740
R E C E N Z JEcy p a tu tru d n o je s t w sk a za ć ja k ą ś k o n k retn ą datę; za n ik c h a ra k tery sty czn y ch d la n ieg o in s ty tu c ji sp o łeczn y ch i u str o jo w y c h ro zcią g a s ię jed n a k na c a ły w ie k trzeci.
P r z e d sta w ie n ie in s ty tu c ji p a ń stw a rzy m sk ieg o w iW w ie k u m im o jeg o z w ię z ło ści, n a leży d o n a jlep szy ch p a r tii sk ryp tu . Ze sp o ró w o to, g d zie u m ieścić k r e s sta ro ży tn o ści, a w ię c i w y k ła d u — M. J a czy n o w sk a w y s z ła bardzo s z c z ę ś liw ie , o p r a c o w u ją c sta r a n n ie w ie k .IV i o tw iera ją c p e r sp e k ty w ę na to, co d zia ło s ię w to k u
•następnych d w u w iek ó w .
•Przyszły u n iw e r sy te c k i p od ręczn ik b ęd zie w y m a g a ł o d p o w ied n iej op ra w y ilu str a c y jn e j i k a rto g ra ficzn ej. N a d e w sz y stk o jed n ak p otrzeb n a je s t b ib lio g r a fia , ze
s ta w io n a in aczej niż to s ię d otych czas p ra k ty k o w a ło . 'Znaleźć s ię w n iej p o w in n y obok p o d sta w o w y ch p m c o b c o języ czn y ch (zarów no p od ręczn ik ów , jak i m on ografii) te p race p o lsk ie, k tó r e n ie z a le ż n ie od d aty w y d a n ia p ozostają a k tu a ln e . T rzeb a b y ło b y p o seg reg o w a ć je w e d le o k resó w a n a w e t op atrzyć m a ły m k o m en ta rzem . W yd aje się nam c e lo w e w p ro w a d zen ie do b ib lio g r a fii n a w e t p rac p o p u la rn o -n a u k o w y ch na d o b ry m p oziom ie, o c z y w iśc ie z zazn aczen iem ic h charak teru . Z ab iegi te będą p ra
co ch ło n n e, ale op łacą s ię w w y p a d k u p o d ręczn ik a tra fia ją ceg o w stu d en ck ie ręce.
R ozp raw y p o lsk ie p ozostają p o zy cja m i n ajb ard ziej d o stęp n y m i n ie ty lk o ze w z g lę d u
•na sła b ą znajom ość ję z y k ó w obcych, ale i na n ie n a jle p sz e zaop atrzen ie n a szy ch b i
b lio te k w lite r a tu r ę ob co języ czn ą . B ib lio g r a fia w in n a za w iera ć w y k a z tłu m a czeń d zieł lite r a tu r y r z y m s k ie j, u w z g lę d n ia ją c y r ó w n ie ż tłu m a czen ia w a rty k u ła ch .
P rzy p o m n ijm y , że nasze p o stu la ty odnoszą się do p rzy szłeg o k szta łtu p o d r ę c z nika. U k a za n ie s ię sk r y p tu M. J a czy n o w sk iej daje nam w s z e lk ie szan se na sz y b k ie jeg o o p racow an ie, a to czy zostaną w y z y sk a n e — za leż y już ty lk o od PW N.
Jan T r y n k o w s k i , E w a W i p s z y c k a
V a cla v V a n ě č e k , D ě j i n y s t á t u a p r á v a v Č e s k o s l o v e n s k u do r o k u 1945, w y d . ΊιΙ-g ie zm ien io n e, „O rbis”, P ra h a 19ЭД, s. 535.
P o w a żn ą tru d n ość w p ro w a d zen iu badań p o ró w n a w czy ch , u w z g lę d n ia ją c y c h sp r a w y czesk ie, s ta n o w i b ra k po stron ie n aszych p o łu d n io w y c h są sia d ó w o b sz e r n ie j
szych , n o w o czesn y ch pod w z g lę d e m m e to d o lo g ic z n y m i w a r sz ta to w y m u jęć s y n t e ty czn y ch różn ych a sp e k tó w ich p r z e s z ło ś c i1. W b ad an iach nad d zieja m i in s ty tu c ji p a ń stw o w y c h i p r a w n y c h n ik ogo dziś n ie za d o w o lą p ra ce J. K ia p r a s a czy O. P e - t e r к i. P r z e ż y te pod w z g lę d e m m eto d y czn y m i fa k to g ra ficzn y m , p o m ija ją o n e w do
datk u m ilc z e n ie m ob szary c z e sk o -sło w a c k ic h d z ie jó w doby n o w sz e j — X I X i X X stu lecia .
