Rola sektora organizacji pozarządowych w rozwoju obszarów wiejskich województwa małopolskiego

Pełen tekst

(1)Zeszyty Naukowe nr 746. Akademii Ekonomicznej w Krakowie. 2007. Piotr Serafin Katedra Gospodarki Regionalnej. Rola sektora organizacji pozarządowych w rozwoju obszarów wiejskich województwa małopolskiego 1. Organizacyjne uwarunkowania rozwoju obszarów wiejskich Proces rozwoju obszarów wiejskich jest uwarunkowany wieloma czynnikami natury ekonomicznej i pozaekonomicznej, wśród których istotne znaczenie ma spójny i zasobny w organizacje o odmiennych funkcjach układ instytucjonalny. Rysujące się możliwości szybkiego rozwoju dzięki uzyskanej samodzielności ekonomicznej, w świetle warunków gry rynkowej, zależą od sprawności działania istniejących i powoływanych do życia instytucji. Podbudowa instytucjonalna jest konieczna dla kształtowania procesów wzrostu gospodarczego w skali regionalnej i lokalnej. Ważnym ogniwem układu instytucjonalnego szczebla krajowego są instytucje pozarządowe, różnorodne zarówno pod względem form organizacyjnych, jak i kierunków działań. Zalicza się do nich liczne agencje i fundacje rozwoju regionalnego, działające na szczeblu wojewódzkim. Powoływane na potrzeby rozwiązywania konkretnych zadań w regionach i funkcjonujące według zasad konkurencji rynkowej są ważnymi partnerami dla administracji publicznej do reali Układ instytucjonalny – w rozumieniu przyjętym w artykule – to zespół instytucji i organizacji działających w granicach województwa, istniejące między nimi powiązania i relacje oraz ich oddziaływanie na rozwój i przemiany strukturalne obszarów wiejskich województwa.. NGO – Non-govermental Organization to ogół organizacji pozarządowych, niezależnych, działających społecznie i nie nastawionych na zysk. Określa się je mianem organizacji trzeciego sektora. . K_746 67. 7/4/08 1:26:10 PM.

(2) Piotr Serafin. 68. zacji pożądanego modelu polityki regionalnej. Są zdolne do transferu technologii i wdrażania procesów innowacji, stymulując rozwój przedsiębiorczości. Przyczyniają się do promocji regionu, a dysponując wykwalifikowaną kadrą, mogą diagnozować i monitorować zmiany w nim zachodzące. Będąc uczestnikami życia w regionie, nawiązują liczne kontakty z władzami samorządowymi i rządowymi województwa, uczestnicząc w realizacji wspólnych przedsięwzięć. Dzięki tworzonym powiązaniom z administracją publiczną często określa się je jako organizacje parapubliczne. Organizacje te powinny koordynować działania innych grup istotnych dla osiągnięcia wybranej strategii rozwoju, prowadzić terenową działalność badawczą na swoim obszarze, dostarczać informacji o wybranych kierunkach działalności i kierować działalność marketingową na strategicznych partnerów oraz posiadać środki i kompetencje do realizacji tych zadań. Charakterystykę organizacji pozarządowych można zawrzeć w pełnionych przez nie funkcjach: – przenoszą racjonalne zachowania i działania na pozostałe instytucje podmiotowego układu regionalnego i lokalnego, – są główną grupą stymulującą lokalną przedsiębiorczość i innowacyjność, – spełniają warunki bycia liderami w procesach innowacji i transferach technologicznych, – realizując zadania statutowe, uczestniczą w kształtowaniu procesów realnych, pokrywających się w części ich aktywności z zadaniami publicznymi, – stanowią niezbędne ogniwo regionalnych procesów produkcji wynikające z przyjęcia „postfordowskiego” paradygmatu organizacji produkcji. Ważną rolę otoczenia instytucjonalnego podkreśla Andrzej Woś w odniesieniu do agrobiznesu, tj. zespołu działań człowieka prowadzących bezpośrednio lub pośrednio do wytwarzania finalnych produktów żywnościowych. Wieś stara się dostosować do własnych potrzeb instytucje i organizacje konieczne do funkcjonowania lokalnego agrobiznesu. Zatem w obszarach wiejskich funkcjonują: – lokalne organy władzy administracyjnej, – organy samorządu terytorialnego, – organy samorządu rolniczego, – kółka rolnicze, związki producentów rolnych, koła gospodyń wiejskich, – zawodowe związki rolników, – instytucje doradztwa rolniczego, T. Kudłacz, Programowanie rozwoju regionalnego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999, s. 108. . A.J. Blakely, Planning Local Economic Development, Sage Publ., Newbury Park 1989, s. 254.. J. Hausner, T. Kudłacz, J. Szlachta, Instytucjonalne przesłanki regionalnego rozwoju Polski, PAN KPZK, t. 56, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997, s. 21. . K_746 68. A. Woś, Agrobiznes. Makroekonomia, t. l, Key Text, Warszawa 1996, s. 81–82.. 7/4/08 1:26:11 PM.

(3) Rola sektora organizacji pozarządowych…. 69. – banki o zasięgu lokalnym i regionalnym, – instytucje ubezpieczeń majątkowych, – regionalne i lokalne oddziały agencji rządowych. Instytucje te mogą powstawać w gminach, powiatach, województwach, a celem ich tworzenia jest wywieranie wpływu na przebieg zjawisk i procesów gospodarczych. Powoływane są do rozwiązywania powstających problemów, a także tworzenia perspektyw rozwojowych. Ponieważ rola wymienionych podmiotów w świetle członkostwa w Unii Europejskiej wydaje się znacząca nie tylko dla rozwoju regionalnego, ale także lokalnego, celowe wydaje się objęcie dokładną analizą – podjętą w niniejszej pracy – zagadnienia roli organizacji pozarządowych w rozwoju obszarów wiejskich województwa na przykładzie Małopolski. 2. Badania ankietowe W celu pozyskania materiału faktograficznego przeprowadzone zostały badania ankietowe w okresie od stycznia 2002 r. do czerwca 2004 r. W obszarze zainteresowania znalazły się m.in. organizacje promocji i rozwoju gospodarczego, fundacje, stowarzyszenia, izby rzemieślnicze, cechy rzemiosła, centra i domy kultury, kluby sportowe, kółka rolnicze, związki zawodowe rolników. Obszarem badań zostało objęte całe województwo małopolskie, co wynikało z faktu, że część organizacji lokalizuje swoje siedziby niekoniecznie na obszarze wsi, lecz często w miastach. Trudny do przygotowania okazał się sondaż dla wytypowanych organizacji. Pomocne okazały się badania prowadzone w połowie lat 90. w ośmiu ośrodkach naukowych, koordynowane przez zespół Jerzego Hausnera, Tadeusza Kudłacza i Jacka Szlachtę. Wykorzystano również doświadczenie w zbieraniu danych o organizacjach sektora pozarządowego przez utworzone w 2000 r. Stowarzyszenie Klon/Jawor. Sporządzona ankieta miała na celu sondowanie organizacji w dwóch płaszczyznach, których wspólnym celem było określenie rangi badanej organizacji oraz zasięgu i znaczenia organizacji z nią współpracujących, a także znajdujących się w polu zainteresowania dla przyszłej współpracy. W pierwszej części ankiety wprowadzone zostały pytania określające status prawny, terytorialny Z. Mikołajewicz, Instytucjonalne uwarunkowania restrukturyzacji i rozwoju regionu na przykładzie województwa opolskiego, Zeszyty Seminaryjne nr 4, Małopolska Szkoła Administracji Publicznej AE w Krakowie, Kraków–Opole 1997, s. 7–9.. Stowarzyszenie Klon/Jawor jest członkiem Sieci Wspierania Organizacji Pozarządowych SPLOT oraz Przedstawicielstwa Polskich Organizacji Pozarządowych w Brukseli. Celem stowarzyszenia jest wspieranie rozwoju społeczeństwa obywatelskiego.. K_746 69. 7/4/08 1:26:11 PM.

