Rola informacji we współczesnych procesach rozwoju regionalnego - Biblioteka UMCS

A N N A L E S

U N I V E R S I T A T I S M A R I A E C U R I E - S K £ O D O W S K A L U B L I N — P O L O N I A

VOL. XLII, 22 SECTIO H 2008

Wydzia³ Ekonomiczny UMCS

U

W

Rola informacji we wspó³czesnych procesach rozwoju regionalnego

The role of information in contemporary regional development processes

Abstract: Artyku³ koncentruje siê na wzrastaj¹cej roli informacji we wspó³czesnych proce- sach rozwoju, z wyeksponowaniem jej znaczenia jako czynnika rozwoju regionów i kszta³towa- nia ich przewagi konkurencyjnej. Szczególn¹ uwagê zwrócono na warunki, w których mog¹ siê ujawniæ wielorakie korzyœci z informacji m.in. w wyniku rozwoju technik i infrastruktury infor- macyjnej. Za cel opracowania przyjêto ocenê rozwoju technik teleinformatycznych w Polsce na tle pañstw Unii Europejskiej i w przekroju polskich regionów. Ocena ta pozwala, z jednej strony, okreœliæ opóŸnienie, jakie dzieli nasz kraj od zachodnioeuropejskiej cywilizacji informacyjnej, a z drugiej – rozpoznaæ wp³yw upowszechniania us³ug informacyjnych w regionach na przyspie- szenie ich rozwoju i zmniejszenie zró¿nicowañ miêdzyregionalnych.

INFORMACJA JAKO WSPÓ£CZESNY CZYNNIK ROZWOJU Information as a contemporary developmental factor

W drugiej po³owie XX wieku dokona³a siê swoista rewolucja informatycz- na, która zaw³adnê³a procesami globalizacji. Pojawi³y siê nowoczesne techniki przekazywania informacji jak telefon komórkowy, faks, ³¹cznoœæ satelitarna, komputer i sieæ komputerowa, Internet. Cechuje je wysoka niezawodnoœæ i ma- lej¹ce koszty, umo¿liwiaj¹ce bezpoœredni i natychmiastowy kontakt z najbar- dziej odleg³ymi punktami na globie ziemskim, pozwalaj¹ce przes³aæ informacjê w postaci teksu, obrazu i dŸwiêku.¹ Upowszechnienie ich zastosowañ dopro-

1 A. S i c i ñ s k i, Spo³eczeñstwo informacyjne. Próba nazwania naszych czasów, [w:] W drodze

wadzi³o do powstania nowych form powi¹zañ i organizacji w gospodarce, pobu- dzi³o miêdzynarodow¹ mobilnoœæ kapita³u finansowego, a tak¿e zmieni³o cha- rakter w³asnoœci kapitalistycznej, z g³ówn¹ rol¹ kadry mena¿erskiej, zarz¹dzaj¹- c¹ rozproszonym kapita³em przy pomocy sieci.

Zmiany we wspó³czesnej gospodarce, oparte na funkcjonowaniu w sieci, zapocz¹tkowa³y wiek informacji.² Rola informacji we wspó³czesnej gospodarce jest nie do przecenienia. Przyjmuje ona funkcjê podstawowego, a nawet priory- tetowego czynnika produkcji w stosunku do innych czynników, tj. pracy, kapi- ta³u i surowców. Informacja staje siê tak¿e wa¿nym kryterium wyboru miejsca lokalizacji dzia³alnoœci gospodarczej. Powiêkszenie zasobu informacji i zdolnoœci do ich przetworzenia zwiêkszaj¹ szansê optymalnego wyboru lokalizacji.³ O za- interesowaniu inwestora konkretnym miejscem coraz czêœciej decyduje profe- sjonalna promocja upowszechniana za poœrednictwem technik informacyjnych.⁴ W zestawie czynników lokalizacji nastêpuj¹ istotne zmiany w stopniu ich wa¿- noœci. Trac¹ na znaczeniu kosztowe czynniki lokalizacji, a zyskuj¹ czynniki zwi¹zane z informacj¹. Jest to spowodowane potrzeb¹ wdra¿ania rozwi¹zañ in- nowacyjnych, a to wymaga wy¿szych kwalifikacji pracowników, wiêkszej ró¿- norodnoœci produktów i szybszej ich dostawy.⁵

