Osiecka Jadwiga Teresa

(1)

1

(2)

S P IS Z A W A R T O Ś C I T E C Z K I — . . U

O t ó . y . k f t ' .

...

...

2... Ł . KwiijuteBL ,j

...

_{.p u}

f!..

I. M ate riały d o k u m e n ta c y jn e 1/1 - relacja w łaściw a { / '

I/2 - dokum enty (sensu stricto) dot. osoby relatora — -

I/3 - inne m ateriały dokum entacyjne dot. osoby relatora

II. M a te ria ły u z u p e łn ie n ia ją c e re la cję \y

III. Inn e m a te ria ły (zebrane przez „relatora”):

111/1- dot. rodziny relatora —

III/2 - dot. ogólnie okresu sprzed 1939 r. — III/3 - dot. ogólnie okresu okupacji (1939 -1 9 4 5 ) — III/4 - dot. ogólnie okresu po 1945 r. _

III/5 - inne... ‘

IV. K o re s p o n d e n c ja

V. W y p is y ze ź ró d e ł [tzw.: „nazwiskowe karty informacyjne”]

VI. F o to g rafie

2

(3)

3

(4)

J a d w i g o T e r e s a O s i e c k a z d . Krzews ka

U c z e s t n i c t w o w w a l c e o n i e p o d l e g ł o ś ć P o l s k i n a t e r e n i e B r z e ś c i a n/S5ugiem w l a t a c h 1939-* 1944.

7« 1929 r . ów czesn e M i n i s t e r s t w o O ś w i a t y i Wyznań R e l i g . z a p r o p o no w ało mnie i memu mężowi W i k t o r o w i O s i e c k i e m u p o d j e c i e p r a c y n a u c z y c i e l s k i e j w nowo z o r g a n iz o w a n y m Państwowym K u r s i e N a u c z y c i e l s k i m d l a a b s o l w e n t ó w po u k o ń c z e n i u p e ł n e j s z k o ł y ś r e d n i e j i po u z y s k a n e j matu**

r z e w B r z e ś c i u nad Bugiem. O b o je b y l i ś m y po o d p o w i e d n i c h s t u d i a c h i p i ę c i o l e t n i e j p r a c y w s z k o l e p o w s z e c h n e j .

D y r e k c j a P.K. N. p r z y d z i e l i ł a mi k i e r o w n i c t w o s z k o ł y ć w i c z e ń i wy

k ł a d y z z a k r e s u m e t o d y k i p i e r w s z y c h l a t n a u c z a n i a z d y d a k t y k ą o g ó l n y o r a j p r a k t y k ? p e d a g o g i c z n y ze s t u d e n t a m i . Mąż mój p r o w a d z i ł l e k c j e w s z k o l e ć w i c z e ń i c z ę ś c i o w o p r a k t y k ? p e d a g o g i c z n ą ze s ł u c h a c z a m i .

W 1932 r . n a s t ę p u j e r e o r g a n i z a c j a /w c a ły m k r a j u / z a k ła d ó w k s z t a ł c e n i a n a u c z y c i e l i . Państwowy Kurs I .a u c z . w P r z . e ś c i u z o s t a j e r o z w i ą z a ny , p o n i e w a ż w B i a ł y m s t o k u p o w s t a j e l i c e u m p e d a g o g i c z n e , k t ó r e o b e j muje d z i a ł p r z y g o t o w a n i a n a u c z y c i e l i d l a P o l e s i a . Proponowano nam p r z e j ś c i e na t e same s t a n o w i s k a do B i a ł e g o s t o k u .

Ob o je z m?żem p o s t a n a w i a m y z o s t a ć w B r z e ś c i u * P o p r o s i l i ś m y K u r a t o r i u m S z k o l n e , k t ó r e p o z o s t a ł o w B r z e ś c i u o p r z y d z i e l e n i e nam s z k o ł y p o w s z e c h n e j , k t ó r a z n a j d u j e s i ę n a t e r e n i e m i a s t a w n a j g o r s z y c h w a r u n k a c h . P r o ś b a n a s z a z o s t a ł a s p e ł n i o n a . B y l i ś m y m ł o d z i , c h c i e l i ś m y w y k o r z y s t a ć w s a m o d z i e l n e j p r a c y n a s z e d o ś w i a d c z e n i a .

i _

W s p ó l n i e u d a j e s i ? nam w cjfcągu p ó ł t o r a r o k u wybudować nowfcoszkołę w e d ł u g n a s z y c h na owe c z a s y m a r z e ń . P i ę k n a , j a s n a s z k o ł a ze w s z y s t k i mi wymaganiami z z a k r e s u h i g i e n y z d r o w i a p s y c h i c z n e g o d l a n a s z y c h d z i e c i . D o b r a li ś m y s o b i e p e r s o n e l p e d a g o g i c z n y , p a r ? o s ó b , n a s z y c h b y ł y c h s ł u c h a c z y z P .K .N .

