d e n f a s t n o c h m e h r g e s u c h t a l s P r o v i s i o n s v e r t r e t e r , u n d d i e s e G e s u c h e s i n d o f t n o c h f r a g w ü r d i g e r a l s je n e . I n 9 9 v o n 10 0 F ä l l e n p f e i f t s c h o n d e r , d e r d e n T e i lh a b e r s u c h t, a u f d e m l e t z t e n L o c h e u n d s u c h t s ic h n u r m i t H ilfe e i n e s a n d e r e n ü b e r W a s s e r z u h a l t e n , w e i l e r a u f i r g e n d ­ e i n e n G l ü c k s u m s t a n d h o f f t.“

D e r W e g , u m a u s d i e s e m Z u s t a n d h e r a u s z u k o m m e n , i s t — s o w e i t e s d i e I n g e n i e u r e a n g e h t — e i n d r i n g l i c h

g e n u g h i e r a u f g e z e i g t w o r d e n . S.

Radioindustrie im Schatten von m orgen

Marktordnung, Patentablauf und M etallröhre

D reierlei V erhandlungen

M a n s c h r e i b t u n s : „ I n d e r R u n d f u n k i n d u s t r i e i s t i n d e n v e r g a n g e n e n M o n a te n a n g e s p a n n t v e r h a n d e l t w o r d e n , u n d d i e s e B e r a t u n g e n w e r d e n m i t v e r ä n d e r t e m T h e m a i n d e n n ä c h s te n W o c h e n f o r t g e s e t z t w e r d e n . N e b e n d e n S o n d e r ­ b e s p r e c h u n g e n ü b e r d i e F o r t f ü h r u n g d e r d r e i i n s o l v e n t g e w o r d e n e n F i r m e n l a u f e n g e m e i n s a m e V e r h a n d l u n g e n v o n I n d u s t r i e u n d H a n d e l ü b e r e i n e n e u e M a r k t o r d - n u n g , d i e v e r m u t li c h z u B e g in n d e s M ä rz i n K r a f t

N a c h s t e h e n d e n A u f s a t z e n t n e h m e n w ir d e r „ F r a n k f u r t e r Z e i t u n g " N r. 1 2 0 v o m S . M ä r z 1 9 3 6 ; e r i s t n i c h t b l o ß i n w i r t s c h a f t l i c h e r H i n s i c h t v o n b e s o n ­ d e r e m I n t e r e s s e , a u c h d i e t e c h n i s c h e S e i t e d ü r f t e d i e A u f m e r k s a m k e i t u n ­ s e r e r L e s e r b e a n s p r u c h e n . D a r ü b e r h i n a u s v e r m i t t e l t e r e i n e n v o r t r e f f l i c h e n E i n b l i c k in d i e K o n z e r n - u n d s o n s t i g e n o r g a n i s a t o r i s c h e n Z u s a m m e n h ä n g e

in d e r R a d i o i n d u s t r i e . D i e S c h r i f t l e i t u n g .

t r e t e n k a n n . S c h l i e ß l i c h s i n d v o n d e n A p p a r a t e b a u f i r ­ m e n d i e B e r a t u n g e n ü b e r d i e E r n e u e r u n g d e s im S o m m e r a b l a u f e n d e n G r o ß e n T e l e f u n k e n - B a u e r l a u b n i s ­ v e r t r a g e s a u f g e n o m m e n . D i e s e V e r h a n d l u n g e n h a b e n a n s ic h n i c h t s m i t e i n a n d e r z u t u n , a b e r s i e s p i e le n a u f d e m g e m e i n s a m e n H i n t e r g r u n d d e r R u n d f u n k s i t u a ­ t i o n v o n h e u t e u n d s t e h e n b e r e i t s im S c h a t t e n d e r E r e i g ­ n i s s e v o n m o r g e n . A l l m ä h l i c h n ä h e r n s ic h n ä m l i c h d i e J a h r e , i n d e n e n g r u n d l e g e n d e P a t e n t e d e r R a d i o -

(5)

