Przegląd możliwości wykorzystania analiz przestrzennych w realizacji wybranych zadań z zakresu zarządzania dla obszaru gminy

ROCZNIKI GEOMATYKI 2013 m T XII m Z 1(63): 31–39

PRZEGL¥D MO¯LIWOŒCI WYKORZYSTANIA

ANALIZ PRZESTRZENNYCH

W REALIZACJI WYBRANYCH ZADAÑ

Z ZAKRESU ZARZ¥DZANIA DLA OBSZARU GMINY

REVIEW OF POSSIBILITIES TO USE SPATIAL ANALYSES

IN IMPLEMENTATION OF SELECTED

MANAGEMENT TASKS OF A COMMUNITY

Jerzy Chmiel, Anna Fija³kowska, Helena £oœ Politechnika Warszawska, Wydzia³ Geodezji i Kartografii, Zak³ad Fotogrametrii, Teledetekcji i Systemów Informacji Przestrzennej S³owa kluczowe: analizy przestrzenne, zarz¹dzanie w gminie

Keywords: spatial analyses, management on commune level

Wstêp

Ró¿nego rodzaju decyzje, z zakresu planowania lub szerzej zarz¹dzania na poziomie jed-nostek samorz¹dowych, s¹ w ostatnim czasie czêœciej podejmowane z zastosowaniem tech-nologii SIP ni¿ mia³o to miejsce jeszcze kilka lat temu. Pomimo, ¿e stan ten wci¹¿ nie obejmu-je obejmu-jeszcze sporej czêœci obejmu-jednostek terytorialnych, zw³aszcza najni¿szego szczebla, to stopnio-we pozytywne zmiany w tym wzglêdzie s¹ widoczne. Zwiêkszaj¹cy siê udzia³ technologii SIP powinien pozytywnie wp³ywaæ na jakoœæ i obiektywizm podejmowanych decyzji. Szcze-gólnie widoczn¹ rolê w poszerzaniu zastosowañ SIP w tego typu procesach, obok innych nie mniej wa¿nych czynników, odgrywa znacz¹cy przyrost zasobów danych przestrzennych tworzonych w ostatnich latach oraz ich dostêpnoœæ. Te pozytywne zmiany s¹ w pierwszym rzêdzie wynikiem szeroko rozumianego wdra¿ania postanowieñ dyrektywy INSPIRE, po-dejmowania okreœlonych inicjatyw w tym zakresie, realizacji projektów lub prowadzenia szkoleñ. Nale¿y tu równie¿ podkreœliæ ³atwiejszy dostêp do technologii SIP i systematycznie rosn¹cy poziom œwiadomoœci co do wymiernych korzyœci, ze stosowania tego typu rozwi¹-zañ. Szeroki zakres funkcjonalnoœci dostêpnego oprogramowania SIP (w tym tak¿e wolnego oprogramowania) pozwala na wykonywanie niezbêdnych operacji na danych, koniecznych w realizacji zadañ samorz¹dów. Istniej¹ce mapy analogowe i cyfrowe (w szczególnoœci mapa zasadnicza, ewidencyjna) oraz bazy danych i rejestry, stanowi¹ podstawowe Ÿród³a

danych przestrzennych przydatnych w pracy samorz¹dów. Dla realizacji czêœci zadañ gminy wa¿n¹ rolê, jako Ÿród³o danych przestrzennych, powinna mieæ Baza Danych Obiektów To-pograficznych (BDOT).

Od SIP-u oczekuje siê g³ównie wytwarzania i przekazywania informacji. Wiadomo te¿, ¿e informacjê mo¿na uzyskaæ przez porównanie i analizê ró¿nych danych zawartych w jednej bazie danych, w kilku bazach danych, danych uzyskanych z map, zdjêæ lotniczych i satelitar-nych, analizê uzupe³nion¹ wiedz¹ interpretuj¹cego. Jednak przy z³o¿onych i trudnych decy-zjach, szczególnie decyzjach dotycz¹cych du¿ych obszarów, cennym Ÿród³em informacji s¹ wyniki analiz przestrzennych i modelowania. Dla decydentów podejmuj¹cych decyzje z za-kresu zagospodarowania przestrzennego, jedn¹ z najwa¿niejszych funkcji SIP s¹ analizy prze-strzenne (Bia³ousz, 2004).

