STOWARZYSZENIE EKONOMISTÓW ROLNICTWA I AGROBIZNESU Roczniki Naukowe l tom XI l zeszyt 3. Karolina J¹der. Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

STOWARZYSZENIE EKONOMISTÓW ROLNICTWA I AGROBIZNESU Roczniki Naukowe^l tom XI ^l zeszyt 3

Karolina J¹der

Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

KONSUMPCJA OWOCÓW I WARZYW W POLSCE NA TLE SYTUACJI W UNII EUROPEJSKIEJ

CONSUMPTION OF FRUITS AND VEGETABLES IN POLAND COMPARED WITH THE EUROPEAN UNION

S³owa kluczowe: warzywa, owoce, konsumpcja, Unia Europejska, Polska Key words: vegetables, fruits, consumption, the European Union, Poland

Synopsis. Przedstawiono wyniki analizy porównawczej konsumpcji owoców i warzyw w Polsce ze spo¿yciem tych produktów w pozosta³ych krajach Unii Europejskiej. Szczególn¹ uwagê zwrócono na poziom oraz strukturê konsumpcji.

Wstêp

Owoce i warzywa s¹ wa¿nym sk³adnikiem naszej diety, gdy¿ urozmaicaj¹ j¹, dostarczaj¹c niezbêd- nych sk³adników od¿ywczych, co zapewnia racjonalne od¿ywianie siê. S¹ dla cz³owieka jednym z podstawowych Ÿróde³ witamin i sk³adników mineralnych, których organizm ludzki nie potrafi synte- tyzowaæ i musz¹ byæ dostarczane z zewn¹trz [Koz³owska-Wojciechowska 1989]. ¯ywieniowcy zale- caj¹ spo¿ywanie owoców 2-4 razy w ci¹gu dnia, w iloœci 0,3-0,5 kg. Je¿eli chodzi o warzywa powinny one, zdaniem dietetyków znaleŸæ miejsce w naszym jad³ospisie 4 -5 razy dziennie, w iloœci ok. 0,5 kg i powinny stanowiæ 60% wszystkich spo¿ywanych artyku³ów [Flis, Konaszewska 2006]. Ju¿ w latach dziewiêædziesi¹tych zauwa¿alne by³y w Polsce zmiany w percepcji ¿ywnoœci oraz w stosunku do niej.

Coraz czêœciej zaczynano zwracaæ uwagê na zdrowotnoœæ i wartoœæ od¿ywcz¹ potraw oraz jej aspekty ekologiczne [£uczka-Baku³a 1995]. Zdrowy styl od¿ywiania to dla polskiego konsumenta najczêœciej dieta urozmaicona, wzbogacona w witaminy, z przewag¹ w³aœnie owoców i warzyw [Adamczyk 2002].

Jak podaje Filipiak [2006] w latach 1970-2004 spo¿ycie owoców w Polsce wzros³o o 66%, natomiast warzyw o 13%. W przypadku owoców najwy¿sz¹ dynamikê wzrostu poziomu ich konsumpcji odno- towano w latach 90., co zwi¹zane by³o ze zmian¹ systemu gospodarczego i zwiêkszonym nap³ywem produktów ogrodniczych z zagranicy, a tak¿e ze wspomnianymi wy¿ej zmianami w mentalnoœci Pola- ków. Funkcjonowanie w Polsce od kilkunastu ju¿ lat rynku konsumenta, z obfit¹ i bardzo ró¿norodn¹ ofert¹ produktów ogrodniczych, porównywaln¹ z krajami wysoko rozwiniêtymi, umo¿liwia ocenê, w jakim stopniu zachodz¹ce zmiany i poziom spo¿ycia osi¹gniêty w nowych warunkach spo³eczno- ekonomicznych s¹ zgodne z zachowaniami obserwowanymi w krajach o rozwiniêtej gospodarce rynkowej [Adamczyk 2002].

Celem pracy by³o porównanie poziomu i struktury konsumpcji owoców i warzyw w Polsce z ich spo¿yciem w innych pañstwach Unii Europejskiej.