27 (1936) Nr. 3 R ad io in d u strie im S chatten von m orgen 37

t e c h n i k a u s d e r K r i e g s z e i t a b l a u f e n . W e n n a u c h d i e s p ä t e r e t e c h n i s c h e E n tw ic k lu n g z u n e u e n S c h u tz ­ r e c h t e n g e f ü h r t h a t , so e r g i b t s ic h d o c h m i t d e m A b la u f d e r a l t e n P a t e n t e e i n e v e r ä n d e r t e S i t u a t i o n , w i e s ie o f f e n b a r in U S A u n t e r a n d e r e n V e r h ä l t n i s s e n s c h o n e i n ­ g e t r e t e n is t. H i e r h a t d a s b i s h e r d e n M a r k t b e h e r r ­ s c h e n d e u n d d i e a u s s c h l a g g e b e n d e n P a t e n t e b e s i tz e n d e U n t e r n e h m e n , d i e R a d io C o r p . o f A m e r i c a (R C A ), d e n K a m p f u m d i e B e h a u p t u n g i h r e r V o r m a c h t s t e l l u n g ü b e r t e c h n is c h e N e u e r u n g e n a u f g e n o m m e n ; u n d w e n n d i e s e E i n f ü h r u n g d e r M e t a l l r ö h r e , w i e v o n m a n ­ c h e r S e i t e b e h a u p t e t , g a r k e i n e t e c h n i s c h e R e v o lu t i o n b e ­ d e u t e t , d a n n i s t d i e s e r i n A m e r i k a e n t b r a n n t e „ M e t a l l - r ö h r e n k r i e g “ e i n s y m p t o m a t i s c h e s B e is p i e l d a f ü r , w ie u n t e r U m s t ä n d e n d i e P r i v a t w i r t s c h a f t s ic h d e r T e c h ­ n i k b e d i e n t , u m i h r e M a r k t p o s i ti o n z u b e h a u p t e n , u n d w ie u m g e k e h r t d i e T e c h n i k z u u n n ö t i g e n o d e r d o c h z u m m i n d e s t e n u m s t r i t t e n e n W i r t s c h a f t s e x p e r i m e n t e n v e r ­ f ü h r e n k a n n . D ie W e lle n d i e s e r E n tw ic k lu n g s c h la g e n s c h o n b i s n a c h E u r o p a .

Erneuerte Marktordnung

D ie ju n g e d e u t s c h e R u n d f u n k i n d u s t r i e , b e g ü n s t ig t v o n a u ß e r o r d e n t l i c h s t a r k e n A u f t r i e b s t e n d e n z e n , s t e h t v o r e i n e m g e w i s s e n A b s c h lu ß i h r e r e r s t e n E n tw ic k lu n g s ­ p h a s e . D ie T e c h n ik h a t h i e r e i n e n b e s t im m t e n R e if e g r a d e r l a n g t ; d i e g r ö ß e r e H ä lf te d e s v e r m u t li c h e r r e i c h b a r e n M a r k te s i s t im e r s t e n A n s tu r m e r o b e r t . D ie n e u e n t e c h ­ n is c h e n V e r b e s s e r u n g e n e r f o r d e r n a b e r a u ß e r o r d e n t l i c h e A u f w e n d u n g e n , d i e E r o b e r u n g n e u e r K ä u f e r s c h ic h te n i m m e r g r ö ß e r e A n s tr e n g u n g e n . A n d i e S t e l l e d e s s t ü r ­ m is c h e n t e c h n i s c h e n F o r t s c h r i t t s i s t e i n e S t a b i l i t ä t d e r E n tw ic k lu n g , a n d i e S te lle s t ä n d ig s t e i g e n d e r A b s a t z ­ m ö g lic h k e ite n d i e T a t s a c h e s t a r k e r M a r k t s c h w a n ­ k u n g e n g e t r e t e n , d e n e n s ic h d i e I n d u s t r i e a n p a s s e n m u ß . D ie S i t u a t i o n a n s ic h is t n i c h t u n g e w ö h n l i c h ; n e u is t n u r , d a ß d i e s e ju n g e I n d u s t r i e b e r e i t s e i n g e s p a n n t ist in e i n e s t r a f f e M a r k t o r d n u n g , d i e n u n in Z e i te n d e r M a r k t ­ s p a n n u n g e n i h r e L e i s t u n g s f ä h i g k e i t e r w e i s e n m u ß . D ie M a r k t o r d n u n g s t a m m t i n i h r e n G r u n d z ü g e n a u s d e m J a h r e 1933. D ie d a m a l i g e n „ W i r u f a “ - V e r t r ä g e w u r d e n m it B e g in n d e s R u n d f u n k j a h r e s 1 9 3 4 /3 5 d u r c h d i e W i r t ­ s c h a f t s v e r tr ä g e d e r R u n d f u n k - A p p a r a t e - u n d L a u t s p r e ­ c h e r f a b r i k a n t e n a b g e lö s t. D ie s e K a r t e l l v e r t r ä g e d e r I n ­ d u s t r i e , d i e g e g e n w ä r t i g n o c h in K r a f t s in d , b i l d e n d a s F u n d a m e n t d e r M a r k t o r d n u n g , g e g e n d e r e n e i n s e i ti g e s Z u s ta n d e k o m m e n s ic h d i e H ä n d l e r s c h a f t , i n s b e s o n d e r e d e r E in z e l h a n d e l , i m m e r in O p p o s itio n b e f u n d e n h a t . D ie A u s e i n a n d e r s e t z u n g h a t z e i t w e i l i g s c h a r f e F o r m e n a n g e ­ n o m m e n . T ro tz a l l e r S p a n n u n g e n is t e s a b e r j e t z t g e ­ lu n g e n , d e n l a n g e e r s e h n t e n G e m e i n s c h a f t s v e r ­ t r a g u n t e r D a c h z u b r i n g e n . D ie n e u e M a r k t o r d n u n g , d i e a m 1. M ä rz 1936 f ü r z w e i J a h r e i n K r a f t t r e t e n s o ll, b a u t i n h a l t l i c h a u f d e n a l t e n W i r t s c h a f t s v e r t r ä g e n a u f ; w ic h tig e E in z e l b e s t i m m u n g e n s i n d g e ä n d e r t , v o r a lle m s i n d d i e R a b a t t s ä t z e a n d e r s g e s t a f f e l t a ls f r ü h e r , d a r ü b e r w i r d n a c h V e r ö f f e n tlic h u n g d e r M a r k t­

