Mieczysław Adamczyk, Jolanta Dzieniakowska: Prasa Kielecczyzny w latach 1811-1989. Bibliografia. T. 1: 1811-1945. Kielce 1995 ss. 106 [recenzja]

Mieczysław Adamczyk, Jolanta Dzieniakowska: Prasa Kielecczyzny w latach 1811-1989= Bibliografia. T. 1: 1811-1945. Kielce 1995, 106 s.

W P olsce n ie p o s ia d a m y re tro sp e k ty w n e j b ib lio g rafii czasopism , k tó r a zestaw iałab y te w y d aw ­ n ic tw a całościow o, o d ich p o ja w ie n ia się d o czasów w spółczesnych, istn iejące o p ra c o w a n ia re je stru ją p e rio d y k i je d y n ie w p ew n y ch p rz e d z ia ła c h c z a s u .1 W d u ży m sto p n iu lu k a ta w y p ełn ian a je s t p rzez o p u b lik o w a n e , a lb o o b ecn ie u k a z u ją c e się b ib lio g rafie p rasy regionalnej. K ilk a reg io n ó w p o s ia d a ta k ie rejestry . J a k o p rz y k ła d m o ż n a p o d a ć ch o ćb y b ib lio g rafie czasopism p o m o rsk ic h , p o lsk ich czaso p ism śląsk ich , p ra s y łódzkiej, lubelskiej, lw ow skiej, czy a k tu a ln ie w ydaw anej czaso p ism w arszaw sk ich .1 2

K ielecczyzna je s t w ięc k o lejn y m reg io n em , k tó r y d o czek ał się retro sp ek ty w n ej biblio g rafii swojej p rasy . Jest to ow o c p ra c y a u to r ó w d o b rz e znający ch p ro b le m a ty k ę czasop iśm ien n ictw a św ięto k rzy s­

k ieg o , b ad ają cy ch j ą o d w ielu la t, a zarazem tw ó rc ó w p o p rzed n ich spisów prasy teg o te r e n u .3 R ece n z o w a n a p u b lik a c ja je s t pierw szy m to m e m specjalnej p o d m io to w ej b ib lio g rafii reg io n aln ej, k tó r a b ędzie o b ejm o w ać p ra s ę K ielecczyzny, p o czy n ając od p ierw szego w yd an eg o n a tym te ry to riu m w 1811 ro k u

a k o ń cząc n a czaso p ism a ch o p u b ­ lik o w an y ch w 1989 ro k u . D u ż a ilo ść m a te ria łu spraw iła, że p ra c a z o sta ła p o d z ie lo n a n a d w a to m y . P ierw szy re je stru je p ra s ę w y d a n ą w la ta c h 1811-1945. N a to m ia s t d ru g i będzie zestaw iał ją z a okres 1945-1989. Z am ie rz e n ie m a u to r ó w je s t ta k ż e o p raco w an ie o so b n eg o to m u bib lio g rafii, o b ej­

m u jąceg o p is m a kieleckie o d 1990 ro k u . T a k w ięc zasięg ch ro n o lo g iczn y d zieła nie z o stał o g ran iczo n y d o je d n e g o czy k ilk u o k re s ó w h isto ry czn y c h , ja k to często m a m iejsce w w ielu p o d o b n y c h spisach, lecz o b ejm u je p ra s ę n a całej p rz e s trz e n i jej fu n k cjo n o w an ia.

R ó w n ież w d o b o rz e m a te ria łu a u to rz y dąży li d o k o m p letn o ści i starali sie p rzed staw ić p ełn y o b ra z p ra s y kieleckiej, zestaw iając czaso p ism a o d d z ie n n ik a d o ro c z n ik a u k azu ją ce się reg u larn ie z o k re ś lo n ą często tliw o ścią o ra z p u b lik o w a n e n iereg u larn ie. O b o k p ra s y legalnej za re je stro w a n a z o sta ła p ra s a k o n s p ira c y jn a , ta jn a i n ieleg aln a. U w zg lęd n io n e zo stały p is m a w języ k u p o lsk im , ro sy jsk im i jidisz. O d n o to w a n o ró w n ież tzw . p ra s ę gadzin o w ą, w y d aw an ą p rz e z o k u p a n ta h itlero w sk ieg o w ję z y k u p o ls k im . B ib lio g rafia o bejm uje czaso p ism a , k tó re zach o w ały się o ra z te, o k tó ry c h istn ien iu in fo rm u ją d o k u m e n ty arch iw aln e, a w p rz y p a d k u p ra s y z la t d ru g iej w o jn y św iatow ej relacje n a o c z n y c h św iad k ó w o ra z o p u b lik o w an e w sp o m n ien ia o só b zw iązanych z d z ia ła l­