(4) 70. Piotr Serafin. zasięg działania organizacji, liczbę zatrudnionych bądź członków. Dla pełnej charakterystyki działalności organizacji respondenci byli proszeni o określenie celów statutowych, stopnia problemów, z którymi się boryka, oraz źródeł finansowania działalności. Pytania o formy realizacji celów, ukierunkowanie na rozwój, zrzeszanie się, poza uzupełnieniem wiadomości o organizacji, miały za zadanie ustalić jej oddziaływanie na otoczenie. Druga część badania dotycząca organizacji i instytucji, z którymi ankietowani współpracują, służyła uchwyceniu powiązań zarówno formalnych, jak i nieformalnych. Poszukiwaniu takich sieci powiązań służyły pytania o powody, zakres oraz formy współpracy. Celem pytania o zależności kadrowe, majątkowe i założycielskie było wyłonienie tych spośród współpracujących instytucji, których więzi są bliższe, niżby to wynikało z deklarowanej współpracy programowej. Ankietę zamykało pytanie o potencjalnych partnerów, z którymi chętnie zostałaby podjęta współpraca. Z listy wytypowanych ok. 120 organizacji na badania ankietowe odpowiedziało 31 (ok. 26%). Zostały one podzielone w następujący sposób: 1) organizacje pozarządowe: – Agencja Rozwoju Ziemi Chrzanowskiej SA w Trzebini, – Małopolska Agencja Rozwoju Regionalnego SA w Krakowie, – Tarnowska Agencja Rozwoju Regionalnego SA w Tarnowie, – Centrum wspierania inicjatyw pozarządowych – Stowarzyszenie Europa Nasz Dom w Tarnowie, – Fundacja „Progress and Business” w Krakowie, – Fundacja na rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa FDPA w Nowym Sączu, – Fundacja Ochrony Środowiska i Służby Zdrowia „Rener” w Krakowie, – Fundacja Promocji Gospodarczej Regionu Krakowskiego w Krakowie, – Małopolskie Stowarzyszenie Sołtysów w Nowym Sączu, – Towarzystwo Miłośników Ziemi Jordanowskiej, – Zarząd Wojewódzki Związku Ochotniczych Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej Województwa Małopolskiego w Krakowie; 2) organizacje samorządu gospodarczego: – Izba Przemysłowo-Handlowa w Krakowie, – Małopolska Izba Rzemiosła i Przedsiębiorczości w Krakowie, – Małopolska Izba Rolnicza w Krakowie, – Cech Rzemiosł i Przedsiębiorczości w Limanowej, Przyjęty podział powstał na podstawie kilku klasyfikacji prezentowanych w literaturze opisujących organizacje i instytucje rozwoju regionalnego (T. Kudlacz, op.cit., s. 108; K. Duczkowska-Małysz, Rolnictwo – wieś – państwo, PWN, Warszawa 1998, s. 110), organizacje wspierania przedsiębiorczości (K. Łęczycki, Procesy zmian instytucjonalnych w sferze dystrybucji produktów rolnych w okresie przemian ustrojowych, Zeszyty Naukowe AR, Kraków 2001, nr 377, s. 216–218) oraz otoczenie instytucjonalne agrobiznesu (A. Woś, op.cit., s. 63).. K_746 70. 7/4/08 1:26:12 PM.

(5) Rola sektora organizacji pozarządowych…. 71. – Cech Rzemiosł Różnych w Kętach, – Cech Rzemiosł Różnych w Myślenicach, – Cech Rzemiosł Spożywczych w Krakowie, – Krakowska Kongregacja Kupiecka; 3) organizacje rolnicze: – Gminny Związek Kółek i Organizacji Rolniczych, – Kółko Rolnicze w Osieku, – Kółko Rolnicze w Przegini, – Regionalny Związek Hodowców Owiec i Kóz w Nowym Targu, – Regionalny Związek Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych w Tarnowie, – Spółdzielnia Kółek Rolniczych w Chrzanowie, – Spółdzielnia Kółek Rolniczych w Kłaju, – Spółdzielnia Kółek Rolniczych w Ryglicach, – Spółdzielnia Usług i Produkcji „Kęt-Rol” w Kętach, – Spółdzielnia Usług Rolniczych i Nierolniczych w Dąbrowie Tarnowskiej, – Wojewódzki Związek Pszczelarzy w Krakowie, – Wojewódzki Związek Rolników, Kółek Rolniczych i Organizacji Rolniczych w Krakowie. 3. Zestawienie najważniejszych wyników przeprowadzonych badań Część wyników badań ankietowych zostanie omówiona w sposób zbiorczy. Liczba wskazań nie zawsze jest równa liczbie zbadanych jednostek, gdyż respondenci nie zawsze uzupełniali wszystkie pozycje w ankietach. Terytorialny zasięg działania organizacji przedstawia tabela 1. Tabela 1. Obszar objęty działaniem organizacji pozarządowych i samorządowych Terytorialny zasięg działania organizacji. Liczba wskazań. Udział procentowy. Gmina. 6. 19,4. Powiat. 3. Kilka powiatów. 9,7. 1. Kilka województw. 4. Kilka gmin. 2. 3,2. Województwo. 7. 22,6. Cały kraj. 5. 16,1. Zasięg międzynarodowy. 3. Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych.. K_746 71. 6,5. 12,9 9,7. 7/4/08 1:26:13 PM.

