KOMUNIKATY - NOTES PRELIMINAIRES
Znalezisko mamuta w Pieninach
Podczas robót ziemnych, wykonYW8JIly~h dla Państwowego Instytutu.
Geologicznego przez KrakoWską Dyrekcję· Dróg Wodnych w okolicy zam- ku niedzic'kiego (koło Czorsztyna), natrafiiono na głębokości 2Y2-3 m na.
kości d1lŻegQ ssaka dyluwialnego. P. Instytut Ge9logicznypowiadomił:
o znalemslru Muzeum Ziemi, które rozpoczęło systematyczne prace wy_o kopaliskowe. W wyniku tych ·1>rac zebrano znaczną liczbę kości należących.
do jednego osobnilka, sądząc na pierwszy rzut oka, typolWego M ammonteus' primige.nius Blum.
Kości mamuta nie były znałe-.. done w układzie naturalnym, lecz były
przemieszane, co świadczy o ich wtórnymprzemiesmzeniu. Jednakże sto- sunkowo kompletny stan szkieletu i :rotzmieszczenie na ograniczonej prze""
strzeni świadczą, że·nie mogło tu być lIlOwy o ,balI'dziej odległym trlanspo:rcie_
Na załączonym szkicu sytuacyjnym romrieszczono wydobyty materiał_
Znaleziono ,czaszkę (1) z dwoma ,,kłrumi" (w tym jeden kompletny długości
2 m), szczękę dolną (2)~ 2 łopatki (4)~ fragment kości ramieniowej (5)J 2 kości łokciowe (6)~ 2 promieniowe (7)~ część kości stóp (8)) 2 kośoi
udowe (9)) fra.gment kości golooiowej (10)) szereg kręgów, w tym atlas:
(3) oraz liczne fragmenty żeber (por. fig. 1).
Oiekawym szczegółem, rzucającym pewne światło na· możliwą przy-
czynę śmierci zWierzęcia, jest stan jego uzębienia; M!iranowicie zęby trm-.
nowe żuchwy są całkoWicie 2iuŻyte i powieirzchnia czynna jeSt jednolitym polem dentynowym lbez śladu fałdów szkliJWa. Fakt tooświadczy z jedne}
strony o barom podeszłym WJieku ~zęcila, z druglj.ej stawia jego zdol-
ność do odżyWiania się pod znakiem zapytania (por. fig. 2).
ZriaIeuska kompletnych s7Jkieletów mamuta' nie ·są częste. Należy żałować, że szkielet nied:zicki ma znaczne braki. przyczyną ich jest z jednej . strony ,zły staJIl zachoiwania kości' (Wiele z nich uiegło z pewnością kóm-
pletnemu rozpadoWi), z drugiej strony nie ulega wątpliwości, że W!i.ele fragmentów uległo 2Jń.iszczeniu podczas wykonywania wkopów, zanim Muzeum Ziemi mogło przystą,pić do .systematycznej eksploatacji ma-
·leziska.
Julian Kulczycki
ZNALEZISKO MAMUTA W PIENINACH 331
rf_--+---
ł --<:> "" ""
<Ii
I "~
" (.)
li! ....
...
~Q)
bil
....
ii: ;:l
I Q)
C> ",..
..
.~ Q)"i:!
'UJ t;!
",..
..o o
' -.
to 332 J. KULCZYCKI i B. HALICKI
Na uwa.gę zasługuje malęuenie w tym złO!żukostnym kilku węgiel
ków drzewnych, które prawdopodobnie pochodzą z pożaru lasu i znalazły się obok kości' mamuta przypadkowo. Oznaczenie drewna będzie możliwe
dopiero po 'uzyskaniu z zagranicy celoidyny, bez. której niesposób było sporządzić z węgLa preparatów mikroskopowych.
2m.alezisko1lWiązane jest z 20-25-metrowym tar~em DunajCla, któ- rego pełny profil w najgłębszym wlropie "C"(nieco powyżej punktu: male- Zli.enia mamuta)przedstawi'a się jak następuje. Na nierównej (krasowej) powierzchni 'podłoża skałkowego leżą:
1) żwiry tatrzańsik.ie nieoo nadwietrzałe, tkwiące w piasku żwirko
watym żelazistym -1-3 m;
2) gliny l'ZeCZ'Ile, dołem piaszczyste rdzawe, górą nieco bardziej
tłuste, żółtawo-sinawe z zielonkwwym odcieniem, z rdzawymi plamami -
ok. 1m; ,
3) gruby rumosz skaIkOlWY tkwiący w 2lbitej żółtawo>-brunatllej gli- ~
nie, zachowany w postaci płatu w pd.-zachodniej części tarasu jako dolna pokrywa soliflukcyjna - do 1 m;
4) ciemna, miejscami ,prawie czarna waTStewka limonitowa, roz-
winięta wyraźniej w pn.-wschodniej części wkopu na warstwie 2, mniej
zaś ostro w pd.-mchodniej części - w stropie wrurstwy 3. Miąższość
2-3 cm;
5) gliny żółte smugowane z wtrąceniami cienkich smużek drobnej zwietrzeliny maJteriału skałkowego (głównie ra.diolarytów), niekiedy roz..
