Zestaw materiałów edukacyjnych Historia Polski X - XVI wiek podręcznik z wiedzy o Polsce III etap edykacyjny

(1)

Historia Polski X - XVI wiek podręcznik z wiedzy o Polsce III etap edykacyjny

Wszystkie materiały można wykorzystywać zgodnie z licencją Creative Commons – Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 3.0 PL

http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/pl/,

za wyjątkiem materiałów, które zostały wyraźnie oznaczone jako nieobjęte postanowieniami tej licencji.

(2)

Narodziny państwa polskiego

Kalendarium

ok. 960-992 – panowanie Mieszka I

Źródło 1. Legenda piastowska, Gall Anonim, Kronika polska

Był w […] Gnieźnie, które po słowiańsku znaczy tyle, co „gniazdo”, książę o imieniu Popiel, mający dwóch synów; przygotował on zwyczajem pogańskim wielką ucztę na ich postrzyżyny […]. Zdarzyło się zaś z woli Boga, że przybyli tam dwaj goście, którzy […] nie zostali zaproszeni na ucztę […]. A oni […] skierowali się na przedmieście, gdzie trafili […] przed domek oracza […]. Ów biedak, pełen współczucia, zaprosił tych przybyszów do swej chatki […]. Mieszkańcami gościnnego domu byli: niejaki Piast, syn Chruściska, i jego żona imieniem Rzepka; oboje oni z całego serca starali się wedle możności zaspokoić potrzeby gości. […] Goście każą spokojnie nalewać piwa, bo dobrze wiedzieli, że nie ubędzie go, lecz przybędzie […] natomiast ci, co ucztowali u księcia, znaleźli [swoje naczynia puste]. […] Piast i Rzepka tedy na widok tych cudów, […] przeczuwali w nich jakąś ważną wróżbę dla syna. […] Po tym wszystkim młody Siemowit, syn Piasta, wzrastał w siły i […] król królów za powszechną zgodą ustanowił go księciem Polski, a Popiela wraz z potomstwem doszczętnie usunął z królestwa. Opowiadają też starcy sędziwi, że ów Popiel wypędzony z królestwa tak wielkie cierpiał prześladowanie od myszy, iż z tego powodu przewieziony został […] na wyspę, gdzie tak długo w drewnianej wieży broniono go przed owymi […] zwierzętami […], aż […] zginął.

Źródło 2. Tablica. Rodowód Piastów

(3)

Źródło 3. Mapa. Polska Mieszka I, CARTE.

Źródło 4. Tabela. Jak brzmi słowo „Polacy” w innych językach?

Ćwiczenia

Na podstawie źródła 1.

1. Wskaż odpowiedni fragment mówiący o tym, skąd Gall Anonim, żyjący w XII w, czerpał

(4)

3. Wyjaśnij pochodzenie nazwy pierwszej dynastii panującej w Polsce.

4. W jaki sposób przedstawiona w tekście legenda utwierdzała władzę pierwszej polskiej dynastii?

1. Odczytaj, kiedy zmarł przedstawiciel rodziny Piastów, którego imię zostało wymienione zarówno we fragmencie kroniki Galla Anonima, jak i na tablicy genealogicznej.

W którym wieku (stuleciu) doszło do tego wydarzenia?

Jak nazywali się: jego syn, wnuk i prawnuk?

1. Sprawdź, gdzie leży gród wymieniony w zacytowanym fragmencie kroniki.

2. Wymień zaznaczone na mapie plemiona polskie.

Określ, gdzie znajdowały się ich siedziby. Dla określenia zasięgu terytorialnego tych siedzib posłuż się nazwami rzek i krain geograficznych.

3. Rozważ, w jaki sposób Piastowie podporządkowali sobie obszary zajmowane przez inne plemiona? Czy proces ten mógł przebiegać drogą pokojową?

Wyjaśnij pochodzenie obcojęzycznych nazw Polaków.

Praca domowa

1. Zapoznaj się w Internecie z historią obiektu znajdującego się w Kruszwicy, zwanego Mysią Wieżą. Czy obiekt ten może być wieżą, w której zamknięto króla Popiela? Odpowiedź uzasadnij.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Mysia_Wie%C5%BCa

2. Na podstawie danych z Internetu przedstaw hipotezę o wpływie Normanów na powstanie państwa polskiego.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Dru%C5%BCyna_ksi%C4%85%C5%BC%C4%99ca 3. Zgromadź informacje o początkach państwa, w którym obecnie mieszkasz.

Chrzest Mieszka I

Kalendarium

965 – Dobrawa przybyła do Mieszka I

(5)

966 – chrzest Mieszka I

972 – bitwa pod Cedynią – pokonanie przez Mieszka I margrabiego Hodona, usiłującego poszerzyć tereny cesarstwa na Wschodzie

977 – śmierć Dobrawy 992 – śmierć Mieszka I

Źródło 1. Thietmar, Kronika [fragment]

W czeskiej krainie pojął za żonę […] Dobrawę […]. Owa wierna wyznawczyni Chrystusa […]

zastanawiała się […], w jaki sposób mogłaby [małżonka] pozyskać dla swej wiary. […] Kiedy […]

nadszedł okres wielkiego postu i Dobrawa starała się złożyć Bogu dobrowolną ofiarę przez wstrzymanie się od jedzenia mięsa i umartwianie swego ciała, jej małżonek namawiał ją […] do złamania postanowienia. Ona zaś zgodziła się na to w tym celu, by z kolei móc łatwiej zyskać u niego posłuch w innych sprawach. […] I wysłuchał jej miłościwy Stwórca. Jego nieskończona łaska sprawiła, iż [małżonek] pokajał się […] i chrztem świętym zmył plamę grzechu

pierworodnego.

Thietmar (ok. 975–1018) – kronikarz, biskup Merseburga.

Źródło 2. Miniatura z XIV w. Chrzest władcy

[źródło:

http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Bapteme_de_clovis.jpg&filetimestamp=2007031 1231317]

Źródło 3. Jan Matejko, Zaprowadzenie chrześcijaństwa

(6)

[źródło:

http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Zaprowadzenie_chrzescijanstwa_965_Matejko.JP G]

Źródło 4. Dagome iudex

Dagome¹, […] i Ote², i synowie ich Mieszko i Lambert […] mieli nadawać św. Piotrowi³ w całości jedno państwo, które zwie się Schinesghe⁴ z wszystkimi swymi przynależnościami w tych

granicach, jak się zaczyna od pierwszego boku długim morzem [stąd] granicą Prus aż do miejsca, które nazywa się Ruś, a granicą Rusi ciągnąc aż do Krakowa i od tego Krakowa aż do rzeki Odry, prosto do miejsca, które nazywa się Alemure⁵, a od tej Alemury aż do ziemi Milczan i od granicy Milczan prosto do Odry i stąd idąc wzdłuż rzeki Odry aż do rzeczonego państwa Schinesghe.

1 Dagome – Mieszko I

2 Oda, druga żona Mieszka I

3 tu Stolicy Apostolskiej, papieżowi

4 Schinesghe – nazwa państwa, prawdopodobnie brzmiała – Gniezno

5 Alemure – prawdopodobnie Morawy

Źródło 5. Mapa. Polska Mieszka I, CARTE

(7)

Źródło 6. Tablica genealogiczna Piastów [fragment]

(8)

Źródło 7. Jan Matejko. Mieszko I i Dobrawa, obrazy Z pocztu królów i książąt polskich

[źródło:

http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Dobrawa.jpg&filetimestamp=20060122132137]

(9)

[źródło:

http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:MieszkoDagome.jpg&filetimestamp=200602160 11453]

Ćwiczenia

1. Jaka rolę w opisanych przez kronikarza okolicznościach przyjęcia chrztu odegrała żona księcia?

2. Z jakiego państwa pochodziła pierwsza żona księcia?

3. Jaki cel polityczny miało to małżeństwo?

1. Miniatura przedstawia chrzest władcy Franków Chlodwiga, który odbył się pięć wieków wcześniej niż chrzest Mieszka I, jednak ceremonia udzielenia chrztu nie różniła się znacznie od tej, która zdarzyła się w państwie Polan w X w.

Opowiedz, jak odbywała się ceremonia przyjęcia chrztu w średniowieczu?

Obraz Jana Matejki ma charakter symboliczny.

(10)

prawdzie historycznej?

Na podstawie źródła 4, 5, 6.

Spróbuj rozszyfrować, co znaczy nazwa tego dokumentu – Dagome iudex.

O jakiej decyzji Mieszka (Dagome) mówi tekst?

Na podstawie informacji zawartych w dokumencie wskaż na mapie przebieg granicy państwa polskiego u schyłku panowania Mieszka I.

Wymień wystawców dokumentu.

Który syn Mieszka I został w nim pominięty? Jakie mogły być tego przyczyny?

Dlaczego Mieszko I powierzył swoje państwo papieżowi?

Jan Matejko przedstawił władców Polski na portretach zgodnie za swoim wyobrażeniem o ich wyglądzie. Wyposażył jednak przedstawione postaci w atrybuty służące ich rozpoznaniu. Podaj, które atrybuty świadczą o tym, że na obrazie został przedstawiony książę Mieszko I? Wyjaśnij ich symbolikę (wyjaśnij, co one znaczą).

Które atrybuty świadczą, o tym, że za sprawą Dobrawy Mieszko, a dopiero później całe jego państwo przyjęło chrześcijaństwo?