(6) 72. Piotr Serafin. Najliczniej reprezentowane spośród badanych są organizacje wojewódzkie (izby, stowarzyszenia i zarządy regionalne organizacji pozarządowych) i gminne (rekrutujące się spośród organizacji sportowych, kółek rolniczych oraz domów kultury). Zasięg międzynarodowy zaznaczyły: Fundacja „Progress and Business” w Krakowie, Krakowska Kongregacja Kupiecka oraz Tarnowska Fundacja Kultury. Pierwsza kategoria badanych organizacji została oznaczona ogólną nazwą „organizacje pozarządowe”. Ich wspólną cechą, w dużym uogólnieniu, są działania prorozwojowe na rzecz wspólnot lokalnych i regionalnych. Różnią się istotnie obszarem wpływów, wielkością organizacji mierzoną zatrudnieniem oraz formą rejestracji prawnej. Ponad 1/3 organizacji tej kategorii swoim zasięgiem obejmuje województwo małopolskie, a co piąta działa na obszarze całego kraju. Jedyną, która strefę wpływów ma również poza granicami kraju, jest zlokalizowana w Krakowie Fundacja „Progress and Business”. Największą liczbę pracowników – powyżej 50, wykazały Małopolska i Tarnowska Agencja Rozwoju Regionalnego SA. Do 5 osób zatrudnia: Małopolskie Stowarzyszenie Sołtysów, Fundacja Ochrony Środowiska i Służby Zdrowia „Rener” oraz Zarząd Wojewódzki Związku Ochotniczych Straży Pożarnych Województwa Małopolskiego w Krakowie. Do popularnych form zrzeszania się organizacji pozarządowych należą stowarzyszenia i fundacje. O wyborze formy decyduje realizacja celów społecznych, niezarobkowych, składających się na działalność statutową. Częsty wybór takich form prawnego organizowania się wypływa nie tylko z założonych do wykonania celów społecznych, ale również z prowadzenia dopuszczonej przez ustawodawcę działalności gospodarczej, służącej działalności statutowej. Występują tu także spółki akcyjne, tj. spółki kapitałowe, których kapitał jest podzielony na akcje, a ich zaletą jest możliwość uczestnictwa wielu wspólników wnoszących swoje wkłady. Reprezentują je w badaniach Małopolska Agencja Rozwoju Regionalnego SA, Tarnowska Agencja Rozwoju Regionalnego SA oraz Agencja Rozwoju Ziemi Chrzanowskiej. Wolą założycieli omawianych organizacji pozarządowych jest postępowanie celowe, zmierzające do inicjowania i wspierania działalności służącej rozwojowi życia społeczno-gospodarczego w kraju, województwie, w społecznościach lokalnych powiatów i gmin. Dążenia te można zgrupować w kilku podstawowych kierunkach: – przeciwdziałanie bezrobociu i likwidowanie go, podejmowanie i wspieranie inicjatyw gospodarczych i organizacyjnych na rzecz tworzenia nowych miejsc pracy; – wspieranie procesów restrukturyzacji gospodarki, poprawy konkurencyjności i rozwoju przedsiębiorczości, w tym również na obszarach wiejskich, uczestnictwo w programach współpracy europejskiej;. K_746 72. 7/4/08 1:26:13 PM.

(7) Rola sektora organizacji pozarządowych…. 73. – promocja liderów społeczności wiejskiej, działania na rzecz integracji i rozwoju środowisk wiejskich, upowszechnianie działalności kulturalnej, kultury fizycznej i sportu; – kultywowanie tradycji, ochrona zabytków, pomników przyrody i dóbr kultury, podejmowanie inicjatyw zmierzających do poprawy kondycji społeczności lokalnych oraz stanu środowiska naturalnego; – organizacja imprez, targów, konferencji, kongresów naukowych, szkoleń, seminariów, prowadzenie działalności wydawniczej. Nie wszystkie z badanych jednostek wskazywały organizacje, w których są zrzeszone. W przypadku Fundacji Promocji Gospodarczej Regionu Krakowskiego i Małopolskiej Agencji Rozwoju Regionalnego jest to Krajowe Stowarzyszenie Agencji Rozwoju Regionalnego (NARDA – National Association of Regional Development Agencies), które służy wymianie doświadczeń i jednoczy we współpracy na szczeblu krajowym 15 agencji i fundacji z całej Polski w zakresie kształtowania i realizacji polityki regionalnej. Małopolskie Stowarzyszenie Sołtysów, Towarzystwo Miłośników Ziemi Jordanowskiej, Zarząd Wojewódzki OSP wchodzą w skład odpowiadających im jednostek szczebla krajowego. Wszystkie objęte badaniem organizacje pozarządowe podkreślają wpływ swojej działalności na rozwój regionu Małopolski. Na 11 ankietowanych 10 określiło go jako ważny, jedna (Fundacja Ochrony Środowiska i Służby Zdrowia „Rener”) oceniła go jako nieznaczny. Wśród najbardziej popularnych sposobów realizacji zadań są: organizowanie konferencji, szkoleń, debat oraz prowadzenie spotkań z innymi organizacjami. Znaczącą pozycję mają też inicjatywy o charakterze informacyjnym, konsultacyjnym, doradczym oraz edukacyjnym. Blisko połowa (45%) badanych wspiera finansowo projekty prowadzone przez inne organizacje. Cztery organizacje ważną rolę przypisują współpracy międzynarodowej z instytucjami i organizacjami o podobnych celach. W swojej działalności badaniami naukowymi oraz zbieraniem i przetwarzaniem danych zajmują się: Fundacja „Progress and Business” oraz Małopolska i Tarnowska Agencja Rozwoju Regionalnego. Organizacje pozarządowe są jednostkami opiniotwórczymi i widzą swoją rolę w inicjowaniu korzystnych zmian legislacyjnych w zakresie swoich działań. Dla popularyzacji społecznej swoich dokonań prowadzą działalność wydawniczą. Wśród wymienianych źródeł dochodów ponad 90% organizacji wskazało dochody z działalności gospodarczej, która stanowi realizację zadań statutowych. Średni ich udział w całości budżetu oscyluje w granicach 50%. Badani licznie korzystają z zagranicznych programów pomocy finansowej (druga pozycja, biorąc pod uwagę liczbę wskazań), które jednak nie stanowią znaczącego udziału i są wielkościowo zbliżone do pozyskiwanych środków z budżetu państwa (10–11%). Znaczące wsparcie finansowe otrzymuje nieliczna grupa badanych (27%) od innych organizacji pozarządowych (w szczególności krajowych i zagranicznych. K_746 73. 7/4/08 1:26:14 PM.