n o śc ią p ra s o w o -w y d aw n iczą. Spis n ie obejm uje k alen d a rzy , k ro n ik , ro czn y ch sp ra w o z d a ń o raz czaso p ism u rzęd o w y ch w y d aw an y ch p rz e z w ładze au stria c k ie p o d c z a s pierw szej w o jn y św iatow ej.

U k ła d b ib lio g rafii je s t c h ro n o lo g iczn y . S k ła d a się on z n astęp u jący ch d ziałó w głów nych:

I. P ra s a X IX w iek u (1811-1900).

II . P ra s a w p o c z ą tk a c h X X w ieku (1901-1918).

III. P ra s a w D ru g ie j R zeczy p o sp o litej (listo p ad 1918 - w rzesień 1939).

IV . P ra s a w la ta c h o k u p a c ji hitlero w sk iej.

1 Najobszerniejszymi spisami są: K. Estreicher,

X IX

wyd. 2 pod red. K.

Estreichera wnuka, t. III, Kraków 1962, s. 385-498; J. Łojek,

Warszawa 1965; B. Korczak,

Warszawa 1968; J. Myśliński,

Warszawa 1966; J. Jarowi ecki,

t. IV, Warszawa 1980.

2 Chodzi tutaj o następujące prace:

pr. zbiór, pod red. H. Baranowskiego, Toruń 1960; M. Przywecka-Samecka, J. Reiter,

Wroclaw 1960; W. Kaszubina,

Warszawa 1967; H. Wolska,

K a t a l o g c z a s o p i s m lu b e l s k i c h ,

Lublin 1974; J. Jarowiecki, B. Góra,

Kraków 1994; K. Zawadzki,

t. I, Warszawa 1994.

3 M. Adamczyk,

„Kwartalnik Historii Prasy Polskiej”, R. 26: 1987, nr 1, s. 117-134; id.,

„Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego”, t. 9: 1975, s. 143-189; id.,

k i e l e c k i e j w la t a c h 1 9 3 9 - 1 9 4 5 " ,

„Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach”, 1.10:1977, s. 137-147. Wszystkie te

zestawienia są bardziej materiałami do bibliografii niż bibliografiami.

W obrębie tych działów periodyki zostały uporządkowane wg różnych kryteriów, np. orientacji politycznej pisma, przynależności organizacyjnej, instytucjonalnej i społecznej. W poszczególnych grupach opisy uszeregowane są chronologicznie wg kolejności ukazywania się pierwszych numerów.

Tytuły czasopism nie posiadające roku wydania umieszczone zostały na końcu danej grupy.

Zastąpienie układu alfabetycznego, najczęściej stosowanego w bibliografiach wydawnictw ciągłych, układem chronologicznym sprawiło, że można dobrze prześledzić rozwój prasy kieleckiej oraz zaobserwować jej zróżnicowanie w poszczególnych okresach. Taki układ ułatwia odbiorcom dotarcie do czasopism, ukazujących się w danym przedziale czasu, posiadających określony kierunek polityczny oraz poświęconych konkretnym zagadnieniom.

Uzupełnienie pracy trzema indeksami alfabetycznymi (tytułów' czasopism, miejscowości, nazwisk) podnosi sprawność informacyjną bibliografii. Natomiast w adnotacjach, uzupełniających opis bibliograficzny, można znaleźć wiele danych wzbogacających wartość informacyjną opracowa­

nia. Świadczą one także o bardzo dużym wkładzie pracy autorów w ustalenie tych wiadomości.