Materia³ i metodyka badañ

Materia³ Ÿród³owy do niniejszego opracowania stanowi³y dane wtórne opublikowane przez FAOSTAT, pochodz¹ce z bilansów ¿ywnoœciowych opracowywanych dla wielu krajów na œwiecie, w tym wszystkich krajów Unii Europejskiej. Zakresem praca obejmowa³a analizê konsumpcji owo- ców i warzyw w Polsce oraz we wszystkich krajach cz³onkowskich Unii Europejskiej. Badania obejmowa³y okres 3-letni: od roku 2003 do roku 2005. Czas ten zosta³ celowo wybrany, a zwi¹zany jest on z dat¹ przyst¹pienia Polski do Wspólnoty. Przedstawiono poziom spo¿ycia owoców i warzyw w krajach Unii Europejskiej, a tak¿e ukazano strukturê ich konsumpcji w ca³ej Wspólnocie oraz w Polsce. Jako jednostkê wielkoœci konsumpcji przyjêto kg/os./rok.

Wyniki

Pierwszym punktem wykonanej analizy by³ ³¹czny poziom konsumpcji owoców oraz warzyw we wszystkich krajach Wspólnoty. W tym celu zsumowano spo¿ycie najwa¿niejszych gatunków, do któ- rych zaliczono spoœród owoców: ananasy, banany, brzoskwinie i nektarynki, cytryny, czereœnie i wiœnie,

5002-3002hcatalw]%[jeiksjeporuEiinUwwócowoaicy¿opsarutkurtS.1alebaT ejarKysananAynanaBeiniwksozrB iknyratkeniynyrtyCeinœerezC einœiwiyturfpjerGikzsurGak³baJynilaM-amoP ezcñarikzcezroP tsergaiikwilŒ-surT ikwak-oniW anorg 72-EU1,49,52,35,21,16,15,33,712,05,117,05,21,38,24 51-EU2,41,63,35,28,07,17,36,412,07,315,07,10,32,44 21-EU7,35,51,35,28,14,11,34,324,04,62,15,44,36,93 aksloP5,25,26,13,49,42,36,14,935,08,37,79,20,90,61 .ensa³weinawocarpo:o³dór

     

UHGQLD8(

UHGQLD8(

UHGQLD8(/XNVHPEXUJ3RUWXJDOLD+LV]SDQLD)LQODQGLD5XPXQLD6áRZHQLD6áRZDFMD+RODQGLD%XáJDULD6]ZHFMD)UDQFMD(VWRQLD:áRFK\1LHPF\&]HFK\,UODQGLD$XVWULD*UHFMD3ROVND:LHOND: JU\%HOJLD'DQLDàRWZD0DOWD/LWZD&\SU

      

UHGQLD8(

UHGQLD8(

UHGQLD8(/XNVHPEXUJ3RUWXJDOLD+LV]SDQLD6áRZHQLD)LQODQGLD+RODQGLD5XPXQLD6áRZDFMD6]ZHFMD%XáJDULD)UDQFMD1LHPF\(VWRQLD:áRFK\,UODQGLD&]HFK\$XVWULD:LHOND3ROVND*UHFMD: JU\%HOJLDàRWZD'DQLD0DOWD/LWZD&\SU

Rysunek 2. £¹czny poziom spo¿ycia warzyw w krajach Unii Europejskiej [kg/os./rok] w latach 2003-2005

ród³o: opracowanie w³asne.

Rysunek 1. £¹czny poziom spo¿ycia owoców w krajach Unii Europejskiej [kg/os./rok] w la- tach 2003-2005

ród³o: opracowanie w³asne.

grejpfruty, gruszki, maliny, pomarañcze, porzeczki i agrest, œliwki, truskawki, winogrona oraz jab³ka, a spoœród warzyw: cebulê, czosnek, dyniê, grzyby, kalafior i broku³y, kapustê, marchew, ogórki, paprykê i chilli, pomidory, sa³atê i cykoriê oraz szparagi. Konsumpcjê owoców i warzyw w poszczególnych krajach UE przedstawiono na rysunku 1 i 2, na których dodatkowo zamieszczono dane dotycz¹ce

œredniego spo¿ycia w ca³ej UE oraz w krajach UE-15 oraz UE-12.