Praca domowa

1. Gdzie znajdowała się siedziba Mieszka I, gdzie odbył się jego chrzest?

Zlokalizuj Ostrów Lednicki na mapie Polski. Poznaj w Internecie historię Ostrowa Lednickiego.

http://www.nid.pl/idm,718,ostrow-lednicki.html

2. Jeśli mieszkasz w państwie należącym do kręgu kultury chrześcijańskiej, to dowiedz się, kiedy i za czyim pośrednictwem przyjęło ono chrzest.

Czy doszło do tego wydarzenia przed, czy po Chrzcie Mieszka I?

3. Obejrzyj fragment filmu Gniazdo w reżyserii Jana Rybkowskiego, opowiadającego o Mieszku I i początkach państwa polskiego.

http://www.youtube.com/watch?v=fs1UD3qsEqI

(11)

Misja świętego Wojciecha i jej polityczne skutki

Kalendarium

997 – misja biskupa Wojciecha w kraju pogańskich Prusów i jego męczeńska śmierć 999 – kanonizacja biskupa praskiego Wojciecha

XII w. – wykonanie Drzwi gnieźnieńskich

Źródło 1. Mapa. Polska w czasach Bolesława Chrobrego, CARTE

(12)

Dobrawszy sobie tedy dwu towarzyszy [...] pozostał wśród dzikiego ludu, ufny jedynie w łaskę Boga, dla którego imienia przybył tam szukać śmierci męczeńskiej. Po kilku dniach zaś, kiedy święty modlił się wraz z towarzyszami i błagał Boga o przebaczenie za grzechy własne i całego świata, zjawiło się kilku ludzi w wyraźnie wrogich zamiarach, wykrzykując coś groźnie w nieznanym języku. Jeden z nich [...] mocno uderzył biskupa [...], tak, że psałterz wypadł mu z rąk, a on sam upadł na ziemię z rozkrzyżowanymi ramionami. Poganin zaś, nie mogąc się z nim porozumieć, gestami i znakami dawał mu do poznania, że ma uciekać, bo inaczej zginie na mękach. A święty [...], nie bronił się, lecz przeciwnie, modlił się za napastników i błogosławił im.

Źródło 3. Sceny z życia świętego Wojciecha z kwater Drzwi gnieźnieńskich

[źródło: http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Gniezno_Door]

Objaśnienia scen

1. Nadanie Wojciechowi godności biskupa w 983 r. w Weronie (cesarz Otton II wręcza Wojciechowi pastorał.

2. Śmierć męczeńska Wojciecha 23 kwietnia 997 r.

3. Wykupienie ciała Wojciecha (wg legendy książę Bolesław Chrobry wykupił je płacąc ilością złota równoważną wadze ciała męczennika).

4. Złożenie ciała Wojciecha do grobu w Archikatedrze gnieźnieńskiej (997), w obecności biskupa i księcia Bolesława Chrobrego.

(13)

Ćwiczenia

1. Gdzie mieszkali pogańscy Prusowie?

2. Jak obecnie nazywa się kraina geograficzna, którą w średniowieczu zamieszkiwali pogańscy Prusowie?

3. Czy Prusowie byli Słowianami, tak jak plemiona polskie?

1. W jakim celu biskup Wojciech wyprawił się do pogańskich Prusów?

2. Dlaczego Bolesław Chrobry udzielił wsparcia biskupowi Wojciechowi?

3. Co utrudniało działalność biskupa Wojciecha wśród Prusów?

4. W jakich okolicznościach zginął biskup Wojciech? Czy biskup Wojciech bronił się przed napastnikami?

5. Jakie cechy biskupa zostały wyeksponowane przez autora Żywota?

Na podstawie źródeł 3.

1. Kto nadał Wojciechowi godność biskupa?

2. Jaki symbol władzy biskupiej wręczono Wojciechowi? Podaj jego nazwę.

3. Kto wykupił zwłoki biskupa Wojciecha? Za jaką cenę?

4. Gdzie został pochowany biskup Wojciech?

5. Jakie znaczenie w średniowiecznej Europie miały miejsca, gdzie znajdowały się relikwie?

6. Kto przybywał do takich miejsc i w jakim celu?

7. Jakie znaczenie dla państwa Bolesława Chrobrego miało pochowanie świętego-męczennika w stołecznym grodzie?

Praca domowa

1. Ustal, kto przybył do Gniezna w 1000 rocznicę męczeńskiej śmierci świętego Wojciecha?

2. Sporządź krótką notatkę o Drzwiach gnieźnieńskich.

3. Czy znasz legendę o wdowim groszu? Jakie jest jej przesłanie? (możesz znaleźć ją w Internecie)

4. Czy znasz miejsca kultu świętych w państwie, w którym mieszkasz? Zbierz informacje o działalności tych świętych.

(14)

Zjazd gnieźnieński

Kalendarium

992 – objęcie władzy przez syna Mieszka I i Dobrawy – Bolesława Chrobrego 1000 – zjazd gnieźnieński, powstanie arcybiskupstwa gnieźnieńskiego

Źródło 1. Miniatura z Ewangeliarza Ottona III

[źródło:

http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Meister_der_Reichenauer_Schule_004.jpg&fileti mestamp=20050520050056]

Źródło 2. Thietmar, Kronika [fragment]

Kiedy [Otton III] przez kraj Milczan dotarł do siedzib Dziadoszan wyjechał na jego spotkanie Bolesław […]. Trudno uwierzyć i opowiedzieć z jaką wspaniałością przyjmował wówczas Bolesław cesarza […]. Gdy Otton ujrzał z daleka upragniony gród zbliżył się doń boso ze słowami modlitwy na ustach. Tamtejszy biskup Unger przyjął go z wielkim szacunkiem […], cesarz zalał się łzami prosił świętego męczennika o wstawiennictwo, by mógł dostąpić łaski chrystusowej. Następnie utworzył zaraz arcybiskupstwo, jak przypuszczam zgodnie z prawem […]. Arcybiskupstwo to powierzył bratu wspomnianego męczennika Radzimowi i

podporządkował mu z wyjątkiem biskupa poznańskiego Ungera następujących biskupów:

kołobrzeskiego Reiberna, Krakowskiego Pompona i wrocławskiego Jana […]. Po załatwieniu tych wszystkich spraw cesarz otrzymał od księcia Bolesława wspaniałe dary i wśród nich, co największą sprawiło mu przyjemność, trzystu opancerzonych żołnierzy.

Thietmar (ok. 975–1018) – kronikarz, biskup Merserburga

(15)

Źródło 3. Gall Anonim, Kronika polska

[…] cesarz Otto Rudy przybył do grobu św. Wojciecha dla modlitwy i pojednania, a zarazem w celu poznania sławnego Bolesława […]. Bolesław przyjął go […] zaszczytnie i okazale […]

najpierw hufce przeróżne rycerstwa, następnie dostojników rozstawił jak chóry na obszernej równinie, a poszczególne, z osobna stojące hufce wyróżniała odmienna barwa strojów. […]

Złoto […] za czasów [Bolesława] było tak pospolite u wszystkich jak [dziś] srebro, srebro zaś było tanie jak słoma. Zwarzywszy jego chwałę, potęgę i bogactwo, […] zawołał w podziwie: „Na koronę mego cesarstwa! To, co widzę, większe jest niż wieść głosiła!” I […] dodał: „Nie godzi się takiego i tak wielkiego męża […] księciem nazywać […] lecz [wypada] chlubnie wynieść go na tron królewski i uwieńczyć koroną.” A zdjąwszy z głowy swój diadem cesarski, włożył go na głowę Bolesława.[…] i dał mu w darze gwóźdź z Krzyża Pańskiego wraz z włócznią św.

Maurycego, w zamian za co Bolesław ofiarował mu ramię św. Wojciecha. I tak owego dnia złączyli się miłością, że cesarz mianował go bratem i współpracownikiem cesarstwa […].

Ponadto zaś przekazał na rzecz jego oraz jego następców wszelką władzę, jaka w zakresie [udzielania] godności kościelnych przysługiwała cesarstwu w królestwie polskim […].

Gall Anonim (zm. ok. 1116 r.) – kronikarz, żył na dworze Bolesława Krzywoustego Źródło 4. Mapa. Polska w czasach Bolesława Chrobrego, CARTE

(16)

1. Co symbolizują ukazane na miniaturze cztery kobiety?

2. Dla kogo niosą dary?

3. Co może oznaczać, że wszystkie kobiety są równego wzrostu?

4. Wymień atrybuty władzy cesarskiej (widoczne na miniaturze), wyjaśnij ich symbolikę.

5. Kto towarzyszy cesarzowi i stoi po obydwu stronach tronu?

6. Wyjaśnij miejsce Polski w planach politycznych cesarza Ottona III.

7. Wymień czynniki, które w średniowieczu integrowały Europę?

Na podstawie źródeł 2 i 3.

1. Kiedy powstały obie kroniki, która z nich jest starsza?

2. Który kronikarz, Thietmar, czy Gall Anonim żył w czasach Bolesława Chrobrego?

3. Skąd pochodzili kronikarze i na czyje zamówienie powstały obie kroniki? Czy miało to wpływ na treść przekazu dotyczącego zjazdu gnieźnieńskiego?

4. Których informacji zawartych w kronice Galla Anonima, dotyczących przebiegu zjazdu, nie zawiera kronika Thietmara? Dlaczego? Odpowiedź uzasadnij.