We wspó³czesnej gospodarce, wykorzystuj¹cej zaawansowane technologie, przewagê lokalizacyjn¹ zyskuj¹ te regiony, które dysponuj¹⁶:

w warunkami œrodowiskowymi przyci¹gaj¹cymi zasoby pracy o najwy¿szych kwalifikacjach, mo¿liwymi do uzupe³nienia przez pracowników obs³ugi z lokalnego rynku pracy;

w baz¹ szkó³ wy¿szych i instytutów badawczych sk³onnych do wspó³pracy ze sfer¹ przedsiêbiorstw;

w atrakcyjnym œrodowiskiem przyrodniczym i spo³ecznym, jako potencjal- nym miejscem zamieszkania;

do spo³eczeñstwa informacyjnego, pod red. J. Lubacza, Wyd. Politechniki Warszawskiej, War- szawa 1999, s. 20.

2 S. K w i a t k o w s k i, „Stara gospodarka” i nowe problemy, Perspektywy wolnego wzrostu w krajach posocjalistycznych, [w:] „Nowa gospodarka” i stare problemy, perspektywy szybkiego wzrostu w krajach posocjalistycznych, pod red. G.W. Ko³odki i M. Pi¹tkowskiego, Wyd. Wy¿- szej Szko³y Przedsiêbiorczoœci i Zarz¹dzania im. L. KoŸmiñskiego, Warszawa 2002, s. 138–139.

3 R. D o m a ñ s k i, Gospodarka przestrzenna. Podstawy teoretyczne, Wydawnictwo Nauko- we PWN, Warszawa 2006, s. 54–57.

4 B. W i n i a r s k i, Czynniki konkurencyjnoœci regionów, [w:] Konkurencyjnoœæ regionów, pod red. M. Klamut, Wyd. Akademii Ekonomicznej we Wroc³awiu, Wroc³aw 1999, s. 54.

5 W. B u d n e r, Lokalizacja przedsiêbiorstw, Aspekty ekonomiczno-przestrzenne i œrodowi- skowe, Wyd. Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznañ 2004, s. 40–41.

6 G. G o r z e l a k, B. J a ³ o w i e c k i, Konkurencyjnoœæ regionów, Uniwersytet Warszaw- ski, „Studia Regionalne i Lokalne” 2000, nr 1, s. 13–15.

w dostêpnoœci¹ komunikacyjn¹ w postaci nowoczesnych sieci powi¹zañ, jak lotnisko, autostrada, szybka kolej miejska;

w korzystnym œrodowiskiem ekonomicznym, na które sk³adaj¹ siê us³ugi oko³obiznesowe, a tak¿e przyjaznym klimatem dla rozwijania dzia³alnoœ- ci, co jest domen¹ lokalnych w³adz i elit politycznych;

w obecnoœci¹ wielkiego miasta, które jest najwiêkszym w regionie Ÿród³em korzyœci zewnêtrznych.

Tak wiêc mo¿na mówiæ, ¿e w dobie informacji o pozycji regionu i jego przewadze konkurencyjnej wœród innych regionów decydowaæ bêdzie posiada- nie wskazanego uk³adu czynników lokalizacji. Tylko te regiony, które bêd¹ w sta- nie zapewniæ inwestorom warunki stawiane przez gospodarkê ery informacyj- nej, mog¹ prowadziæ w rozwoju i wyznaczaæ jego dalsze kierunki.

Wiekowi informacyjnemu odpowiada pojêcie spo³eczeñstwa informacyjne- go. Stworzy³a je gospodarka postindustrialna, nazywana zamiennie gospodark¹ opart¹ na wiedzy, gospodark¹ sieciow¹, gospodark¹ cyfrow¹, now¹ gospodar- k¹, high-tech economy albo po prostu gospodark¹ informacyjn¹. Nazwy te ak- centuj¹ szerokie zastosowanie w gospodarce technik informacyjno-telekomuni- kacyjnych, czyli systemów i struktur informatycznych, metod przetwarzania in- formacji, sprzêtu informatycznego i telekomunikacyjnego, infrastruktury tele- komunikacyjnej oraz oprogramowania. Charakterystyczn¹ cech¹ gospodarki in- formacyjnej jest dominuj¹cy udzia³ sektora informacyjnego w tworzeniu PKB.