(8) 74. Piotr Serafin. fundacji) oraz od osób, instytucji i firm w postaci darowizn (40,3%). Po cztery organizacje korzystają ze środków samorządowych i wynajmują pomieszczenia na działalność komercyjną. Obydwa wymienione źródła przynoszą im do 40% całości środków finansowych. Licznie wskazywane były dochody z działalności gospodarczej, która nie jest bezpośrednią działalnością statutową (45,5%), dające do 1/4 wielkości środków budżetowych organizacji wskazujących to źródło. Ponad 4/5 respondentów boryka się z pozyskiwaniem funduszy niezbędnych do prowadzenia działań statutowych. W pozostałych przypadkach odpowiedzi nie są już tak jednoznaczne. Około 54% organizacji narzeka na zbyt słaby (ich zdaniem) obieg informacji oraz małe zainteresowanie wsparciem ze strony środowisk biznesu. Po trzy negatywne wskazania otrzymały: administracja rządowa i samorządowa. W większości badanych jednostek nie odnotowuje się niedoborów w zakresie wykształconej kadry pracowniczej, sporadycznie również występują trudności w prowadzeniu niezbędnych formalności (w tym księgowości). Wśród wypowiedzi znalazły się również takie, w których dostrzeżono potrzebę koordynacji współpracy pomiędzy organizacjami w ramach podejmowanych działań z tej samej dziedziny. Zdecydowana większość organizacji nie utrzymuje żadnych powiązań z innymi instytucjami. Wśród tych, które zaznaczyły występowanie takich relacji, dominują powiązania kadrowe – pracownicy zasiadają we władzach innej organizacji (4 przypadki: Stowarzyszenie Europa Nasz Dom – Europejskie Centrum Ochrony Środowiska; Małopolskie Stowarzyszenie Sołtysów – samorząd terytorialny; Zarząd Wojewódzki Związku OSP – Zarząd Główny Związku OSP RP; MARR – wyższe uczelnie). W pojedynczym przypadku zachodzą konotacje majątkowe, gdzie na bieżąco jest wspomagana finansowo inna instytucja (Stowarzyszenie Europa Nasz Dom – Europejskie Centrum Ochrony Środowiska). Często występującą formą budowania sieci współzależności są udziały majątkowe w innej organizacji. Takimi udziałami dysponują 3 badane jednostki (Fundacja „Progress and Business”, MARR SA, TARR SA). Relacje typu założyciele – instytucja utworzona wskazane zostały przez spółki akcyjne, Fundację „Progress and Business”, Fundację Promocji Gospodarczej Regionu Krakowskiego oraz Stowarzyszenie Europa Nasz Dom10. Nieliczna grupa organizacji (3 jednostki – Fundacja Promocji 10 Spółka akcyjna MARR SA została założona przez wojewodę krakowskiego, Agencję Rozwoju Przemysłu oraz 26 podmiotów gospodarczych z regionu krakowskiego; Fundacja „Progress and Business” została założona przez 8 organizacji: Uniwersytet Jagielloński i Akademię Górniczo-Hutniczą w Krakowie, Duński Instytut Technologiczny w Taastrup, Marold Agz w Triesten oraz Ministerstwo Przemysłu i Handlu, Izbę Przemysłu Chemicznego, Instytut Chemii Przemysłowej i Dom Handlowy Nauki Sp. z o.o. w Warszawie; Stowarzyszenie Europa Nasz Dom – w skład stowarzyszenia wchodzą 4 podmioty prawne i 15 osób fizycznych; Fundacja Promocji Gospodarczej Regionu Krakowskiego – założycielami jest 16 krakowskich przedsiębiorstw i dwie osoby fizyczne.. K_746 74. 7/4/08 1:26:15 PM.

(9) Rola sektora organizacji pozarządowych…. 75. Gospodarczej Regionu Krakowskiego, Agencja Rozwoju Ziemi Chrzanowskiej SA i MARR SA) przyznała się do występowania powiązań nieformalnych, ale trudnych do jednoznacznej oceny. Najczęściej wymienianymi przyczynami, dla których nawiązywana jest współpraca międzyinstytucjonalna, są: realizacja wspólnych przedsięwzięć (72,7%), promowanie działań organizacji (63,6%) oraz dostęp do informacji (63,6%). Znaczącą rolę odgrywają również: wsparcie finansowe, wskazane przez ponad połowę respondentów, i pomoc ekspercka, z której korzysta 45,5% badanych jednostek. O szerokich kontaktach organizacji pozarządowych świadczy część ankiety dotycząca zakresu, formy i oceny współpracy z instytucjami. Do liderów w tym zakresie należy Małopolska Agencja Rozwoju Regionalnego SA11, która wymieniła wśród ważnych partnerów kilkanaście krajowych i zagranicznych jednostek. Szeroką współpracę, wykraczającą poza obszar województwa, prowadzą również: Fundacja „Progress and Business”, Fundacja Promocji Gospodarczej Regionu Krakowskiego oraz centrum wspierania inicjatyw pozarządowych Stowarzyszenie Europa Nasz Dom. Najczęściej wskazywanymi wspólnymi polami działań były: pozyskiwanie środków finansowych, rozwój przedsiębiorczości, wspieranie promocji gminy i szkolenie kadr. Wśród form współpracy dominują szkolenia, narady, dotacje i dopłaty realizowane na podstawie zawieranych umów i porozumień. Badane organizacje, decydując się na kooperację, liczą na trwałą współpracę i potwierdzają ją w sondażu. Wystawione w ankiecie noty dobre i bardzo dobre dokumentują poprawne stosunki pomiędzy partnerami instytucjonalnymi. Pytanie o organizacje i instytucje, z którymi chętnie byłaby podjęta współpraca, przyniosło niewielkie rezultaty, gdyż wskazała je tylko część organizacji (4 na 11 badanych). Dodatkowo te, które wskazywały potencjalnych partnerów, kierowały się podejmowanymi przez siebie działaniami cząstkowymi. Kolejną wyróżnioną grupą były organizacje samorządu gospodarczego, wśród których znalazły się 3 izby gospodarcze, 4 cechy zawodowe i 1 zrzeszenie samorządu zawodowego. Są to instytucje mające liczne grono członków (nierzadko przekraczających 100 zrzeszonych podmiotów). Największym zasięgiem działalności wykraczającym poza granice kraju reklamuje się najstarsza spośród badanych. 11 MARR SA współpracuje m.in. z: Urzędem Marszałkowskim Województwa Małopolskiego, Małopolskim Urzędem Wojewódzkim, Urzędem Miasta Krakowa, Izbą Rzemieślniczą w Krakowie, Krakowską Kongregacją Kupiecką, Państwową Agencją Inwestycji Zagranicznych, Polską Agencją Rozwoju Przedsiębiorczości, Krajowym Stowarzyszeniem Agencji Rozwoju Regionalnego, Europejskim Stowarzyszeniem Agencji Rozwoju Regionalnego, Akademią Infrastruktury w Berlinie, prowincją Antwerpii w Belgii oraz landem Turyngii w Niemczech.. K_746 75. 7/4/08 1:26:15 PM.