Przeciêtny mieszkaniec Unii Europejskiej w analizowanym okresie spo¿ywa³ rocznie œrednio 112,7 kg owoców i 82,8 kg warzyw. Du¿e ró¿nice w konsumpcji owoców stwierdzono pomiêdzy

„starymi” a „nowymi” krajami Wspólnoty. Wy¿sze spo¿ycie tej grupy produktów, wynosz¹ce 140,4 kg/os./rok odnotowano w krajach „pietnastki”. Mieszkañcy nowych krajów cz³onkowskich spo¿y- wali znacznie mniej owoców, bo œrednio tylko 78,1 kg/os./rok. Je¿eli chodzi o konsumpcjê warzyw, jej poziom by³ wyrównany i zarówno w krajach UE-15, jak i UE-12 oscylowa³ w granicach œredniej ca³ej UE i wynosi³ przeciêtnie ok. 83 kg/os./rok. Najwiêksze iloœci owoców konsumowali mieszkañcy Luksemburga – 256,7 kg/os./rok. Kolejne miejsca zajêli W³osi (182,2 kg/os./rok), Belgowie (177,4 kg/

os./rok), Francuzi (167,3 kg/os./rok), Grecy (160,2 kg/os./ rok), Austriacy (153,1 kg/os./rok) i Portugal- czycy (152,6 kg/os./rok). Dopiero na 11 miejscu znaleŸli siê mieszkañcy z kraju spoza „piêtnastki”, a s¹ to S³oweñcy ze œrednim spo¿yciem na poziomie 128 kg/os./rok. Na bardzo odleg³ej, bo dopiero trzeciej od koñca pozycji uplasowali siê Polacy. Ze œredni¹ roczn¹ konsumpcj¹, która w analizowanym okresie wynios³a zaledwie 54,1 kg/os., wyprzedziliœmy jedynie S³owaków (41,1 kg/ os./rok) oraz Bu³garów (37,2 kg/os./rok). Znacznie korzystniej na tle innych krajów Wspólnoty kszta³towa³ siê w Polsce poziom spo¿ycia warzyw, który przekracza³ œredni¹ unijn¹ i wynosi³ 87,4 kg/os./rok. Pod wzglêdem konsumpcji tej grupy produktów Polska zajê³a doœæ wysokie, 10 miejsce. W ca³ej Unii Europejskiej najwiêcej warzyw spo¿ywali Grecy, którzy z wynikiem – 204,1 kg/os./rok, znacz¹co wyprzedzili pozosta³e kraje, takie jak:

Rumunia, W³ochy, Hiszpania i Portugalia. W wymienionych pañstwach poziom konsumpcji warzyw przekroczy³ 100 kg/os./rok i wyniós³ odpowiednio 145,3, 120,1, 108,4 i 105,3 kg/os./rok. Przedstawione na rysunkach 1 i 2 wyniki przedstawiaj¹ ³¹czne spo¿ycie owoców i warzyw w ca³ej Unii Europejskiej i w poszczególnych pañstwach Wspólnoty. Przedmiotem badañ by³o równie¿ okreœlenie struktury spo¿ywanych owoców i warzyw. G³ównym celem tego punktu analizy by³o porównanie asorty- mentu spo¿ywanych owoców i warzyw w Polsce z ich konsumpcj¹ w ca³ej Unii Europejskiej.

Jak przedstawiono w tabeli 1, ukazuj¹cej strukturê konsumpcji owoców, gatunkiem zdecydo- wanie wyró¿niaj¹cym siê w analizowanym okresie w ca³ej UE by³y winogrona, które stanowi³y 42,8% spo¿ywanych owoców. Znacz¹cy by³ te¿ udzia³ jab³ek (17,3%) i pomarañczy (11,5%), nato- miast pozosta³e gatunki owoców nie przekroczy³y 10%. Struktura konsumpcji owoców w Polsce przedstawia³a siê nieco inaczej ni¿ w ca³ej Wspólnocie. Dominowa³y w niej bowiem jab³ka, które stanowi³y 39,4% spo¿ywanych owoców. Doœæ wyraŸny udzia³ mia³y te¿ winogrona (16%) oraz owoce jagodowe, takie jak: truskawki (9%) oraz porzeczki i agrest (7,7%). Po dokonaniu podzia³u na kraje UE-15 oraz UE-12 zauwa¿amy, i¿ zarówno w jednej, jak i w drugiej grupie krajów, podobnie zreszt¹ jak w ca³ej UE, gatunkami spo¿ywanym w najwiêkszych iloœciach by³y w kolejnoœci: wino- grona, jab³ka i pomarañcze. Podczas, gdy udzia³ winogron w krajach UE-15 i UE-12 by³ podobny, gdy¿ wynosi³ odpowiednio 44,2 i 39,6%, tak w przypadku jab³ek i pomarañczy odnotowano wiêksz¹ ró¿nicê. W nowych pañstwach cz³onkowskich, w porównaniu z krajami „piêtnastki” spo¿ywano znacznie wiêcej jab³ek (odpowiednio 23,4 i 14,6%), natomiast udzia³ pomarañczy wy¿szy by³ w UE- 15 i wynosi³ 13,7%, przy 6,4% udziale tego gatunku w UE-12. Dla pe³niejszego zobrazowania spo¿ycia owoców pokazano równie¿ poziom konsumpcji poszczególnych gatunków w krajach Unii Europejskiej. Ich œrednie spo¿ycie przedstawiono w tabeli 2.