Przenika on do tradycyjnych segmentów gospodarki, towarzysz¹c procesom pro- dukcji, dystrybucji i wymiany. Zalicza siê do niego wszystkich zatrudnionych w produkcji, u¿ytkowaniu i przekazie informacji oraz tworz¹cych infrastrukturê informacyjn¹.⁷

Gospodarce informacyjnej towarzyszy nie tylko rozwój sektora informacyj- nego, lecz tak¿e wykorzystanie informacji, innowacyjnych technologii i wiedzy w gospodarce oraz przez spo³eczeñstwo. Dlatego te¿ gospodarkê informacyjn¹ czêsto okreœla siê jako wiedzoch³onn¹, napêdzan¹ przez wiedzê lub opart¹ na wiedzy.⁸ W warunkach ostrej konkurencji przewagê zyskuj¹ te regiony, w któ- rych gospodaruj¹ce podmioty w wiêkszym stopniu s¹ przygotowane do wykorzys- tania wiedzy w celu wzrostu wydajnoœci czy tworzenia innowacji. Procesy two- rzenia innowacji zale¿¹ od wiedzy, jej gromadzenia, przetwarzania i udostêpnia- nia. Postêp w technikach komputerowych wywo³a³ swoist¹ rewolucjê innowa- cyjn¹. Innowacyjnoœæ jest wspó³czeœnie uznawana za niezbêdn¹ w podnoszeniu konkurencyjnoœci gospodarki, co jest najwiêkszym wyzwaniem dla procesu glo-

7 D.T. D z i u b a, Gospodarki nasycone informacj¹ i wiedz¹, Uniwersytet Warszawski, Warszawa 2000, s. 67.

8 G. G o r z e l a k, Bieda i zamo¿noœæ regionów – za³o¿enia, hipotezy, przyk³ady, Uniwersy- tet Warszawski, „Studia Regionalne i Lokalne” 2003, nr 1, s. 46.

balizacji. U podstaw organizacji gospodarki le¿y sieæ, st¹d te¿ czêsto stosuje siê okreœlenie gospodarki sieciowej. Nazwa ta wskazuje zarówno na upowszechnie- nie sieci komputerowej w gospodarce, jak te¿ na zast¹pienie tradycyjnych, hie- rarchicznych struktur organizacyjnych funkcjonowaniem w sieciach, które s¹ bardziej elastyczne i lepiej dostosowane do szybkich zmian.⁹

ROZWÓJ TECHNIK INFORMACYJNYCH W POLSCE Development of information techniques in Poland

Techniki informacyjne obejmuj¹ce telekomunikacjê, zajmuj¹c¹ siê przecho- wywaniem informacji oraz informatykê – jej przesy³aniem, stanowi¹ produkt gospodarki rynkowej. Dlatego te¿ zyska³y one mo¿liwoœæ rozwoju w Polsce po rozpadzie systemu gospodarki planowej, wykluczaj¹cej funkcjonowanie rynku.

Tylko rynek mo¿e bowiem wyeliminowaæ niesprawnych producentów i pobu- dzaæ do inwestowania w coraz nowoczeœniejsze techniki informacyjne dla za- spokojenia lawinowo narastaj¹cego i ró¿nicuj¹cego siê popytu. Regulacyjne od- dzia³ywanie na rozwój rynku informacyjnego wi¹¿e siê z osi¹gniêciem przezeñ pewnej dojrza³oœci, której towarzysz¹ tendencje do jego monopolizacji.¹⁰ W Polsce dominuje ci¹gle neoliberalna interpretacja rozwoju i roli rynku informacyjnego.

Podejœcie to prze³amuj¹ regulacyjne dyrektywy UE w stosunku do rynku infor- macyjnego, np. w zakresie us³ug telekomunikacyjnych na jej obszarze, które zobowi¹zuj¹ pañstwa cz³onkowskie do ich przestrzegania.

Postêp w rozwoju teleinformatyki w Polsce mo¿na oceniæ przez pryzmat wydatków na 1 mieszkañca. Wed³ug raportu EITO dla roku 2005¹¹, wskaŸnik ten dla Polski osi¹gn¹³ wartoœæ 374 Euro, dla 25. pañstw UE – 1376 Euro, a dla 15. pañstw UE – 1555 Euro. Polska zajê³a ostatnie miejsce w rankingu zarówno

„starych” jak „nowych” pañstw UE. Wartoœæ rynku teleinformatycznego w Polsce wycenia siê na 14,4 mld Euro, co stanowi niewiele ponad 2% wartoœci tego rynku w UE. Rynek teleinformatyczny w Polsce rozwija siê jednak dynamicznie.