o r d n u n g n o c h z u r e d e n s e in . S ie r u h t a u f d r e i G r u n d ­ v e r t r ä g e n : 1. d e m I n d u s t r i e v e r t r a g d e r A p p a r a t e ­ b a u f i r m e n u n t e r e i n a n d e r m i t d e r W i r t s c h a f t s s t e l l e d e r d e u t s c h e n R u n d f u n k i n d u s t r i e e . V . (W D R I) a l s T r e u ­ h ä n d e r i n , 2. d e m K o l l e k t i v v e r t r a g d e r W D R I m i t d e n K a r t e l l o r g a n i s a t i o n e n d e s H a n d e l s u n d 3. d e r V e r p f l i c h ­ t u n g d e r e i n z e l n e n H ä n d l e r g e g e n ü b e r d e r W D R I. D ie s e W a n d l u n g v o m I n d u s t r i e v e r t r a g z u m G e m e i n s c h a f ts v e r ­ t r a g is t e r s t m ö g lic h g e w o r d e n , n a c h d e m d i e K a r t e l l ­

o r g a n i s a t i o n im H a n d e l d u r c h g e f ü h r t w u r d e . D e r R e ic h s ­ v e r b a n d d e u t s c h e r F u n k h ä n d l e r e . V . w i r d v o n d e r I n ­ d u s t r i e a l s K a r t e l l o r g a n i s a t i o n a n e r k a n n t . D e r i n h a l t ­ lic h e W a n d e l z u m G e m e i n s c h a f t s v e r t r a g f i n d e t s e i n e n A u s d r u c k d a r i n , d a ß d i e A n e r k e n n u n g a ls R u n d f u n k ­ h ä n d l e r n i c h t m e h r w i e b i s h e r d u r c h e i n e n I n d u s t r i e l l e n ­ a u s s c h u ß , s o n d e r n k ü n f t i g d u r c h e i n e r e i n e H ä n d l e r ­ a n e r k e n n u n g s k o m m i s s i o n e r f o l g t , g e g e n d e r e n E n ts c h e i d u n g sic h d i e I n d u s t r i e n u r e i n V e t o r e c h t V or­

b e h a l t e n h a t .