(10) Piotr Serafin. 76. – Krakowska Kongregacja Kupiecka12. Izby samorządowe swoje wpływy odnoszą do województwa, natomiast cechy działają w promieniu powiatów lub kilku gmin. Każda z wymienionych organizacji za cel nadrzędny przyjmuje reprezentowanie interesów zrzeszonych członków wobec władz publicznych oraz innych instytucji. Do innych, wspólnie wymienianych celów należą: – działanie na rzecz rozwoju przedsiębiorczości, – promowanie firm członkowskich w kraju i za granicą, – organizowanie profesjonalnych szkoleń i spotkań gospodarczych, – prowadzenie informacji gospodarczej, informacji o programach pomocowych i aktach prawnych w UE. Najwięcej zadań szczegółowych wyznaczają sobie badane izby gospodarcze działające na podstawie Ustawy z dnia 30 maja 1989 r. o izbach gospodarczych13. Pośród organizacji zrzeszających badane jednostki znalazły się: Krajowa Izba Gospodarcza (przynależy do niej krakowska Izba Przemysłowo-Handlowa – IPH), Związek Rzemiosła Polskiego (wymieniony przez Małopolską Izbę Rzemiosła i Przedsiębiorczości), Krajowa Rada Izb Rolniczych (wskazana przez Małopolską Izbę Rolniczą – MIR) oraz Kongregacja Przemysłowo-Handlowa (przytoczona przez Krakowską Kongregację Kupiecką). Cechy należą do izb rzemieślniczych, na terenie działania których znajdowały się jeszcze przed wprowadzeniem nowego podziału wojewódzkiego. Wszystkie badane organizacje samorządu gospodarczego zgodne są w opinii dotyczącej znaczącego wpływu ich działalności na rozwój obszarów, w zasięgu których funkcjonują. Na potwierdzenie tego poglądu można przytoczyć zapis ze statutu Izby Przemysłowo Handlowej, że do podstawowych zadań Izby należą w szczególności: współtworzenie i współrealizacja regionalnej polityki gospodarczej ze szczególnym uwzględnieniem regionu małopolskiego. Zdaniem respondentów z cechów działanie na rozwój odbywa się poprzez wspieranie lokalnej przedsiębiorczości. Większą niż cechy liczbą form oddziaływania dysponują izby gospodarcze, które oprócz reprezentowania interesów członków, organizowania szkoleń, kursów i egzaminów rzemieślniczych zajmują się organizowaniem współpracy między organizacjami (w tym również międzynarodowej), a także dbają o informowanie i kształtowanie właściwych opinii społeczeństwa w sprawach reprezentowanych przedsiębiorców. Prowadzą działalność wydawniczą oraz mogą wpływać na zmiany o charakterze systemowym.. 12 Krakowska Kongregacja Kupiecka powołuje się na zapis w Consularia Cracoviensia z 1410 r., t. l, s. 361, według którego organizacja ta powstała w dniu 25 lutego 1410 r. 13. K_746 76. Ustawa z dnia 30 maja 1989 r. o izbach gospodarczych. Dz.U. 1989, nr 35, poz.195.. 7/4/08 1:26:16 PM.

(11) Rola sektora organizacji pozarządowych…. 77. Wszystkie badane organizacje obciążają swoich członków składkami. Składki stanowią w budżetach respondentów średnio ok. 40% dochodów. Najwyższe środki pozyskiwane są jednak z najmu własnych lokali pod działalność komercyjną (tego źródła dochodu nie wskazały IPH, MIR oraz Cech Rzemiosł Spożywczych w Krakowie). Izby korzystają z unijnych programów pomocowych, ale charakteryzuje je znaczna rozbieżność w określaniu znaczenia tego źródła w budżecie organizacji (od 2% w przypadku Małopolskiej Izby Rzemiosła i Przedsiębiorczości do 45% dla Izby Przemysłowo-Handlowej). Również nieznaczny dochód dla Małopolskiej Izby Rolniczej i Cechu Rzemiosł Spożywczych w Krakowie stanowią posiadane odsetki bankowe oraz udziały i akcje. Żadna z organizacji samorządu gospodarczego nie wykazała środków pochodzenia publicznego. Tradycyjnym i jedynym znaczącym problemem, który pojawia się wśród badanych organizacji, są kłopoty z pozyskiwaniem funduszy niezbędnych do działania. Wskazuje je 7 na 8 uczestników badania ankietowego. Opinie krytyczne od 1/3 respondentów dotyczą również administracji państwowej. Bardzo pozytywnie oceniana jest współpraca z administracją samorządową, na którą nie narzeka 3/4 organizacji samorządu gospodarczego. Badani oceniają pozytywnie własną kadrę pracowniczą oraz sprawność działań wewnątrz organizacji. Małopolska Izba Rolnicza w świetle przeprowadzonych badań jest organizacją posiadającą liczne powiązania personalne szczebla kierowniczego z Agencją Rynku Rolnego oraz kółkami rolniczymi. Organizacja ta wykazała również powiązania majątkowe z Małopolskim Rynkiem Hurtowym oraz jest właścicielem spółki „Rol-Hurt”. Takimi związkami charakteryzuje się również Krakowska Kongregacja Kupiecka będąca pełnoprawnym członkiem – założycielem Fundacji „Teraz Polska” i akcjonariuszem MARR. Istnienie powiązań personalnych z Izbą Rzemiosła i Przedsiębiorczości potwierdza Cech Rzemiosła i Przedsiębiorczości w Limanowej. Partnerami dla organizacji samorządu gospodarczego w zakresie rozwoju przedsiębiorczości i tworzenia miejsc pracy są przede wszystkim: administracja samorządowa szczebla regionalnego i lokalnego (ze wskazaniem na powiaty), Urząd Wojewódzki oraz urzędy pracy (wojewódzki i powiatowe). Cechy, Izba Rzemiosła i Przedsiębiorczości oraz Krakowska Kongregacja Kupiecka wskazywały zasadniczo na współpracę w zakresie doradztwa prawnego i szkolenia kadr. Wśród instytucji, z którymi badani chętnie podjęliby współpracę, wymienione zostały bliżej nieokreślone instytucje państwowe, samorządowe i społeczne zajmujące się rozwojem małych i średnich przedsiębiorstw. Wspólnym celem wyróżnionej kategorii organizacji rolniczych jest obrona interesów rolników. Zaliczone zostały tutaj rolnicze związki zawodowe oraz kółka rolnicze. W większości prowadzą one działalność gospodarczą obejmującą teren gminy. Szersze oddziaływanie o zasięgu wojewódzkim i powiatowym mają tylko:. K_746 77. 7/4/08 1:26:16 PM.

