Studia z dziejów K o c k a , p o d red ak cj ą R y sza rd a S z c z y g l a , T ow arzystw o Przyj aciól M ia sta K ocka, L u b lin 2003, s. 135.
W 580. rocznicę nadania praw a miejskiego przez króla W ładysława Jagiełłę (1417 r.) zorganizow ano w Kocku 24 m aja 1997 konferencję naukową pośw ięconą dziejom tego m iasta. Część wygłoszonych wówczas re feratów opublikow ano w prezentow anym tutaj zbiorze studiów. O rganizatorzy konferencji i wydawcy tom u mieli z jednej strony zadanie ułatwione dzięki istnieniu już całkiem bogatej i wartościowej literatury naukowej doty
czącej historii Kocka. W ymieńmy tu tylko znaną m onografię Janiny B e r g e r ó w n y o działalności gospodar
czej A nny z Sapiehów Jabłonowskiej, pani na Kocku w X V III w. (1936), świetne studia W ojciecha T r z e b i ń s k i e g o o urbanistyce polskich m iast prywatnych, w tym Kocka, w X V III w. (1955 i 1962), ważne spostrzeżenia Kazim ierza M y ś l i ń s k i e g o (1962 i 1968) i Feliksa K i r y k a (1972) w ich pracach o urbanizacji Lubelszczy
zny, rozpraw ę A nny S o c h a c k i e j o początkach parafii w Kocku (2001), wreszcie solidną m onografię H enryka M i e r z w i ń s k i e g o „Dzieje Kocka do roku 1939” (1990). Z drugiej wszakże strony zadanie było trudne, gdyż organizatorzy przedsięwzięcia postawili sobie ambitny plan, by nie ograniczyć się do pow tórzenia znanych już poglądów i wyników badań, lecz wzbogacić je o nowe ustalenia i przedstawić aspekty dotąd nie przebadane przez historyków; miało to być uzupełnienie monografii Mierzwińskiego. W rezultacie otrzymaliśmy nie systematycz
ny zarys dziejów Kocka, lecz zbiór studiów, z których korzystać trzeba razem z istniejącymi już dawniejszymi opracowaniami.
Przede wszystkim zadbano o to, czego brakow ało w książce M ierzwińskiego: opracow ania okresu pradzie
jów (R afał N i e d ź w i a d e k i A ndrzej R o z w a ł k a ) oraz zarysu historii Kocka w latach 1939-1947 (Tomasz F u t e r a). Szczególnie to ostatnie studium zasługuje n a uwagę i uznanie. A u to r przedstawił w nim bardzo sta
rannie najnowszą historię Kocka na podstawie archiwaliów i — głównie — tzw. źródeł wywołanych, czyli relacji uczestników wydarzeń. Szkoda, że ograniczona objętość publikacji i jej charakter nie pozwoliły na dokładniejsze omówienie m ateriału źródłowego i jego wnikliwą krytykę (wiadomo, jak trudnym problem em jest krytyka tego rodzaju źródeł).
Z innych studiów wyróżnia się rozpraw a Stanisława J o p a o demografii Kocka od X V do X X w., będąca doskonałą prezentacją stosunków ludnościowych— zarówno liczby mieszkańców, jak ich składu etnicznego i wy
znaniowego (duży odsetek ludności żydowskiej w czasach nowożytnych). W zakresie stosunków wyznaniowych uzupełnia ją artykuł M arka A. P a w e l c a o dziejach parafii, będący zresztą kontynuacją wspomnianej wyżej rozprawy A nny Sochackiej o początkach parafii w Kocku. Ryszard S z c z y g i e ł ponownie podjął problem uzy
skania przez Kock praw miejskich p o raz pierwszy być m oże już w X III w. T ekst M arka M ą d z i k a o władzach miejskich Kocka w dobie Królestwa Polskiego to prawie wyłącznie biogram Franciszka Salezego Kierglewicza, długo rządzącego m iastem burm istrza (w latach 1834—1851). Henryk Mierzwiński miał najmniej szans na nowa
torskie ujęcie — pisząc o Kocku w okresie rządów księżnej A nny z Sapiehów Jabłonowskiej nie mógł wiele dodać do tego, co napisała o tej niezwykłej postaci Bergerów na i on sam w m onografii Kocka.
Prezentow any tu tom studiów powstał dzięki współpracy naukowców z U niw ersytetu M arii C urie-Skło- dowskiej w Lublinie i Katolickiego U niw ersytetu Lubelskiego z historykami miejscowymi i Towarzystwem Przy
jaciół M iasta Kocka, dzięki wsparciu miejscowych władz. W spółpracy bardzo owocnej!
