li obrad Miejskiej Rady Narodowej. Na spotka- niu przemawiał do obecnych przewodniczący Prezydium Miejskiej Rady N a r o d o w e j Józef Chlebicki, prof. Pankiewicz, a prof. Suchodolski dziękował organizatorom i władzom miejskim za zorganizowanie uroczystości.
Wśród obecnych w Płocku byli: prof. dr A l e k - sander Birkenmajer, dyr. dr Dżadżyńska, prof.
dr Natalia Gąsiorowska, prof. dr Władysław T a - tarkiewicz, minister Stanisław Tołwiński, b. pre- zydent miasta Płocka Stefan Zbrożyna.
W związku z rocznicą Instytut Gospodarstwa Społecznego wydał na powielaczu broszurę p. t.
,,W setną rocznicę urodzin Ludwika K r z y w i c k i e - go. 1859—1959" jako zeszyt specjalny B uletynu Instytutu.
PŁOCKIE UROCZYSTOŚCI JUBILEUSZOWE
W 150 ROCZNICĘ URODZIN GUSTAWA ZIELIŃSKIEGO
Towarzystwo Naukowe Płockie postanowiło zorganizować uroczystości 150-tej rocznicy uro- dzin Gustawa Zielińskiego w dwóch miejscowoś- ciach: w Płocku, mieście lat szkolnych poety, i w Skępem, gdzie spędził on znaczną część swe- go życia. Obchód skępski odbędzie się 29 listo- pada; płockie uroczystości odbyły się w dniach 3 i 4 października.
Zarząd T N P z prezesem posłem Tadeuszem Gierzyńskim na czele oraz Komitet Organizacyj- ny, którego przewodniczącym był wiceprezes T N P mgr Franciszek Dorobek, a sekretarzem — dyrektor B-ki im. Zielińskich Czesław Gutry — dążyły do tego, by obchód płocki nie ograniczył się tylko do "jczczenia pamięci autora ,.Kirgiza", lecz by przyczynił się także do ożywienia ruchu regionalnego, szczególnie w kołach biblioteka- rzy i bibliografów polskich. Dobrą o k a z j ę do tego stanowi! fakt, że właśnie Gustaw Zieliński był założycielem księgozbioru, który stal się zacząt- kiem obecnej Biblioteki im. Zielińskich w Płoc- ku, mającej charakter regionalny i należącej do regionalnej instytucji naukowej, jaką jest To- warzystwo Naukowe Płockie.
Stosownie do powyższego założenia został opracowany program sesji naukowej i innych uroczystości jubileuszowych. Poprzedziły je oko- licznościowe komunikaty w prasie i krótki od- czyt o życiu i twórczości Gustawa Zielińskie- go, który w dniu 30 września do słuchaczy radio- węzła w Płocku i w powiecie płockim wygłosił mgr Stanisław Kostanecki.
Jubileuszowa sesja naukowa w dniach 3 i 4 października odbyła się w gmachu Liceum im.
marszałka Stanisława Małachowskiego. W latach 1824—1827 w szkole tej (zwanej w t e d y Szkołą Wojewódzką Płocką) uczył się i zdobywał nagro.
dy Gustaw Zieliński. Wielką salę aktową Li- ceum, ozdobioną artystyczną dckoracją kurty- ny wykonaną przez inż. Z. T w a r d o i p. Ludomira
Mocarskiego, wypełnili po brzegi płoeczanie i za- proszeni goście z różnych Stron Polski. Przybyli przedstawiciele władz i instytucji .pracownicy nauki i nauczyciele, działacze kulturalni i spo- łeczni oraz sprawozdawcy kilku czasopism.
