Ewa Ja³owiecka1, Piotr Ja³owiecki1, 2, Arkadiusz Or³owski1, 3
1 Szko³a G³ówna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, 2 Wy¿sza Szko³a Finansów i Zarz¹dzania w Siedlcach, 3 Instytut Fizyki, Polska Akademia Nauk
ZRÓ¯NICOWANIE SPO¯YCIA PAPIEROSÓW W ZALE¯NOCI OD KLASY MIEJSCOWOCI ZAMIESZKIWANIA W POLSCE
W LATACH 1999-2006
DIVERSITY OF CIGARETTES CONSUMPTION ACCORDING TO SETTLEMENT CLASS IN POLAND FOR THE YEARS 1999-2006
S³owa kluczowe: konsumpcja papierosów, poziom palenia, zró¿nicowanie terytorialne Key words: cigarettes consumption, smoking level, territorial diversity
Synopsis. Przedstawiono rezultaty badania zró¿nicowania poziomu spo¿ycia papierosów w 6 kategoriach miej- scowoci w polskich województwach. Najwy¿sza liczba papierosów jest wypalana na polskich wsiach, a najni¿sza w miastach od 100 do 200 tysiêcy mieszkañców. redni poziom spo¿ycia papierosów w przeliczeniu na osobê w wieku powy¿ej 15 lat jest najwy¿szy w miastach powy¿ej 500 tysiêcy mieszkañców, najni¿szy na wsiach.
Wprowadzenie
W Polsce od po³owy lat 1960. systematycznie zacz¹³ pogarszaæ siê stan zdrowia spo³eczeñ- stwa. Poziom przedwczesnej umieralnoci na pocz¹tku lat 1990 by³ wy¿szy ni¿ w drugiej po³owie lat 40., bezporednio po zakoñczeniu II wojny wiatowej. Jednoczenie by³ on ponad dwukrotnie wy¿szy ni¿ w krajach wysoko rozwiniêtych, przede wszystkim Unii Europejskiej, USA i Kanadzie.
Gorsze od polskich wskaniki notowano wówczas jedynie w krajach Afryki rodkowej oraz w Indiach [Feachern 1994, Zatoñski 1994].
Wród g³ównych przyczyn z³ej kondycji zdrowotnej polskiego spo³eczeñstwa wymieniano wiele ró¿norodnych przyczyn, jednak na pierwszym miejscu wskazywano rozpowszechnienie pale- nia papierosów, a przede wszystkim niezwykle wysoki w porównaniu z innymi krajami poziom ich spo¿ycia. Wed³ug danych G³ównego Urzêdu Statystycznego (GUS) oraz wiatowej Organizacji Zdrowia (WHO) spo¿ycie papierosów w Polsce systematycznie wzrasta³o od pocz¹tku lat 1950., osi¹gaj¹c w 1979 roku rekordowy poziom 3611 sztuk rocznie w przeliczeniu na osobê w wieku powy¿ej 15 lat lub 2741 sztuk rocznie na osobê w dowolnym wieku. By³o to ponad 3-krotnie wiêcej ni¿ w roku 1949, z którego pochodz¹ pierwsze dane na temat palenia tytoniu w Polsce po zakoñcze- niu wojny. W latach 1970, 1980 i w pierwszej po³owie 1990 poziom spo¿ycia papierosów waha³ siê od 3000 do 3600 sztuk rocznie w przeliczeniu na osobê w wieku powy¿ej 15 lat.
Wed³ug wyników badañ prowadzonych na zlecenie WHO w pierwszej po³owie 90. ponad 40%
wszystkich przedwczesnych zgonów u mê¿czyzn by³a spowodowana chorobami powodowanymi przez nadmierne spo¿ycie wyrobów tytoniowych, przede wszystkim nowotworami z³oliwymi p³uc.