Na podstawie analizy struktury konsumpcji stwierdzono, ¿e winogrona by³y w najwiêkszych iloœciach spo¿ywanymi owocami w ca³ej Wspólnocie. Œredni poziom ich konsumpcji w analizowa- nym okresie wyniós³ 57,2 kg/os./rok, a pañstwem wyraŸnie przoduj¹cym w iloœci spo¿ywanych winogron by³ Luksemburg (z konsumpcj¹ na poziomie 153,1 kg/os./rok). Na dalszych pozycjach znalaz³y siê: Francja, W³ochy i Grecja, gdzie przeciêtny obywatel konsumowa³ rocznie ok. 100 kg winogron. Polska, pod wzglêdem spo¿ycia najpopularniejszych owoców, zajê³a ostatnie miejsce w UE (z poziomem konsumpcji wynosz¹cym zaledwie 9,7 kg/os./rok). Drugim, najliczniej spo¿ywa- nym przez mieszkañców Unii Europejskiej, gatunkiem by³y jab³ka. Œrednio we Wspólnocie konsu- mowano 23,1 kg tych owoców, przy czym najwy¿sze spo¿ycie, przekraczaj¹ce 40 kg mia³o miejsce w Austrii i S³owenii (odpowiednio 50,8 i 41,4 kg/os./rok). Polska, gdzie jab³ka by³y najliczniej spo¿ywanymi owocami, znalaz³a siê w tej klasyfikacji na doœæ wysokim, dziesi¹tym miejscu z pozio- mem konsumpcji przekraczaj¹cym nieznacznie œredni¹ unijn¹ i wynosz¹cym 23,9 kg/os./rok.

5002-3002hcatalw]kor/.so/gk[jeiksjeporuEiinUhcajarkwwócowowóknutaghcynlógezczsopaicy¿opsmoizoP.2alebaT ejarK-ksozrB ieiniw iknyratken-œerezC ein einœiwiikzsurGak³baJikwilŒewodogajecowOewoindu³opecowO me³ógoynilamikzcezrop tsergai-surt ikwakme³ógoysananaynanabynyrtyc-jerg yturfp-amop ezcñar-oniw anorg airtsuA8,48,34,318,053,65,514,10,31,113,081,37,23,06,113,15 aigleB1,37,09,28,021,26,85,09,02,79,0514,43,10,38,23,861,17 airag³uB6,26,16,06,56,30,45,01,04,34,423,01,10,15,08,37,71 rpyC9,50,15,37,711,28,50,01,06,51,3012,03,419,82,32,94,76 yhcezC6,20,26,19,128,33,42,04,18,20,849,21,32,14,16,78,13 ainaD4,24,17,45,726,29,61,03,15,59,9110,87,018,10,10,313,58 ainotsE0,26,06,53,223,28,93,12,23,61,668,129,94,11,04,45,82 aidnalniF6,13,05,29,615,26,63,05,09,56,668,119,90,15,11,313,92 ajcnarF8,59,06,46,128,23,52,05,06,44,0419,26,29,24,49,228,401 ajcerG9,617,36,30,513,11,22,01,08,17,4518,22,61,119,18,438,79 ainapzsiH7,86,17,96,612,36,20,01,04,25,8118,69,82,71,07,619,77 aidnaloH5,04,09,11,237,15,43,02,00,46,5315,426,114,115,414,811,55 aidnalrI4,12,05,39,312,14,22,01,01,20,378,21,216,11,23,411,04 awtiL2,15,02,20,327,18,52,09,26,22,134,29,15,13,16,67,71 grubmeskuL9,40,15,97,335,32,71,03,18,54,3223,211,72,22,76,141,351 awto£3,23,14,49,614,27,51,03,13,49,841,16,32,19,04,47,73 atlaM6,22,08,49,518,12,16,01,05,08,855,02,90,03,08,210,63 ycmeiN2,42,10,34,332,57,94,03,20,77,871,67,219,16,19,45,15 aksloP0,10,30,19,327,15,013,07,45,57,915,15,16,20,23,27,9 ailagutroP4,76,19,015,039,12,20,01,01,29,5216,58,210,28,08,028,38 ainumuR3,17,28,29,032,124,24,01,09,11,350,12,10,16,06,27,64 ajcawo³S7,13,07,09,93,18,00,02,06,08,939,13,84,14,17,40,22 ainewo³S6,70,38,44,148,51,31,01,09,24,281,43,21,66,27,67,06 ajcewzS3,24,06,40,719,11,52,05,05,45,199,44,123,23,11,516,64 yrgêW6,37,38,16,829,13,24,06,03,10,374,27,35,16,05,53,95 ainatyrB.klW5,24,02,32,613,22,43,03,06,32,794,54,118,17,29,719,75 yhco³W2,517,11,415,910,39,61,01,07,69,3617,47,215,97,15,138,301 72-EUainderŒ3,44,17,41,324,34,53,09,02,44,194,59,73,32,24,512,75 51-EUainderŒ4,53,11,64,428,20,63,08,09,44,1211,72,012,49,20,320,47 21-EUainderŒ9,27,18,25,121,46,43,01,12,30,453,30,53,22,19,52,63 .ensa³weinawocarpo:o³dór