W zjeździe uczestniczyli delegaci szeregu towa- rzystw naukowych, wykładowcy wyższych uczel- ni, pracownicy archiwów i muzeów. Najliczniej przybyli bibliotekarze. Reprezentowane hvły przez swych kierowników lub pracowników: Bib- lioteka Narodowa, biblioteki Uniwersytetów:
Warszawskiego, Poznańskiego, Łódzkiego, Wroc- ławskiego, Toruńskiego i Lubelskiego, biblioteki:
Politechniki i Akademii Medycznej w Łodzi, Akademii Medycznej w Gdańsku, W y ż s z e j Szko- ły Rolniczej w Olsztynie, Wvższe.j Szkoły P e - dagogicznej w Opolu, biblioteki: Polskiej A k a - demii Nauk w Warszawie, Gdańsku i Kórniku, biblioteki: Instytutu Badań Literackich, G ł ó w n e - go Urzędu Statystycznego i Poznańskiego T o - warzystwa Przyjaciół Nauk, Biblioteka Śląska, Biblioteka im. Raczyńskiego w Poznaniu, Bib- lioteka im. Łopacińskiego w Lublinie, biblioteki wojewódzkie: warszawska, łódzka, Doznańska, szczecińska, lubelska, bydgosko-toruńska, kielec- ka, zielonogórska, koszalińska, białostocka i rze- szowska; biblioteki miejskie i powiatowe: z K r a - kowa, Bydgoszczy, Torunia (Książnica Toruńska) i wielu innych miejscowości. Szczególnie licznie b y ł y reprezentowane biblioteki miejskie i powia- towe województwa warszawskiego oraz bibliote- ki gromadzkie powiatu płockiego. Z Płocka w ob- radach uczestniczyły pracownice i pracownicy Biblioteki im. Zielińskich T N P oraz Bibliotek:
Miejskiej i Powiatowej.
Obrady otworzył przewodniczący Komitetu Organizacyjnego m g r F. Dorobek, w i t a j ą c przy- byłych przedstawicieli władz i instytucji oraz wszystkich uczestników sesji. Przemówienia po-
\v'talne wygłosili także: dyrektor Biblioteki N a - rodowej dr Bogdan Horodyski, delegat T o w . N a - ukowego Toruńskiego prof. dr. Bronisław N a - dolski oraz kustosz Biblioteki Uniwersytetu Poz- nańskiego dr. Maria Kramperowa. Odczytano również list Marii Zielińskiej, synowej autora ..Kirgiza", oraz szereg depesz różnych instytucji i osób — z życzeniami owocnych obrad.
Pierwszy referat p.t. „Gustaw Zieliński" w y - głosił profesor Uniwersytetu Warszawskiego dr Julian Krzyżanowski. Żnakomity historyk lite- ratury polskiej szerokim, wolnym od uprzedzeń spojrzeniem objął życie i twórczość poety i przed- stawił jego ogólną charakterystykę. W y k ł a d prof. Krzyżanowskiego został p r z y j ę t y długo- t r w a ł y m i oklaskami, których słuchacze nie ską- pili również i następnym referatom dwudnio- w e j sesji.
Następnie pracowniczka Biblioteki im. Zielińs- kich mgr Halina Kostanecka odczytała swą pra- cę p. t. „Biblioteka Gustawa Zielińskiego w Skę- fcem". Referentka na podstawie materiałów, częś- ciowo dotąd nieznanych, odtworzyła d z i e j e Bib-
50
lioteki Skępskiej do czasu przejęcia jej przez To- warzystwo Naukowe Płockie. Była ona nie przy- padkową kolekcją rzadkich książek bogatego sno- ba, lecz dziełem człowieka, który gromadził książ- ki i urządzał swój księgozbiór z myślą o kultu- ralnym i społecznym znaczeniu biblioteki. Mgr Kostanecka przedstawiła także organizację Bib- lioteki Skępskiej, prace j e j kolejnych biblioteka- rzy oraz współpracę z Karolem Estreicherem w dziele Bibliografii Polskiej, uwypuklając oso- bisty udział Gustawa Zielińskiego w tych spra- wach.
W czasie przerwy w obradach uczestnicy sesji zwiedzili wystawę jubileuszową zorganizowaną przez Bibliotkę im. Zielińskich. Otwarcia w y - stawy dokonał prezes T N P mgr Tadeusz Gie- rzyński; zwiedzających oprowadzał mgr Stanis- ław Kostanecki.
Wystawa była urządzona w gmachu T N P przy Placu im. Narutowicza nr 2, w sali Muzeum Płockiego. Eksponaty j e j prawie w całości po- chodziły ze zbiorów Biblioteki im. Zielińskich.