5. Sprawdź, kiedy zmarł Otton III i czy spełnił obietnicę dotyczącą koronacji Bolesława Chrobrego?

6. Jakie znaczenie dla polskiej organizacji kościelnej miało utworzenie arcybiskupstwa gnieźnieńskiego?

7. Pokaż na mapie siedziby trzech biskupstw, które powstały w 1000 r. oraz biskupstwa, które istniały już przed 1000 r.

8. Oceń konsekwencje zjazdu gnieźnieńskiego dla Polski.

Pokaż na mapie siedziby biskupstw i arcybiskupstw powstałych w 1000 r.

Praca domowa

1. Ustal, jakie wydarzenie w XX wieku zostało nazwane Drugim zjazdem gnieźnieńskim i wyjaśnij, dlaczego porównano je do wydarzenia z 1000 r.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Zjazdy_gnie%C5%BAnie%C5%84skie

2. Czy cesarz Otton III dążył do zjednoczenia Europy? Odpowiedź uzasadnij.

3. Oceń program polityczny cesarza Ottona III.

(17)

Państwo polskie za panowania Bolesława Chrobrego

Kalendarium

1004 – 1118 – konflikt Bolesława Chrobrego z cesarzem Henrykiem II

1018 – pokój w Budziszynie – przyłączenie Łużyc i Milska do państwa Bolesława Chrobrego 1018 – wyprawa kijowska Bolesława Chrobrego, przyłączenie Grodów Czerwieńskich (należały do Rusi od 981)

1025 – koronacja Bolesława Chrobrego

Źródło 1. Mapa. Polska w czasach Bolesława Chrobrego, CARTE

(18)

Sławnie i wspaniale pomścił swe krzywdy na królu Rusinów, który odmówił mu oddania swej siostry za żonę… [...] Pospieszył na Kijów, stolicę królestwa [...]. Bolesław bez oporu wkroczył do wielkiego i bogatego miasta i dobywszy z pochew miecza uderzył nim w Złotą Bramę.

Źródło 3. Jan Matejko, Wjazd Chrobrego do Kijowa

[źródło:

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/76/Matejko-chrobry_at_Kiev_%28Kijow%29.j pg]

Źródło 4. Fragment Roczników kwedlinburskich*

1025. Bolesław, książę polski, dowiedziawszy się o śmierci cesarza Henryka, [...] przywłaszczył sobie nieprzystojnie koronę [królewską] [...]. Za tę jego zuchwałość Bóg szybko go pokarał, albowiem w krótkim czasie zmarł [...].

* roczniki spisywane w jednym z klasztorów niemieckich

(19)

Źródło 5. Wizja koronacji Bolesława Chrobrego według Jan Matejki – obraz z cyklu Dzieje cywilizacji w Polsce

[źródło:

http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Koronacja_Chrobrego_Matejko.jpg&filetimestam p=20050819102023]

Objaśnienie

Postać klęcząca, to Bolesław Chrobry (zm. 1025). Postać stojąca obok Bolesława Chrobrego, po lewej stronie, to Radzim-Gaudenty (zm. ok. 1016) pierwszy arcybiskup gnieźnieński. Postać stojąca obok Bolesława Chrobrego, po prawej stronie, to Otton III (zm. 1002) cesarz rzymski.

(20)

[źródło: http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Boleslaus_I.jpg?uselang=pl]

Ćwiczenia

1. Porównaj zasięg terytorialny państwa polskiego na początku i pod koniec panowania Bolesława Chrobrego.

2. Wymień obszary, które zostały przyłączone do państwa polskiego przez Bolesława Chrobrego.

3. Na podstawie analizy legendy mapy wyjaśnij, jak doszło do przyłączenia tych obszarów.

4. Porównaj stosunki łączące państwo polskie z cesarstwem za panowania Ottona III oraz jego następcy Henryka II.

1. Oba źródła dotyczą konfliktu państwa Bolesława Chrobrego ze wschodnim sąsiadem.

Podaj nazwę tego państwa. Sprawdź, kto był jego władcą w 1018 r.

2. Jaką przyczynę wyprawy Bolesława Chrobrego podaje Gall Anonim? Jakim rezultatem zakończyła się ta wyprawa?

3. Jaki epizod związany z tą wyprawą ukazuje obraz Jana Matejki?

(21)

4. Sprawdź informacje o mieczu koronacyjnym władców Polski – Szczerbcu, przechowywanym w Skarbcu na Wawelu.

Informacje o Szczerbcu i władcach panujących w państwie, będącym wschodnim sąsiadem Polski za panowania Bolesława Chrobrego, znajdziesz w Internecie.

Na podstawie źródeł 4.

1. Kto w średniowieczu musiał wyrazić zgodę na koronację królewską?

2. W jakich okolicznościach doszło do koronacji Bolesława Chrobrego?

3. Jaki jest stosunek autora roczników do decyzji Bolesława Chrobrego?

1. Czy Jan Matejko przedstawił koronację Bolesława Chrobrego zgodnie z prawdą historyczną?

Odpowiedź uzasadnij. Zwróć uwagę na objaśnienia do obrazu.

2. Jaki charakter miała ceremonia koronacji? Gdzie odbyła się koronacja?

3. Jakie znaczenie miała koronacja królewska w średniowieczu? Wyjaśnij, w jaki sposób wpływała na wzrost autorytetu państwa na arenie międzynarodowej.

1. Wyjaśnij, które atrybuty świadczą o tym, że na obrazie został przedstawiony Bolesław Chrobry.

2. Jan Matejko przedstawił Bolesława Chrobrego w zbroi łuskowej. Sprawdź, czy w X w.

używano takiej zbroi.

Praca domowa

1. Wyjaśnij, dlaczego wizerunek polityczny Bolesława Chrobrego był często wykorzystywany przez propagandę komunistyczną w Polsce po II wojnie światowej.

2. Wyszukaj informacje na temat władców panujących w kraju Twojego pobytu/zamieszkania w czasie, gdy Bolesław Chrobry sprawował władzę w Polsce.

3. Czy państwo, w którym przebywasz, było wówczas niezależne? Czy łączyły je kontakty z Polską Bolesława Chrobrego?

3. Ustal, gdzie zostali pochowani Mieszko I i Bolesław Chrobry.

(22)

Kryzys monarchii wczesnopiastowskiej

Kalendarium

1025 – koronacja Mieszka II

1031 – utrata zdobyczy terytorialnych Bolesława Chrobrego na rzecz cesarstwa i Rusi Kijowskiej

1034 – śmierć Mieszka II

1038 – najazd księcia czeskiego Brzetysława na Polskę, wywiezienie relikwii św. Wojciecha do Pragi

(23)

Źródło 2. Gall Anonim, Kronika polska [fragment]

Skoro tedy wielki Bolesław zszedł z tego świata, tron objął syn jego, Mieszko, który już za życia ojca pojął za żonę [siostrzenicę] cesarza Ottona III, z której spłodził Kazimierza odnowiciela Polski. Ten zaś Mieszko był zacnym rycerzem, wiele też dokonał dzieł rycerskich, których wyliczanie za długo by trwało. On też stał się przedmiotem nienawiści dla wszystkich sąsiadów, a to skutkiem zawiści, jaką żywili dla jego ojca […]. Opowiadają, że Czesi schwytali [go i

wyrządzili krzywdę], za to, że król Bolesław, jego ojciec, podobną im wyrządził krzywdę, oślepiwszy ich księcia, a swego wuja [Bolesława III Rudego w 1003 r.].

Źródło 3. Miniatura. Księżniczka szwabska Matylda i Mieszko II

[źródło:

http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Matylda_wrecza_mieszkowi_II_ksiege_liturgiczna.

jpg&filetimestamp=20060801110231]

(24)

Tymczasem królowie i książęta sąsiedni, każdy od swej strony, gnębili Polskę i do swego władztwa każdy przyłączał miasta i grody graniczne [...]. I choć tak wielkie krzywdy i klęski znosiła Polska od obcych, to jeszcze [...] dręczona była przez własnych mieszkańców. Albowiem niewolnicy powstali na panów [...] sami się do rządów wynosząc [...]. Nadto jeszcze, porzucając wiarę katolicką [...] podnieśli bunt przeciw biskupom i kapłanom Bożym i niektórych [...]

mieczem zgładzili, a innych [...] ukamienowali.

Źródło 6. Kosmas, Kronika Czechów [fragment]

Książę Brzetysław wtargnął do polskiej ziemi owdowiałej po swoim księciu i nieprzyjacielsko ją napadł […] rzeziami, rabunkami, pożarami pustoszył, obronne miejsca siłą zdobywał. […]

(25)

Przybyli do metropolitarnego Gniezna, gdzie w owym czasie […] spoczywał najdroższy skarb, to jest ciało najbardziej błogosławionego Wojciecha męczennika. Czesi […] żądali wydania im samych tylko drogich szczątków świętego ciała. […] Z całym świętym ciężarem przybyto do Czech […] na stu wozach wieźli olbrzymie dzwony i wszystek skarb Polski, za nim postępował niezliczony tłum znakomitych mężów, z rękami skrępowanymi żelaznymi prętami i zdławionych obręczami na szyję.

Kosmas – czeski kronikarz, żył na przełomie XI i XII w.

Ćwiczenia

1. Wyjaśnij, jaka zasada obejmowania władzy po śmierci króla obowiązywała w średniowieczu?

2. Który z synów Bolesława Chrobrego powinien objąć władzę w państwie po jego śmierci?

3. Jak nazywała się małżonka Mieszka II i skąd pochodziła?

4. Jakie znaczenie polityczne miało małżeństwo Mieszka II?

Co wręcza Mieszkowi II księżniczka szwabska Matylda? Czego wyrazem może być ten podarunek?