(12) 78. Piotr Serafin. Wojewódzki oraz Regionalny Związek Rolników, Kółek Rolniczych i Organizacji Rolnych (WZRKRiOR i RZRKRiOR), Regionalny Związek Hodowców Owiec i Kóz, a także Wojewódzki Związek Pszczelarzy. Kółka rolnicze świadczą rolnicze usługi dla ludności wiejskiej oraz niosą pomoc w zakresie zaopatrzenia materiałowego. W swojej działalności gospodarczej zajmują się również transportem, naprawą maszyn rolniczych oraz sprzedażą paliw. Cele WZRKRiOR można zestawić w następujących punktach: – reprezentowanie i obrona interesów społeczno-zawodowych rolników indywidualnych i członków ich rodzin oraz organizacji członkowskich wobec organów władzy państwowej i samorządowej, organizacji i instytucji państwowych, – działanie na rzecz podnoszenia rangi zawodu rolnika, postępu w produkcji rolnej oraz rozwoju usług produkcyjnych dla indywidualnych gospodarstw rolnych i usług dla ludności wiejskiej, – uczestniczenie w kształtowaniu polityki rolnej państwa na rzecz postępu gospodarczego, społecznego, socjalnego i kulturalnego mieszkańców wsi oraz tworzenia równorzędnych warunków pracy i życia ludności wiejskiej. Działalność WZRKRiOR wspierają oddziały regionalne, które dbają o rozwój i wzrost produktywności oraz opłacalności produkcji rolnej indywidualnych gospodarstw rolnych, organizacji spółdzielczych i kółek rolniczych. W ocenie Regionalnego Związku Rolników, Kółek Rolniczych i Organizacji Rolnych skutkuje to powolną poprawą materialnego i kulturalnego poziomu życia członków kółek rolniczych i innych zrzeszonych w związku organizacji. Do organizacji zrzeszających badane jednostki należy Krajowy Związek Rolników, Kółek Rolniczych i Organizacji Rolnych. Wymieniana była również jednostkowo Krajowa Rada Spółdzielczości. Wśród organizacji rolniczych panuje powszechne przekonanie o ich znaczeniu dla rozwoju regionu. Niemniej jednak część gminnych kółek rolniczych przypisuje sobie tylko nieznaczny wpływ na otoczenie. Jest to wynikiem w dużej mierze mało urozmaiconego stosowania form oddziaływania, wśród których pierwszoplanowym sposobem jest świadczenie usług rolniczych członkom i klientom organizacji rolniczych. Do wyjątków należy prowadzenie działalności edukacyjnej czy oferowanie poradnictwa i konsultacji. Bardziej zaawansowanymi formami działania posługują się organizacje wojewódzkie. Należy do nich rzecznictwo, wywieranie wpływu na korzystne zmiany legislacyjne oraz przygotowywanie i prowadzenie konferencji, seminariów, debat z udziałem przedstawicieli władz i związków rolniczych. Kółka rolnicze utrzymują się z prowadzonej działalności gospodarczej, przynoszącej im przeciętnie ok. 70% dochodów, drugim źródłem przychodów (ok. 30%) jest czynsz za wynajmowanie pomieszczeń. Marginalne znaczenie mają składki członkowskie, darowizny oraz odsetki bankowe. W przypadku organizacji woje-. K_746 78. 7/4/08 1:26:17 PM.

(13) Rola sektora organizacji pozarządowych…. 79. wódzkich wymieniane były środki pochodzące ze źródeł rządowych i samorządowych, zagranicznych programów pomocowych, od organizacji pozarządowych oraz składki członkowskie. Problemem zgłaszanym przez 2/3 badanych organizacji rolniczych jest brak współpracy z organami administracji samorządowej. Co druga wskazuje na trudności w pozyskiwaniu środków finansowych. Podnoszoną kwestią przez większość gminnych kółek rolniczych jest zbyt duża konkurencja, zwłaszcza ze strony bogatszych rolników, składów budowlanych, stacji paliw, sklepów ogrodniczych oraz warsztatów naprawczych. Do zalet organizacji rolniczych można zaliczyć ich wewnętrzną spójność i brak konfliktów. Cenią również własnych wykwalifikowanych pracowników. Zauważanym problemem przez ankietowanych jest brak koordynacji działań wśród organizacji rolniczych i słaby obieg informacji. Powiązania na szczeblu kadrowym z ośrodkami doradztwa rolniczego oraz kółkami i spółdzielniami rolniczymi wskazali w odpowiedziach ankietowani związkowcy z WZRKRiOR. Takie relacje zachodzą również pomiędzy Regionalnym Związkiem Hodowców Owiec i Kóz i Polskim Związkiem Owczarskim. Zależności majątkowe wymienił również Wojewódzki Związek Pszczelarstwa, który czerpie dochody z zarządzanej przez siebie Spółdzielni „Pszczelarz”. Jedna ze spółdzielni rolniczych „Kęt-Rol” z Kęt jest akcjonariuszem lokalnego banku spółdzielczego. Wojewódzki związek rolników (WZRKRiOR) zaliczył do powiązań nieformalnych kontakty z partiami politycznymi: PSL i SLD oraz Regionalnym Związkiem Rewizyjnym. Współpraca z innymi organizacjami w przypadku kółek i organizacji rolniczych jest realizowana przez biuro wojewódzkie, które, mając kontakty z Akademią Rolniczą, Akademią Ekonomiczną, Uniwersytetem Jagiellońskim oraz instytutami rolniczymi, organizuje szkolenia i konferencje dla członków zrzeszonych organizacji. Należąc do Krajowego Związku Rolników, Kółek Rolniczych i Organizacji Rolnych, konsultuje propozycje zmian legislacyjnych wnoszonych przez kluby parlamentarne PSL i SLD. O zakresie pożądanej współpracy chętnie wypowiadały się lokalne organizacje rolnicze, wskazując wśród potencjalnych partnerów gminy, starostwa powiatowe oraz izby rolnicze mogące wesprzeć respondentów dotacjami do usług rolniczych i współfinansowaniem szkoleń. 4. Ocena znaczenia sektora organizacji pozarządowych w rozwoju obszarów wiejskich Zakładając, że rozwój obszarów wiejskich zależy m.in. od sprawności sklasyfikowanych w badaniach organizacji, podjęto próbę budowy zestawienia nawiązującego do analizy SWOT. Zmierza ono do ujawnienia potencjalnych szans rozwoju i zagrożeń pochodzenia zewnętrznego, a także w sposób krytyczny wskazuje. K_746 79. 7/4/08 1:26:17 PM.