Razem z gronem n a u c z y c i e l s k i m w p r o w a d z i l i ś m y nowe metody n a u c z a n i a , z o r g a n i z o w a n ą p r a c ? z r o d z i c a m i i ś r o d o w i s k i e m . S z k o ł a p r o m i e n i u j e , w s p ó ł p r a c u j e z in n y m i s z k o ł a m i . Grono p e d a g o g i c z n e m ł o d e , wspe n i a ł e .

w 1935 r o k u u m i e r a mój mąż. Z o s t a j ę z p i ę c i o l e t n i m s y n k i e m . W d a l - szym c i ą g u k i e r u j ę s z k o ł ą . Grono n a u c z y c i e l s k i e b a r d z o s e r d e c z n e p o maga w p r a c y , z e s p ó ł r o d z i c ó w o dd an y w s p ó ł p r a c u j e b a r d z o ż y c z l i w i e . N a d c h o d z i w i o s n a . Rok 1939 - m a r z e c , m o b i l i z a c j a w o j s k . S z k o ł a na p a r ? t y g o d n i j e s t z a j ? t a na p u n k t z b i ó r k i r e z e r w i s t ó w n a p ł y w a j ą c y c h z t e r e n u . N a u c z y c i e l e , k o m i t e t r o d z i c i e l s k i i d ą z pomocą p r z y b y ł y m .

4

(5)

P r z e z 24 g o d z . p e ł n i ą d y ż u r y w b u d y n k u , p r z y g o t o w u j ! g o r ą c y p o s i ł e k . K o l e ż a n k i z a ł a t w i a j ą k o r e s p o n d e n c j e r e z e r w i s t o m do r o d z i n , k t ó r z y

p r a g n ą dać z n a ć , p r z e k a z a ć wiadomość o s o b i e . Po pewnym c z a s i e c z ę s t i co k i l k a g o d z i n r e z e r w i ś c i z o s t a l i p r z e k a z y w a n i j e d n o s t k o m wojskowym a umundurowani z a j m o w a l i p r z y d z i e l o n e im k o s z a r y .

W s z k o l e r o z p o c z ę ł a s i ę znowu n o r m a l n a p r a c a . K o n ie c c z e r w c a . U c z n i o w i e o t r z y m a l i ś w i a d e c t w a . P o ż e g n a l i ś m y r o k s z k o l n y 1939 w n a p i ę c i u , n i e p r z e c z u w a j ą c n a d c h o d z ą c e j t r a g e d i i .

P i e r w s z y d z i e ń w r z e ś n i a z b u d z i ł n a s wark otem s a m o lo tó w p r z e l a t u j ą c y c h nad B r z e ś c i e m . ^H p i e r w s z e j c h w i l i s ą d z i l i ś m y , że t o n a s z e ŁOSIE o d b y w a j ą l o t y ć w i c z e b n e nad m i a s t e m , a l e po c h w i l i u s ł y s z e l i ś m , d e t o n a c j e w p o b l i ż u B r z e ś c i a z n a s z e g o l o t n i s k a . R a d i o p o d a ł o w i a d o mość WOJNA. Niemcy p r z e k r o c z y l i n a s z e g r a n i c e , n a p a d l i na n a s z ą z i e m i ę .

E r z e ś ć z d n i a n a d z i e ń z a l u d n i a ł s i ę u c h o d ź c a m i , k t ó r z y z z a c h o d u k i e r o w a l i swe k r o k i i p o j a z d y ku w sh o d o w i . U l i c e z a t ł o c z o n e p r y w a t n y mi sa m o ch o d am i. R o z p o c z ę ł y s i ę bo m bard owania i n a l o t y h i t l e r o w s k i e , d n i s t a w a ł y s i ę c o r a z g r o ź n i e j s z e . Około 12 w r z e ś n i a n a s t ą p i ł a ewa

k u a c j a urzędów w o j e w ó d z k i c h , n a s z e w o j s k a o p u ś c i ł y m i a s t o , k i e r u j ą c s i ę w s t r o n ę Lwowa. Niemcy z a j m u j ą B r z e ś ć . W t w i e r d z y j e s z c z e b r o n i s i ę g a r s t k a n a s z y c h ż o ł n i e r z y . Około 19 w r z e ś n i a do m i a s t a w k r a c z a j ą ż o ł n i e r z e w o j s k a ZS3R, a n i e m i e c k i e l o k u j ą s i ę za Bugiem w T e r e s p o l u Ws zys cy j e s t e ś m y z d e z o r i e n t o w a n i . U c i e k i n i e r z y w y c z e r p a n i p s y c h i c z

n i e i f i z y c z n i e s t a r a j ą s i ę w r a c a ć do swych domostw, r o d z i n . N i e s t e t na Bugu z o s t a ł a u t w o r z o n a g r a n i c a m i ę d z y Niemcami a ZSRR. W pewnym momencie podano dc w i a d o m o ś c i , że d l a t y c h , k t ó r z y c h c ą w r a c a ć w s t r