Możesz to sprawdzić w Internecie (hasło – Mieszko II).

1. Czy ziemie zdobyte przez Bolesława Chrobrego były trwałymi nabytkami terytorialnymi?

2. Dlaczego Mieszko II poniósł klęskę w walce z przeciwnikami w 1031 r.?

3. Dlaczego długoletnie wojny za panowania Bolesława Chrobrego i Mieszka II wywołały niezadowolenie społeczeństwa?

4. Kto ponosił koszty związane z prowadzeniem wojny?

5. Kogo kronikarz nazywa „niewolnikami”?

6. Przeciw komu wystąpili niezadowoleni? Wyjaśnij, dlaczego ich wrogość została skierowana właśnie wobec tych grup społecznych.

6. Dlaczego buntownicy wystąpili przeciw Kościołowi?

1. Dlaczego najazd księcia czeskiego Brzetysława spowodował utratę przez Gniezno arcybiskupstwa?

2. Którą ziemię zagarnął książę czeski Brzetysław?

(26)

1. Przygotuj głos w dyskusji – Dlaczego państwo polskie przeżywało trudności po śmierci Bolesława Chrobrego?

2. Wypełnij tabelę, w której w jednej rubryce wpiszesz zewnętrzne, a w drugiej wewnętrzne przyczyny kryzysu monarchii wczesnopiastowskiej po śmierci Bolesława Chrobrego.

Zewnętrzne przyczyny kryzysu monarchii Wewnętrzne przyczyny kryzysu monarchii

(27)

Odbudowa monarchii piastowskiej przez Kazimierza Odnowiciela

Kalendarium

1034 – ucieczka Kazimierza wraz z matką Rychezą do Niemiec (cesarstwa)

1039 – powrót Kazimierza do Polski, udzielenie mu wsparcia przez władcę niemieckiego Henryka III i księcia Jarosława Mądrego

1044 – fundacja klasztoru benedyktyńskiego w Tyńcu przez Kazimierza Odnowiciela

1047 – poskromienie buntu Masława na Mazowszu przez Kazimierza Odnowiciela, któremu wsparcia udzielił książę ruski Jarosław Mądry – brat żony Dobronegi

1054 – odzyskanie Śląska

1058 – śmierć Kazimierza Odnowiciela

(28)

[źródło:

http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Wojciech_Gerson-Kazimierz_Odnowiciel.jpg&filet imestamp=20060927111818]

Po uwolnieniu tedy i odbiciu ojczyzny i po wygnaniu obcych ludów, nie mniejszy pozostał Kazimierzowi trud orężnego pokonania własnego ludu i swoich prawowitych poddanych. Był bowiem pewien człowiek, imieniem Miecław […] sługa jego ojca Mieszka, a po śmierci tegoż we własnym przekonaniu książę i naczelnik Mazowsza […] odmawiał posłuszeństwa

Kazimierzowi, a nadto z bronią w ręku i podstępem stawiał mu opór. Lecz Kazimierz […] zebrał nieliczną wprawdzie, lecz zaprawioną w walkach garść wojowników stoczył zbrojnie bitwę, w której Miecław poległ, a on tryumfalnie zdobył zwycięstwo, pokój i cały kraj.

(29)

Źródło 4. Mapa. Polska Kazimierza Odnowiciela i Bolesława Śmiałego, CARTE

Ćwiczenia

Na podstawie źródeł 1.-4.

1. Scharakteryzuj sytuację w państwie polskim w roku powrotu Kazimierza Odnowiciela do kraju.(źródło 2, 3, 4)

2. W jaki sposób malarz – Wojciech Gerson ukazał zniszczenie kraju w wyniku buntu ludowego i wystąpień przeciw Kościołowi? (źródło 2)

3. Dlaczego władcy sąsiednich państw – Rusi i cesarstwa – udzieli wsparcia Kazimierzowi?

4. Kim był Miecław? Do czego dążył? Jak został pokonany? (źródło 3)

5. Które ziemie powróciły do Polski dzięki staraniom Kazimierza Odnowiciela? (źródło 4) 6. Dlaczego Kraków, a nie Gniezno, odgrywał za panowania Kazimierza Odnowiciela stołeczną rolę?

(30)

Praca domowa

1. Wyjaśnij, jak zmieniała się polityka cesarstwa wobec państwa polskiego za panowania Mieszka II i Kazimierza Odnowiciela.

2. Wyszukaj informacje na temat małżonek Mieszka II i Kazimierza Odnowiciela, a następnie wyjaśnij, jaką rolę w polityce pełniły małżeństwa zawierane przez władców.

3. Ustal związek klasztoru Benedyktynów w Tyńcu z księciem Kazimierzem Odnowicielem.

Znajdź Tyniec na mapie Polski.

http://www.tyniec.info/?strona=historia

(31)

Polska wobec konfliktu cesarstwa z papiestwem

Kalendarium

1058 – początek panowania Bolesława Śmiałego zwanego także Szczodrym

1060, 1063, 1077 – interwencje Bolesława Śmiałego na Węgrzech w celu osadzenia na tronie węgierskim popieranych przez siebie władców

1068, 1073, 1077 – interwencje Bolesława Śmiałego na Rusi Kijowskiej

1075 – potwierdzenie niezależności arcybiskupstwa gnieźnieńskiego i ustanowienie nowego biskupstwa na Mazowszu, w Płocku

1076 – koronacja Bolesława Śmiałego w katedrze gnieźnieńskiej

Źródło 1. Lambert z Hersfeldu, Kronika [fragment]

Książę polski [Bolesław Śmiały], trybutariusz naszych królów, [...] gdy spostrzegł, że nasi panowie, zajęci sprawami domowymi, nie mają wolnej ręki do wojowania z cudzoziemcami [...]

uniesiony pychą, przywłaszczył sobie godność i imię królewskie, przywdział koronę i w sam dzień Bożego Narodzenia poświęciło go piętnastu biskupów.

Lambert z Hersfeldu – kronikarz niemiecki, żył w XI wieku

On [Bolesław Śmiały], podobnie jak Bolesław Wielki, jako zdobywca wkroczył do stolicy

królestwa Rusinów, znamienitego miasta Kijowa [...].Tam też osadził na tronie pewnego Rusina [Izasława] [...], a wszystkich, którzy nie byli mu posłuszni, usunął od władzy. [...] Prosił

Bolesława [Śmiałego] ustanowiony przez niego król, by wyjechał naprzeciw niego i oddał mu pocałunek pokoju dla czci jego narodu; otóż Polak wprawdzie zgodził się na to, ale Rusin dał [to], czego [on] zechciał. Policzono mianowicie ilość kroków konia Bolesława [Śmiałego] od jego kwatery do miejsca spotkania – i tyleż grzywien złota złożył Rusin. [Bolesław] jednak nie zsiadając z konia, lecz targając go z uśmiechem za brodę, oddał mu ten nieco kosztowny pocałunek. [...] On to [Bolesław Śmiały] również własnymi siłami wygnał z Węgier króla Salomona, a na stolicy osadził Władysława [...].

Ćwiczenia

1. Wyjaśnij dlaczego, w konflikcie papieża Grzegorza VII z cesarzem Henrykiem IV, Bolesław Śmiały stanął po stronie papieża?

(32)

4. Jaki był stosunek kronikarza do władcy Polski? Odpowiedź uzasadnij.

5. Co, według Lamberta, umożliwiło Bolesławowi koronację?

1. Dlaczego Bolesław Śmiały podejmował interwencje na Rusi i na Węgrzech?

2. Jak oceniasz zachowanie Bolesława Śmiałego wobec Izasława?

3. O jakich cechach Bolesława Śmiałego świadczy zachowanie Izasława?

4. Kogo Gall Anonim nazywa Bolesławem Wielkim?

5. Czy polityka tych władców (dwóch Bolesławów) wobec Rusi była podobna? Odpowiedź uzasadnij.

Praca domowa

Ustal, jaki drugi przydomek nosił Bolesław Śmiały oraz wyjaśnij jego pochodzenie.

(33)

Konflikt między królem Bolesławem Śmiałym a biskupem krakowskim Stanisławem ze Szczepanowa

Kalendarium

1076 – koronacja Bolesława Śmiałego

1079 – konflikt Bolesława Śmiałego z biskupem Stanisławem i śmierć biskupa, ucieczka króla na Węgry, przejęcie władzy w kraju przez Władysława Hermana

1081 – śmierć króla Bolesława Śmiałego na Węgrzech

Jak zaś doszło do wypędzenia króla Bolesława, długo byłoby o tym mówić, tyle wszakże można powiedzieć, że sam będąc pomazańcem Bożym, nie powinien był pomazańca za żaden grzech karać cieleśnie. Wiele mu to bowiem zaszkodziło, gdy przeciw grzechowi grzech zastosował i za zdradę wydał biskupa na obcięcie członków. My zaś ani nie usprawiedliwiamy biskupa – zdrajcy, ani nie zalecamy króla, który tak szpetnie dochodził swoich praw, lecz pozostawmy te sprawy, a opowiedzmy, jak przyjęto go na Węgrzech.