(14) 80. Piotr Serafin. mocne i słabe strony wynikające z wpisania się badanych organizacji w istniejącą sieć instytucjonalną na obszarach wiejskich województwa, dzięki czemu rysuje się szansa oceny istniejącego między nimi systemu relacji i zależności.. Mocne strony sektora organizacji pozarządowych, oceniane w aspekcie rozwoju obszarów wiejskich, są następujące: – różnorodność funkcjonalna organizacji umożliwia angażowanie szerszego kręgu społeczności lokalnych, – działania badanych jednostek w obszarze ich zasięgu dają wymierne i odczuwalne efekty dla społeczności lokalnych, – występuje zjawisko „uczenia się” organizacji tworzących układ instytucjonalny, przekładające się na coraz lepszą wiedzę o sobie i idącą za nią chęć współpracy, – znacząca część organizacji w swoich działaniach wspiera rozwój lokalnego środowiska czy regionu, – coraz powszechniejsze staje się wdrażanie systemów jakości w badanych organizacjach, – większość badanych jednostek jest zaangażowana w przygotowanie do funkcjonowania na rynku europejskim, – regionalne instytucje pozarządowe aktywnie uczestniczą w transferze środków finansowych do regionu, – organizacje rolnicze kładą nacisk na doradztwo i szkolenia dla rolników, głównie z zakresu pozyskiwania środków pomocowych, – w ocenie badanych, wszystkie grupy jednostek posiadają wykwalifikowaną kadrę pracowniczą, – atmosfera pracy w organizacjach jest dobra, sporadycznie zdarzają się wewnętrzne konflikty. Słabe strony sektora organizacji pozarządowych, oceniane w aspekcie rozwoju obszarów wiejskich, są następujące: – występują znaczne kontrasty wewnątrzregionalne pomiędzy ośrodkami miejskimi i obszarami wiejskimi, – rozmieszczenie badanych organizacji nawiązuje do układu największych miast województwa, – mało jest organizacji o zasięgu regionalnym, mających swoją siedzibę (oddział) na terenach wiejskich, – siedziby na terenie gmin wiejskich mają zwykle kluby sportowe oraz spółdzielnie oraz organizacje społeczne o zasięgu lokalnym, – 3 na 4 badane organizacje mają trudności z pozyskiwaniem funduszy na prowadzenie działalności, – braki środków finansowych na inwestycje, w tym również działania innowacyjne, zgłasza większość organizacji pozarządowych,. K_746 80. 7/4/08 1:26:18 PM.

(15) Rola sektora organizacji pozarządowych…. 81. – organizacje działające na terenie gmin wiejskich postrzegają możliwość zdobycia funduszy tylko poprzez gminy, słaby jest obieg informacji między tymi organizacjami, – niewielki wpływ na zmiany niekorzystnych aktów prawnych mają tylko organizacje szczebla regionalnego i krajowego, a uzgodnione ustalenia często nie są respektowane przez ustawodawcę, – słaba jest znajomość organizacji transferu technologii i innowacji, – nastawienie instytucji wsparcia biznesu na działalność w zakresie wyspecjalizowanych usług dotyczących innowacji jest niewystarczające, – stopień integracji w strukturze poziomej i pionowej agrobiznesu województwa jest niski, – brakuje koordynacji działań organizacji otoczenia biznesu, które często rywalizują między sobą dublującą się ofertą, – na poziomie wojewódzkim brakuje jednej wyspecjalizowanej jednostki w zakresie wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich, koordynującej ten rozwój. Szanse: – samorządność instytucji zarządzających, odgrywających rolę kreatora rozwoju, – unifikacja procedur i przepisów, – nawiązywanie międzynarodowej współpracy w ramach programów UE, – większe możliwości pozyskania środków finansowych (tanie kredyty, możliwość znalezienia inwestora strategicznego), – rozwój systemów informacji regionalnej, – wprowadzanie nowych aktów regulacji prawnej: np. Ustawy o działalności pożytku publicznego, uchwała o utworzeniu Funduszu Inicjatyw Obywatelskich, prace nad Ustawą o partnerstwie publiczno-prywatnym. Zagrożenia: – brak zainteresowania wspieraniem działań organizacji niedochodowych ze strony środowisk biznesu, – zawiłe, długotrwałe i kosztowne procedury prawne, – nieustabilizowana sytuacja prawno-organizacyjna doradztwa rolniczego, – upadek wiejskiej spółdzielczości, – rywalizacja organizacji rolniczych i ich upolitycznienie, – brak porozumień między organizacjami rolniczymi w celu podejmowania wspólnych działań na rzecz wsi, – wolne tempo innowacyjnych przemian na obszarach wiejskich („skansenizacja” wsi), – brak spójnej polityki wspierania „kultury innowacji”, – odpływ młodych generacji poza region, zwłaszcza z obszarów wiejskich,. K_746 81. 7/4/08 1:26:18 PM.

(16) Piotr Serafin. 82. – brak uzgodnień w zakresie dziedzin współpracy międzyregionalnej z ościennymi województwami. 5. Rekapitulacja wyników badań Z punktu widzenia partycypacji w rozwoju obszarów wiejskich istotną rolę odgrywają organizacje pozarządowe, nastawione nie na osiąganie zysku (działalność gospodarcza nie wyklucza organizacji tego typu, pod warunkiem że dochody są przeznaczane przede wszystkim na działalność organizacji), lecz podejmujące działania na rzecz rozwiązywania najważniejszych problemów wspólnot lokalnych i społeczności regionalnej. Miejsce badanych jednostek w strukturze układu instytucjonalnego województwa prezentuje rys. 1. Zaproponowany podział organizacji funkcjonujących w obszarach wiejskich województwa małopolskiego należałoby uzupełnić o organizacje prowadzące działalność o charakterze pożytku publicznego. Badane organizacje odgrywają znaczącą rolę w rozwiązywaniu problemów i udzielaniu pomocy w wiejskich społecznościach lokalnych. Są coraz bardziej liczącym się partnerem społecznym administracji publicznej, pośrednikiem między obywatelem a państwem, aktywizując społeczności lokalne. Organizacje pozarządowe stanowią ważny element systemu demokratycznego. Jednak wskazywane nieliczne przykłady szerokiej współpracy potwierdzają słabości organizacji w nawiązywaniu kontaktów partnerskich. Do typowych słabych stron należy bierność i trudność w pozyskiwaniu środków na działalność statutową. Powyższe kłopoty są konsekwencją często niewłaściwego zaprogramowania aktywności organizacji, a także bywają spowodowane brakiem umiejętności sporządzania projektów dotowanych w ramach programów unijnych. Istotne zatem wydaje się konstruktywne oddziaływanie jednostek samorządu terytorialnego polegające na aktywizowaniu organizacji społecznych. Praktyka zagraniczna dostarcza przykładów na skuteczne rozwiązania w zakresie relacji publiczno-pozarządowych, gdzie samorządy lokalne współpracują z organizacjami pozarządowymi oraz sektorem prywatnym14 i wspierają je w staraniach o krajowe i międzynarodowe źródła finansowania przedsięwzięć i programów przynoszących korzyści społecznościom lokalnym.. W ramach współpracy podmiotów gospodarczych i administracji samorządowej w Grecji zostało zbudowane nowoczesne lotnisko międzynarodowe Spata pod Atenami. 14. K_746 82. 7/4/08 1:26:19 PM.