W dalszej czêœci rozwa¿añ zestawiono wa¿niejsze zadania o wyraŸnym kontekœcie prze-strzennym, wykonywane w ramach szeroko rozumianego zarz¹dzania na poziomie typowej gminy, ze wskazaniem na mo¿liwoœci wykorzystania analiz przestrzennych w ich realizacji. Zawarto równie¿ przyk³ady okreœlonych analiz przestrzennych.

Niniejsze opracowanie powsta³o na podstawie wyników z realizacji czêœci zadañ w pro-jekcie rozwojowym MNiSW, którego celem by³o w szczególnoœci udzielenie odpowiedzi na pytanie: jak korzystaæ w samorz¹dach gminnych i powiatowych z istniej¹cej informacji prze-strzennej, nie wykluczaj¹c przy zaawansowanych rozwi¹zaniach tworzenia SIP o charakte-rze ca³kowicie otwartym. Syntezê raportu koñcowego wspomnianego projektu zawiera pra-ca pod redakcj¹ Bia³ousza (2013).

Potrzeby w zakresie informacji przestrzennej –

na przyk³adzie wybranych gmin

Samorz¹dy gmin s¹ realnymi gospodarzami swojego terenu. Dbaj¹ o spe³nianie potrzeb mieszkañców, o stan i funkcjonowanie infrastruktury, opracowuj¹ strategie i plany rozwoju. Decyzje dotycz¹ce bie¿¹cych dzia³añ i plany rozwoju wymagaj¹ dostêpu do pewnych i aktu-alnych informacji o terenie. Wa¿nym rodzajem tych informacji jest informacja przestrzenna. Z badañ i ankiet przeprowadzonych dla wspomnianego w rozdziale wstêpnym projektu, miêdzy innymi na terenie gminy Brañszczyk oraz Izabelin wynik³o, ¿e zale¿nie od roku, dla podejmowania od 65 do 80% decyzji w urzêdach gmin by³a potrzebna informacja prze-strzenna (Bia³ousz i in., 2013). W gminie Brañszczyk by³o (w roku 2010) ³¹cznie 13 702 produktów (spraw) dotycz¹cych zarz¹dzania terenem i obs³ugi mieszkañców, w tym:

m 1333 – dla wytworzenia których by³y niezbêdne dane przestrzenne, m 8329 – dla których dane przestrzenne by³y potrzebne, albo po¿¹dane. m 4240 – które wytworzono bez korzystania z danych przestrzennych.

Z kolei w gminie Izabelin powsta³o (w roku 2010) 17 852 produktów zwi¹zanych z zarz¹dzaniem terenem i obs³ug¹ mieszkañców, w tym:

m 8198 takich, których wytworzenie wymaga³o korzystania z danych przestrzennych, m 8449 – dla których dane przestrzenne by³y zalecane,

m 1205 – dla których dane przestrzenne nie by³y konieczne.

Dane te wskazuj¹ na du¿y udzia³ decyzji, dla podjêcia których s¹ potrzebne dane prze-strzenne i na ogólnie bardzo du¿¹ liczbê decyzji podejmowanych przez urzêdy gmin.

W obu gminach w pierwszej grupie produktów znajduj¹ siê:

m decyzje o ustaleniu warunków zabudowy i lokalizacji inwestycji celu publicznego, m opinie i wnioski zwi¹zane z procedur¹ sporz¹dzania planów zagospodarowania

prze-strzennego i studium uwarunkowañ, m przygotowanie inwestycji gminnych, m analizy i oceny ruchu budowlanego,

m decyzje zatwierdzaj¹ce podzia³ nieruchomoœci,

m opinie o zgodnoœci podzia³u nieruchomoœci z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego,

m decyzje o rozgraniczeniu,

m zaœwiadczenia o nadaniu numeru porz¹dkowego,

m decyzje dotycz¹ce ró¿nych aspektów zarz¹dzania drogami i pasem drogowym, m pozwolenia na wycinkê drzew,

m decyzje œrodowiskowe,

m zgody na pod³¹czenie budynków do sieci wodoci¹gowych i kanalizacyjnych, m prowadzenie i aktualizacja rejestru wyborców,

m zadania zwi¹zane z zarz¹dzaniem kryzysowym i obron¹ cywiln¹. Natomiast w drugiej grupie produktów przewa¿a³y:

m wypisy i wyrysy z mpzp i studium,

m nadzorowanie inwestycji gminnych i budynków gminnych,

m nadzór nad miejscami pamiêci narodowej, zabytkami i pomnikami przyrody, m organizacja dojazdów uczniów do szkó³,

m system informacji oœwiatowej, m umowy dzier¿awy,

m decyzje o dofinansowaniu usuniêcia i unieszkodliwienia wyrobów zawieraj¹cych azbest (g³ównie usuwanie dachów eternitowych).