W adnotacjach można znaleźć takie informacje, jak: opcja pisma, w przypadku czasopism niedrukowanych określa się sposób „wytworzenia” (rękopis, maszynopis, powielane), wysokość nakładu, tytuł pisma macierzystego w przypadku mutacji, nazwiska członków redakcji i współ­

pracowników, wszelkie zmiany jakie zachodziły w okresie istnienia pisma (np. wydawcy, redaktora, drukarni, częstotliwości itp.), język publikacji oraz wiadomość o nielegalności pisma. Wszystko to są niewątpliwe zalety opracowania.

M ożna jednak zaobserwować także pewne niedociągnięcia. W przypadku opisu bibliograficz­

nego autorzy określili jego schemat, wymieniając poszczególne elementy, ale nie podali wg jakiej normy został on sporządzony. Zastosowanie podziału na strefy oraz umownych znaków przestan­

kowych wskazywałoby, że został on dostosowany do zasad międzynarodowego znormalizowanego opisu bibliograficznego wydawnictw ciągłych (ISBD[S]), który stosowany jest od rocznika 1981 w polskiej bieżącej bibliografii wydawnictw ciągłych. Jednak nie jest tak do końca. W opisie międzynarodowym określenie częstotliwości czasopisma podaje się w strefie uwag. Natomiast w prezentowanej bibliografii zaznaczono ją po tytule. Ponadto brakuje określenia formatu. Również znaki przestankowe nie zawsze zgadzają się z tymi, które występują wISBD(S), N a przykład pierwszą strefę oddziela od drugiej średnik kreska (; -) lub sama kreska, zamiast prawidłowego znaku kropka kreska (. -). Między miejscem wydania a latami edycji pisma, przy braku wydawcy, stosuje się dwukropek zamiast przecinka (np. poz. 10 Radom: 1831 i in.).

We wstępie autorzy zaznaczyli, iż w bibliografii zastosowano numerację ciągłą, a w przypadku kontynuacji pism wprowadzono zapis wzorowany na Uniwersalnej Klasyfikacji Dziesiętnej np. 1, 1.1, 1.2 itd., ale nie zawsze jest to w ten sposób rozwiązywane. Niekiedy takie opisy znajdują się w zupełnie innych miejscach (poz. 159i 171; 176 i 180). Najczęściej kontynuacje posiadająnowy pełny opis i łączone są odsyłaczem z czasopismem macierzystym (poz. 1, 1.1, i.2), ale nie zawsze ma to miejsce. M ożna bowiem wskazać kontynuacje bez pełnych opisów (np. poz. 83 i 83.1; 100 i 100). Są to pewne niekonsekwencje.

Wątpliwości budzi także wyróżnienie grubszą czcionką informacji o nakładzie, zmianie tytułu, redaktora, częstotliwości itp., zawartych w adnotacjach. Powoduje to nieczytelność opisu i utrud­

nienie w odbiorze, ponieważ tak samo wyróżnione zostały tytuły czasopism.

M ankamentem pracy jest niestarannie przeprowadzona korekta. Błędy korektorskie pojawiają się już w spisie treści, „przedpeerelowskich” , i występują w dalszych częściach. Często są to błędy literowe (np. poz. 434-436). Natom iast przy podawaniu numeru pisma wielokrotnie brakuje spacji.

Podaje się np. „ n rl, nr4” (poz. 1,10 i in.). Pomyłki znajdują się także w numeracji odsyłaczy, przez co kierują one do niewłaściwych pozycji (poz. 100, 126.1, 127.1, 361, 361).

Wśród wielu wiadomości przekazanych przez autorów o poszczególnych pismach zabrakło jedynie ich lokalizacji. Zważywszy na dużą unikatowość tych wydawnictw, podanie miejsca, gdzie można znaleźć zachowane egzemplarze, w znacznym stopniu ułatwiłoby pracę nie tylko osobom interesującym się przeszłością prasy, ale w ogóle zajmującym się szeroko pojmowaną historią.

A r t u r Z n a jo m s k i