nę Warszawy, wyda s i ę p r z e p u s t k i , a l e t y l k o w p r z e c i ą g u 24 g o d z i n b ę d z i e czynny u r z ą d d l a wydawania dok u m e n tu z e z w a l a j ą c e g o na p r z e k r o c z e n i e g r a n i c y . Nie w s z y s c y z d ą ż y l i u z y s k a ć t a k i e z e z w o l e n i e . G r a n i c o b s t a w i o n o ś c i s ł ą k o n t r o l ą p r z e z NKWD. W m i e ś c i e nowe w ła d z e z apro w a d z i ł y swój ł a d . P o l e c o n o r o z p o c z ą ć n a u k ę w s z k o ł a c h . N a u c z y c i e l e i k i e r o w n i c y s z k ó ł , któr,..y p o z o s t a l i m a j ą p r z y s t ą p i ć do p r a c y w s w o ic h p l a c ó w k a c h s z k o l n y c h .

W r ó c i ła m z p o z o s t a ł y m i n a u c z y c i e l a m i Jo n a s z e g o b u d y n k u , k t ó r y o m i n ę ł y bomby, , / r ó c i i y d z i e c i n a s z e c z ę ś c i o w o , bo w i e l e r o d z i n w y j e c h a ł o . <Vśród n a s p r z y g n ę b i e n i e , n i e p e w n o ś ć co d a l e j .

L u d z i e , k tó r y m n i e u d a ł o s i ę u z y s k a ć p r z e p u s t e k do p r z e k r o c z e n i a g r a n i c y , s t a r a l i s i ę p r z e d o s t a w a ć n i e l e g a l n i e p r z y pomocy r ó ż n y c h p r z e w o d n ik ó w , za d u ż ą z r e s z t ą o p ł a t ą . 7 ' ł a J z e j e d n a k z a o s t r z y ł y c z u j

• 2 -

5

(6)

3 -

n o ś ć w z d łu ż g r a n i c y i wychwytywano t y c h , k tóry m n i e u d a ł o s i ę w t e n s p o s ó b p r z e j ś ć * Wszy scy z a t r z y m a n i z o s t a l i n a t y c h m i a s t p r z e p r o w a d z a n i do w i ę z i e ń . Z a c z y n a ł y s i ę masowe a r e s z t o w a n i a l e ś n i k ó w , n a s z e j po

l i c j i , w o js k o w y c h , n i e k t ó r y c h pra cowników u r z ę d ó w . W i ę z i e n i a p r z e p e ł n i o n e . W n i e k t ó r y c h b u d y n k a c h dawnych urzędów p i w n i c e z a m i e n i a n o n a ł a r e s z t y . Po pewnym c z a s i e z a c z ę t o a r e s z t o w a ć m ł o d z i e ż : c h ł o p c ó w , d z i e w c z ę t a . N i k t n i e w i e d z i a ł z a c o . W i ę z i e n i a p r z e p e ł n i o n e . ^H m i a r ? m o ż l i w o ś c i s t a r a l i ś m y s i ę podawać w ię ź n io m p a c z k i z ż y w n o ś c i ą , b i e l i z n ą , mydłem . Pewnego d n i a g r u c h n ę ł a w i a d o m o ś ć , że na s t a c j i p o d s t a w i o n o p o c i ą g o dużym s k ł a d z i e wagonów to w a r o w y c h , że b ę d ą wywożeni w i ę ź n i o w i e na wschód w g ł ą b ZSRR. I s t o t n i e n o c ą z a p e ł n i o n o w i ę ź n i a m i wagony.

P o c i ą g o d j e c h a ł w n ie z n a n y m k i e r u n k u .