pr08mlllej, oraz niewielką domieszką ziain kwarcowych z wyższej, mocno
zwd.etrnałej pokrywy żwirrowej Dunajca. Odcinają się ostro od wa:rstwy
niżej leżącej; na dolnej granicy często występuje smuga zwietrzeliny sikał
kowej: deluwia zboczowe --'- 2-2,5 m;
6)' gruby rumosz skałkowy tkwiący w zbitej glinie żółto-brunatnej,
wśród której, szczególnie bliżej stropu, widoczne są smugi mazistego ma-
teriału . z ozerwonych i zielonkawych łupków cenomańskich, nalezących
do osłony skałkowej: górna pokrywa soliflukcyjna - 2-2,5 cm; przerwa czasowa (denudacja);
7) gliny żółte a.nalogicme z osadem warstwy 5, za.kończonecienką warstwą gleby: deluwia 2lboczowepostg1acjalne - do 1 ID.
Sytuacja stratygratiC2'Jlla żółtych gliln z wkopu "B", w których zna-.
leziOlIlo kości mamuta, nie jest na mzie całkowicie wyjaśniona z powodu brrukubezpośrednich nawiąmń.z profilem wkopu "C". Wydaje się wszakże,
że znałezi:sko wypadnie umiejscowić w spągowych częściach waxstwy 5.
U stóp erozyjnego cokołu tarasu 20-25-metrowego, od strony do- liny Niedziczrunki mchował się strzęp młodszej akumulacji tarasowej, która sięgnęła do wysokości ok. 15 m nad dnem dołiny. W jej spągu leżą
ZNALEZISKO MAMUTA W PIENINACH 333
234 J. KULCZYCK! i B. HALICKI
Zwiry f1iswwe Niedziczanki, pI"ZY'kryte piaszczystymi glinami z duzlJ, ilo-
sci~ muskowitu (przeinyty flisz) i düSé obfit~ faunlJ, slimakOw. Prof . .J. Urbaiiski oznoozyl st~d Succinea oblonga elongata Sandb. (obok form . przejSciowych do typowej S. o. oblonga Dra!p.) , Pwpilla muscorum . O. F. Müll. i Vallornia tenuilabris Al. Braun. Zaxowno w Zw"il'ach jak i w gli-
nach wyst~pujlJ, sporadycznie niewielkie otoczaki granitowe i kwarcyto- we, ktore znajduj~ siE;) tu na wt6rnym zlœu (z tarasu 20-25-metrowego).
J'ruk wynika z. dotychczasowych badail Iliàd czwartor~em Podhala, wiek trura.s6w, 0 ktorych mowa, zdaje si{l wi~mé z przedostatnim i Ostat- nim okresem lodowym w 'I1atrach. Nie jest wsza:kZe calkiem jasne, czy
przerwa czasowa w osad.a.ch taxasu wyzszego (zaznaczona denudacjlJ, i warstw~ 4) odpowiada ostatniemu mterglacjaiowi, czy tezWlahnieniu kliinatycznemu w obr~bie prtZedostatniego zlodowacenia. W tej sytuacji wykopamy mamut moie si{l datOwaé b~dZ Z okresu tego wahnÏeJl!Îa (schy- lek), blJ,(iZ teZ z wczesnej fazy osta1Jniego zlodowacenia.·
Bronislaw H alicki
RÉSUMÉ
La trouvaille d'un mammouth dans les Mts. Pieniny. - Pendant les tvavaux de teI'!raJSSement aux environs du château de Nied.Zica près Czor-. sztyn (Monts Piel1li.ny) on a trouvé, à la profondeur de 3 m, les ossements de Mammonteus primigenius Blum. Dans la ,première période des travaux, 11lle partie des ossements a été détruite. Le Musée de la Terre s'est occupé
de l~extraction uitérieure des ossements. On a trouvé le cri.ne (1) avec 2 défenses (l'un de 2 m de longueur) , la mâchoire inférieure (2) J 2 omopla- tes (4)J fr8Jg'lllent de l'humérus (5)J 2 os cubitbaux (6)J 2 os radiaux (7)J partie d'os de la patte (8)J 2 fémurs (9)J fragment du tibia (10)J quel- ques vertèbres, y comP,l'is l'atlas (3) et nombreux fragments des côtes.
lis se trouvaient dans les dépôts de ruissellement et de solifluxion de la . terrasse de 20-25m de Dunajec,qÙi se rattache le plus probablement à l'avant-dernière période de la glaci.ationpleistocèn:ede la T'8ltra. L'étude du matériel est en cours.