Na ścianach wisiały portrety: Gustawa Zielińs- kiego, jego syna Józefa, ofiarodawcy Biblioteki Skępskiej dla Płocka, oraz innych zasłużonych członków rodziny Zielińskich — uczestników Konfederacji Barskiej, Sejmu Wielkiego, Pow- stania Kościuszkowskiego i Listopadowego. Inne obrazy przedstawiały: Płock z czasów G. Zieliń- skiego i jarmark kirgiski; były także dwa rysun- ki Edwarda Jurgensa z widokami Skępego.
Książki, czasopisma i ilustracje, umieszczone w pięciu gablotach, zapoznawały zwiedzających z życiem, działalnością i twórczością poety ze szczególnym uwzględnieniem okresu płockiego i kirgiskiego. W dwu następnych gablotach znajdowały się wydania utworów G. Zielińskie- go i ich przekłady na języki obce oraz prace i ar- tykuły o ich autorze do 1945 r. Ósma gablota zawierała wydania utworów poety i prace oraz artykuły o nim ogłoszone drukiem w Polsce Lu- dowej. Książki i rękopisy ostatniej gabloty przedstawiały fragment Biblioteki Skępskiej, która była jednym z głównych dzieł życia Gusta- wa Zielińskiego. Na wystawie zwracały uwagę:
liczne autografy większych i mniejszych utwo- rów poety, jego korespondencja z rodziną i towa- rzyszami zesłania w Kraju K i r g i z ó w — filomata- mi Adolfem Januszkiewiczem i Onufrym Piet- raszkiewiczem, listy Teofila Lenartowicza, Ed- warda Odyńca, Karola Estreichera i rosyjskiego dramaturga Aleksego Tołstoja, pierwsze wydania
„ K i r g i z a " i innych dzieł Zielińskiego, drukowane sprawozdania Szkoły Płockiej z lat 1824—1827 z zaszczytnymi wzmiankami o uczniu Gustawie Zielińskim, dawne czasopisma płockie z wiersza- mi poety oraz „białe kruki" Biblioteki Skępskej:
Statut Łaskiego z 1506 roku, drukowany na per- gaminie, pierwsze wydanie dzieła Kopernika „De revolutionibus orbium coelestium" oraz traktat Siemienowicza „Artis magnae artilleriae pars prima",drukowany w Amsterdamie w 1650 r„ za- wierający m. in. ciekawe rysunki rakiet, z w y - glądu przypominających współczesne rakiety kosmiczne.
Po wznowieniu obrad wiceprezes T N P mgr Ka- zimierz Askanas odczytał swą pracę p. t. ,,0 re- gionalizmie". przypominając słuchaczom działal- ność regionalistów polskich w okresie międzywo- jennym craz oświetlając szereo zagadnień regio- nalizmu w Polsce Ludowej. Referent podkreślił duże znaczenie dla rozwoju ruchu regionalnego w Polsce należytego rozwiązania jego spraw or- ganizacyjnych i zaopatrzenia materiałowego.
Z kolei dyr. Biblioteki P A N w Gdańsku prof.
dr Marian Pelczar wygłosił referat p. t. „Biblio- teki regionalne". Referent sformułował definicję biblioteki regionalnej i stosownie do tej definicji omówił funkcjonowanie biblioteki regionalnej, analizując jakie druki, rękopisy i inne materiały powinna ona gromadzić oraz jak powinna speł- niać swą rolę warsztatu pracy regionalnej.
Po krótkiej przerwie odbyła się część artys- tyczna uroczystości. Pieśni Moniuszki, Pade- rewskiego i innych do słów poetów romantycz- nych odśpiewała p. Maria Drewniakówna. Oklas- ki i kwiaty były nagrodą dla śpiewaczki. Go- rąco był także oklaskiwany recytator poezji p. Surzyński — szczególnie za wiersz Cypriana Norwida: „Fortepian Chopina" głęboko odczuty i wykonany z dramatyczną siłą słowa i gestu.