Wzrost ten w 2005 r. w stosunku do roku 2004 szacuje siê w naszym kraju na 11–

14%, podczas gdy œrednio w 25. pañstwach UE utrzymywa³ siê poni¿ej 4%.

Cech¹ charakterystyczn¹ rynku teleinformatycznego w UE jest zrównowa-

¿ony rozwój obu jego segmentów. W Polsce przewa¿a rynek telekomunikacyjny (70%) nad rynkiem informatycznym (30%). Taka struktura rynku, przy ogólnie niskiej jego wartoœci, wskazuje na problemy, zw³aszcza na rynku informatycz-

19 M. G o l i ñ s k i, Gospodarka i informacja, [w:] W drodze do spo³eczeñstwa informacyj- nego..., s. 146.

10 A. W i e r z b i c k i, Rola technik informacyjnych i infrastruktury teleinformatycznej w pro- cesie integracji Polski z Uni¹ Europejsk¹; http://www.exportter.pl/zarz¹dzanie/ue7strat-info.html.

nym. Ten ostatni jest bowiem zdominowany przez ma³e, regionalne spó³ki (55%), zajmuj¹ce siê drobnymi us³ugami (g³ównie sk³adaniem sprzêtu komputerowe- go). Ci¹gle zbyt niski jest udzia³ polskich firm w obs³udze rynku informatyczne- go (15%), które ponadto z ró¿nym skutkiem próbuj¹ wejœæ na rynki zagranicz- ne. Kolejnym problemem jest utrzymuj¹ca siê przewaga zakupu sprzêtu nad zakupem oprogramowania i us³ug informatycznych.¹² WskaŸnik wartoœci sprze- da¿y oprogramowania do wartoœci sprzeda¿y sprzêtu jest szacowany w Polsce na 35%, a œrednio w UE na 85%. Te niekorzystne proporcje œwiadcz¹ o niedoroz- woju systemów informacyjnych, zw³aszcza w administracji publicznej i sektorze przedsiêbiorstw. Niew¹tpliwie na ten stan rzeczy z³o¿y³y siê ma³e doœwiadcze- nia i pocz¹tki rozwoju informatyki w niesprzyjaj¹cych warunkach systemowych, tj. w schy³kowych latach PRL.

Mimo ró¿nych trudnoœci na rynku informatycznym, odnotowuje siê wysok¹ dynamikê wzrostu u¿ytkowników Internetu. Badania przeprowadzone na po- cz¹tku 2006 r. wykaza³y, ¿e w grupie wiekowej pomiêdzy 15 a 75 rokiem ¿ycia by³o 12,6 mln u¿ytkowników Internetu, co w porównaniu z rokiem 2000 ozna- cza³o blisko szeœciokrotny ich wzrost.¹³ WskaŸnik penetracji dla tego rynku wynosi³ 5,7 linii szerokopasmowego dostêpu do Internetu na 100 mieszkañców (5,7%). Jest on znacznie ni¿szy w porównaniu ze œrednim wskaŸnikiem penetra- cji dla 25. pañstw UE – 11,5%, choæ wy¿szy od œredniego dla 10. nowych cz³onków – 3,4%.

Rynek us³ug telekomunikacyjnych obejmuje telefoniê stacjonarn¹ (50% udzia-

³u w ca³oœci przychodów), telefoniê ruchom¹, czyli komórkow¹ (ok. 40%) oraz us³ugi transmisji danych, dostêpu do Internetu i dzier¿awy ³¹czy (10%).¹⁴ Mimo

¿e liczba u¿ytkowników telefonii komórkowej przekroczy³a ju¿ liczbê abonen- tów telefonii stacjonarnej, to jednak nadal ok. 70% wszystkich rozmów odbywa siê w sieciach stacjonarnych. Jest to spowodowane monopolistyczn¹ pozycj¹ na rynku Telekomunikacji Polskiej SA, której przychody z us³ug w telefonii stacjonar- nej w 2005 r. stanowi³y blisko 85%, zaœ pozosta³ych podmiotów – 15% (Netia SA – 4,4%, Dialog SA – 3,8%, Tele 2 – 3,1%, innych – 3,7%).¹⁵ Konsekwen-

11 Polska Izba Informatyki i Telekomunikacji; http://www.piit.org.pl.

12 Polska Informatyka w Unii Europejskiej, Raport 3. Kongresu Informatyki Polskiej, Poz- nañ–Warszawa 2003, s.51.

13 System okresowych raportów dotycz¹cych rozwoju rynku us³ug telekomunikacyjnych, kon- kurencji i podmiotów dzia³aj¹cych na tym rynku, Raport 3, Program Wieloletni – Rozwój Teleko- munikacji i Poczty w dobie spo³eczeñstwa informacyjnego, Warszawa (listopad) 2006, s. 4.