5 0 0 2 - 3 0 0 2 h c a t a l w ]

% [ j e i k s j e p o r u E ii n U w w y z r a w a i c y

¿ o p s a r u t k u r t S . 3 a l e b a T

e j a r

K Ce-

a l u

b Czos- k e

n Dynia Grzy- y

b Kalaifori y

³ u k o r

b Ka-

a t s u

p Mar- w e h

c Ogórkii y n o z s i n r o

k Papryka il li h c

i Pom-i y r o

d Sa³atai a ir o k y

c Szpa- i g a r 7

2 - E

U 11,7 0,9 2,7 2,5 3,5 13,9 11,3 6,0 4,9 37,4 4,7 0,4 5

1 - E

U 11,1 0,7 2,2 3,0 4,2 8,0 12,6 4,7 4,3 41,5 7,3 0,5 2

1 - E

U 13,4 1,1 3,2 1,6 2,7 21,0 9,7 7,8 5,6 32,4 1,3 0,2 a

k s l o

P 16,5 0,2 0,7 0,9 5,2 33,3 24,7 6,4 0,3 11,3 0,4 0,1 .

e n s a

³ w e i n a w o c a r p o : o

³ d ó r



5002-3002hcatalw]kor/.so/gk[jeiksjeporuEiinUhcajarkwwyzrawwóknutaghcynlógezczsopaicy¿opsmoizoP.4alebaT ejarKalubeCkensozCainyDybyzrGiroifalaK y³ukorbatsupaKwehcraMiikrógO ynozsinrokakyrpaP illihciyrodimoPiata³aS airokycigarapzS airtsuA3,84,01,20,26,17,112,77,59,32,714,93,0 aigleB6,91,08,07,31,66,56,134,15,15,137,33,0 airag³uB1,77,00,28,07,08,114,20,111,812,637,17,1 rpyC7,114,06,40,36,20,53,22,713,25,944,10,0 yhcezC7,75,00,08,09,21,014,54,52,42,316,00,0 ainaD4,63,04,05,33,30,80,012,61,35,229,61,0 ainotsE2,64,01,08,78,05,212,015,63,13,420,00,0 aidnalniF5,41,08,01,11,17,53,113,95,13,710,30,0 ajcnarF1,76,01,41,36,25,36,95,26,10,728,64,0 ajcerG4,022,11,46,15,61,410,37,010,87,6217,61,1 ainapzsiH9,715,11,24,21,52,43,50,23,217,649,79,0 aidnaloH8,98,16,07,58,33,44,75,20,42,819,19,0 aidnalrI7,82,02,08,03,34,36,70,10,20,611,30,0 awtiL1,77,02,03,01,14,136,816,15,00,81,00,0 grubmeskuL6,46,05,15,28,14,14,47,12,12,122,68,0 awto£4,83,09,24,09,07,220,92,73,17,112,00,0 atlaM8,517,19,110,12,62,63,10,03,03,453,00,0 ycmeiN1,61,03,09,22,22,99,53,60,31,224,40,1 aksloP4,412,06,08,06,42,926,126,53,08,93,00,0 ailagutroP2,416,04,11,17,34,612,718,06,05,048,80,0 ainumuR6,915,35,75,06,04,834,018,61,016,742,00,0 ajcawo³S8,70,15,35,09,27,818,81,41,65,214,01,0 ainewo³S0,78,03,00,26,18,96,28,23,56,426,61,0 ajcewzS3,52,05,05,20,11,42,017,40,33,421,51,0 yrgêW8,97,03,15,04,23,611,217,74,56,421,11,0 ainatyrBakleiW1,011,05,02,38,33,46,96,29,15,328,41,0 yhco³W0,67,03,70,21,60,45,71,10,64,563,317,0 72-EUainderŒ7,97,03,21,29,26,113,90,50,40,139,33,0 51-EUainderŒ3,96,08,15,25,37,69,99,36,37,431,65,0 21-EUainderŒ2,019,09,25,13,27,717,83,66,43,621,12,0 .ensa³weinawocarpo:o³dór