Powy¿sze liczby i zestawienia dotycz¹ jednego roku. W d³u¿szym okresie zakres podej-mowanych decyzji jest szerszy, wiêc i poszerza siê zakres potrzebnych danych Ÿród³owych. Do pe³nego zakresu potrzebnych danych mo¿na dojœæ po analizie kompetencji, upraw-nieñ i obowi¹zków urzêdów, zawartych w ustawach, rozporz¹dzeniach i statutach urzêdów. Pierwsze przybli¿enie mo¿na uzyskaæ na stronie www.mapakompetencji.org opracowanej przez Zwi¹zek Gmin Polskich i Zwi¹zek Powiatów.

Rozszerzona analiza, uwzglêdniaj¹ca wymienion¹ powy¿ej mapê kompetencji i badania w kilku gminach, pozwala na wskazanie nastêpuj¹cych wa¿niejszych grup zadañ o charakterze przestrzennym, realizowanych przez gminy wiejskie, do których wykonania s¹ potrzebne dane przestrzenne:

m zadania dotycz¹ce dróg gminnych (np. budowa, modernizacja dróg gminnych), m zadania dotycz¹ce architektury, urbanistyki i planowania przestrzennego (np.

prowa-dzenie analiz i studiów w zakresie zagospodarowania przestrzennego terenów nieza-budowanych),

m zadania dotycz¹ce ochrony œrodowiska (np. udzia³ w opracowywaniu za³o¿eñ i pro-gramów do mpzp w zakresie ochrony œrodowiska, ocena skutków zmian w zagospo-darowaniu przestrzennym z punktu widzenia œrodowiska),

m zadania w zakresie gospodarki komunalnej i gospodarowania nieruchomoœciami (np. gospodarowanie zasobem nieruchomoœci gminy, tworzenie zasobów gruntów koniecz-nych do wykonywania zadañ w³askoniecz-nych gminy),

m zadania w zakresie rolnictwa (np. wspó³praca przy opracowywaniu wieloletnich i rocznych planów rozwoju rolnictwa i leœnictwa, wspó³praca z wojewódzkim oœrod-kiem doradztwa rolniczego przy intensyfikacji produkcji roœlinnej),

m zadania w zakresie obrony cywilnej i zarz¹dzania kryzysowego (np. opracowywanie i aktualizowanie planu obrony cywilnej gminy i planu reagowania kryzysowego gminy), m zadania w zakresie ochrony zdrowia i pomocy spo³ecznej (np. organizacja i

zapewnie-nie opieki spo³ecznej osobom jej potrzebuj¹cym),

m zadania zlecone, których zakres jest ka¿dorazowo okreœlony w odpowiednich poro-zumieniach.

Wa¿niejsze typy analiz przestrzennych

przydatnych w realizacji zadañ na poziomie gminy

Odpowiednio wykonane analizy na podstawie w³aœciwie dobranych danych pomagaj¹ w zrozumia³y sposób odpowiedzieæ na stawiane w procesie decyzyjnym pytania i rozwi¹zywaæ problemy w sposób szybki i powtarzalny, umo¿liwiaj¹c równie¿ generowanie ró¿nych sce-nariuszy.

W najprostszym ujêciu analizy przestrzenne to zbiór metod i narzêdzi do wykonywania operacji na danych przestrzennych w celu uzyskania dodatkowych informacji, które mog¹ pomóc decydentom w zarz¹dzaniu terenem. Analizy przestrzenne i modelowanie pozwalaj¹ w szczególnoœci na (Laurini, Miller-Raffort, 1995):

m wytwarzanie informacji u¿ytecznych dla decydentów, m ocenê przydatnoœci terenu,

m wariantowe lokalizacje inwestycji, m ocenê wp³ywu inwestycji na œrodowisko, m poszukiwanie najlepszych rozwi¹zañ.