.Na nowo z a p e ł n i o n o o p u s t o s z a ł e b u d y n k i w i ę z i e n n e . S z k o ł a n a s z a zos t a ł a o d d a n a pod s p e c j a l n y n a d z ó r p r z e z p r z y s ł a n e g o z a s t ę p c ę d y r e k t o r a do s p r a w w y c h o w a n ia , k t ó r e g o z a d a n i e m m i ę d z y in n y m i b y ł o w p r o w a d z e n i e z a s a d wychowania n a wzór ZS&R. P r o p a g u j e on o r g a n i z a c j ę " p i o n i e r ó w ” , do k t ó r e j ż ad n e z n a s z y c h u c z n ió w n i e z a p i s a ł o s i ę . Z a c z ę t o p r z e k a z y wać nam nowe p r o g r am y n a u c z a n i a o r a z obowiązkową n a u k ? j ę z y k a r o s y j s k i e g o . D la n a u c z y c i e l i z o r g a n i z o w a n o s p e c j a l n e k u r s y obowiązkowe z z a k r e s u h i s t o r i i ZSSR. O tr z y m y w a liś m y w s z k o ł a c h p o l s k i c h s z e r e g z a r z ą d z e ń , o k t ó r y c h j u ż n i e b ? d ę p i s a ł a . B y ły one d l a n a s b . c i ę ż k i m p r z e ż y c i e m . Pewnego l u t o w e g o d n i a 1940 r o k u z a n i e p o k o i ł a n a s wiadomoś że na s t a c j i p o d s t a w i o n o nowe wagony to w a r o w e , o g r z e w a n e w s ta w io n y m i w n i c h p i e c y k a m i , ⁱⁱ r a n n y c h g o d z i n a c h pod domy n i e k t ó r y c h m i e s z k a ń c ó w p o d j e ż d ż a ł y samochody c i ę ż a r o w e , do m i e s z k a ń w c h o d z i l i ż o ł n i e r z e NKWD P o l e c a l i r o d z i n o m , l u b t y l k o o d c z y t a n y m ze s w e j l i s t y osobom z a b r a ć n a j p o t r z e b n i e j s z e r z e c z y z u b r a n i a i ż y w n o ś c i . W y z n a c z y l i b a r d z o k r ó t k i c z a s do s p a k o w a n i a , n a s t ę p n i e pod e s k o r t ą z a b i e r a n o do o c z e k u j ą c y c i pod domem c i ę ż a r ó w e k i lokowano w p r z y g o t o w a n y c h towaro wych w a g o n a c h . G a ł y p o c i ą g o b s t a w i o n y kordonem w o j s k a , n ik o g o n i e d o p u s z c z o n o , aby k t o ś z s ą s i a d ó w , czy r o d z i n y p o d a ł n a j k o n i e c z n i e j s z e j e s z c z e r z e c z y * Wywożono c a ł e r o d z i n y wraz z m a l e ń k i m i d z i e ć m i . J a k p ó ź n i e j d o w i e d z i e

l i ś m y s i ę , wywożono r o d z i n y i p o s z c z e g ó l n e o s o b y a r e s z t o w a n y c h l u b j u ż w y w i e z i o n y c h , z w i ę z i e ń b r z e s k i c h . Fo p a r u t y g o d n i a c h o t r z y m a l i ś my oć w y w i e z i o n y c h r o d z i n l i s t y z a d r e s a m i i c h o s t a t e c z n e g o m i e j s c a p o b y t u . A -więc KA2ACHSTAI-. W l i c z b i e w y w i e z i o n y c h z n a s z e j s z k o ł y , wy- v ; i e z i o n ą z o s t a ł a r . a u c z y c i e l k a J a d w i g a z Gładysz ów G a ł e c k a , k t ó r e j mąż z o s t a ł w l i s t o p a d i e a r e s z t o w a n y i w y w i e z i o n y . Z i n n e j s z k o ł y n a u c z y c i e l k a Z o f i a S t ę p i e ń z c z t e r o l e t n i ą - c ó r e c z k ą , k t ó r e j mąż n a u c z y c i e l

6

(7)

b y ł ^również a r e s z t o w a n y i w y w i e z i o n y w niewiadomym k i e r u n k u . Po o t r z y m a n i u a d r e s ó w n a t y c h m i a s t o r g a n i z o w a n o p a c z k i ż y w n o ś c io w e , o d z i e ż i i n n e p o t r z e b n e r z e c z y . O tr z y m a li ś m y w ia d o m o ś ć , że w s z y s t k i e p a c z k i d o s z ł y do w ł a ś c i w y c h r ą k . Wywozy n a s t ę p o w a ł y w d a l s z y m c i ą g u , n i e t y l k o z t e r e n u B r z e ś c i a , a l e z c a ł e g o t e r e n u P o l e s i a . Wywozy t r w a ł y do o s t a t n i e g o d n i a 20 c z e r w c a , t e g o d n i a i t o j u ż

o s t a t n i m t r a n s p o r t e m w y w i e z i o n a z o s t a ł a j e s z c z e n a u c z y c i e l k a z dw o j

giem m a ł y c h d z i e c i E l ż b i e t a 9 l a s o j a d o w a , k t ó r e j mąż b y ł do 1939 r . w i z y t a t o r e m w K u r a t o r i u m w B r z e ś c i u , a z n a l a z ł s i ę w W a r s z a w ie w c z a s i e gdy j u ż ZSSR na t e r e n i e B r z e ś c i a u r z ę d o w a ł o .

/ . . .

22 c z e r w i e c 1941 r o k Niemcy z a j m u j ą B r z e ś ć . P a r ę d n i o b s e r w a c j i , wzmożona c z u j n o ś ć . Od p i e r w s z e g o l i p c a mamy j a ż k o n t a k t y z W a r s z a wą. 7/łączam s i ę do p r a c y k o n s p i r a c y j n e j ZWZ AK, k t ó r a na P o l e s i u f u n k c j o n u j e . Z a p r z y s i ę ż e n i e o d b i e r a ode mnie p r z e d s t a w i c i e l k a AK B r o n i s ł a w a B r y d a k , o b e c n i e D o b r o w o l s k a . P r z y j m u j ę p s e u d o n im JAGA.