W strukturze spo¿ycia owoców w Unii Europejskiej w pierwszej trójce znalaz³y siê tak¿e poma- rañcze, a ich œrednia konsumpcja wynios³a 15,4 kg/os./rok. Krajami spo¿ywaj¹cymi najwiêksze iloœci tych owoców by³y kraje Beneluxu, a zw³aszcza Belgia i Luksemburg (odpowiednio 68,3 i 41,6 kg/os./rok) oraz pañstwa Europy Po³udniowej, takie jak: Grecja, W³ochy, Francja i Portugalia (34,8, 31,5, 22,9 i 20,8 kg/os./rok). Spoœród wszystkich krajów Wspólnoty, najmniej pomarañczy, podob- nie jak w przypadku winogron, spo¿ywano w Polsce (zaledwie 2,3 kg/os./rok). Polska, ze œrednim poziomem konsumpcji wynosz¹cym 19,7 kg/os./rok, w ogólnym zestawieniu spo¿ycia wszystkich owoców po³udniowych¹ zajê³a ostatnie miejsce. Znacznie lepiej prezentowa³a siê na tle innych krajów pod wzglêdem konsumpcji owoców jagodowych². Z rocznym spo¿yciem wynosz¹cym 10,5 kg/os., zajêliœmy bardzo wysokie, drugie miejsce, ustêpuj¹c jedynie Austrii. Pod wzglêdem spo¿y- cia poszczególnych gatunków owoców jagodowych, Polska uplasowa³a siê tak¿e na wysokich pozycjach. Pierwsze miejsce zajêliœmy w konsumpcji porzeczek i agrestu (4,7 kg/os./rok), dziewi¹te w spo¿yciu truskawek (5,5 kg/os./rok), natomiast dziesi¹te w konsumpcji malin (0,3 kg/os./rok).

W spo¿yciu warzyw, zarówno w ca³ej Unii Europejskiej, jak i w Polsce, wyró¿nia³y siê cztery gatunki: pomidory, kapusta, ogórki oraz marchew (tab. 3). Ich udzia³ w strukturze konsumpcji w naszym kraju i w ca³ej Wspólnocie przedstawia³ siê jednak nieco inaczej. We wszystkich krajach Unii w najwiêk- szych iloœciach spo¿ywano pomidory, stanowi¹ce 37,4% konsumowanych warzyw. Na kolejnych miej- scach uplasowa³y siê: kapusta (13,9%), cebula (11,7%) i marchew (11,3%). W Polsce dominuj¹cym gatunkiem by³a kapusta, która stanowi³a 33,3% spo¿ywanych warzyw. Nieznacznie mniejszy udzia³ w spo¿yciu odnotowano w przypadku marchwi (24,7%), natomiast cebula i pomidory uplasowa³y siê w strukturze konsumpcji warzyw na miejscach trzecim i czwartym, z udzia³ami wynosz¹cymi odpowiednio:

16,5 i 11,3%. Porównuj¹c strukturê spo¿ycia warzyw w naszym kraju i w ca³ej UE, warto podkreœliæ, ¿e udzia³ czterech wymienionych gatunków w spo¿yciu wszystkich warzyw w ca³ej Wspólnocie wyniós³ 74,3%, natomiast w Polsce 85,8%. Œwiadczy to jednoczeœnie o tym, ¿e odsetek konsumpcji pozosta³ych warzyw w naszym kraju by³ ni¿szy ni¿ w UE co z kolei wynika³o z mniejszej ró¿norodnoœci spo¿ywanych warzyw. W krajach UE-15 oraz UE-12, podobnie jak w ca³ej UE najwy¿sze spo¿ycie odnotowano w przypadku pomidorów, których udzia³ w strukturze wyniós³ odpowiednio 41,5 i 32,4% i jak mo¿na zauwa¿yæ szczególnie wysoki by³ w przypadku krajów „piêtnastki”. Ni¿szy udzia³ spo¿ycia tego gatun- ku w krajach UE-12 zbilansowany zosta³ natomiast wyraŸnie wy¿szym spo¿yciem kapusty (21%).

Podobnie, jak w przypadku owoców, tak¿e przy analizie warzyw badaniu poddano spo¿ycie poszczególnych gatunków (tab. 4). Najwiêkszy procent konsumowanych warzyw w ca³ej Wspól- nocie stanowi³y pomidory. Krajem zdecydowanie wyró¿niaj¹cym siê pod wzglêdem ich spo¿ycia by³a Grecja, gdzie œrednia roczna konsumpcja wynosi³a 126,7 kg/os. Na kolejnych pozycjach znalaz³y siê równie¿ kraje Europy Po³udniowej, takie jak: W³ochy, Malta, Cypr, Rumunia, Hiszpania, Portugalia i Bu³garia. We wszystkich tych pañstwach iloœæ konsumowanych pomidorów przekroczy³a œredni¹ unijn¹, (31 kg/os./rok). Polska z poziomem spo¿ycia tego gatunku – 9,8 kg/os./rok, zajê³a bardzo odleg³e, przedostatnie miejsce. Jak przedstawiono w strukturze spo¿ycia, to nie pomidory by³y w naszym kraju dominuj¹cym gatunkiem, lecz kapusta. W strukturze konsumpcji warzyw w ca³ej UE kapusta by³a natomiast drugim spo¿ywanym w najwiêkszych iloœciach warzywem. Najwy¿sz¹ konsumpcjê odnoto- wano w nowych krajach cz³onkowskich, w których œrednia wynios³a 17,7 kg/os./rok i znacz¹co prze- wy¿szy³a wynik z krajów UE-15, gdzie przeciêtny obywatel spo¿ywa³ 6,7 kg kapusty/rok. Najwiêksze iloœci tego warzywa konsumowano w Rumunii, na Litwie, w Polsce, na £otwie oraz na S³owacji.

W ca³ej Unii Europejskiej cebula by³a trzecim co do wielkoœci konsumpcji warzywem.. Najwiêksze jej spo¿ycie odnotowano w takich krajach Europy Po³udniowej, jak: Grecja, Rumunia, Hiszpania i Malta. Œredni poziom konsumpcji cebuli przekroczy³ tam 15 kg/os./rok. Polska z wynikiem 14,4 kg/os./

rok uplasowa³a siê na 5 miejscu. Jeszcze wy¿sze, drugie miejsce, Polska zajê³a pod wzglêdem kon- sumpcji marchwi, która po kapuœcie, by³a drugim warzywem spo¿ywanym w najwiêkszych iloœciach.

Belgia z rocznym spo¿yciem wynosz¹cym 31,6 kg/os. by³a jedynym europejskim krajem, w którym konsumuje siê wiêksze iloœci marchwi. W Polsce konsumowano œrednio o 10 kg mniej tego warzywa ni¿ w przoduj¹cej Belgii. Nasz kraj wyprzedzi³ natomiast takie kraje, jak: Litwa i Portugalia.

1 Zaliczono tu ananasy, banany, cytryny, grejpfruty, pomarañcze i winogrona.

2 Zaliczono tu maliny, porzeczki i agrest oraz maliny.

Wnioski

1. Najwiêcej owoców we wszystkich krajach Unii Europejskiej spo¿ywali Luksemburczycy, prze- ciêtnie – 256,7 kg/os./rok, natomiast najwy¿sz¹ konsumpcjê warzyw odnotowano w Grecji – 204,1 kg/os./rok.