Podstawowa funkcjonalnoœæ SIP umo¿liwia dokonywanie wizualizacji danych o rzeczy-wistym œwiecie (przestrzeni) na wiele sposobów, co pomaga lepiej opisaæ i zrozumieæ mode-lowan¹ rzeczywistoœæ, a tym samym dostrzec okreœlone relacje, ujawniæ pewne zjawiska, trendy, itp. Uzyskanie nowych informacji o charakterze przestrzennym jest celem analiz przestrzennych, które realizowane s¹ przez zastosowanie w ramach systemu SIP operacji analitycznych (statystycznych, matematycznych) o ró¿nym stopniu z³o¿onoœci, na danych przestrzennych ró¿nej postaci, odniesionych do obiektów jednej lub wielu warstw informa-cyjnych (Bia³ousz i in., 2013). Literatura przedmiotu (np. Malczewski, 2004, 2006; Longley i in., 2006) wskazuje na bardzo du¿e znaczenie analiz przestrzennych w procesach decyzyj-nych w ró¿decyzyj-nych obszarach zastosowañ.

Analizy umo¿liwiaj¹ równoczesne korzystanie z wielu zbiorów danych przestrzennych, a uzyskiwane wyniki analiz s¹ przydatne w szczególnoœci przy poszukiwaniu optymalnych lokalizacji dla inwestycji, ocenie wp³ywu inwestycji na œrodowisko lub opracowaniu studium uwarunkowañ i planów zagospodarowania przestrzennego.

Do wa¿niejszych kategorii analiz przestrzennych, potencjalnie przydatnych w realizacji zadañ o charakterze przestrzennym na poziomie gminy, mo¿na zaliczyæ:

m proste analizy oparte na wyszukiwaniu obiektów (w³aœciwiej by³oby okreœliæ tê grupê jako „proste analizy danych”) poprzez atrybuty, lokalizacjê, selekcjê obiektów w zada-nych obszarach,

m analizy odleg³oœci, s¹siedztwa,

m analizy w oparciu o wykorzystanie danych NMT, NMPT, m analizy wielokryterialne

– analizy przydatnoœci terenu dla okreœlonego celu (inwestycji, obszarów pod bu-downictwo, uprawy, innej dzia³alnoœci, itp.), wyznaczanie optymalnej lokalizacji, – analizy porównawcze – wybór najlepszego wariantu okreœlonej inwestycji, m analizy sieciowe (optymalne po³¹czenia, mapy dostêpnoœci czasowej; w oparciu o

wektorowy model danych),

m projektowanie optymalnego po³¹czenia (np. drogi, szlaku turystycznego) na okreœlo-nej powierzchni (z uwzglêdnieniem analizy kosztów i wykorzystaniem rastrowego modelu danych).

Powy¿sze zestawienie uwzglêdnia wnioski p³yn¹ce z przeprowadzonej w poprzednim rozdziale analizy zadañ wykonywanych w gminie (Bia³ousz i in., 2013). Nale¿y podkreœliæ przy tym, ¿e poszczególne gminy w mniejszym lub wiêkszym stopniu ró¿ni¹ siê miêdzy sob¹, co przek³ada siê zwykle na ró¿ny rozk³ad co do charakteru realizowanych zadañ, a tym samym mo¿liwy udzia³ poszczególnych rodzajów analiz przestrzennych w procesach decy-zyjnych. Z tym wi¹¿e siê inna, nie mniej wa¿na kwestia, jak¹ jest stopieñ przygotowania personelu jeœli chodzi o korzystanie z technologii SIP, a co za tym idzie zakres analiz mo¿liwy do przeprowadzenia bezpoœrednio w danej gminie. Wydaje siê, ¿e na obecnym etapie czêœæ tego typu zadañ (zw³aszcza bardziej z³o¿onych) w wielu jednostkach musi byæ wykonywana przez podmioty zewnêtrzne.

Przyk³ady analiz przestrzennych

Wybrane i zamieszczone w dalszej czêœci przyk³ady analiz przestrzennych nawi¹zuj¹ do tych kategorii analiz, które mog¹ byæ wykonywane dla potrzeb jednostki samorz¹dowej jak¹ jest gmina. Przyk³ady wykonano z wykorzystaniem oprogramowania ArcGIS firmy Esri.