Drugi dzień obrad rozpoczął dyrektor Bibliote- ki im. Zielińskich T N P Czesław Gutry odczyta- niem swego referatu p. t. „Biblioteka im. Zieliń- skich jako warsztat pracy regionalnej". Referent podzielił się ze słuchaczami doświadczeniami z pracy nad rozwiązaniem szeregu zagadnień, ja- kie wyłoniły się w Bibliotece im. Zielińskich w toku wykonywania przez nią funkcji regio- nalnej biblioteki naukowej. Do takich zagadnień należą m. in. ustalenie granic Mazowsza Płockie- go, definicja biblioteki regionalnej, regionalne kartoteki osób, miejscowości, drukarń i prasy, słownik biobibliograficzny Mazowsza Płockiego oraz regionalny egzemplarz obowiązkowy.
Ostatnim referentem był mgr Ksawery Swier- kowski, docent Uniwersytetu Warszawskiego, który mówił o zagadnieniach bibliografii regio- nalnej głównie na terenie bibliotek wojewódz- kich na podstawie materiałów, uzyskanych dro- gą ankiety, i osobistych spostrzeżeń.
W dyskusji, która dotyczyła Gustawa Zieliń- skiego, regionalizmu, regionalnych bibliotek i bibliografii, wzięli udział: dyrektor departa- mentu Ministerstwa Kultury mgr Czesław K o - zioł, profesor Uniwersytetu Wrocławskiego dr Bolesław Olszewicz, wicedyrektor Biblioteki Publicznej m. Warszawy dr Stanisław Tazbir, mgr Janusz Odrowąż Pieniążek z Instytutu Ba- dań Literackich, mgr Maria Lenartowicz z Insty- tutu Bibliograficznego B-ki Narodowej, mgr Ja- nusz Dunin z Biblioteki Uniwersytetu Łódzkiego, prof. Eugeniusz Michałowski z Liceum w Gąbi- nie, mgr Stanisław Kostanecki z Biblioteki im.
Zielińskich, red. Konstanty Modliński oraz autorzy czterech ostatnich referatów sesji.
Następnie prof. dr Marian Pelczar w imieniu gości serdecznie podziękował gospodarzom za trud włożony w przygotowanie zjazdu, a nrezes T N P Tadeusz Gierzyński w końcowym przemó- wieniu wyraził radość z wypowiedzi uczestników
51
sesji, świadczących, że przyczyniła się ona do spo- pularyzowania dzieła Gustawa Zielińskiego oraz do aktywizacji współczesnego ruchu regionalne- go. Opracowaniem konkretnych wniosków w tej ostatniej sprawie ma zająć się powołana na zjeź- dzie komisja.
Po zakończeniu obrad uczestnicy sesji zwie- dzili zabytki Płocka i Bibliotekę im. Zielińskich.
*
* *
Towarzystwo Naukowe Płockie starało się tak- że, by uroczystości jubileuszowe objęły swoim zasięgiem młodzież. Temu celowi służyły apele na terenie szkół płockich, które odbyły się w cza- sie trwania sesji i po jej zakończeniu. Na ape- lach odczytano wydany przez T N P artykuł mgr St. Kostaneckiego p. t. „150-ta rocznica urodzin Gustawa Zielińskiego", szerzej przedstawiający lata spędzone przez niego w szkole płockiej, oraz recytowano wiersze poety. Ponadto w dniach od 7 do 12 października była znów czynna wystawa jubileuszowa p. t. „Gustaw Zieliński. W 150-tą rocznicę urodzin". Wystawę zwiedziło przeszło 1000 osób, w tym 22 wycieczki szkolne (z Płocka, Radziwia i jedna z Warszawy).
Radiowęzeł płocki, obsługujący przeszło 8 ty- sięcy głośników w mieście i powiecie, swymi au-
dycjami przyczynił się wydatnie do spopularyzo- wania jubileuszu wśród mieszkańców płockiego regionu. Nadał on szereg komunikatów i dłuż- szych sprawozdań z uroczystości, opracowanych przez kierowniczkę radiowęzła p. Wacławę No- wakowską i redaktora Konstantego Modlińskie- go. Ponadto w dniu 11 października p. Krystyna Jankowska, członek zarządu T N P .recytowała w audycji radiowęzła wiersze Gustawa Zieliń- skiego. Były one umiejętnie wybrane i ładnie wypowiedziane. W audycji w dniu 23 październi- ka mgr Halina Kostanecka wygłosiła pogadankę p.t.: „ O Bibliotece Gustawa Zielińskiego w Skę- pem".
*
* *