— aber keine neue Preis- und Produktionspolitik M it d i e s e m n e u e n G e m e i n s c h a f t s v e r t r a g h a t s ic h f r e i ­ lic h i n d e r b i s h e r i g e n P r o d u k t i o n s - u n d P r e i s p o l i t i k n ic h ts g e ä n d e r t . E s b l e i b t a ls o b e i d e r V i e l z a h l d e r T y p e n (147 a u ß e r V E ! ) , e s b l e i b t b e i d e m j ä h r l i c h e n W e c h s e l d e r M o d e lle , b e i d e m j e t z i g e n M i n d e s t - p r e i s k l a s s e n s y s t e m u n d v o r l ä u f i g a u c h b e i d e n A u s v e r k ä u f e n . D a b e i b e s t e h t w o h l b e i k e i n e m d e r B e ­ t e i l i g t e n e i n Z w e if e l d a r ü b e r , d a ß d i e U e b e r b e l a s t u n g d u r c h d i e V i e l z a h l d e r T y p e n z w a n g s l ä u f ig z u e i n e r V e r ­ r i n g e r u n g d e r A u f l a g e n f ü h r t , d a ß d e r j ä h r l i c h e W e c h s e l e i n a u ß e r o r d e n t l i c h e s M a r k t r i s i k o in s ic h s c h l ie ß t, u n d d a ß d i e s e U n b e s t ä n d i g k e i t u n d Z e r s p l i t t e r u n g i n d e r P r o d u k t i o n d ie G e w i n n c h a n c e n a u f e i n M in im u m h e r a b ­ g e d r ü c k t h a t u n d d a m i t a u c h e i n e P r e i s p o l i t i k v e r h i n d e r t , w ie s i e im I n t e r e s s e d e r M a r k t a u s w e i t u n g a n s ic h w ü n ­ s c h e n s w e r t w ä r e . D a ß d i e I n d u s t r i e im G r u n d e d i e s e S i t u a t i o n a n e r k e n n t , b e z e u g e n e i n i g e V e r s u c h e , d i e b e ­ r e i t s i n d i e s e r R ic h t u n g u n t e r n o m m e n w e r d e n , w i e e t w a d i e U n t e r b i n d u n g d e s d i e s j ä h r i g e n A u s v e r k a u f s d e r M o d e lle 1 9 3 5 ; a u c h w e r d e n s ic h d i e M o d e lle 1936 n ic h t w e s e n t l i c h v o n d e n V o r j a h r s t y p e n u n t e r s c h e i d e n u n d d e r M a r k t d a m i t b e r e i t s i n e i n r u h i g e r e s F a h r w a s s e r g l e i t e n . E in e V e r e i n h e i t l i c h u n g d e r T y p e n w i r d d u r c h N o r ­ m u n g d e r E i n z e l t e i l e e i n g e l e i t e t w e r d e n . E in Z u s a m m e n l e g e n d e r T y p e n d ü r f t e d a g e g e n v o r l ä u f i g n o c h a n d e m M a r k e n p r e s t i g e d e r e i n z e l n e n U n t e r n e h ­ m e n s c h e i t e r n . E n d li c h s o ll d i e E r n e u e r u n g a l t e r G e r ä t e d u r c h e i n e U m t a u s c h a k t i o n ( ä h n l i c h w i e s ie s e it z w e i J a h r e n in d e r S c h a l l p l a t t e n i n d u s t r i e ü b l i c h is t) b e ­ s c h l e u n i g t w e r d e n . A b e r s c h l ie ß li c h lö s e n d i e s e M itte l, d e r e n B e d e u t u n g n i c h t v e r k a n n t w e r d e n s o ll, n i c h t d i e A u f g a b e , d i e P r e i s e a n d i e M a r k t s i t u a t i o n a n z u p a s ­ s e n — e i n e A u f g a b e , d i e u n t e r d e r H e r r s c h a f t d e r M a r k t ­ o r d n u n g n u r l ö s b a r w ä r e b e i g l e i c h z e i t i g e r P r o d u k t i o n s ­ p l a n u n g . D ie s e P r o d u k t i o n s p l a n u n g w i r d a b e r a u c h a u s e i n e m a n d e r e n G r u n d e n o t w e n d i g . D ie R u n d f u n k i n ­ d u s t r i e i s t in g e w i s s e r H i n s i c h t ü b e r s e t z t . D e r B e ­ r e i n i g u n g s p r o z e ß i s t d u r c h d e n Z u s a m m e n b r u c h d e r d r e i F i r m e n i n s R o lle n g e k o m m e n . S o lle n a b e r d i e F i r m e n e r h a l t e n b l e i b e n ( w a s j e t z t m i t A u s s ic h t a u f E r f o l g v e r ­ s u c h t w i r d ) , s o m u ß d i e B e r e i n i g u n g a u f a n d e r e m W e g e e i n g e l e i t e t w e r d e n , d u r c h V e r r i n g e r u n g d e r T y ­ p e n z a h 1 u n d E i n s c h r ä n k u n g d e s T y p e n ­ w e c h s e l s , u m d a s R is ik o d e r L a g e r h a l t u n g h e r a b - u n d d i e A u f l a g e z i f f e r h e r a u f z u s e t z e n , u m d a d u r c h d e n W e g f ü r e i n e e l a s t i s c h e r e P r e i s p o l i t i k f r e i z u b e ­ k o m m e n . D i e s e A u f g a b e e r s c h e i n t u m so d r i n g e n d e r , a l s s c h o n a n d e r e F r a g e n d i e I n d u s t r i e b e w e g e n .