Źródło 2. Mistrz Wincenty Kadłubek, Kronika polska fragment]

Rozkazuje więc Bolesław przy ołtarzu, […] nie okazując uszanowania ani dla stanu, ani dla miejsca, ani dla chwili – porwać biskupa! Ilekroć okrutni służalcy próbują rzucić się na niego, tylekroć skruszeni, tylekroć na ziemię powaleni, łagodnieją. Wszakże tyran, lżąc ich z wielkim oburzeniem, sam podnosi świętokradcze ręce, biskupa niewinnego najokrutniejszy

świętokradca rozszarpuje, poszczególne członki na najdrobniejsze cząstki rozsiekuje.

Mistrz Wincenty, zwany Kadłubkiem (ur. ok. 1160, zm. 1223) – biskup krakowski, związany z kancelarią księcia Kazimierza Sprawiedliwego, autor Kroniki polskiej.

(34)

[źródło:

http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Zabojstwo_sw_Stanislawa_by_Jan_Matejko.jpg]

Ćwiczenia

1. Ustal, co było przyczyną konfliktu między biskupem Stanisławem, a królem Bolesławem Śmiałym? Informacje możesz znaleźć w Internecie.

2. Porównaj informacje o śmierci biskupa Stanisława zamieszczone w obu kronikach?

3. Czy na powściągliwość relacji Galla Anonima mógł mieć wpływ fakt, że tworzył on swoją kronikę na dworze Bolesława Krzywoustego?

4. Kim był Wincenty Kadłubek?

5. Po której stronie konfliktu wyraźnie opowiada się Wincenty Kadłubek? Dlaczego?

Na podstawie źródeł 1-3.

1. Relacja którego z dwóch kronikarzy została wykorzystana przez twórcę źródła ikonograficznego?

2. Co groziło królowi za zabójstwo biskupa?

3. Gdzie udał się król po zabójstwie biskupa Stanisława?

(35)

Praca domowa

1. Wyszukaj informacje o innym konflikcie europejskiego władcy z przedstawicielem

duchowieństwa w średniowiecznej Europie. Czy zakończył się on podobnie jak konflikt biskupa Stanisława z królem Bolesławem Śmiałym?

2. Zgromadź informacje na temat hipotez dotyczących śmierci i miejsca złożenia szczątków Bolesława Śmiałego

3. Ustal, gdzie są przechowywane relikwie św. Stanisława i jaka uroczystość odbywa się co roku 8 maja w Krakowie.

(36)

Życie w państwie pierwszych Piastów

Źródło 1. Schemat. Powstanie państwa

Źródło 2. Schemat. Organizacja władzy w państwie pierwszych Piastów

(37)

Źródło 3. Ibrahim ibn Jakub, Relacja z podróży do krajów słowiańskich [fragment]

[Kraj] Obfituje on w żywność, mięso, miód i rolę orną. Pobierane przez niego [władcę] podatki [stanowią] odważniki handlowe. [Idą] one [na] żołd jego piechurów. […] Ma on trzy tysiące pancernych [podzielonych] na oddziały, a setka ich znaczy tyle, co dziesięć secin innych [wojowników]. […] Oddziałom swoim daje co miesiąc żołd, a w razie potrzeby daje im konie, siodła uzdy, broń i wszystko, czego potrzebują. A kto się urodzi, temu władca przydziela żołd, czy będzie płci męskiej, czy żeńskiej. Gdy zaś dziecię dorośnie, to jeżeli jest chłopcem, żeni go;

bierze od jego ojca wiano i wręcza je ojcu tej kobiety. […] Ożenek (następuje) u nich wedle uznania ich władcy, nie z wolnego wyboru. Władca bierze na siebie całkowite ich utrzymanie.

Jest on jak czuły ojciec dla swych poddanych.

Ibrahim ibn Jakub – kupiec żydowski, zajmował się handlem z plemionami słowiańskimi, żył w X w.

Ćwiczenia

1. Wyjaśnij terminy: ród, opole, plemię, państwo. Informacje znajdziesz w Internecie.

2. Wyjaśnij, jakiego rodzaju więzy łączyły członków rodu, opola, plemienia?

3. W jaki sposób doszło do powstania państwa?

1. Na podstawie schematu wyjaśnij sposób zarządzania państwem przez monarchę.

2. Wymień urzędników, z pomocą których sprawował on władzę. Sprawdź, czym zajmowali się Ci urzędnicy. Informacje możesz znaleźć w Internecie.

3. Czym różniły się zadania urzędników centralnych od zadań urzędników lokalnych?

1. Jak autor relacji ocenia wartość bojową drużyny Mieszka I?

2. Kto utrzymywał wojów?

3. Co władca zapewniał członkom drużyny?

4. Jak rozumiesz słowa: Jest on czuły jak ojciec dla swych poddanych?

5. Państwo pierwszych Piastów było monarchią patrymonialną. Wyjaśnij ten termin. Skorzystaj z informacji w Internecie.

Praca domowa

Sprawdź, jak długo istniały w Polsce takie urzędy jak cześnik, stolnik, kasztelan, wojewoda?

Czy ich kompetencje (zadania) ulegały zmianie?

(38)

Grody, podgrodzia i osady służebne w państwie pierwszych Piastów

Źródło 1. Rekonstrukcja grodu w Gnieźnie

[źródło: http://www.eioba.pl/a/27sb/wojsko-polskie-czasy-mieszka-i-i-boleslawa-chrobrego]

Źródło 2. Ibrahim ibn Jakub, Relacja z podróży do krajów słowiańskich [fragment]

Słowianie budują w ten sposób przeważną część swoich grodów. Udają się [umyślnie] na łąki obfitujące w wodę i zarośla, po czym kreślą tam linię kolistą lub czworoboczną, w miarę tego jaki chcą mieć kształt grodu i obszar jego powierzchni, kopią dokoła [rów] i piętrzą wykopaną ziemię, umocniwszy ją deskami i drzewem na podobieństwo szańców, aż taki wał osiągnie wymiar, jakiego pragną. I odmierzają w nim bramę, z której strony pragną [ją mieć], a chodzi się do niej po pomoście z drewna.

Źródło 3. Nazwy osad służebnych w Polsce pierwszych Piastów

Bartodzieje, Bobrowniki, Grotniki, Kobylniki, Kołodzieje, Piekary, Rybitwy, Sokolniki, Szczytniki, Świniary, Zduny

(39)

Ćwiczenia

1. Wskaż elementy grodu, które świadczą, że pełniły one funkcje obronne.

2. Wyjaśnij, jakie inne funkcje pełnił gród?

3. Kto mieszkał w grodzie?

4. Dlaczego powstawały podgrodzia?

5. Kto mieszkał na podgrodziu?

6. O czym świadczy istnienie kilku podgrodzi?

7. Z jakiego materiału wykonywano umocnienia grodu?

8. Wskaż na schemacie podgrodzia Gniezna.

1. Jakie jest pochodzenie (etymologia) nazw osad służebnych?

2. Do czego byli zobowiązani mieszkańcy osad służebnych?

3. Wyjaśnij, czym zajmowali się mieszkańcy osad, których nazwy przytoczono.

Praca domowa

1. Wymień grupy społeczne mieszkające w monarchii wczesnopiastowskiej i scharakteryzuj ich powinności wobec władcy.

2. Wyjaśnij, co oznacza sformułowanie „dwór wędrujący”?

(40)

Państwo polskie za panowania Bolesława Krzywoustego

Kalendarium

1079 – 1102 – panowanie księcia Władysława Hermana 1102 – 1138 – panowanie księcia Bolesława Krzywoustego

1109 – najazd władcy niemieckiego, cesarza Henryka V na Polskę, obrona Głogowa

1111/1112 – powrót Zbigniewa do kraju i oślepienie go z rozkazu Bolesława Krzywoustego 1116 – opanowanie przez Bolesława Krzywoustego Pomorza Gdańskiego

1122 – podbój przez Bolesława Krzywoustego Pomorza Zachodniego

(41)

Źródło 2. Mapa. Polska Władysława Hermana i Bolesława Krzywoustego, CARTE.

(42)

[…] cesarz Henryk […] przesłał Bolesławowi poselstwo w te słowa: ”Niegodnym jest cesarza i przeciwnym prawom wszystkim wkraczać zbrojnie do kraju wroga, a zwłaszcza swego wasala, zanim się z nim nie porozumie co do pokoju, jeśli chce być posłusznym, lub co do wojny, jeśli stawić chce opór, aby mógł się ubezpieczyć. Dlatego winieneś albo przyjąć z powrotem brata swego [Zbigniewa], oddając mu połowę królestwa, a mnie płacić rocznie 300 grzywien trybutu, lub tyluż rycerzy dostarczyć na wyprawę, albo ze mną, jeśli czujesz się na siłach, podzielić mieczem królestwo polskie”. Na to książę Bolesław odpowiedział: „Jeśli pieniędzy naszych lub rycerzy polskich żądasz tytułem trybutu, to mielibyśmy się za niewiasty, a nie za mężów, gdybyśmy wolności swej nie bronili. Do przyjęcia zaś buntownika lub do podzielenia się z nim niepodzielnym królestwem nie zmusi mnie przemoc żadnej [obcej] władzy, a chyba tylko jednomyślna rada moich [doradców] i swobodna decyzja mojej własnej woli. […] Zatem bacz, komu grozisz; jeśli zaczniesz wojnę, znajdziesz ją!”.