Przyk³ad 1

Wspieranie procesu decyzyjnego w zakresie zagospodarowania przestrzennego – wyznaczanie nowych terenów dla budownictwa jednorodzinnego z wykorzystaniem analizy przydatnoœci terenu (rys. 1). Propozycja analizy obejmuje wariant uproszczony, do realizacji którego wykorzystuje siê g³ównie dane z warstwy „glebowo-rolniczej” i NMT, wykorzysty-wany dla budownictwa typowego dla terenów rolniczych. Pe³na, kompleksowa analiza wy-maga wiêkszej liczby Ÿróde³ danych, bior¹c pod uwagê szerszy zakres czynników œrodowi-ska geograficznego.

Za³o¿enia do analizy nawi¹zuj¹ do interpretacji mapy glebowo-rolniczej w skali 1:5000 z punktu widzenia ochrony gruntów i przydatnoœci terenu dla budownictwa, zamieszczone-go w opracowaniu Bia³ousz i Sk³odowski (1996). Przywo³ane opracowanie omawia rozwi¹-zanie problemu w tradycyjnym (do niedawna) podejœciu, opartym wprost o zastosowanie map analogowych bez wykorzystania mo¿liwoœci systemów informacji przestrzennej. By³ to materia³ wyjœciowy do przyjêcia kryteriów analizy i zbudowania szczegó³owej tabeli decy-zyjnej.

Podstawowym celem analizy jest wykonanie map tematycznych, ilustruj¹cych przydat-noœæ rozpatrywanego terenu dla budownictwa, z punktu widzenia kolejno: noœnoœci gruntu, wilgotnoœci terenu, rzeŸby terenu, a nastêpnie ³¹cznie noœnoœci, wilgotnoœæ i rzeŸby.

Rysunek 1 zawiera ogóln¹ postaæ tabeli decyzyjnej (a), zestawienie danych Ÿród³owych (b), w tym opcjonalnie warstwê pokrycia terenu, która mo¿e byæ wykorzystana pomocni-czo w procesie aktualizacji elementów u¿ytkowania zawartych w warstwie glebowo-rolni-czej oraz zrzut ekranowy (c) – jako wynik analizy ilustruj¹cy przydatnoœæ terenu po uwzglêd-nieniu ³¹cznie „noœnoœci terenu”, „wilgotnoœci” i „spadków terenu”. Pozycja w legendzie np. w postaci „1_1_3” oznacza, ¿e klasa noœnoœci równa siê „1”, wilgotnoœci równa siê „1”, a spadek dotyczy klasy „3”.

Ten rodzaj analizy mo¿e byæ u¿yteczny na przyk³ad dla gminnego studium uwarunkowañ i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz dla planów zagospodarowania strzennego. Jak pokazuje praktyka, w niektórych gminach wiejskich do 30% terenów prze-znaczonych dla budownictwa niskiego znajduje siê na gruntach nadmiernie wilgotnych.

Przyk³ad 2

Zaprojektowanie optymalnego, z punktu widzenia kosztów, po³¹czenia drogowego miêdzy dwoma lokalizacjami, tj. danym obiektem powierzchniowym i istniej¹cym odcin-kiem drogi (rys. 2). Z uwagi na specyfikê funkcji koniecznych w tego typu analizach, s¹ one przeprowadzane bezpoœrednio na danych w postaci rastrowej. Podstawowe etapy omawia-nego przyk³adu analizy obejmuj¹ kolejno:

m utworzenie powierzchni kosztów jednostkowych (wzglêdnych) w oparciu o warstwê pokrycia terenu (wariant 1) i alternatywnie w oparciu o pokrycie terenu i spadki tere-nu (wariant 2),

m wygenerowanie powierzchni kosztów skumulowanych w postaci obrazu, gdzie war-toœæ danego piksela oznacza najmniejszy skumulowany koszt, jaki trzeba by by³o po-nieœæ aby dotrzeæ do tego piksela od tzw. piksela (obiektu) pocz¹tkowego; istota ope-racji koniecznej do wykonania polega najogólniej mówi¹c, na odpowiednim wyzna-czaniu odleg³oœci, która jest jednoczeœnie wa¿ona kosztami (koszty jednostkowe przy-pisane dla ka¿dego piksela na podstawie warstwy pokrycie terenu lub w wariancie 2 dodatkowo z uwzglêdnieniem spadków),

m uwzglêdnienie powierzchni kosztów skumulowanych oraz po³o¿enia obiektu koñco-wego (dana droga) i wyznaczenie po³¹czenia o najni¿szym koszcie.