W ko ńcu s i e r p n i a 1941 r . w ł a d z e n i e m i e c k i e w e zw a ły , b ę d ą c y c h j e s z cz e na t e r e n i e B r z e ś c i a k i e r o w n i k ó w s z k ó ł , k t ó r z y p e ł n i l i swe f u n k c j do r o k u 1939 i p o l e c o n o p r z e p r o w a d z i ć z a p i s y do s z k ó ł p o w s z e c h n y c h . Na s t a n o w i s k o p o d i n s p e k t o r a s z k o l n e g o powołano b y ł e g o p o d i n s p e k t o r a s z k o l n e g o p a n a P a w ła G ł a d y s z a , k t ó r y t ę f u n k c j ę p e ł n i ł na t e r e n i e

B r z e ś c i a do 1939 r . Po p r z e p r o w a d z e n i u z a p i s ó w do s z k ó ł d l a p o l s k i c h d z i e c i p o w o ł a n i z o s t a l i : P i o t r J a w t u c h o w i c z , Szymon K a m i ń s k i , A n to n i P o r ę b s k i , H e l e n a Parymończyk i J a d w i g a O s i e c k a . We w r z e ś n i u wyznaczo no nam b u d y n k i do z a j ę ć s z k o l n y c h . P o czątkow o p r o w a d z i l i ś m y n a u k ę w£

programów z 1939 r . z w y j ą t k i e m h i s t o r i i i g e o g r a g i i p o l s k i e j .

S z k o ł a , k t ó r ą k i e r o w a ł a m m i a ł a , j a k d a w n i e j K r . 6 . t y l k o n i e we w ł a s nym budynku z p r z e d 1939 r . S k ł a d p e r s o n e l u n a u c z y c i e l s k i e g o , k t ó r y p o z o s t a ł j e s z c z e z n a s z e j s z k o ł y z r a d y p e d a g o g i c z n e j b y ł n a s t ę p u j ą c y : B r o n i s ł a w a B r y d a k , J a d w i g a L a n g i e w i c z , M a r i a K ę d z i e r z a w s k a , M a r i a P i e t r u s i ń s k a , N a t a l i a J a w d y ń s k a , J a d w i g a S u s z y ń s k a i '/.. G ó r s k a .

B y ł a w ięc t o p e ł n a s z k o ł a p o w s z e c h n a s i e d m i o k l a s o w a . Po p a r u r n i e s i ą - gach / c h y b a w s t y c z n i u 1942 r . / wiemcy l i k w i d o w a l i w s z k o ł a c h p o l s k i c h k l a s y V, 71 i V I I . P o l e c i l i p r z e p r o w a d z i ć no/;e z a p i s y . S z k o ł y u k r a i ń s k i e , b i a ł o r u s k i e i r o s y j s k i e m i a ł y k l a s y V, V I , V I I . D la d z i e c i p o l s k i c h b y ł y t y l k o k l a s y I , I I , I I I i I V , j e ś l i c h c ą u z y s k a ć p e ł n ą s z k o ł ę s i e d m i o k l a s o w ą ::xogą k o r z y s t a ć z t y c h s z k ó ł , k t ó r e p r o wadzą k l a s y w y ż s z e . Z r o z u m i a ł e , że ż ad n e z n a s z y c h d z i e c i z t e j o f e r t y n i e s k o r z y s t a ł o .

P o p r o s i ł a m do swego m i e s z k a n i a k o l . k o l . k i e r o w n i k ó w n a s z y c h p o l s k i c h s z k ó ł i z a p r o p o n o w a ł a m , aby z o r g a n i z o w a ć d l a n a s z y c h s z k ó ł

7

(8)

-U łtó

r ó w n o l e g ł e k l a s y c z w a r t e attey a b c z prpgramem k l a s V, 7 1 , i V I I . P r z e d s t a w i ł a m s t r o n ę o r g a n i z a c y j n ą t e g o r o d z a j u z a j ę ć , k t ó r e j u ż w n a s z e j s z k o l e b y ł y o p r a c o w a n e . N i e s t e t y n i e w sz y sc y k o l e d z y z d e c y d o w a l i s i ę n a t e g o r o d z a j u p r a c ę . U w a ż a l i , że t o w i e l k i e r y z y k o , a n i e j e s t t a k i e p r o s t e i b e z p i e c z n e do r o z w i ą z a n i a . Myśmy j e d n a k w n a s z e j s z k o l e p o d j ę ł y t a k ą p r a c ę . Y /ciągnęłam do t e g o z a g a d n i e n i a p o d i n s p e k t o r a p a n a G ł a d y s z a , k t ó r y p o p a r ł n a s z ą p r a c ę . Nam c h o d z i ł o a b y mógł gdy s i ę z o r i e n t u j e , że Niem ie c w y b i e r a s i ę do n a s na w i z y t a c j ę m o ż l i w i e s z y b k o n a s o tym z a w i a d o m i ć . Budynek n a s z e j s z k o ł y b y ł p o ł o ż o n y b l i s k o i n s p e k t o r a t u . Zawsze mia ły ś m y p r z y g o t o w a n e te m a t y z a s t ę p c z e , s z c z e g ó l n i e z j ę z y k a p o l s k i e g o , t e m a t y k t ó r e n i e po w in ny wzb udzać p o d e j r z e ń w r o g a .