Jednoczenie palenie tytoniu zosta³o uznane za g³ówn¹ przyczynê przedwczesnej umieralnoci, wiêksz¹ od picia alkoholu, za¿ywania narkotyków oraz zaka¿enia wirusem HIV. Sytuacja ta nie uleg³a znacz¹cej zmianie pomimo spadku poziomu spo¿ycia papierosów w póniejszym okresie o jedn¹ trzeci¹ [Zatoñski, Przewoniak 2002, Peto i in. 2006].
Zapocz¹tkowane w Polsce na prze³omie lat 80. i 90. przemiany ustrojowe i spo³eczno-gospodar- cze w stosunkowo krótkim czasie przynios³y znacz¹c¹ poprawê stanu zdrowia Polaków. Jedn¹ z przyczyn by³o podjêcie ró¿norodnych dzia³añ profilaktycznych i interwencyjnych zmierzaj¹cych do ograniczenia spo¿ycia papierosów, a tym samym zmniejszenia jego skutków zdrowotnych [Za- toñski, Jha 2000, Zatoñski 2001]. Jednoczenie w 1995 roku uchwalono w Polsce pierwsze w tej czêci Europy prawo antytytoniowe ustawê o ochronie zdrowia przed nastêpstwami u¿ywania tytoniu i wyrobów tytoniowych [Dziennik Ustaw 1996, 1999]. Wspomniane ustawy koncentruj¹ siê z jednej strony na ochronie praw osób niepal¹cych do ¿ycia w rodowisku pozbawionym dymu tytonio- wego, a z drugiej strony na stworzeniu warunków ekonomicznych i spo³ecznych umo¿liwiaj¹cych
ograniczenie konsumpcji wyrobów tytoniowych, przede wszystkim papierosów. W 1997 roku po raz pierwszy Rada Ministrów przyjê³a do realizacji Program polityki zdrowotnej i spo³eczno-ekonomicznej prowadz¹cej do zmniejszenia konsumpcji tytoniu, realizowany w latach nastêpnych. Niebagatelny wp³yw na obni¿enie poziomu spo¿ycia papierosów w Polsce mia³o systematyczne podwy¿szanie wpro- wadzonego w 1993 roku podatku akcyzowego zwi¹zanego z koniecznoci¹ dostosowania jego wyso- koci do wartoci obowi¹zuj¹cych w pañstwach cz³onkowskich Unii Europejskiej (UE).
Opisane dzia³ania sprawi³y, ¿e pocz¹wszy od 1995 roku spo¿ycie papierosów w Polsce zaczê³o spadaæ, osi¹gaj¹c w 2007 roku poziom 2230 sztuk rocznie w przeliczeniu na osobê w wieku powy¿ej 15 lat. Niemniej nadmierna konsumpcja tytoniu jest nadal wymieniana jako g³ówna przyczyna przedwcze- snej miertelnoci Polaków, a poziom spo¿ycia papierosów wci¹¿ przewy¿sza wskaniki dla wiêkszoci krajów wysoko rozwiniêtych [Zatoñski, Przewo¿niak 2002, Ba³czewska, 2004, Zatoñski i in. 2008].
Dane G³ównego Urzêdu Statystycznego (GUS) i wiatowej Organizacji Zdrowia (WHO) wska- zuj¹, ¿e obecnie w Polsce pali ponad 9 milionów osób, w tym 40% mê¿czyzn i 24% kobiet. Oznacza to, ¿e pomimo wyranej w ostatnich latach tendencji spadkowej konsumpcji papierosów, Polska jest nadal jednym z najbardziej atrakcyjnych rynków wyrobów tytoniowych w Europie. Stanowi on równie¿ znacz¹ce ród³o dochodów pañstwa, przynosz¹c tylko z tytu³u samych podatków akcyzo- wych prawie 5,70% dochodów bud¿etowych. Akcyza nie jest jedynym ród³em dochodów pañ- stwa generowanych przez bran¿ê tytoniow¹. Ka¿da paczka papierosów jest ob³o¿ona podatkiem od towarów i us³ug (VAT) w wysokoci 22%. Do tego nale¿y doliczyæ wp³ywy z podatku CIT odprowadzanego przez producentów papierosów produkowanych w Polsce, ich dystrybutorów i punktów sprzeda¿y. Wa¿ne s¹ równie¿ wp³ywy wynikaj¹ce z zatrudnienia pracowników bezpo-
rednio w bran¿y tytoniowej (produkcja) oraz w bran¿ach z ni¹ powi¹zanych (dystrybucja, logisty- ka, sprzeda¿). £¹czne przychody bud¿etowe generowane przez przemys³ tytoniowy jest dosyæ trudno skalkulowaæ, niemniej szacuje siê, ¿e przekraczaj¹ 10% ogólnych wp³ywów do bud¿etu pañstwa [Jargot, 2008, Mruk, Tele¿yñska 2009].