Przyk³ad 3

Wyznaczenie optymalnej trasy przejazdu przy okreœlonych za³o¿eniach z wykorzy-staniem analizy sieciowej (rys. 3).

Analizê odniesiono do sytuacji, w której optymalizacji poddano zadanie dotarcia do wybra-nych miejscowoœci gminy Brañszczyk. Taki rodzaj analizy mo¿e stanowiæ przyk³ad do wyko-rzystania w sprawnym dzia³aniu s³u¿b na terenie gminy, ale równie¿ np. opieki spo³ecznej. W przedstawionym przyk³adzie analizy (rys. 3) zak³adano wariant poruszania siê w terenie samo-chodem. Rozwi¹zanie uwzglêdnia poruszanie siê samochodem z maksymaln¹ prêdkoœci¹ na drodze krajowej 90 km/h, minimaln¹ prêdkoœci¹ na drogach gminnych 50 km/h. D³ugoœæ trasy ok. 51 km, sam czas przejazdu 59 min, doliczaj¹c minimalny czas na okreœlone dzia³ania w ka¿dej miejscowoœci 5 min (np. przekazanie przesy³ki) – razem ok. 2 godz i 15 min.

Rys. 3. Przyk³ad analizy sieciowej wyznaczenia optymalnej trasy przejazdu przy okreœlonych za³o¿eniach: a – schemat analizy, b – rozwi¹zanie dla wariantu poruszania siê samochodem b

Podsumowanie

W procesach zarz¹dzania (w tym planowania przestrzennego) na poziomie gminy istotne jest korzystanie z ró¿nego rodzaju danych przestrzennych. W bardziej zaawansowanych procesach decyzyjnych, szczególnie pomocne jest wykonywanie analiz przestrzennych, w tym analiz wielokryterialnych. Istniej¹ce oprogramowania SIP, w zale¿noœci od klasy, maj¹ z regu³y rozbudowan¹ funkcjonalnoœæ w zakresie analiz przestrzennych, umo¿liwiaj¹c u¿ytkownikom wykonywanie równie¿ bardziej zaawansowanych analiz. Dodatkowe mo¿li-woœci wynikaj¹ czêsto z dostêpu do okreœlonych jêzyków programowania, co wymaga wiêkszych umiejêtnoœci. Szerszemu korzystaniu z informacji przestrzennej, wykorzystywa-niu analiz przestrzennych na poziomie gminy, powinny sprzyjaæ w szczególnoœci:

m widoczny postêp w tworzeniu i rozwijaniu zasobów danych przestrzennych, m wykonanie dla ca³ej Polski Bazy Danych Obiektów Topograficznych,

m jednolita postaæ cyfrowa miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego i studiów gminnych,

m nowa jakoœæ dostêpu do informacji przestrzennej – miêdzy innymi poprzez tematycz-ne (bran¿owe) geoportale,

m dostêp do odpowiedniego (do potrzeb i mo¿liwoœci) oprogramowania, w tym wolne-go oprogramowania z zakresu SIP,

m prowadzone szkolenia.

Nale¿y podkreœliæ, ¿e w realizacji zadañ na poziomie gminy dostêp do technologii SIP nie stanowi aktualnie wiêkszego problemu. Wiêksze problemy mog¹ natomiast dotyczyæ ko-niecznych umiejêtnoœci pracowników. W przypadku potrzeby uczestnictwa pracowników gmin w szkoleniach, problemem mog¹ byæ niekiedy du¿o mniejsze mo¿liwoœci finansowe i kadrowe czêœci gmin, co mo¿e przek³adaæ siê równie¿ na ograniczone mo¿liwoœci dostêpu do odpowiednich szkoleñ dla personelu.

Literatura

Bia³ousz S. (red.), 2013: Informacja przestrzenna dla samorz¹dów terytorialnych. Oficyna Wydawnicza PW, Warszawa.

Bia³ousz S. i in., 2004: System Baz Danych Przestrzennych dla województwa mazowieckiego. Oficyna Wydawnicza PW, Warszawa.

Bia³ousz S., Sk³odowski P., 1996: Æwiczenia z gleboznawstwa i ochrony gruntów. Oficyna Wydawnicza PW, Warszawa.