14 Perspektywy rozwoju polskiego rynku telekomunikacyjnego (liberalizacja, regulacja, tech- nologie), pod red. T. Kulisiewicza, Instytut Badañ nad Gospodark¹ Rynkow¹, Gdañsk–Warsza- wa 2003, s. 17.

15 Raport o stanie rynku telekomunikacyjnego w 2005 roku, Urz¹d Komunikacji Elektronicz- nej, Warszawa (czerwiec) 2006, s. 27.

cj¹ monopolistycznej pozycji TP SA jest bardzo drogi koszyk typowego domo- wego u¿ytkownika telefonii stacjonarnej w Polsce (czwarte miejsce wœród naj- dro¿szych na œwiecie).

Polskê, podobnie jak inne kraje Europy Œrodkowo-Wschodniej, cechuje s³abo rozwiniêta infrastruktura telefonii stacjonarnej. Stan tej infrastruktury (30–40 linii na 100 mieszkañców) odpowiada mniej wiêcej po³owie gêstoœci sieci stacjo- narnej w 15. pañstwach „starej” UE.¹⁶ Eksplozja telefonii komórkowej zahamo- wa³a przyrost sieci stacjonarnej. Ma to negatywne konsekwencje dla rozwoju wysoko wydajnego, szerokopasmowego dostêpu do Internetu.

Na rynku telefonii ruchomej w 2005 r. dzia³ali trzej operatorzy: Polkomtel SA (PLUS GSM, Simplus, Sami Swoi), Polska Telefonia Komórkowa Centertel sp. z o.o. (Orange, Orange Go, PoP), Polska Telefonia Cyfrowa sp. z o.o. (Era, Era TAK TAK oraz Era BIZNES, Heyah).¹⁷ Wykazuj¹ podobieñstwo w udzia-

³ach na rynku pod wzglêdem liczby u¿ytkowników i przychodów. W roku 2005 liczba u¿ytkowników telefonów komórkowych – 29,2 mln, wzros³a w stosunku do roku 1997 ponad trzydziestodwukrotnie. Analogicznie do liczby abonentów ros³a tak¿e penetracja us³ug telefonii ruchomej i w 2005 r. osi¹gnê³a 76,4%. Na tle 25. pañstw UE penetracjê us³ug tej telefonii okreœla siê jednak jako najni¿- sz¹. Kszta³tuje siê ona znacznie poni¿ej œredniej dla UE , która wynosi 91%.¹⁸ Eksplozja telefonii komórkowej w Polsce, nie tylko nie prze³ama³a, lecz nawet umocni³a tendencje monopolistyczne na rynku telekomunikacyjnym. Do monopolisty Telekomunikacji Polskiej do³¹czyli bowiem trzej g³ówni operato- rzy telefonii ruchomej, podejmuj¹c próbê stworzenia oligopolu. Wskazuj¹ na to zbyt wysokie ceny us³ug telekomunikacyjnych, zw³aszcza w stosunku do œred- niej si³y nabywczej ludnoœci, a tak¿e oporne przekazywanie przez TP elemen- tów w³asnej infrastruktury innym operatorom, zaœ w przypadku operatorów te- lefonii mobilnej – udostêpnianie infrastruktury operatorom wirtualnym.

ZRÓ¯NICOWANIA REGIONALNE W ROZWOJU US£UG INFORMACYJNYCH W POLSCE

Regional differentiations in the development of information services in Poland

Oparcie gospodarki na wykorzystaniu nowego czynnika rozwoju, jakim jest informacja, oznacza, ¿e przewaga konkurencyjna regionu mo¿e zale¿eæ od do- stêpnoœci oraz wykorzystania technologii informacyjnych i infrastruktury tele- komunikacyjnej. Konkurencyjnoœæ regionów jest najczêœciej okreœlana jako zdol-