Prowadzone dotychczas badania zró¿nicowania spo¿ycia papierosów w Polsce koncentrowa³y siê na wp³ywie ró¿nych czynników spo³ecznych, ekonomicznych i demograficznych na ca³kowity poziom spo¿ycia papierosów. Do najczêciej wymienianych czynników nale¿a³y: cena papierosów, poziom dochodów osobistych, odczuwalny standard ¿ycia, wykszta³cenie, wiek i p³eæ. Badania mia³y na celu przede wszystkim identyfikacjê grup spo³eczno-ekonomicznych, w których poziom spo¿ycia papierosów by³ najwy¿szy [Czart i in. 2001, Zatoñski, Przewoniak 2002, Borowiec 2007].
Wyniki badañ WHO wskazuj¹ równie¿ na wystêpowanie znacz¹cych ró¿nic spo¿ycia papiero- sów w poszczególnych regionach i krajach. Wynikaj¹ one przede wszystkim z ró¿nych uwarunko- wañ ekonomiczno-spo³ecznych poszczególnych regionów, jak równie¿ z innych uwarunkowañ, np. kulturowych. WHO wprowadza nawet pojêcie regionalnych wzorców palenia tytoniu [WHO 1999, Zatoñski 2004, Peto i in. 2006, Degenhardt i in. 2008].
Dotychczas w Polsce jedynie w ograniczonym zakresie prowadzono badania terytorialnego zró¿nicowania poziomu spo¿ycia papierosów w zale¿noci od zamieszkiwanego województwa oraz klasy wielkoci miejscowoci. Dostêpne s¹ jedynie wyniki takich badañ dla lat 1996 i 2004 przepro- wadzonych przez GUS oraz dla roku 2003 zrealizowanego na zlecenie Ministerstwa Zdrowia w ramach projektu WOBASZ (Wieloorodkowe Ogólnopolskie Badanie Stanu Zdrowia). W pierw- szym przypadku badaniami objêto odpowiednio ok. 63 i 43 tysi¹ce osób, natomiast w drugim przypadku ok. 13,5 tysi¹ca osób [GUS 1997, 2007, Polakowska i in. 2005].
Cel i zakres badañ
Celem badañ by³o okrelenie terytorialnego zró¿nicowania spo¿ycia papierosów wród osób w wieku powy¿ej 15 lat w 6 klasach miejscowoci wed³ug klasyfikacji GUS, czyli w miastach powy¿ej 500 tysiêcy mieszkañców, w miastach od 200 do 500 tysiêcy mieszkañców, w miastach od 100 do 200 tysiêcy mieszkañców, w miastach od 20 do 100 tysiêcy mieszkañców, w miastach poni¿ej 20 tysiêcy mieszkañców oraz na wsiach. Dodatkowo badano zró¿nicowanie spo¿ycia papierosów w poszczególnych klasach miejscowoci z podzia³em na województwa. W badaniach wykorzystano dane GUS dotycz¹ce bud¿etów oraz charakterystyk gospodarstw domowych zawieraj¹ce informa- cje na temat ok. 32 tysiêcy gospodarstw domowych, czyli 105 tysiêcy osób rocznie. Wykorzystane w badaniach dane obejmowa³y lata 1999-2006 [GUS 200-2007]. Jako pocz¹tek okresu badañ wybra- no rok 1999, poniewa¿ w³anie dla tego roku po raz pierwszy GUS udostêpni³ dane z uwzglêdnie- niem nowego podzia³u terytorialnego Polski.