Laurini R., Miller-Raffort F., 1995: Les bases de données en géomatique. Hermes, Paris.

Longley P.A., Goodchild M.F., Maguire D.J., Rhind D.W., 2006: GIS. Teoria i praktyka. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Malczewski J., 2006: GIS-based multicriteria decision analysis: a survey of the literature. International Journal of Geographical Information Science vol. 20, no. 7.

Malczewski J., 2004: GIS-based land-use suitability analysis: a critical overview. Progress in Planning no. 62: 3-65.

Streszczenie

Ró¿nego rodzaju decyzje z zakresu planowania czy szerzej zarz¹dzania na poziomie jednostek samo-rz¹dowych s¹ coraz czêœciej podejmowane z zastosowaniem technologii SIP, co powinno pozytywnie wp³ywaæ na jakoœæ i obiektywizm tych decyzji. Szczególnie widoczn¹ rolê dla poszerzania zastosowañ SIP w tego typu procesach, obok innych nie mniej wa¿nych czynników, odgrywa znacz¹cy przyrost zasobów danych przestrzennych tworzonych w ostatnich latach oraz ich dostêpnoœæ.

Te pozytywne zmiany s¹ w pierwszym rzêdzie wynikiem szeroko rozumianego wdra¿ania postano-wieñ dyrektywy INSPIRE, podejmowania okreœlonych inicjatyw w tym zakresie, realizacji projektów lub prowadzenia szkoleñ.

W kontekœcie wspomnianych zastosowañ SIP, kluczowe znaczenie maj¹ analizy przestrzenne, stano-wi¹c g³ówne Ÿród³o informacji u¿ytecznych dla decydentów. Odpowiednio wykonane analizy na pod-stawie w³aœciwie dobranych danych pomagaj¹ w zrozumia³y sposób odpowiedzieæ na stawiane w procesie decyzyjnym pytania i rozwi¹zywaæ problemy w sposób szybki i powtarzalny, umo¿liwiaj¹c równie¿ generowanie ró¿nych scenariuszy.

Artyku³ przedstawia ogólny przegl¹d zadañ realizowanych dla obszaru typowej gminy, w tym zadañ o wyraŸnym kontekœcie przestrzennym, a nastêpnie wskazuje na mo¿liwoœci wykorzystania analiz przestrzennych w realizacji wybranych zadañ. Za³¹czone przyk³ady nawi¹zuj¹ do tych kategorii analiz, które mog¹ byæ wykonywane dla potrzeb jednostki samorz¹dowej jak¹ jest gmina.

Abstract

Different types of planning and management decisions on local commune level in increasing degree make use of GIS technology and this should positively influence the quality and objectivity of those decisions. Meaningful increase of spatial data resources created in recent years and their availability, along with other important factors, play a significant role in wider use of GIS applications in this type of processes.

These positive changes are primarily the result of wider implementation of the INSPIRE Directive, specific initiatives in this field, the implementation of projects, and trainings.

In the context of the mentioned GIS applications, spatial analysis are crucial as the main source of information useful for policy makers. Well done analyses based on accordingly selected data can help to understand how to respond to the demands in the decision-making process and to solve problems in a quick and repeatable way, allowing also to generate different scenarios.

The paper presents a general overview of the tasks for a typical commune, including the ones that have a clear spatial context, and then points out how to use spatial analyses in the implementation of selected tasks. The attached examples refer to the categories of analyses that can be performed for the needs of local commune.

dr in¿. Jerzy Chmiel j.chmiel@gik.pw.edu.pl mgr. in¿. Anna Fija³kowska a.fijalkowska@gik.pw.edu.pl mgr. in¿. Helena £oœ h.los@gik.pw.edu.pl

a – tabela decyzyjna,

b – Ÿród³a danych wejœciowych, c – przydatnoœæ terenu dla budownictwa jednorodzinnego uwzglêdniaj¹ca ³¹cznie: 'noœnoœæ terenu', 'wilgotnoœæ', 'klasy spadki terenu'

Rysunek 2. Przyk³ad wyznaczenia optymalnego po³¹czenia na powierzchni terenu: a – pokrycie terenu, b –spadki terenu, c – schemat analizy, d – rozwi¹zanie uwzglêdniaj¹ce tylko 'pokrycie terenu',

e – rozwi¹zanie uwzglêdniaj¹ce 'pokrycie terenu' i 'spadki'

d e