V o r n e u e n B a u e r l a u b n i s v e r t r ä g e n

D ie R u n d f u n k e m p f a n g s t e c h n i k w i r d g e g e n w ä r t i g d u r c h m e h r e r e h u n d e r t P a t e n t e g e s c h ü t z t . D ie w e i t a u s m e i s t e n d i e s e r S c h u t z r e c h t e s i n d im B e s itz v o n T e le f u n - k e n , L o r e n z u n d i h r e r g e m e i n s a m e n T o c h t e r g e s e l l s c h a f t

(6)

38 R a d io in d u strie im S chatten von m orgen Technik u . K u l t u r

H u t h . D e n A p p a r a t e u n d L a u t s p r e c h e r b a u e n d e n F i r ­ m e n i s t d i e B e n u tz u n g d i e s e r S c h u t z r e c h t e d u r c h b e s o n ­ d e r e B a u e r l a u b n i s v e r t r ä g e e i n g e r ä u m t . D a b e i h a n d e l t e s s ic h v o r a l l e m u m d e n G r o ß e n T e l e f u n k e n - B a u e r l a u b - n i s v e r t r a g , d e r , a m 14. 7. 31 z u l e t z t e r n e u e r t , a m 31. 8. 36 a b l ä u f t , w ä h r e n d d e r G r o ß e H u t h - B a u e r l a u b n i s v e r t r a g , d e r L o r e n z - V e r t r a g f ü r G l e i c h s t r o m e m p f ä n g e r u n d d e r K l e i n e H u t h - V e r t r a g f ü r N e t z a n s c h l u ß g e r ä t e n o c h e in J a h r l ä n g e r l a u f e n . D ie B e r a t u n g e n ü b e r d i e E r n e u e r u n g d e s G r o ß e n T e l e f u n k e n - B a u e r l a u b n i s v e r t r a g e s s i n d b e ­ r e i t s a u f g e n o m m e n u n d w e r d e n s i c h e r l i c h z u e i n e r E r ­ n e u e r u n g i n i r g e n d e i n e r F o r m f ü h r e n , a b e r s ie w e r d e n ü b e r s c h a t t e t v o n d e r T a t s a c h e , d a ß e i n e g r o ß e A n z a h l v o n P a t e n t e n i n d e n n ä c h s t e n J a h r e n a b l ä u f t . D a s M e i ß n e r - R ü c k k o p p e l u n g s - P a t e n t e r l i s c h t a m 6. 4. 36 u n d a m 1. 7. 3 6 l a u f e n e t w a 4 0 P a t e n t e a u s d e r K r i e g s z e i t , d a r u n t e r d i e D o p p e l g i t t e r r ö h r e n - P a t e n t e , d a s W i d e r s t a n d s V e r s t ä r k e r - u n d d a s S c h w i n g a u d i o n - P a t e n t a b . D o c h s i n d d i e w e i t e r e n E n t w i c k l u n g s a r b e i t e n v o n T e l e f u n k e n d u r c h e i n e n l ü c k e n l o s e n P a t e n t s c h u t z g e s i c h e r t , u n d a u c h n a c h A b l a u f d e r P a t e n t e , d i e f r ü h e r e i n m a l g r u n d l e g e n d g e w e s e n s i n d , w i r d d e r B a u v o n m o d e r n e n , q u a l i f i z i e r t e n A p p a r a t e n o h n e V e r l e t z u n g v o n T e l e f u n k e n s c h u t z r e c h t e n n i c h t m ö g lic h s e i n . W o h l is t a b e r d i e H o f f n u n g a u f g e t a u c h t , d a ß m i t A b l a u f d e r a l t e n S c h u t z r e c h t e v i e l l e i c h t d i e H e r s t e l l u n g e i n f a c h e r A p p a ­ r a t e m e h r o d e r m i n d e r ü b e r h o l t e r K o n s t r u k t i o n p a t e n t - f r e i m ö g l i c h s e i n w e r d e . W i e w e i t d a s w i r k l i c h g e h t , w i r d e r s t d i e P r a x i s z e i g e n . S e l b s t w e n n e i n e p a t e n t f r e i e K o n ­ s t r u k t i o n e i n f a c h e r G e r ä t e d e m n ä c h s t z u e r r e i c h e n w ä r e , d a n n b l i e b e i m m e r n o c h d i e F r a g e , w i e w e i t d a f ü r in D e u t s c h l a n d ü b e r h a u p t e i n M a r k t b e s t e h t . G e g e n e i n s o l­