(17) K_746 83. ROZWÓJ OBSZARÓW WIEJSKICH. Źródło: opracowanie własne.. Fundusze celowe. Agencje rządowe. mały wpływ. duży wpływ. Organizacje ubezpieczeniowe. Banki spółdzielcze. Organizacje typu komercyjnego. Administracja rządowa. Doradztwo rolnicze. Rys. 1. Model układu instytucjonalnego rozwoju obszarów wiejskich województwa małopolskiego. Organizacje transferu innowacji i technologii. Organizacje wspierania przedsiębiorczości. Organizacje samorządu gospodarczego. Organizacje lokalnych inicjatyw. Organizacje rolnicze. Sektor NGO (organizacje pozarządowe). Jednostki samorządu terytorialnego. Agencje rozwoju regionalnego i lokalnego z udziałem własności podmiotów publiczych. Fundusze pożyczkowe i gwarancyjne. Rola sektora organizacji pozarządowych… 83. 7/4/08 1:26:20 PM.

(18) Piotr Serafin. 84. Na terenie obszarów wiejskich występuje małe zróżnicowanie organizacji pozarządowych, a największym bilansem odczuwalnych korzyści w opinii mieszkańców legitymują się organizacje typu ad hoc zawiązywane dla wykonania celów doraźnych, czego przykładem są społeczne komitety telefonizacji, budowy wodociągów, kanalizacji oraz gazyfikacji. Istotnym elementem, który może sprzyjać rozwijaniu tej grupy organizacji na obszarach wiejskich, jest więź sąsiedzka. Innym ważnym zagadnieniem jest usprawnienie komunikacji pomiędzy organizacjami pozarządowymi a administracją publiczną. Częściowo wypełnieniem tego zadania jest utworzony na mocy ustawy obowiązek prowadzenia internetowego Biuletynu Informacji Publicznej15. Władze samorządowe powinny wykazać się umiejętnością współpracy z otoczeniem instytucjonalnym, wchodząc w porozumienia partnerskie, podejmując inicjatywy gospodarcze i społeczne oraz wspierając aktywność mieszkańców. Podstawową cechą charakteryzującą administrację samorządową szczebla lokalnego powinna być zdolność administracyjna wyrażana m.in. skutecznością, profesjonalnością i umiejętnością działania i egzekwowania stanowionego prawa. Możliwe to będzie w sytuacji, gdy zacznie być wykonywane „prawo do dobrej administracji” obowiązujące w świetle ustaleń Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej16. Pojęcie dobrej administracji oznacza nie tylko zapewnienie efektywnego wypełniania procedur, lecz przede wszystkim, stosując prawo, realizowanie dobrze pojętego interesu ogólnego. Modelowe rozwiązania prowadzenia partnerstwa administracji publicznej z organizacjami NGO funkcjonują w większych miastach, co nie pozwala na ich bezpośrednie przeniesienie na obszary wiejskie. Aby można było rozwijać realny wpływ jednostek NGO na rozwój terenów wiejskich, słuszne wydaje się zinstytucjonalizowanie partnerstwa władz samorządowych z organizacjami pozarządowymi, lokalnym biznesem i producentami rolnymi. W praktyce oznacza to wprowadzenie form konsultacji i negocjacji społecznej, a także wdrożenia jasnych kryteriów wsparcia finansowego dla organizacji. Gwarantem rozwoju obszarów wiejskich zarówno w skali regionalnej, jak i lokalnej jest formalizujący określone sfery działań i zachowań system instytucji regionu mający oparcie w aktywnych społecznościach. Skuteczne tworzenie przewagi konkurencyjnej opartej na zasobach lokalnych czy regionalnych będzie łatwiejsze, gdy wykształcą się mocne pionowe i poziome powiązania kooperacyjne między głównymi organizacjami działającymi na obszarach wiejskich.. 15. 1198.. Ustawa z 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej, Dz.U. 2001, nr 112, poz.. T. Rabska, Administracja publiczna w świetle integracji z Unią Europejską, „Samorząd Terytorialny” 2003, nr 3, s. 10. 16. K_746 84. 7/4/08 1:26:21 PM.

(19) Rola sektora organizacji pozarządowych…. 85. Literatura Blakely A.J., Planning Local Economic Development, Sage Publ., Newbury Park 1989. Duczkowska-Małysz K., Rolnictwo – wieś – państwo, PWN, Warszawa 1998. Hausner J., Kudłacz T., Szlachta J., Instytucjonalne przesłanki regionalnego rozwoju Polski, PAN KPZK, t. 56, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997. Kudłacz T., Programowanie rozwoju regionalnego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999. Łęczycki K., Procesy zmian instytucjonalnych w sferze dystrybucji produktów rolnych w okresie przemian ustrojowych, Zeszyty Naukowe AR, Kraków 2001, nr 377. Mikołajewicz Z., Instytucjonalne uwarunkowania restrukturyzacji i rozwoju regionu na przykładzie województwa opolskiego, Zeszyty Seminaryjne nr 4, Małopolska Szkoła Administracji Publicznej AE w Krakowie, Kraków–Opole 1997. Rabska T., Administracja publiczna w świetle integracji z Unią Europejską, „Samorząd Terytorialny” 2003, nr 3. Woś A., Agrobiznes. Makroekonomia, t. l, Key Text, Warszawa 1996. The Role of the Non-governmental Organisation Sector in the Development of Rural Areas in the Małopolskie Voivodship The author undertakes a discussion of the impact made by the NGO sector on the development of rural areas in the Małopolskie voivodship. Based on the results of surveys of regional and local development organisations, business organisations, public organisations, and agricultural organisations, the author conducted a SWOT analysis defining the attributes of the institutions under review. The conducted research confirmed that the role of NGOs in the development of rural areas depends on the quality of NGOs and the strength of their ties within the existing institutional structure.. K_746 85. 7/4/08 1:26:22 PM.

(20) K_746 86. 7/4/08 1:26:22 PM.

(21)