16 Perspektywy rozwoju polskiego rynku telekomunikacyjnego...

17 Raport o stanie rynku telekomunikacyjnego..., s. 47.

18 Ibid., s. 51–52.

noœæ ich przystosowania siê do warunków pod k¹tem utrzymania lub poprawy pozycji w tocz¹cym siê wspó³zawodnictwie pomiêdzy poszczególnymi obszara- mi.¹⁹ Zdolnoœæ tê zyskuj¹ dziêki korzystnym uwarunkowaniom lokalizacyjnym, preferencyjnej polityce pañstwa, a tak¿e na skutek podejmowanych przez w³a- dze regionalne dzia³añ przyczyniaj¹cych siê do rozwoju. Pos³uguj¹c siê podsta- wow¹ miar¹ rozwoju, tj. wartoœci¹ PKB w przeliczeniu na 1 mieszkañca ka¿de- go regionu, mo¿na uzyskaæ potwierdzenie ostrych zró¿nicowañ miêdzyregional- nych w Polsce. W roku 2004 przy œredniej dla 16 województw wynosz¹cej 24,2 tys. z³, rozpiêtoœæ pomiêdzy skrajnymi wartoœciami dochodzi³a do 20 punk- tów procentowych.²⁰ Najwy¿sze wartoœci tego miernika osi¹gnê³y wojewódz- twa: mazowieckie – 36,6 tys. z³, œl¹skie – 27,2 tys. z³ i wielkopolskie – 26 tys.

z³ na 1 mieszkañca. Tradycyjnie najs³absze s¹ województwa z tzw. œciany wschod- niej, wœród których na najni¿szej pozycji znajduje siê woj. lubelskie (16,8 tys. z³).

Mo¿na wiêc mówiæ o mniejszej szansie tych regionów we wspó³zawodnictwie o dostêp do zasobów zewnêtrznych, np. do inwestycji zagranicznych. Stwier- dzenie to nie jest ju¿ takie oczywiste, jeœli badaniem objête zostan¹ czynniki, którym przypisuje siê wspó³czeœnie rolê stymulatorów przewagi konkurencyjnej regionów. Chodzi tu m.in. o jakoœæ zasobów pracy, rozwój dzia³alnoœci badaw- czo-rozwojowej, wystêpowanie wielkich miast, dostêpnoœæ komunikacyjn¹ re- gionów. WskaŸniki odzwierciedlaj¹ce zró¿nicowania miêdzyregionalne w tym zakresie zestawiono w tab. 1. Analiza wskaŸników ogólnie potwierdza zwi¹za- nie najwy¿szych wartoœci wskaŸników z „silnymi” regionami kraju. Jednocze-

œnie obserwuje siê pewne zró¿nicowania wœród najs³abszych województw wschod- nich. Nie stanowi¹ ju¿ one monolitu pod wzglêdem niskiego poziomu badanych wskaŸników. W odniesieniu do pojedynczych cech przesuwaj¹ siê na nieco wy¿- sze pozycje. Szczególnym przypadkiem jest woj. lubelskie. Zajê³o bowiem pierw- sze miejsce w rankingu poprawy jakoœci zasobów pracy, a tak¿e osi¹gnê³o niez³¹ pozycjê w kszta³ceniu na poziomie wy¿szym (7. miejsce) oraz w rozwoju dzia-

³alnoœci badawczo-rozwojowej mierzonej zatrudnieniem (8. miejsce) i relacji nak³adów na tê sferê do PKB (5. miejsce). Opieraj¹c siê na tym przyk³adzie, mo¿na s¹dziæ, ¿e tak¿e regiony s³abe swój bêd¹ wi¹zaæ rozwój w coraz szerszym zakresie z nowoczesnymi czynnikami rozwoju.

W miarê przybli¿ania siê do standardów gospodarki informacyjnej coraz wiêksz¹ rolê wœród czynników rozwoju regionów bêd¹ odgrywaæ techniki infor- matyczne i telekomunikacyjne. Przy doœæ niskim jeszcze poziomie ich rozwoju

19 Por. m.in. T. M a r k o w s k i, Strategiczne wyzwania dla polityki rozwoju regionalnego Polski, Wyd. Friedrich Ebert Stiftung, Warszawa 1996; J. W. K o m o r o w s k i, Wspó³czesne uwarunkowania gospodarczo-przestrzenne internacjonalizacji miast polskich, „Zeszyty Nauko- we” AE w Poznaniu 2000, seria II.