c h e s Z u r ü c k s c h r a u b e n d e r t e c h n i s c h e n E n tw ic k lu n g s p r i c h t z u n ä c h s t a l l e E r f a h r u n g . D a s d e u t s c h e P u b l i k u m b e s i t z t n i c h t d i e A n s p r u c h s l o s i g k e i t d e r ü b e r s e e i s c h e n H ö r e r , e s v e r l a n g t q u a l i f i z i e r t e A p p a r a t e v o n e i n e r b e ­ s t i m m t e n L e i s t u n g s f ä h i g k e i t , e s w ü n s c h t s i e b i l l i g e r , a b e r n i c h t s c h l e c h t e r . H i n z u k o m m t , d a ß d ie E n t w i c k l u n g d e r F e r n s e h t e c h n i k v i e l l e i c h t in a b ­ s e h b a r e r Z e i t e i n e V e r l a g e r u n g i n d e r B e d e u t u n g d e r P a t e n t e u n d i n d e n A n s p r ü c h e n d e s P u b l i k u m s b r i n g e n w i r d .

D ie B a u e r l a u b n i s v e r t r ä g e g e b e n d e n A p p a r a t e f a b r i k e n d i e C h a n c e d e r B e n u tz u n g a l l e r T e l e f u n k e n s c h u t z r e c h t e , d i e i h r e n W e r t a l s o t r o t z A b l a u f s z a h l r e i c h e r P a t e n t e f ü r d i e P r a x i s w e i t e r b e h a l t e n , w e s h a l b a u c h a n z u n e h m e n i s t , d a ß d i e b i s h e r i g e n B a u e r l a u b n i s n e h m e r a n d e r F o r t ­ f ü h r u n g d e r V e r t r ä g e i n t e r e s s i e r t b l e i b e n , u m so m e h r , d a s i e i h n e n d i e O p tio n a u f k ü n f t i g e F e r n s e h s c h u t z r e c h t e g e w ä h r t . D ie B a u e r l a u b n i s v e r t r ä g e s i c h e r n a b e r T e l e ­ f u n k e n z u g l e i c h d e n A b s a t z i h r e r R ö h r e n : z u r E r s t b e ­ s t ü c k u n g s i n d a u ß e r T e l e f u n k e n - n u r V a l v o r ö h r e n v o n P h i l i p s z u g e l a s s e n . W a s a b e r w i r d , w e n n im L a u f e d e r k o m m e n d e n J a h r e a u c h f r ü h e r w i c h t i g g e w e s e n e R ö h r e n ­ p a t e n t e a b l a u f e n ?

D er M etallröhrenkrieg in A m erika

W ä h r e n d d i e R a d i o t e c h n i k i n D e u t s c h l a n d i n g e w i s ­ s e m S i n n e a l s a u s g e r e i f t g i l t , i n s b e s o n d e r e d i e E n t w i c k ­ lu n g d e r R ö h r e n a u ß e r o r d e n t l i c h w e i t g e d i e h e n i s t u n d g r o ß e U m w ä l z u n g e n i n d e n n ä c h s t e n J a h r e n k a u m e r ­ w a r t e t w e r d e n , h a t d i e a m e r i k a n i s c h e R u n d f u n k i n d u s t r i e 1 9 3 5 e i n e d e r g r ö ß t e n R e v o lu t i o n e n s e i t i h r e m B e s t e h e n e r l e b t . F r e i l i c h s t a m m t d i e s e K e n n z e ic h n u n g v o n i n t e r ­ e s s i e r t e r S e i t e — v o n d e m P r ä s i d e n t e n d e r R a d io C o r p . o f A m e r i c a (R C A ) , d i e m i t e i n e m u n g e h e u r e n W e r b e ­