Zró¿nicowanie spo¿ycia papierosów zobrazowano przy pomocy metody graficznej prezentacji poziomu wartoci badanej cechy w formie tzw. map preferencji. Przygotowano dwie grupy wykre- sów. Pierwsza grupa przedstawiona na rysunku 3, s³u¿y³a zobrazowaniu spo¿ycia papierosów w funkcji czasu z uwzglêdnieniem podzia³u terytorialnego na województwa. W tej grupie wykresów przyjêto podzia³ wartoci spo¿ycia papierosów na 4 kategorie zgodnie z metod¹ opisan¹ w literatu- rze [Nowak 1990]:
I kategoria II kategoria III kategoria IV kategoria
W badanym okresie 3 klasy miejscowoci o najwiêkszej liczbie mieszkañców nie by³y obecne we wszystkich województwach. Miasta powy¿ej 500 tysiêcy mieszkañców wystêpowa³y jedynie w 5 województwach: dolnol¹skim, ³ódzkim, ma³opolskim, mazowieckim i wielkopolskim. Miasta od 200 do 500 tysiêcy mieszkañców wystêpowa³y jedynie w po³owie województw: kujawsko-pomor- skim, lubelskim, mazowieckim, podlaskim, pomorskim, l¹skim, wiêtokrzyskim, warmiñsko-mazur- skim i zachodniopomorskim. Z kolei miasta od 100 do 200 tysiêcy mieszkañców nie wystêpowa³y w 4 województwach: lubelskim, ³ódzkim, podlaskim i wiêtokrzyskim oraz dodatkowo w latach 2004- 2006 w województwie pomorskim. Pozosta³e 3 kategorie miejscowoci o najmniejszej liczbie miesz- kañców by³y reprezentowane we wszystkich województwach w ca³ym badanym okresie. Wymie- nione braki reprezentacji niektórych klas miejscowoci w niektórych województwach zosta³y uwzglêdnione jako osobna kategoria na wykresach zró¿nicowania spo¿ycia papierosów.
Wyniki badañ
W latach 1999-2006 ca³kowite spo¿ycie papierosów w Polsce spad³o z poziomu 2881 do 2371 sztuk rocznie w przeliczeniu na osobê w wieku powy¿ej 15 lat. Najwiêcej papierosów wypali³y osoby mieszkaj¹ce na wsiach, w których wypalono od 33,57% wszystkich papierosów w 2004 roku do 43,20% w 2006 roku. Drug¹ klas¹ miejscowoci pod wzglêdem liczby wypalanych papierosów by³y miasta od 20 do 100 tysiêcy mieszkañców, w których wypalano od 17,85% wszystkich papie- rosów w 2006 roku do 19,54% w 2002 roku. Zdecydowanie najni¿sza liczba papierosów by³a wypa- lana w miastach od 100 do 200 tysiêcy mieszkañców, w których wypalano od 7,71% wszystkich papierosów w 2006 roku do 8,90% w 2004 roku. W pozosta³ych 3 klasach miejscowoci: miast powy¿ej 500 tysiêcy mieszkañców, miast od 200 do 500 tysiêcy mieszkañców oraz miast poni¿ej 20
>
PLQ[ [ V[
@
>
[V[[
@
>
[ [ V[
@
>
[V[PD[[
@
gdzie: x jest wartoci¹ redni¹, s(s) jest odchyleniem standardowym, min x jest wartoci¹ minimaln¹, a max x jest wartoci¹ maksy- maln¹ spo¿ycia papierosów w danej zbiorowoci.
Rysunek 1. Porównanie procentowego udzia³u spo¿ywanych papierosów w poszczególnych klasach miejscowoci w ca³kowitym spo¿yciu papierosów w Polsce w latach 1999-2006
ród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych GUS Bud¿ety gospodarstw domowych.