A tymczasem cesarz [Henryk V] wziął od głogowian zakładników pod przysięgą na takich warunkach, że jeżeli w przeciągu pięciu dni mieszczanie wysławszy poselstwo [do Bolesława Krzywoustego] zdołają doprowadzić do zawarcia pokoju lub jakiegoś układu, to po udzieleniu odpowiedzi, [...] odzyskają jednak swoich zakładników. [...] Bolesław wysłuchawszy poselstwa o daniu zakładników, uniesiony gniewem, zagroził mieszczanom szubienicą, gdyby gród poddali [...].Cesarz kazał budować przyrządy oblężnicze, chwytać za broń, [...] zaczął szturm grodu ze wszech stron przy pomocy żelaza, ognia i machin. Z drugiej strony mieszkańcy Głogowa […]

przygotowywali narzędzia, znosili kamienie i wodę na bramy i wieże. Wtedy cesarz, sądząc, że litość nad synami i krewniakami zmiękczy ich serca, polecił co znaczniejszych pochodzeniem spośród zakładników […] oraz syna komesa [grodowego] przywiązać do machin oblężniczych, że tak bez krwi rozlewu otworzy sobie bramy do miasta. A tymczasem wcale nie oszczędzali [własnych] synów i krewnych […], lecz zmuszali ich kamieniami i orężem do odstąpienia od muru. […] Niemcy napierają na gród, Polacy się bronią, zewsząd machiny wyrzucają głazy, kusze szczękają, pociski i strzały latają w powietrzu, dziurawią tarcze, przebijają kolczugi, miażdżą hełmy […]. Gdy Niemcy, osłonięci przykryciem z belek, próbowali podejść pod mur, Polacy sprawili im łaźnię płonącymi głowniami i wrzącą wodą. Niemcy podprowadzili pod wieże żelazne tarany, Polacy zaś staczali na nich z góry koła nabijane żelazem.

(43)

Źródło 5. Rysunek. Machina oblężnicza

[źródło:

http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Beffroi.d.assaut.png&filetimestamp=200601211 65348]

Ćwiczenia

1. Wyjaśnij okoliczności przejęcia władzy przez Władysława Hermana.

2. Kim dla Władysława Hermana był Bolesław Śmiały?

3. Władysław Herman nie kontynuował polityki Bolesława Śmiałego. Które małżeństwo Władysława Hermana świadczy o jego ścisłych związkach z cesarstwem?

4. Jak nazywali się synowie Władysława Hermana? Czy mieli tę samą matkę? Który z nich był starszy?

Który z nich, uwzględniając zasadę primogenitury (starszeństwa) powinien objąć władzę po ojcu?

(44)

1. Wyjaśnij przyczynę najazdu cesarza Henryka V na Polskę.

2. W jaki sposób cesarz wykorzystał spór między Bolesławem Krzywoustym a Zbigniewem do najazdu na Polskę?

3. Jakie żądania wysunął cesarz Henryk V?

4. Jakiej odpowiedzi udzielił Bolesław Krzywousty na żądania cesarza?

5. Prześledź na mapie kierunek najazdu cesarza Henryka V.

6. Jaką rolę w systemie obronnym państwa polskiego odgrywała Odra.

7. Znajdź na mapie Głogów.

8. Wskaż na mapie ziemie, które Bolesław Krzywousty powtórnie przyłączył do Polski oraz te, które uzależnił od państwa polskiego (zhołdował).

1. Czy cesarz Henryk V dotrzymał warunków rozejmu?

2. Czym zagroził mieszkańcom Głogowa Bolesław Krzywousty, jeśli Ci poddadzą gród?

3. Jak zachowali się mieszkańcy grodu widząc swoich synów przywiązanych do machin oblężniczych?

4. Scharakteryzuj technikę walki stosowaną przez atakujących gród i obleganych.

5. Jak działała machina oblężnicza przedstawiona na rysunku?

Praca domowa

1. Wysłuchaj piosenki Ewy Demarczyk (You Tube – Ballada o cudownym narodzeniu Bolesława) do słów zaczerpniętych z Kroniki Galla Anonima i wyjaśnij, jakich informacji o narodzinach Bolesława Krzywoustego udziela kronikarz.

http://www.youtube.com/watch?v=jQE5sTapH8g

2. Czy znasz grody/miasta na obszarze państwa Twojego pobytu, które broniły się przed

najeźdźcą w średniowieczu? 3. Dowiedź się, czy najeźdźcy używali urządzeń oblężniczych? Jeśli tak, to jakich?

Praca domowa dla zainteresowanych

Drużyna Bolesława Krzywoustego, według relacji Galla Anonima, miała śpiewać taką pieśń:

Naszym przodkom wystarczały ryby słone i cuchnące, My po świeże przychodzimy, w oceanie pluskające!

Ojcom naszym wystarczyło, jeśli grodów dobywali, A nas burza nie odstrasza ni szum groźny morskiej fali.

Nasi ojce na jelenie urządzali polowanie,

A my skarby i potwory łowim, skryte w oceanie!

1. O której wyprawie Bolesława Krzywoustego opowiada ta pieśń?

2. Co, autor pieśni, nazywa „oceanem”?

3. Czym zakończyła się ta wyprawa?

(45)

Testament Bolesława Krzywoustego

Kalendarium

1138 – ogłoszenie testamentu Bolesława Krzywoustego 1138 – śmierć Bolesława Krzywoustego

Źródło1. Tablica genealogiczna Piastów [fragment]

Źródło 2. Mistrz Wincenty Kadłubek, Kronika polska [fragment]

Gdy poczuł, że [los] żąda od niego śmiertelnej powinności, poleca spisać dokumenty testamentowe. Przekazuje w nich w spadku czterem synom i to, co osiągnięte zasługami

przodków, i następstwo w królestwie, wyznaczając stałe granice czterech dzielnic w ten sposób, że w ręku najstarszego miało pozostać i księstwo dzielnicy krakowskiej, i władza zwierzchnia.

[…] zawsze starszeństwo i wzgląd pierworództwa miały rozstrzygnąć spór o następstwo. [...]

pacholęciu zapisuje się w spadku piąte koło u wozu czterokonnego [...] Niech więc ustaną żale na nielitościwy testament, słuszną bowiem jest rzeczą, aby dzielnice małoletnich powierzano opiekunom, nie małoletnim. (...)

(46)

Ćwiczenia

Na podstawie źródeł 1-3.

1. Co umożliwiało Bolesławowi Krzywoustemu dokonanie podziału Polski między swoich synów?

2. Wyjaśnij, jakie doświadczenia życiowe mogły skłonić Bolesława Krzywoustego do podjęcia decyzji o podziale państwa między synów?

3. W jaki sposób władca chciał zabezpieczyć jedność państwa?

4. Co oznacza termin „dzielnica senioralna”?

5. Czy dzielnica senioralna była dziedziczna?

6. Kto miał obejmować we władanie dzielnicę senioralną?

(47)

7. Wymień dzielnice, które otrzymali w dziedziczne władanie – Władysław Wygnaniec, Bolesław Kędzierzawy, Mieszko I Stary, Henryk Sandomierski.

8. Czy testament przewidywał zabezpieczenie dla wdowy po Bolesławie Krzywoustym – księżnej Salomei i nienarodzonego syna – Kazimierza?

9. Kogo w średniowieczu nazywano „pogrobowcem”?

10. Oceń, czy decyzje statutu Bolesława Krzywoustego wzmacniały, czy osłabiały pozycję państwa na arenie międzynarodowej oraz czy przyczyniały się do polepszenia, czy pogorszenia warunków życia jego mieszkańców? Odpowiedź uzasadnij.

Praca domowa

1. Przygotuj głos w dyskusji: Czy w Polsce doszłoby do rozbicia politycznego, gdyby Bolesław Krzywousty nie zostawił testamentu?

2. Podaj przykłady decyzji o podziale państwa podejmowanych przez innych władców średniowiecznej Europy.

(48)

Sprowadzenie Krzyżaków do Polski

Kalendarium

1191 – powstanie zakonu krzyżackiego

1226 – sprowadzenie Krzyżaków do Polski przez Konrada Mazowieckiego i osadzenie ich w ziemi chełmińskiej

Źródło 1. Rycerz zakonu krzyżackiego - rekonstrukcja

[źródło:

http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Castle_in_Malbork,_Teutonic_Knight,_reconstruction.J PG]

Źródło 2. Dokument księcia Konrada Mazowieckiego – 1230 r.

W imię świętej niepodzielnej Trójcy, Ja Konrad, z bożego miłosierdzia książę Mazowsza i Kujaw

(49)

[…] podaję do wiadomości, że z uwagi na nagrodę niebieską i zbawienie duszy mojej oraz dla obrony wiernych, […] nadałem […] braciom Zakonu Niemieckiego całe terytorium chełmińskie niepodzielnie ze wszystkimi przynależnościami od tego miejsca, gdzie Drwęca opuszcza granicę Prus, wzdłuż rzeki aż do Wisły, a Wisłą aż do Ossy i biegiem Ossy aż do granic Prus, na

wieczyste posiadanie z całym pożytkiem […]. Owi zaś bracia przyrzekli też mnie i wszystkim moim dzieciom, że z całą wiernością wraz z nami walczyć będą każdego czasu stosownie do woli bożej i wedle swej możności przeciw wrogom Chrystusa i naszym, mianowicie przeciw wszystkim poganom.