P a m i ę ta m t a k ą w i z y t a c j ę . O trz ym ała m s y g n a ł - w i z y t a c j a głównego i n s p e k t o r a w t o w a r z y s t w i e p . G ł a d y s z a . M iały śm y j a k w y ż e j wspomnia

łam za w s z e p r z y g o t o w a n e o d p o w i e d n i e t e m a t y pod r ę k ą , do j ę z y k a p o l s k i e g o . Tym razem mi ałyś m y p r z y g o t o w a n e z p r z e d t y g o d n i a a f i s z e z a w i a d a m i a j ą c e m i es zk ań có w o nowy eh p r z e p i s a c h s a n i t a r n y c h , .‘/ e s z ł y ś m y z g o ś c i e m do k l a s y IV b / d l a n a s k l a s a V I / . L e k c j e p r o w a d z i ł a ś w i e t na p o l o n i s t k a M a r i a P i e t r u s i ń s k a . O d c z y t a n i e g ł o ś n o t e k s t u p r z e z d z i e c i , o b j a ś n i e n i e wyrazów n i z r o z u m i a ł y c h , a n a l i z a t r e ś c i , ć w i c z e ą

n i a o r t o g r a f i c z n e , g r a m a t y c z n e , n o t a t k a do z e s z y t u . .7 i n n e j k l . I V p o d o b n ą l e k c j ę p r o w a d z i ł a J a d w i g a L a n g i e w i c z o w a . W r e s z c i e p . w i z y t a ^ t o r z a ż y c z y ł s o b i e o b e j r z e n i a l e k c j i w i n n e j k l a s i e I V . Tu w e d ł u g r o z k ł a d u z a j ę ć b y ł a m a t e m a t y k a / d l a n a s b y ł a t o k l a s a V I I / . L e k c j e p r o w a d z i ł a B r o n i s ł a w a I l r t p a k , ś w i e t n a n a u c z y c i e l k a , m a t e m a t y k . P a m ię ta m tematem z a j ę ć b y ł o o b l i c z a n i e obwodów r ó ż n y c h f i g u r geom etry®

c z n y c h . D z i e c i m i a ł y p r z y g p t o w a n e na k a r t o n a c h m o d e l e i s a m o d z i e l n i e p r a c o w a ł y , r o z w i ą z u j ą c p o s t a w i o n e z a d a n i a p r z e z n a u c z y c i e l k ę . W i z y t a

s k o ń c z o n a , na w et k o l . B ryd ak o t r z y m a ł a p o c h w a ł ę , że u czy d o k ł a d n o ś c i i s k r u p u l a t n i e wymaga o b l i c z e ń . N a s t ę p n e g o d n i a d o w i e d z i a ł a m s i ę od p . G ł a d y s z a , że po w y j ś c i u ze s z k o ł y N i e m i e c p o w i e d z i a ł : t o b y ł y d y p l o m a t y c z n e i i n t e l i g e n t n i e p r z e p r o w a d z o n e l e k c j e " Tak a o p i n i a wzmoc

n i ł a j e s z c z e b a r d z i e j n a s z ą c z u j n o ś ć . Ogromną t r o s k ą n a s z ą b y ł a m ło d z i e ż s t a r s z a , b ę d ą c a p o z a w i e k i e m s z k o l n y m , k t ó r e j g r o z i ł wywóz na r o b o t y do N i e m i e c . S t a r a n i e m n a u c z y c i e l i z o s t a ł y z o r g a n i z o w a n e s z k o ł y m a j ą c e c h a r a k t e r zawodowy. P o w s t a ł y w ię c n a s t ę p u j ą c e s z k o ł y :

Te c h n ik u m b u d o w l a n e , k t ó r e j k i e r o w n i k i e m b y ł k o l . O z a p k i e w i c z , S z k o ł a h a n d l o w a , k t ó r ą p r o w a d z i ł k o l . P o p ł a w s k i ,

S z k o ł a muzyczna o b e j m u j ą c a g r ? na f o r t e p i a n i e , na s k r z y p c a c h i k l a s a ś p i e w u . ?; t e j s z k o l e b ył o 2 d y r e k t o r ó w : k o l . H a r n a ś i k o l . C i o ł e k .