2. Wiêcej owoców spo¿ywali mieszkañcy krajów UE-15, gdzie przeciêtny poziom konsumpcji wyniós³ 135 kg/os./rok. W krajach UE-12 œrednie spo¿ycie kszta³towa³o siê na poziomie 78,1 kg/

os./rok. Œrednie spo¿ycie warzyw w „starych” i „nowych” pañstwach cz³onkowskich by³o porównywalne i wynios³o ok. 83 kg/os./rok.

3. Poziom konsumpcji owoców w Polsce (54,1 kg/os./rok) by³ jednym z najni¿szych we Wspólno- cie. Du¿o wy¿sze na tle innych pañstw by³o spo¿ycie warzyw (87,4 kg/os./rok). Pod wzglêdem wielkoœci konsumpcji owoców Polska uplasowa³a siê bowiem na 25. miejscu, natomiast pod wzglêdem spo¿ycia warzyw zajê³a miejsce 10.

4. Polska wyró¿nia³a siê na tle innych krajów Unii Europejskiej w spo¿yciu owoców jagodowych, plasuj¹c siê na 2. miejscu. Przeciêtny mieszkaniec naszego kraju konsumowa³ 10,5 kg tych owoców rocznie. Szczególne znaczenie mia³o spo¿ycie porzeczek i agrestu (4,7 kg/os./rok), których Polacy konsumowali najwiêcej spoœród wszystkich krajów Unii Europejskiej. Niski poziom spo¿ycia (19,7 kg/os./rok) i ostatnie miejsce Polski wœród wszystkich pañstw Wspól- noty odnotowano w przypadku konsumpcji owoców po³udniowych. W spo¿yciu poszczegól- nych gatunków warzyw Polska zajê³a czo³owe miejsca w konsumpcji marchwi (2. pozycja – 21,6 kg/os./rok) i kapusty (3. pozycja – 29,2 kg/os./rok).

5. W strukturze spo¿ycia owoców w Unii Europejskiej dominowa³y winogrona (42,8%), jab³ka (17,3%) i pomarañcze (11,5%). Wœród warzyw najwiêkszy odsetek stanowi³a konsumpcja pomi- dorów (37,4%), kapusty (13,9%), cebuli (11,7%) i marchwi (11,3%).

6. W krajach UE-15 i UE-12, podobnie jak w ca³ej Unii Europejskiej w strukturze spo¿ycia owoców najwiêkszy udzia³ mia³y winogrona (odpowiednio 44,2 i 39,6%), natomiast w Polsce dominowa-

³y jab³ka (39,4%). W strukturze spo¿ycia warzyw zarówno w pañstwach UE-15, jak i w krajach UE-12 najwiêkszy odsetek przypad³ na konsumpcjê pomidorów (odpowiednio 41,5 i 32,4%).

Inaczej sytuacja kszta³towa³a siê w Polsce, gdzie najwiêcej spo¿ywano kapusty (33,3%).

Literatura

Adamczyk G. 2002: Wybrane aspekty zachowañ konsumpcyjnych i wzorców spo¿ycia ¿ywnoœci w polskich gospodarstwach domowych w latach dziewiêædziesi¹tych. Roczniki AR w Poznaniu, Poznañ.

Filipiak T. 2006: Produkcja oraz spo¿ycie owoców w Polsce. Roczniki Naukowe SERiA, t. VIII, z. 3, s. 33-37.

Flis K., Konaszewska W. 2006: Podstawy ¿ywienia cz³owieka. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warsza- wa [http://faostat.fao.org].

Koz³owska-Wojciechowska M. 1989: Podstawy fizjologii ¿ywienia. PAN, Warszawa.

£uczka-Baku³a W. 1995: Uwarunkowania produkcji i konsumpcji ¿ywnoœci ekologicznej. Wyd. Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznañ, s. 175.

Summary

The article presents results of comparative study of fruits and vegetables consumption in Poland with their consumption in another European Union countries. Especially were studied the level and structure of consumption.

Adres do korespondencji:

dr Karolina J¹der Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Katedra Ekonomiki Przedsiêbiorstw Agrobiznesu ul. Wojska Polskiego 28, 60-637 Poznañ tel. (0 61) 848 71 19, e-mail: jader@up.poznan.pl