P io n ie r sk i tru d op racow an ia b ard ziej n o w o czesn eg o zarysu d z ie jó w p a ń stw a i p raw a na ziem ia ch czesk ich i sło w a ck ich p o d ją ł zaraz po w o jn ie , w y b itn y m e d ie - w ista , p rofesor U n iw e r sy te tu K a ro la w P rad ze — V a cla v V a n ě č e k 2. S to p n io w o , w k o le jn y c h ed y cja ch sk ry p to w y ch iskrom niutki, d w u stu str o n n ic o w y zarys za czy n a ł rosnąć, u d osk on alać s w ą treść m eto d o lo g icz n ą i d yd ak tyczn ą. >W 1964 r o k u uk azało się p ie r w sz e k sią żk o w e w y d a n ie om a w ia n eg o zarysu , liczą c w te d y Θ17 stron d ru k u . Ś c iś le d y d a k ty czn e p rzezn a czen ie k siążk i, k o n ieczn o ść w tło c z e n ia w ram y jed n ego tom u po,nad •tysiącletniej h isto rii C zech ó w i S ło w a k ó w , już w te d y zm u sza ły autora do nad er sk ró to w eg o u k a z y w a n ia i to je d y n ie w y b r a n y c h za g a d n ień 3. W o d n ie s ie n iu do ep o k i fe u d a ln e j, w sz c z e g ó ln o śc i zaś o k resu p o p rzed za ją ceg o n arod zin y m on arch ii
1 P o r . n a s z e u w a g i n a t y c h ła m a c h t. L I X , 1968, z. 3, s. 507 n n .
2 v . V a n ě č e k , M a l é d ě j i n y s t á t u a p r á v a υ Č e s k o s l o v e n s k u , P r a h a 1947. P o r . r e c e n z j ę W . H e j n o s z a C zP —H, t. II, 1949.
3 P o r . r e c e n z j ę s k r y p t u — z 1961 r. J . B a r d a c h a , C zP —H t. X IV , 1962, z. 1 i z 1964 r.
W . P o 1 a č k a t. X V II I , 1966, z. 1.
R E C E N Z JE
741 -
sta n o w ej w X V w . au tor o d sy ła ł c z y te ln ik a do w ła sn y c h , p o g łęb io n y ch a n a liz w ielu , k w e sti nad k tó ry m i .pracow ał jeszcze p rzed w o jn ą , czy zaraz p o rok u 1945 4. T ezo w e
•niejako u j m o w a n i e s p r a w sp o łeczn y ch i u stro jo w y ch ulegało r o zw in ięc iu w p artiach tr u d n iejszy ch dla stu d en ta , a od n oszących się do in s ty tu c ji p ra w n y ch . N o w e , a p rzez to i bez w ię k sz y c h za strzeżeń od b ieran e b y ło to, co autor p r z e d sta w ił na tem a t X I X i X X w iek u .
W zg lęd y tech n iczn e, jak p is z e V . V a n ěček , n a k a za ły m u dalszą k o n d e n sa c ję t e k stu w n o w y m w y d a n iu . D ok on an o jej p rzed e w s z y stk im k o sztem n a stęp u ją cy ch p a rtii m a teria łu : okres p rzed p a ń stw o w y , doba h u syck a, ro zu m o w a n a b ib lio g r a fia (!), a n ek sy . Te o sta tn ie, za ty tu ło w a n e „M ateriały d la p o g łęb ia n eg o stu d iu m n iek tó ry ch d ziałów d z ie jó w p a ń stw a i .prawa w Č SRS” (s. 525—>551), z a w ie r a ły tr z y situdia a u tora, p u b lik o w a n e u p rzed n io p rz e w a ż n ie w języ k a ch obcych , a d otyczące: p ra w a g ó rn i
czego w d ob ie p rzed h u sy ck iej, ro d zin n y ch n ie d z ia łó w m a ją tk o w y c h oraz ro zw o ju zgrom ad zeń sta n o w y c h w C zechach. P oza tym n o w e w y d a n ie za ch o w a ło u k ład p o p rzed n ieg o , a jego k o le jn e p aragrafy, op atrzon e cią g łą n u m eracją, p od d an o raczej n iezn a czn y m zm ian om r ed a k cy jn y m i to g łó w n ie w o d n ie s ie n iu do d z ie jó w n a j
n o w szy ch . K o n ieczn o ść jeszcze w ię k sz e g o sk ra ca n ia w ie lu w y w o d ó w , a tak że b i
b lio g r a fii sk ło n iła n a to m ia st a u to ra do szerszeg o niż p op rzed n io p o w o ły w a n ia w p rzyp isach w ła sn y c h stu d ió w m on o g ra ficzn y ch .