W\VPLHV]ND FyZLZL FHM W\VPLHV]ND FyZ W\VPLHV]ND FyZ
W\VPLHV]ND FyZ SRQL HMW\VPLHV]ND FyZ ZLH
Na rysunku 3 przedstawiono porównanie zró¿nicowania spo¿ycia papierosów w przeliczeniu na osobê w wieku powy¿ej 15 lat w klasach miejscowoci z podzia³em na województwa w latach 1999-2006. Przyjêto konwencjê graficzn¹, zgodnie z któr¹ im ciemniejszy kolor, tym wy¿sze spo¿y- cie papierosów. Z kolei ciemniejszymi kolorami oznaczono wy¿sze kategorie spo¿ycia papierosów.
Kolorem bia³ym oznaczono brak miejscowoci nale¿¹cych do danej klasy w województwie.
W ca³ym badanym okresie najwy¿szy poziom spo¿ycia papierosów stwierdzono w czterech kategoriach miejscowoci:
w miastach powy¿ej 500 tysiêcy mieszkañców w województwie ³ódzkim, czyli w £odzi,
w miastach od 100 do 200 tysiêcy mieszkañców w województwach dolnol¹skim i zachodnio- pomorskim,
w miastach od 20 do 100 tysiêcy mieszkañców w województwie opolskim,
na wsiach w województwach zachodniopomorskim i lubuskim.Z kolei najni¿szy poziom spo¿ycia papierosów w ca³ym badanym okresie odnotowano w trzech kategoriach miejscowoci:
we wszystkich klasach miejscowoci w województwie podkarpackim, czyli na wsiach oraz w miastach do 200 tysiêcy mieszkañców,
na wsiach i w miastach poni¿ej 20 tysiêcy mieszkañców w województwach ma³opolskim i wiê- tokrzyskim,
w miastach od 200 do 500 tysiêcy mieszkañców w województwie wiêtokrzyskim, czyli w Kielcach.
W\ VPLHV]ND FyZLZL FHM
W\ VPLHV]ND FyZ
W\ VPLHV]ND FyZ
W\ VPLHV]ND FyZ SRQL HMW\ VPLHV]ND FyZ ZLH
Rysunek 2. Porównanie liczby spo¿ywanych papierosów w przeliczeniu na osobê w wieku powy¿ej 15 lat w poszczególnych klasach miejscowoci w Polsce w latach 1999-2006
ród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych GUS Bud¿ety gospodarstw domowych.
tysiêcy mieszkañców, ca³kowite spo¿ycie papierosów kszta³towa³o siê w poszczególnych latach na zbli¿onym poziomie ok. 10-13% wszystkich papierosów wypalanych w Polsce. Procentowe udzia³y papierosów wypalanych przez osoby mieszkaj¹ce w poszczególnych klasach miejscowo-
ci w ca³kowitym spo¿yciu papierosów w Polsce w badanym okresie przedstawiono na rysunku 1.
Bior¹c pod uwagê spo¿ycie papierosów w przeliczeniu na osobê w wieku powy¿ej 15 lat, w latach 1999-2006 we wszystkich klasach miejscowoci zaznaczy³a siê wyrana tendencja spadkowa. Nielicz- ne wyj¹tki dotyczy³y miast od 20 do 100 tysiêcy mieszkañców, w których rednie spo¿ycie papiero- sów wzros³o w 2001 i 2006 roku oraz miast od 100 do 200 tysiêcy mieszkañców, w których rednie spo¿ycie papierosów wzros³o w 2001 i 2005 roku. W ca³ym badanym okresie charakterystyczny by³ spadek wartoci spo¿ycia papierosów w przeliczeniu na osobê w wieku powy¿ej 15 lat wraz ze spadkiem klasy wielkoci miejscowoci. Najwy¿sze rednie spo¿ycie odnotowywano najczêciej w miastach powy¿ej 500 tysiêcy mieszkañców, z kolei najni¿sze odnotowywano najczêciej na wsiach.