Źródło 3. Mapa. Polska w okresie rozbicia dzielnicowego, CARTE

(50)

1. Gdzie i kiedy powstał zakon krzyżacki?

2. Podaj pełną nazwę zakonu krzyżackiego, wyjaśnij jej pochodzenie.

3. Wyjaśnij cel powstania zakonów rycerskich.

4. Wymień inne, znane Ci, zakony rycerskie powstałe w średniowieczu.

5. Wymień charakterystyczne elementy stroju krzyżackiego.

6. Skąd Krzyżacy przybyli do Polski?

7. Dlaczego musieli opuścić dotychczasowe siedziby?

8. W jakim celu Konrad Mazowiecki sprowadził Krzyżaków do Polski?

9. Przypomnij sobie z wcześniejszych lekcji, kto i kiedy przybył z misją do kraju pogańskich Prusów.

10. Dlaczego Krzyżaków nazywano braćmi Zakonu Niemieckiego?

11. Do czego zobowiązywali się Krzyżacy wobec Konrada Mazowieckiego?

12. Gdzie zostali osadzeni Krzyżacy przez Konrada Mazowieckiego?

13. Odszukaj na mapie granice ziemi nadanej przez Konrada Mazowieckiego Krzyżakom.

14. Jakim skutkiem zakończyły się walki Krzyżaków z pogańskimi Prusami?

15. Wymień ziemie, którym zaczęli zagrażać Krzyżacy po utworzeniu swojego państwa w Prusach.

Praca domowa

Czym zajmuje się zakon krzyżacki obecnie? Informacje znajdziesz w Internecie.

(51)

Najazd Tatarów na Polskę w 1241 r.

Kalendarium

1241 – najazd Tatarów na Polskę, obrona Legnicy, śmierć księcia Henryka II Pobożnego

Źródło 1. Jan di Piano Carpini, Spotkanie dwóch światów – mongolski sposób walki

Kiedy chcą [Mongołowie/ Tatarzy] wyruszyć na wojnę, wysyłają naprzód przednią straż, która nie zabiera ze sobą nic, oprócz swoich jurt, koni, broni. Ci [wojownicy] nie plądrują, nie podpalają domów, nie zabijają zwierząt, a tylko ranią i zabijają ludzi i jeżeli nie mogą niczego [dokonać], to powodują ich ucieczkę. […] Po nich następuje wojsko, które zabiera wszystko, co znajdzie. Jeżeli napotka ludzi, też zabiera ich w niewolę lub zabija. […] Należy wiedzieć, że kiedy widzą wrogów, wtedy ruszają na nich, a każdy wypuszcza trzy albo cztery strzały w kierunku swoich przeciwników. Jeżeli spostrzegają, że nie mogą ich zwyciężyć, cofają się do swoich. Czynią to w celu zmylenia, ażeby przeciwnicy ścigali ich do miejsc, gdzie przygotowali zasadzkę.

Jan di Piano Carpini (ur. ok. 1180 - zm. 1252) – włoski franciszkanin, jeden z pierwszych Europejczyków wraz z Benedyktem Polakiem na dworze wielkiego chana Mongołów.

Pozostawił opis podróży.

(52)

Źródło 3. Kronika Wielkopolska [fragment]

W roku zaś Pańskim 1241 chan Tatarów Batu wraz ze swymi wojskami […], ludu srogiego i niezliczonego, przeszedł przez Ruś, chciał wkroczyć na Węgry. Lecz zanim dotarł do granic Węgier, część swego wojska skierował przeciw Polsce. W Popielec spustoszyli oni miasto i ziemię sandomierską, nie oszczędzając ani płci, ani wieku. Potem przez Wiślicę przeszli do Krakowa, szerząc spustoszenie. […] I tak […] część wojska Tatarów, pustosząc kolejno Sieradz, Łęczycę i Kujawy, przyszła aż na Śląsk. Henryk [Henryk II Pobożny], syn Henryka Brodatego, książę Śląska, Krakowa i Wielkopolski, potężnie zabiega im drogę z wieloma tysiącami

zbrojnych na polu zamkowym w Legnicy i odważnie walczy z nimi, pokładając nadzieję i ufność

(53)

w pomocy Boga. Lecz zrządzeniem Boga, który niekiedy z powodu zbrodni zezwala na

biczowanie swoich, wspomniany szlachetny książę Henryk, straciwszy wiele tysięcy ludzi, sam poległ zabity.

Kronika wielkopolska – anonimowa kronika opisująca dzieje średniowiecznej Polski (od czasów legendarnych aż po rok 1273) napisana w łacinie średniowiecznej w końcu XIII lub w XIV wieku. Kronika była pisana z punktu widzenia i z perspektywy Wielkopolan.

Źródło 4. Legenda obrazkowa o świętej Jadwidze księżnej śląskiej. Obraz 7. – obrona Legnicy

[źródło:

http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Legnica.JPG&filetimestamp=20060917061149]

Legenda obrazkowa o św. Jadwidze została wykonana w 1353 r. na zamówienie księcia Ludwika I, władcy Brzegu nad Odrą.

Ćwiczenia

1. Czy używanie nazwy Tatarzy, w odniesieniu do najeźdźców z 1241 r., jest prawidłowe?

2. Skąd przybyli do Polski Tatarzy? Wymień terytoria, które wcześniej podbili.

3. Jaki sposób walki stosowali Tatarzy?

4. Dlaczego sytuacja polityczna w Polsce sprzyjała najazdowi Tatarów?

5. Prześledź na mapie trasę najazdu Tatarów.

6. Wymień grody, które zostały przez nich zaatakowane.

7. Czy informacje zawarte w Kronice Wielkopolskiej, dotyczące miejsc zaatakowanych przez Tatarów, zostały uwzględnione przez autora mapy?

8. Podaj nazwy dzielnic Polski, które zostały zaatakowane przez Tatarów.

9. Który książę stawił czoła najazdowi Tatarów i zorganizował obronę w celu powstrzymania ich najazdu?

10. Jaki los spotkał księcia?

11. Czy Tatarzy pozostali na ziemiach polskich po 1241 r.?

(54)

13. W jakim celu wykonywano obrazkowe historie życia świętych?

Praca domowa

1. Wymień państwa europejskie, które ucierpiały w wyniku najazdów Tatarów.

2. Wyjaśnij, dlaczego święta Jadwiga Śląska jest uznawana za patronkę pojednania polsko-niemieckiego.

3. Ustal, jakie są związki świętej Jadwigi Śląskiej z Trzebnicą. Znajdziesz te informacje w Internecie.

4. Znajdź informacje o tym, jak przed najazdami Tatarów bronili się mieszkańcy Sandomierza.

(55)

Społeczeństwo i gospodarka w okresie rozbicia dzielnicowego. Wieś

Kalendarium

1138-1320 – rozbicie dzielnicowe w Polsce

Źródło 1. Dokument immunitetowy dla biskupa poznańskiego z 1246 r.

Niech będzie wiadome wszystkim, że my, Przemysł [Przemysł I ], z Bożej łaski książę Polski […]

powodowan[y] miłością jaką żywimy […] do czcigodnego ojca naszego pana Bogufała, biskupa poznańskiego, i do jego kościoła.

1. Przyznajemy temu biskupowi i jego następcy wolność lokowania wsi tego biskupstwa na prawie niemieckim.

2. […] właścicieli [posiadaczy] owych wiosek zwalniamy od wszystkich ciężarów i świadczeń prawa polskiego […], których Niemcy ani czynić, ani uiszczać nie są przyzwyczajeni.

3. A nadto, zastrzegając dla naszego tylko sądu jedynie sprawy o głowę i członki, zwalniamy całkowicie i we wszystkim właścicieli [posiadaczy] […] od sądu czy jurysdykcji wszystkich wojewodów, kasztelanów albo innych sędziów, tak aby odnośnie […] ich skarg nie inaczej jak przed obliczem pana swego biskupa lub sołtysa w poszczególnych sprawach mieli odpowiadać.

Źródło 2. Nadanie prawa niemieckiego wsi Garlica w 1274 r.

Zachariasz może swobodnie wspomnianą wieś naszą Garlice urządzić […] według prawa

niemieckiego i dać […] łany [ziemi] tym, których wezwie tam do siebie. Sam zaś na znak swego starszeństwa dwa łany na stałe posiadanie i nie będzie płacił żadnego czynszu; będzie miał prawo i możność zbudowania w tej majętności młyna i karczmy i posiadania ich na zawsze.

Łany zaś swoje będzie posiadał swobodnie przez 12 lat, nic z tego nie oddając [właścicielowi ziemi] tytułem zapłaty. Jego zaś sąsiedzi wiejscy czy współmieszkańcy, których tam osadzi, przez tyleż lat będą się cieszyli podobną wolnością. [Później] czynsz zaś będzie taki, że

corocznie […] płacić będą […] od poszczególnych […] łanów osiem skojców pospolitego srebra lub pieniądza publicznego.

łan – miara ziemi, od ok.17 do 25 haskojec – jednostka obrachunkowa, skojec to zwyczajowo 2 srebrne grosze

(56)

Ćwiczenia

1. Wyjaśnij, dlaczego osadnictwo mogło dobrze rozwijać się na ziemi immunizowanej.(źródło 1.) 2. Jakich uprawnień zrzekł się książę Przemysław na rzecz biskupa Bogufała? (źródło 1.)

3. Oceń, czy nadawanie immunitetu wzmacniało, czy osłabiało władzę księcia. Odpowiedź uzasadnij. (źródło 1.)

4. Wyjaśnij, dlaczego możni byli zainteresowani rozwojem kolonizacji.

5. Wymień prawa i obowiązki osadników. (źródło 2.)

6. Wymień korzyści płynące z osadnictwa na prawie niemieckim, zarówno dla właściciela ziemi, jak i dla osadników. (źródło 2.)