- 5 -

8

(9)

Do t y c h s z k ó ł c h o d z i ł a p r z e w a ż n i e m ł o d z i e ż p o l s k a , p o n ie w a ż i n n e n a r o d o w o ś c i m i a ł y m o ż l i w o ś c i k o r z y s t a n i a ze s w o i c h s z k ó ł .

W tym c z a s i e z o r g a n i z o w a l i ś m y t a j n e k o m p l e t y n a u c z a n i a d l a m ło d z i e ż y ze s t a r s z y c h k l a s s z k ó ł po w sz e c h n y c h i d l a u c z n ió w z p r o g r a mem n a u c z a n i a s z k o ł y ś r e d n i e j . K i e r o w n i c t w o w t a j n y m n a u c z a n i u k l a s

s z k o ł y p o w s z e c h n e j i m ł o d s z y c h k l a s s z k o ł y ś r e d n i e j p o w i e r z o n o J a d w i d z e O s i e c k i e j , nat om ~ a s t w y ż sz e k l a s y s z k o ł y ś r e d n i e j i l i c e u m p o w i e r z o n o k o l . J a n o w i P e r d e n i . L e k c j e od byw ały s i ę w m a ł y c h g r u p a c h 4 • 5 o s o b o w y c h , a c z a s e m i m n i e j s z y c h n p . w k l a s a c h l i c e a l n y c h

Rok 1942 z a o s t r z y ł w r o g o ś ć s z c z e g ó l n i e do l u d n o ś c i p o l s k i e j . Na

s i l i ł y s i ę a r e s z t o w a n i a . K o l . F r a n c i s z e k K i w a l e , ś w i e t n y m a t e m a t y k z dawnego g i m n . i m . R . T r a u g u t t a , a r e s z t o w a n y p r z e z g e s t a p o * W i e ś ć o nim z a g i n ę ł a , b e z ś l a d u . B r o n i s ł a w a B r y d a k cudem u n i k n ę ł a a r e s z t o w a n i a , u d a ł o s i ę j e j p r z e d o s t a ć do r o d z i n y w R zesz owie * P o w o l i uby

w a j ą n a u c z y c i e l e i u c z n i o w i e * C o r a z c z ę ś c i e j m ł o d z i e ż j e s t z a c z e p i a na i i n d a g o w a n a / d o k ą d i d z i e / p r z e z n i e z n a n y c h o s o b n i k ó w . Np. u c z e ń z k l a s y I s z k o ł y ś r e d n i e j i d ą c do mnie na l e k c j e , Uiż k o ł o mego d o mu z o s t a ł z a t r z y m a n y p r z e z j a k i e g o ś o s o b n i k a i wypytywany dokąd s i ę

s p i e s z y . H e n i e k L e ś n i e w s k i s z y b k o s i ę z o r i e n t o w a ł i bez n a m y s ł u od p o w i e d z i a ł : " w c z o r a j k u p i ł e m g o ł ę b i a , d z i ś u c i e k ł m i , i d ę go p o s z u k a ć " . Zdecydowanym k r o k i e m m i n ą ł i n t r u z a i p o s z e d ł p r o s t o o m i j a j ą c mój dom. Tego d n i a Heńka n i e b y ł o na l e k c j i . 0 całym z d a r z e n i u o p o w i e d z i a ł nam d n i a n a s t ę p n e g o . P o d a ła m t e n p r z y k ł a d z a c h o w a n i a s i p

n a s z e j m ł o d z i e ż y , aby p o k a z a ć o ś w ia d o m e j p o s t a w i e n a s z y c h u c z n i ó w . Mo ja o p i e k a nad t a j n y m i k o m p l e t a m i t a j n e g o n a u c z a n i a n i e o g r a n i c z a

ł a s i ę t y l k o do t e r e n u m i a s t a B r z e ś c i a , a l e s i ę g a ł a d a l e k o p o z a j e go t e r e n . D z i ś t r u d n o mi p r z y p o m n i e ć s o b i e m i e j s c a i n a z w i s k a n a u c z y c i e l i , k t ó r z y z całym s e r c e m t r w a l i na p o s t e r u n k u p o l s k i e g o j ę z y k a , n a s z e j n a r o d o w e j k u l t u r y .

P a m i ę ta m , że n p . w P i ń s k u p r a c ę t a j n e g o n & u c z a n i a p r o w a d z i ł d o c e n t W i ś n i e w s k i , k t ó r e g o l o s y przy padkow o r z u c i ł y z Warszawy n a t e r e n P o l e s i a . T a j n e k o m p l e t y n a u c z a n i a pro w a d z o n e b y ł y w K o b r y n i u , K a m ie n i u K o s z y r s k i m , T o m a sz ó w c e , C z e r n a w c z y c a c h . Tam, g d z i e t y l k o

b y ł y p o l s k i e r o d z i n y , to n a w e t 2 d z i e c i o b j ę t e b y ł y o p i e k ą - n a u k i . P r z y j e ż d ż a l i do n a s p r z y r ó ż n y c h o k a z j a c h po i n f o r m a c j ę d o t y c z ą c ą p r o g r am u n a u c z a n i a .