20 Rocznik Statystyczny Województw GUS, 2006.

w Polsce, stopieñ nasycenia regionów w sprzêt i urz¹dzenia wysokiej techniki, a co zatem – œwiadczonych us³ug jest doœæ zrównowa¿ony. Ponadto, wystêpuj¹- ce odchylenia miêdzyregionalne nie zawsze pokrywaj¹ siê z tradycyjnymi, na co wskazuj¹ mierniki zawarte w tab. 2. Pod wzglêdem odsetka internautów w po- szczególnych regionach, najlepszym w kraju okazuje siê bowiem woj. podlas- kie, a w grupie „gorszych” na zbli¿onej pozycji spotka³y siê województwa lu- belskie i wielkopolskie. Tradycyjnemu podzia³owi na regiony „silniejsze” i „s³ab- sze” bardziej podlegaj¹ gospodarstwa domowe. Ich wyposa¿enie w sprzêt kom- puterowy czy pod³¹czenie do Internetu z regu³y zale¿y od kondycji ekonomicz- nej gospodarstwa, która jest s³absza we wschodnich województwach. Jednak skala zró¿nicowañ miêdzyregionalnych i w tym przypadku nie jest du¿a.

Komputeryzacja wkroczy³a tak¿e do produkcji. Sterowaniem komputero- wym w przemyœle objêto 40 % linii produkcyjnych. Zró¿nicowania miêdzyre- gionalne i w tej dziedzinie nie s¹ znaczne (por. tab. 2), choæ zale¿ne od stopnia uprzemys³owienia regionów. Tote¿ liderami pozostaj¹ tutaj regiony œl¹skie.

Najs³abiej skomputeryzowana jest administracja publiczna. Szacuje siê, ¿e jej wyposa¿enie w sprzêt komputerowy nie przekracza 10% stanu wszystkich kom-

Tab. 1. Kszta³towanie siê przewagi konkurencyjnej regionów w œwietle wybranych wskaŸników w 2005 r.

Formation of regional competitive prevalence in the light of selected indicators in the year 2005

* Stan w 2004 r.

ród³o: Rocznik Statystyczny Województw GUS, 2006.

Województwa

Studenci szkó³ wy¿szych

na 1000 mkw.

Absolwenci szkó³ wy¿szych na 100 osób

przyjêtych do pracy

Zatrudnie- nie w B+R na 10 tys.

mkw.

Relacja nak³adów

na B+R do PKB w % */

Liczba miast 200 tys.

i wiêcej mkw.

Drogi krajowe na 100 km dróg publ.

w km Polska

dolnoœl¹skie kujawsko-pom.

lubelskie lubuskie

³ódzkie ma³opolskie mazowieckie opolskie podkarpackie podlaskie pomorskie

œl¹skie

œwiêtokrzyskie warmiñsko-maz.

wielkopolskie zachodniopom.

50,8 58,6 43,0 49,6 39,3 50,9 61,1 68,0 35,7 37,4 43,8 45,5 44,3 44,9 43,0 50,6 50,8

4,3 3,8 3,6 6,1 3,4 3,9 5,4 5,1 3,6 4,3 5,6 4,0 3,8 4,7 3,4 3,7 3,6

20,1 17,9 13,7 15,8 9,1 16,8 30,8 48,3 9,2 7,0 10,7 21,4 41,8 6,2 8,5 16,3 12,0

0,56 0,41 0,27 0,46 0,11 0,52 0,96 1,20 0,13 0,29 0,24 0,48 0,31 0,08 0,21 0,43 0,17

17 1 2 1 – 1 1 2 – – 1 2 3 1 – 1 1

7,2 7,2 7,4 5,8 10,3 7,8 4,6 8,0 9,5 5,5 8,9 7,1 5,5 6,3 10,8 6,6 8,7

puterów w Polsce. Skupione s¹ one g³ównie w koncentracjach wielkomiej- skich.

Reasumuj¹c, mo¿na mówiæ o wzrastaj¹cej roli technik teleinformatycznych w prze³amywaniu tradycyjnego podzia³u regionów na lepiej i gorzej rozwiniête.

Kontynuacja tego trendu zale¿y nie tylko od dalszego rozwoju teleinformatyki w naszym kraju, lecz tak¿e od przygotowania spo³eczeñstwa do korzystania z jej us³ug. Obserwuj¹c dynamiczny i realizowany w sposób coraz bardziej powszechny rozwój kszta³cenia na poziomie wy¿szym, mo¿na s¹dziæ, ¿e regiony s³absze, wykorzystuj¹c czynnik informacyjny, maj¹ szansê na przyspieszenie rozwoju.