Wysokoæ spo¿ycia papierosów w Polsce w przeliczeniu na osobê w wieku powy¿ej 15 lat w poszcze- gólnych klasach miejscowoci w badanym okresie przedstawiono na rysunku 2.
) ( '
&
%
$
) ( '
&
%
$
) ( '
&
%
$
) ( '
&
%
$
) ( '
&
%
$
) ( '
&
%
$
) ( '
&
%
$
) ( '
&
%
$
Wnioski
W latach 1999-2006 zdecydowanie najwiêcej papierosów w Polsce wypalano na wsiach (34- 43%), nastêpnie w miastach od 20 do 100 tysiêcy mieszkañców (17-19%). Z kolei zdecydowanie najmniej papierosów wypalono w miastach od 100 do 200 tysiêcy mieszkañców (7-8%). Wartoæ
redniego spo¿ycia papierosów w przeliczeniu na osobê w wieku powy¿ej 15 lat zdecydowanie spada³a we wszystkich klasach miejscowoci, jedyny znacz¹cy wyj¹tek mia³ miejsce w latach 2004- 2005 w miastach od 100 do 200 tysiêcy mieszkañców. Poziom redniego spo¿ycia by³ coraz ni¿szy w coraz ni¿szych pod wzglêdem liczby mieszkañców klasach miejscowoci.
W badanym okresie w Polsce wyranie zaznaczy³a siê tendencja spadkowa spo¿ycia papiero- sów w przeliczeniu na osobê w wieku powy¿ej 15 lat. By³a ona bardzo wyrana w zdecydowanej wiêkszoci województw w miastach powy¿ej 500 tysiêcy mieszkañców, w miastach od 200 do 500 tysiêcy mieszkañców, w miastach od 20 do 100 tysiêcy mieszkañców oraz na wsiach. W pozosta-
³ych dwóch klasach miejscowoci, czyli w miastach od 100 do 200 tysiêcy mieszkañców oraz w miastach poni¿ej 20 tysiêcy mieszkañców w wiêkszoci województw wystêpowa³y znaczne okre- sowe wzrosty spo¿ycia papierosów.
Rysunek 3. Spo¿ycie papierosów w przeliczeniu na osobê powy¿ej 15 lat dla poszczególnych klas miejscowoci we wszystkich polskich województwach w latach 1999-2006 roku
ród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych GUS Bud¿ety gospodarstw domowych.
W ca³ym badanym okresie zidentyfikowano kilka obszarów bardzo wysokiego i bardzo niskie- go spo¿ycia papierosów. Obszary charakteryzuj¹ce siê najwy¿szym spo¿yciem papierosów znaj- dowa³y siê na terenie zachodniej po³owy Polski, natomiast obszary charakteryzuj¹ce siê najni¿- szym spo¿yciem papierosów na terenie 3 województw po³udniowo-wschodniej czêci kraju:
ma³opolskiego, podkarpackiego i wiêtokrzyskiego.
Literatura
Ba³czewska E. 2004: Smoking and tobacco control in Poland. Eur J Dent Educ, 8 (Suppl. 4), 42-45.
Borowiec A. 2007: Uwarunkowania palenia papierosów przez przedstawicieli klasy redniej w Polsce. Zdrowie Publiczne, 117 (1), 25-31.
Czart K., Matusiak S., Chaloupka F., Przewoniak K., Zatoñski W. 2001: Czynniki warunkuj¹ce palenie tytoniu w Polsce: wp³yw podatków tytoniowych i zarobków palaczy. Alkoholizm i Narkomania, 13(3), 424- Degenhardt L., Chiu W.T., Sampson N., Kessler R.C., Anthony J.C. 2008: Toward a Global View of425.
Alcohol, Tobacco, Cannabis, and Cocaine Use: Findings from the WHO World Mental Health Surveys. PLoS Med, 5(7): e141, 1053-1067.