7. Kto zostawał sołtysem? (źródło 2.)

8. Jakie prawa otrzymywał sołtys we wsi? (źródło 2.)

9. Na czym polegał nowy system uprawy roli zwany trójpolówką? (źródło 3.) 10. Jakie nowe narzędzia do uprawy roli zaczęto stosować na wsi?

Praca domowa

Dlaczego tak wiele wsi w Polsce nosi nazwę Wola lub Wolica?

(57)

Społeczeństwo i gospodarka w okresie rozbicia dzielnicowego. Miasto

Kalendarium

1138 – 1320 – rozbicie dzielnicowe w Polsce 1214 – prawdopodobna lokacja Wrocławia 1257– lokacja Krakowa

Źródło 1. Dokument lokacyjny Krakowa wydany przez Bolesława Wstydliwego w 1257 r.

Zamierzając tedy założyć miasto w Krakowie i zgromadzić tamże ludzi […] kładziemy to w uszy wszystkim, tak obecnym, jak przyszłym, że my, Bolesław [Bolesław Wstydliwy], z łaski Bożej książę Krakowa i Sandomierza, […] zakładamy je na tym prawie, na jakim założone zostało miasto Wrocław, z tym jednak, by trzymało się nie tego, co się dzieje we Wrocławiu, lecz co się dziać powinno w myśl prawa i form miasta Magdeburga. […] Przede wszystkim więc tego trwale pragniemy przestrzegać i wójtom naszym […] obiecujemy przestrzegać niewzruszenie, że wszyscy mieszczanie mieszkający w tym mieście nie mają nam dawać ani czynić żadnego czynszu, ani jakiejkolwiek daniny z osób swoich lub mieszkań, własnych lub należących do miasta, przez przeciąg lat sześciu […]. Gdy zaś minie owe sześć lat, to z każdego siedliska obowiązani będą płacić nam ½ łuta wedle wagi niemieckiej srebra […] jednakże co się tyczy bud rzeźników, piekarzy i szewców, nadajemy wójtom prawo i swobodną władzę zatrzymania sobie lub wieczystego przekazania ich dowolnie innym […]. Wójtowie zaś w tym mieście po skończeniu się wolnizny zajmą co szóste dworzyszcze ze wszystkich wieczyście i swobodnie […]. Przyzwalamy także i obiecujemy niewzruszenie przestrzegać, aby wójtowie pomienieni swobodnie bez wszelkiej opłaty i cła naszego wieczyście towary swoje przewozili i przechodzili przez całe nasze władztwo i księstwa; inni zaś mieszkańcy tegoż miasta przez 10 lat tąż samą mają cieszyć się wolnością. […]

łut – jednostka masy, w Polsce 12,6 grama

[źródło: http://krakow.zaprasza.net/historia/lokacja.php]

(58)

(59)

Źródło 3. Podział społeczności miejskiej

Ćwiczenia

1. Jakie prawo było wzorem dla sporządzenia dokumentu lokacyjnego dla Krakowa?

2. Wymień inne polskie miasto, które wcześniej niż Kraków było lokowane zgodnie z tym prawem.

3. Dlaczego wystawca dokumentu (książę Bolesław Wstydliwy) informował, że podstawą jest prawo stosowane w Magdeburgu, a nie we Wrocławiu?

4. Jaki cel miało zwolnienie mieszkańców miasta na pewien czas z płacenia czynszu?

5. Scharakteryzuj pozycję wójta w mieście.

6. Jakie szczególne prawa otrzymywał wójt?

7. Dlaczego mieszkańcy wielu miast po pewnym czasie (najczęściej po upływie wolnizny) chcieli się pozbyć wójta?

1. Podaj nazwę dzielnicy Polski, w której lokowano najwięcej miast. Wyjaśnij, co było przyczyną tego zjawiska.

1. Podaj nazwy grup społecznych mieszkających w mieście średniowiecznym.

(60)

1. Czy w kraju Twojego pobytu znasz miasto, które powstało w średniowieczu? Czy byłeś w nim?

Czy układ urbanistyczny starej części tego miasta wskazuje na jego średniowieczne korzenie?

2. Jakie jest pochodzenie nazw ulic miejskich – Szewska, Garbary, Piekarska, Franciszkańska?

(61)

Polska na drodze do zjednoczenia

Kalendarium

1295 – koronacja Przemysła II w Gnieźnie 1296 – śmierć króla Przemysła II

1300 – koronacja króla Czech Wacława II (z dynastii Przemyślidów) na króla Polski w Gnieźnie 1305 – śmierć króla Wacława II

Źródło 1. Żywot św. Stanisława [fragment]

[…] z powodu morderstwa, którego się na błogosławionym męczenniku Stanisławie [biskupie krakowskim w 1079 r.] dopuścił [mowa o Bolesławie Śmiałym], nie tylko korona spadła z jego głowy i głowy potomków jego, lecz i Polska sama […] utraciła sławę i godność królestwa. […]

Jak on ciało męczennika porąbał na wiele części rozrzucił na wszystkie wiatry, tak bóg

królestwo jego podzielił i dopuścił, aby kilku męczenników nim władało i […] królestwo to, tak rozdarte samo z siebie, dał na łup i poniewierkę wrogów. Lecz jak pan władzą swą Boską

sprawił, iż owo błogosławione ciało kapłana i męczennika bez śladu się zrosło […] tak stanie się, że przez zasługi Stanisława podzielone królestwo przywróci Bóg do poprzedniego stanu i

umocni je sprawiedliwością i rozwagą, uwieńczy sławą i czcią.

Źródło 2. Kronika oliwska [fragment]

Gdy pochowany został w Oliwie książę Mściwój [książę Pomorza Gdańskiego], Przemysł przybył do Gdańska i objął w posiadanie księstwo pomorskie. Potem otrzymał od stolicy apostolskiej koronę Królestwa Polskiego. Żył jeszcze jeden rok i schwytany przez pachołków margrabiego Brandenburgii, Waldemara, został zabity na pomszczenie świętej Lukardy swojej małżonki, którą źle podejrzewając kazał udusić.

Kronika oliwska starsza – spisana w XIV wieku w klasztorze cysterskim w Oliwie. Jej autorem był opat Stanisław.

(62)

[źródło:

http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:%C5%9Amier%C4%87_kr%C3%B3la_Przemys%

C5%82a_II.jpg&filetimestamp=20071229210854]

Źródło 4. Jan Długosz, Roczniki, czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego [fragment]

[Przemysł II] Był mężem, którego naród polski przez wszystkie następne pokolenia i wieki winien sławić i wynosić w największych pochwałach, jako tego, który ten naród wyniszczony i bezsilny podniósł i uczynił panem sąsiednich krajów. Pierwszy wlał weń żywotność, która miała mu zapewnić powodzenie przez wiele wieków i dał światło za ciemnotę, wolność za niewolę, a smutek zamienił w radość.

Źródło 5. Kronika oliwska [fragment]

[…] Władca bogobojny i świątobliwy [Wacław II], gdy królowa, którą miał, umarła, pojął za żonę jedyną żyjącą córkę wspomnianego króla Przemysła [Przemysła II] i otrzymał koronę całego królestwa polskiego. On księcia Władysława [Łokietka] wraz księżną zmusił do udania się na wygnanie […]. W jego cieniu królestwo polskie w każdym swym zakątku cieszyło się pokojem i całkowitą spokojnością. Ten sławny król […] klasztory wznosił i obronną tarczą ochraniał i bronił przed napaścią złych ludzi […]. A kiedy już żywot tego dobrego i świątobliwego króla […], spoczął on w Panu 21 czerwca roku pańskiego 1305.

(63)

Ćwiczenia

1. Jak duchowieństwo wyjaśniało przyczyny rozbicia dzielnicowego?

2. Jaką rolę odegrała legenda o cudownym zrośnięciu członków św. Stanisława w propagowaniu idei zjednoczenia państwa polskiego?

3. Wyjaśnij, dlaczego Kościół poparł proces zjednoczenia ziem polskich.

1. Sprawdź, skąd pochodził Przemysł II, którą dzielnicą władał, nim został królem Polski.

2. Gdzie był koronowany Przemysł II? Którą ziemię objął swoim panowaniem?

3. Sprawdź na mapie, gdzie leży Marchia Brandenburska.

4. Co według autora kroniki było przyczyną zbrodni? Czy mogły istnieć jakieś inne polityczne przyczyny tego zabójstwa?

1. Wymień atrybuty, które służą rozpoznaniu króla na obrazie.

2. Kto, według malarza, był świadkiem morderstwa króla?

Jak Jan Długosz ocenia dokonania Przemysła II? Które dokonanie Przemysła II ceni najbardziej, mimo, że nie określa go bezpośrednio?

Przytocz słowa Jana Długosza.

1. Kto objął tron w Polsce po śmierci Przemysła II?

2. W którym roku Wacław II koronował się na króla Polski? Który to wiek (stulecie)?

3. Skąd pochodził Wacław II?

4. Jak nazywała się dynastia, której był reprezentantem?

5. Jak nazywamy połączenie dwu państw osobą jednego władcy?

6. Co, według autora kroniki, dało Wacławowi II prawo do polskiej korony?

7. Czy na przedstawioną w kronice opinię o władcy Polski i Czech mogło mieć wpływ to, kim był jej autor? Swój sąd uzasadnij.

8. Wyjaśnij dlaczego, jak twierdzi autor kroniki, Władysław Łokietek musiał opuścić kraj.

9. Kiedy zmarł król Wacław II?