f e ld z u g im v e r g a n g e n e n J a h r d i e M e t a l l r ö h r e e i n ­ g e f ü h r t h a t . D i e s e i s t a n s ic h k e i n e n e u e E r f i n d u n g , s ie w u r d e v o r J a h r e n b e r e i t s v o n M a rc o n i a u s p r o b i e r t , d a ­ m a l s a b e r a l s u n b r a u c h b a r a u f g e g e b e n . N a c h d e n B e ­ r i c h t e n i n d e n d e u t s c h e n t e c h n i s c h e n Z e i t s c h r i f t e n is t a b e r a u c h d i e n e u e a m e r i k a n i s c h e M e t a l l r ö h r e n ic h t b e s s e r a l s d i e G l a s r ö h r e , s o n d e r n n u r t e u r e r . S ie h i e l t z u n ä c h s t n i c h t e i n m a l d e n V e r g l e i c h m i t d e n a m e r i k a ­ n i s c h e n G l a s r ö h r e n a u s u n d b l e i b t h e u t e n o c h n a c h d e n V e r b e s s e r u n g e n in d e n l e t z t e n M o n a te n h i n t e r d e r L e i ­ s t u n g s f ä h i g k e i t d e r d e u t s c h e n G l a s r ö h r e z u r ü c k . W o z u a ls o d i e s e r g a n z e , m i t r i e s e n h a f t e r R e k la m e g e f ü h r t e M e t a l l r ö h r e n k r i e g ? N a c h d e n D a r s t e l l u n g e n d e r T e c h ­ n i k e r h a n d e l t e s s ic h d a b e i g a r n i c h t s o s e h r u m e in t e c h n i s c h e s , a l s v i e l m e h r u m e i n k o m m e r z i e l l e s P r o b l e m : D e r M e t a l l r ö h r e n k r i e g i s t n u r v e r s t ä n d l i c h a u s d e r v e r f a h r e n e n M a r k t s i t u a t i o n in U S A , e r w u r d e a u s p a t e n t r e c h t l i c h e n u n d w i r t s c h a f t s p o l i t i s c h e n G r ü n d e n v o n d e r R C A a u f g e n o m m e n , u m i h r e b e h e r r s c h e n d e S t e l l u n g a u f d e m R ö h r e n m a r k t w i e d e r z u g e w i n n e n u n d d a s S c h l e u ­ d e r p r e i s n i v e a u d e r a m e r i k a n i s c h e n G e r ä t e w i e d e r z u h e ­ b e n . H i n z u k o m m t n o c h d i e b e s o n d e r e S i t u a t i o n , i n d e r s ic h d i e R C A m i t d e r D u r c h f ü h r u n g d e s „ C o n s e n t D e c r e e “ b e f a n d , j e n e r V e r e i n b a r u n g , n a c h d e r s ic h d i e R C A w e ­ g e n V e r l e t z u n g d e s A n t i t r u s t g e s e t z e s v o n G e n e r a l E le c t r i c u n d W e s t i n g h o u s e E le c t r i c t r e n n e n m u ß t e . D ie E i n f ü h ­ r u n g d e r M e t a l l r ö h r e e r f o l g t e w o h l n i c h t z u f ä l l i g g e r a d e i n d e m J a h r , i n d e m s ic h d i e R C A f i n a n z i e l l a u f e i g e n e F ü ß e g e s t e l l t s a h .