Dziennik Ustaw z dnia 30.01.1996, nr 10, poz. 55.
Dziennik Ustaw z dnia 3.12.1999, nr 96, poz. 1107.
Feachern R. 1994: Health Decline in Eastern Europe. Nature, 367, 313-314.
Stan zdrowia ludnoci Polski w 1996 roku. 1997: GUS, Warszawa.
Stan zdrowia ludnoci Polski w przekroju terytorialnym w 2004 roku. 2007: GUS, Warszawa.
Jargot K. 2008: Raport: Rynek wyrobów tytoniowych. Poradnik Handlowca, 03.
Mruk J., Tele¿yñska K. 2009: Raport: Rynek papierosów i wyrobów tytoniowych. Poradnik Handlowca, 02.
Nowak E. 1990: Metody taksonomiczne w klasyfikacji obiektów spo³eczno-gospodarczych. PWE, Warszawa.
Peto R. Lopez A.D., Boreham J., Thun M. 2006: Mortality from Smoking in Developed Countries. Oxford University Press, Oxford, UK.
Polakowska M., Piotrowski W., Tykarski A., Drygas W., Wyrzykowski B., Paj¹k A., Kozakiewicz K., Rywik S. 2005: Na³óg palenia tytoniu w populacji polskiej. Wyniki programu WOBASZ. Kardiologia Polska, 63, 6 (Supl. 4).
World Health Organization 1999: Tobacco or Health. Global Status Report. WHO, Geneva, Switzerland.
Zatoñski W. 1994: Stan zdrowia Polaków. Medycyna po Dyplomie, 3, 15-22.
Zatoñski W. 2001: Democracy is Healthier. A Nations Recovery. The Maria Sklodowska-Curie Memorial Cancer Centre and Institute of Oncology, Warsaw.
Zatoñski W. 2004: Tobacco Smoking in Central European Countries. [W:] Boyle P., Gray N., Henningfield J., Seffrin J., Zatoñski W. (red.): Tobacco. Science, Policy and Public Health. Oxford University Press, Oxford, UK.
Zatoñski W., Jha P. 2000: The Health transformation in Eastern Europe after 1990: The Second Look. The Maria Sklodowska-Curie Memorial Cancer Centre and Institute of Oncology, Warsaw.
Zatoñski W., Mañczuk M., Sulkowska U. 2008: Wyrównanie ró¿nic zdrowotnych w Unii Europejskiej. Opis stanu zdrowia: Polska. Centrum Onkologii Instytut im. Marii Sk³odowskiej-Curie, Warszawa.
Zatoñski W., Przewoniak K. 2002: Przeciwko epidemii. Dzia³ania rz¹dów a ekonomika ograniczenia kon- sumpcji tytoniu. Bank wiatowy, Kraków.
Summary
Poland is one of the most attractive tobacco markets in Europe. The main reason is population of 9 million of smokers which comprises more than 40% mature men and more than 24% mature men in Poland. Polish tobacco industry generates a significant budget incomes. Smoking is also a reason of very serious level of prematurely mortality of inhabitants and generates significant costs of prevention and elimination of negative health effects. In the paper the results of smoking level diversity in 6 class of towns in polish voivodeships studies are presented. Studies were provided with using of polish household budgets data from Central Statistical Office.
They consists of 32 000 single households data in every year. The highest absolute amount of cigarettes is smoked in polish villages, the lowest is smoked in towns with 100 to 200 thousands of inhabitants. Mean level of cigarettes consumption by person at the age of 15 year is the highest in the cities with more than 500 thousands of inhabitants, the lowest in the villages. The results of studies presented in the paper is an identification of areas of the highest and the lowest smoking level.
Adres do korespondencji:
mgr Ewa Ja³owiecka Szko³a G³ówna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Katedra Informatyki ul. Nowoursynowska 159 02-776 Warszawa tel. (0 22) 593 42 52 e-mail: ewa_jalowiecka@sggw.pl