Tab. 2. Wybrane wskaŸniki rozwoju teleinformatyki w regionach w 2006 r.

Selected indicators of regional tele-information in the year 2006

* w wieku 15–75 lat i wg stanu w po³owie roku 2006.

ród³a: System okresowych raportów dotycz¹cych rozwoju rynku us³ug telekomunikacyjnych, konkurencji i podmiotów dzia³aj¹cych na tym rynku, Raport 3, Warszawa, listopad 2006, s. 17; Rocznik Statystyczny Województw GUS, 2006.

PODSUMOWANIE Conclusions

Przygotowanie Polski do wyzwañ cywilizacji informacyjnej jest s³abo za- awansowane. Œwiadcz¹ o tym wskaŸniki poziomu rozwoju technik teleinforma- tycznych w naszym kraju na tle pañstw Unii Europejskiej. Pozytywnym przeja-

Gospodarstwa domowe wyposa¿one w:

(%) komputer osobisty Województwa

Internauci w % ogó³u ludnoœci*

ogó³em

w tym z dostêpem do

Internetu

telefon komórkowy

Telefonia przewodowa

– ³¹cza g³ówne na

100 osób

Linie produk.

w przemyœle sterowane komputerowo

w % Polska

dolnoœl¹skie kujawsko-pom.

lubelskie lubuskie

³ódzkie ma³opolskie mazowieckie opolskie podkarpackie podlaskie pomorskie

œl¹skie

œwiêtokrzyskie warmiñsko-maz.

wielkopolskie zachodniopom.

42,2 40,0 40,5 37,4 38,4 40,8 46,7 47,2 36,5 30,8 49,4 46,5 48,7 32,3 41,7 38,0 39,9

38,6 38,8 37,0 33,4 39,9 35,1 42,7 42,0 36,4 37,4 30,6 39,4 41,7 30,2 35,3 40,2 37,2

22,5 22,7 16,8 16,4 24,5 18,4 27,7 26,9 19,3 22,0 19,7 24,8 27,3 13,5 17,8 20,4 20,3

65,2 62,3 66,6 62,4 62,2 63,6 67,2 68,1 63,3 59,2 54,8 68,4 66,9 59,9 64,1 69,9 66,2

30,8 34,8 28,4 28,3 33,1 31,3 29,1 36,4 26,6 25,3 30,4 31,7 31,6 24,6 28,7 29,2 30,7

43,4 46,1 42,4 37,4 37,9 43,2 40,6 47,8 53,4 27,7 44,6 41,8 46,3 34,7 48,7 46,0 30,8

wem jest wysoka dynamika rozwoju i upowszechnienia us³ug informacyjnych w Polsce, której jednak towarzysz¹ pewne nieprawid³owoœci, przek³adaj¹ce siê na wysokie ceny us³ug w tym zakresie.

Wyposa¿enie w sprzêt i infrastrukturê informacyjn¹ oraz upowszechnienie us³ug w tej dziedzinie wykazuje mniejsze zró¿nicowania w przekroju regionów ni¿ w przypadku poziomu rozwoju mierzonego PKB na 1 mieszkañca. Ponadto, zró¿nicowania te odbiegaj¹ od tradycyjnego podzia³u regionów na „lepiej” i „go- rzej” rozwiniête. Analiza zestawu nowoczesnych czynników rozwoju regionów, w ramach którego znajduj¹ siê us³ugi informacyjne, pozwala s¹dziæ, ¿e mog¹ one spe³niæ wielorak¹ rolê w procesach rozwoju regionalnego, np. ³agodziæ zró¿- nicowania miêdzyregionalne, przyspieszaæ rozwój regionów s³abszych, uczest- niczyæ w budowie przewagi konkurencyjnej regionu.

SUMMARY

The article concerns the importance of information for the contemporary economy. It also presents the development tendencies of teleinformation services in the European Union countries.

The development of teleinformation techniques was assessed and the place of our country among the member states was defined against this background The analysis of propagating teleinformation services in the context of other development factors, conducted in the regional cross-section, was the basis for evaluating regional differentiations in this domain It also allowed for demonstrating soothing influence of these high technology services upon the traditional division of regions and their significant role in stimulating the development and forming the competitive advantage of the regions.