D ie R C A , d u r c h d e n E i n b r u c h d e r P h i l c o i n d i e R ö h - d e r R u n d f u n k w i r t s c h a f t e i n w i e T e l e f u n k e n i n D e u t s c h ­ l a n d . D ie R a d i o a p p a r a t e f a b r i k e n s i n d d e r R C A l i z e n z ­ p f l ic h ti g , im G e g e n s a t z z u D e u t s c h l a n d i s t a b e r d i e R ö h r e n h e r s t e l l u n g n i c h t b e i d e n P a t e n t i n h a b e r n k o n z e n t r i e r t , s o n d e r n a u f d e m L iz e n z w e g e v e r g e b e n . I n d e n l e t z t e n J a h r e n h a t s ic h n u n d i e P h i l c o R a d i o a n d T e l e v i s i o n C o r p ., e i n e G r ü n d u n g d e r P h i l a ­ d e l p h i a S t o r a g e B a t t e r i e s C o ., z u r g r ö ß t e n R a d io f a b r i k A m e r i k a s e n t w i c k e l t . S ie w a r f 1932 e i n e n A p p a r a t fü r d e n a u c h f ü r a m e r i k a n i s c h e V e r h ä l t n i s s e u n e r h ö r t n ie ­ d r i g e n P r e i s v o n D o ll. 1 8 ,5 0 a u f d e n M a r k t , d e r e r s t b e i e i n e m A b s a t z v o n m e h r a l s 1 M ill. G e w i n n a b g e w o r f e n h a b e n s o ll ( in D e u t s c h l a n d z e r s p l i t t e r t s ic h d e r A b s a tz v o n 1 M illio n G e r ä t e a u f 1 4 7 T y p e n v o n 2 7 F a b r i k e n ! ) . A b e r e s g e l a n g d e r P h ilc o , s ic h m i t e i n e m S c h l a g e a n d i e S p itz e d e r a m e r i k a n i s c h e n A p p a r a t e f a b r i k e n z u s t e l ­ l e n . I h r M a r k t a n t e i l i s t m i t 3 0 v H . d o p p e l t so g r o ß w ie d i e d e r E i g e n f a b r i k a t e d e r R C A . E r m u t i g t d u r c h d i e s e E r f o l g e e r w a r b d i e P h i l c o m e h r e r e R ö h r e n f a b r i k e n u n d b e g a n n s e l b s t R ö h r e n f ü r i h r e G e r ä t e h e r z u s t e l l e n , o b ­ w o h l i h r d i e B e r e c h t i g u n g d e r F a b r i k a t i o n v o n d e r R C A b e s t r i t t e n w u r d e .

D ie R C A ., d u r c h d e n E i n b r u c h d e r P h i l c o i n d i e R ö h ­ r e n f a b r i k a t i o n a n v e r w u n d b a r e r S t e l l e g e t r o f f e n , h a t sic h a l l e m A n s c h e i n n a c h i n i h r e r R e c h t s p o s it i o n n i c h t s i c h e r g e n u g g e f ü h l t , u m d e n K a m p f g e g e n d i e P h i l c o v o r G e ­ r i c h t a u s z u t r a g e n u n d s t a t t d e s s e n v o r g e z o g e n , d e n K r i e g m i t t e c h n i s c h e n W a f f e n z u f ü h r e n . S ie h a t v e r s u c h t , d u r c h E i n f ü h r u n g d e r M e t a l l r ö h r e e i n e v ö l l i g n e u e , u n a n ­ g r e i f b a r e P a t e n t s i t u a t i o n f ü r s ic h z u s c h a f f e n u n d z u ­ g l e i c h e i n h ö h e r e s P r e i s n i v e a u z u e r r e i c h e n . U m d e r P h i l c o d a s R ö h r e n g e s c h ä f t w i e d e r z u e n t r e i ß e n , w u r d e d i e G l a s r ö h r e a l s r ü c k s t ä n d i g b e z e i c h n e t , d i e M e ta ll­

r ö h r e a l s g r o ß e r F o r t s c h r i t t e n t h u s i a s t i s c h g e f e i e r t . D e s ­ h a l b , u n d n i c h t w e i l s i e e t w a b e s s e r o d e r b i l l i g e r w a r ,

Cytaty

Powiązane dokumenty

Ordnung in den beiden letzten Jahren sehr beschränkt, obwohl gerade diese in ihrer B edeutung für die Zunahme der M otorisierung nicht zu unterschätzen sind. In

Daß diese Maßnahme eine sehr einschneidende ist, bedarf keiner B egründung; daß der Gewinn von einem Jahr nam entlich für die akadem ischen B erufe, naohdem

Niemand zw eifelt heute mehr daran, daß ohne Technik, daß ohne eine starke W eiterentw icklung unserer Technik dieser höhere Zweck nicht erfüllt werden kann. Nur

lungen, an der Zeitschrift und den Verhandlungen genommen habe, so ist das etwas Selbstverständliches; aber ebenso selbstverständlich soll es sein, daß ich dieses

„Techniker oder Ingenieur“, also zwei Begriffen, von denen der eine den anderen um schließen kann und die beide unbestimmt sind. Ferner oft die Angabe „mit

Durch diese U m lagerung der Einfuhr auf neue Lieferländer ist es gelungen, den dringlichsten Bedarf D eutschlands an den w ichtigsten R ohstof­.. fen zu

wirtschaft, erscheint bei echter D evalvation, also bei Senkung des inneren W ertes der Mark auf einem neuen, aber festen Goldpreis zumindest zweifelhaft,

W ie w enig Interesse in der Industrie an einem Stand von Ingenieuren vorhanden war, zeigte sich erst recht nach 1900, nach der Einführung des akadem ischen