Już w c h w ili ich u k a zy w a n ia s ię zn a czy ły orne n iejed n o k ro tn ie zw ro t w d o ty c h c za so w ej czesk iej h isto r io g r a fii 5 Z tego też 'w zględu, a tak że biorąc pod u w a g ę w ie lo stro n n y , p ó źn iejszy d o ro b ek n a u k o w y i d y d a k ty czn y autora, m ożn a sfo rm u ło w a ć pod jeg o ad resem pilmy p o stu la t — p rzy g o to w a n ia (sam em u lu b w e s p ó ł z gronem , w sp ó łp r a c o w n ik ó w , k tórych ty lu w y c h o w a ł) o b szern iejszej, bodaj d w u to m o w ej w e r s ji sy n tezy , m ogącej słu ż y ć z w ie lk im p o ży tk iem zarów n o je g o rod ak om , ja k i badaczom o b cy m .
S t a n i s ł a w R u s s o c k i
F ran çoise P i p o n n i e r , C o s t u m e e t v i e sociale. L a Cour d ’A n j o u X I V e—X V e siècle , C iv ilisa tio n s et S o c ié té s 21, S orb on n e, É cole P ra tiq u e des H a u tes É tu d es, VIIe S ectio n : C entre de R ech erch es H isto riq u es, P a ris — 'La H a y e il'97'0, s. 429, ryc. 48.
K sią żk a ta jest d o n io sły m w y d a r z e n ie m w b o g a tej fra n cu sk iej lite r a tu r z e k o - s tiu m o lo g iczn ej. P o ra z p ie r w sz y zerw an o z tra d y cy jn y m b a zo w a n iem p rac z zak resu h isto rii o d z ie ż y na za b y tk a ch m u zea ln y ch , ik o n o g r a fii i najb ard ziej d o stęp n y ch źró d łach p isa n y ch : lite r a tu r z e p ięk n ej, p a m iętn ik a ch i n ie lic z n y c h in w en ta rza ch ru ch o m ości. A u to rk a o m a w ia n ej p racy w y k o r z y sta ła p rzed e w s z y stk im źród ła p isa n e s t o su n k o w o ‘n ie lic z n e ’ d la X IV i X V w ie k u . W śród ty ch źró d eł nie m a p ra w ie jeszcze n ajb ard ziej p rzy d a tn y ch dla h isto ry k a o d zieży in iu en ta rzy ru ch om ości w p o sta c i sp i
só w w y p r a w ślu b n y ch czy rzeczy zm a rły ch w ła śc ic ie li. W zw ią zk u z tym au tork a oparła się n a źród łach zn aczn ie tru d n ie jsz y c h do z a n a lizo w a n ia i bard ziej rozp roszo
nych: na różn ego rodzaju ra ch u n k ach d w o rsk ich i o k o liczn o ścio w y ch w y k a za ch z a k u p ów . D rob iazgow a amaliza tych fra g m en ta ry czn y ch źró d eł d op row ad ziła do p o d sta w o w y c h u sta le ń z zak resu p ro d u k cji i u ż y tk o w a n ia ro zm a ity ch ty p ó w u b io ró w
4 P o r . p o d s u m o w a n ie w y n ik ó w w : V n i t H o r g a n i s ä c e C e c h a M o r a v y v d o b ě p ř e m y s l o v s k é r
„ V ě s t n ík C e sk e A k a d e m ie V ě d a U m ě n i” t. L I, 1942, z. 1 o r a z P r v n í c h t i s í c l é t . p ř e d s t á t n í s p o l e č e n s k á o r g a n i z a c e a v z n i k s t á t u ύ Č e s k ý c h S l o v a n u , P r a h a 1949 (r e c . W . H e j n o s z a C zP —H t. V , 1953).
5 P o r . u w a g i F. S e i b t a, L a n d u n d H e r r s c h a f t i n B o e h m e n , H Z t. 200, 1965 o r a z n a s z e Z b a d a ń n a d c z e s k i m s y s t e m e m b e n e f i c j a l n y m , C z P —H t. X X II I , 1971, z. 1.