W ko ńcu 1943 r o k u p r z y j e c h a ł do n a s z Warszawy k o l . S t a n i s ł a w S z o p a , j a k o k u r a t o r do s p r a w t a j n e g o n a u c z a n i a . ?/ri e l i ś m y j u ż k i e

r o w n i c t w o .

• 6 - ■ i - m

9

(10)

- 7 -

W 1944 r o k u na t r o p o r g a n i z a c j i t a j n e g o n a u c z a n i a w p a d ło g e s t a p o . Na p o c z ą t k u s t y c z n i a z o s t a ł a r e s z t o w a n y k o l * S t a n i s ł a w S z o p a . W ie ś ć o nim z a g i n a ł a . S y t u a c j a s i ę z a o s t r z a ł a . W i e l e

o s ó b w r a z z r o d z i n a m i p r z e d o s t a w a ł o s i ę za Bug w k i e r u n k u War*

sz aw y. K o l . F e r d e n i a c o s a z b a r d z i e j n a chodzony p r z e z s z p i c l ó w w y j e c h a ł w r a z z r o d z i n ą do K ra k o w a , p o z o s t a w i a j ą c mi u s t n e po l e c e n i a nad p o z o s t a ł y m i , m a l u t k i m i g r u p k a m i w k o m p l e t a c h *

13 k w i e t n i a w i e c z o r e m o t r z y m a ł a m p o l e c e n i e , abym o ś w i c i e 14 k w i e t n i a o p u ś c i ł a w r a z z synem E r z e ś ć bez ż a d n e g o b a g a ż u . 0 g o d z i n i e 5 r a n o 14 k w i e t n i a , prfcy pomocy k o l e j a r z a z n a n e g o mi z n a l a z ł a m s i ę z synem w p o c i ą g u o d j e ż d ż a j ą c y m do Warszawy.

0 g o d z i n i e 10 r a n o byłam j u ż w domu u s w o j e j mamy w W a r s z a w i e , w moim r o d z i n n y m m i e ś c i e .

Po k i l k u d n i a c h o t r z y m a ł a m wiadomość od g o s p o d y n i , u k t ó r e j m i e s z k a ł a m w B r z e ś c i u p r z y u l . Bema u p a n i K r a s o w i c z o w e j , że o k o ł o g o d z i n y 6 r a n o p r z y s z ł o po mnie g e s t a p o .

W W arsz aw ie w d a l s z y m c i ą g u utrzymyw ałam k o n t a k t ze swymi u c z n i a m i i n a u c z y c i e l a m i , k t ó r z y r ó w n i e ż ró ż n y m i d r o g a m i o p u s z c z a l i B r z e ś ć . K o n t a k t t e n u t r z y m u j ę z k i l k o m a o s o b a m i do d n i a d z i s i e j s z e g o .

W i e l e o s ó b w s p ó l n e j w a l k i w r ó ż n y c h d z i a ł a c h p r a c y o w o l n ą P o l s k ę j u ż o d e s z ł o n a z a w s z e , p o z o s t a l i m ł o d z i s ą n a s z ą dumą.

Z n a u c z y c i e l a m i z o k r e s u p r a c y w c z a s i e o k u p a c j i w B r z e ś c i u , u t r z y m u j ę k o n t a k t y z k o l . B r o n i s ł a w ą B ry da k D o b r o w o l s k ą , k t ó r a m i e s z k a w K r a k o w i e , z k o l . J a d w i g ą S u s z y ń s k ą , z k o l . J a d w i g ą O s t a n i e w i c z , o r a z z g r u p ą mo ic h u k o c h a n y c h b y ł y c h u c z n i ó w .

J a d w i g a O s i e c k a A'a rsz awa, j1 .

10

(11)

11

(12)

U I

Dnia 9 września b.roku zmarła w wieku 93 lat

Ś. f P-

JADWIGA TERESA OSIECKA

zd. KRZEWSKA

Wychowanka Seminarium Nauczycielskiego im. Elizy Orzeszkowej w Warszawie -nasza serdeczna,

ceniona i niezapomniana koleżanka.

Zasłużona kierowniczka szkoły ćwiczeń w Brześciu nad Bugiem w latach 1929-1939.

W Warszawie organizatorka tajnego nauczania, wieloletnia dyrektorka szkoły podst. Nr 54 na Pradze.

Działaczka oświatowa, oddana służbie Polsce.

Cześć Jej pamięci!

Rodzinie zmarłej wyrazy głębokiego i serdecznego współczucia składają

Orzeszkowianki

12

(13)