Strategia zarządzania projektami z zakresu środków transportu szynowego

POJAZDY S ZY N O W E N O W Y CH G EN ER A C JI ’99 T R A N SPO R T z. 35, nr kol. 1415

Emil CEG IELNY , H enryk K U LIK O W SKI, Adam TU LEC KI Instytut Pojazdów Szynow ych, Politechnika Krakow ska

STRATEGIA ZARZĄDZANIA PROJEKTAMI Z ZAKRESU ŚRODKÓW TRANSPORTU SZYNOWEGO

S treszczen ie. Podczas wieloletniej realizacji projektów celowych Komitetu Badań N aukow ych KBN Instytut Pojazdów Szynow ych dopracow ał się własnej m etodologii oraz strategii zarządzania (kierow ania) projektam i. Praca zawiera w ybrane problem y z tego zakresu, zw racając szczególną uw agę na rozpatryw anie i analizę projektu ja k o określonego przedsięw zięcia rozw ojow ego odpow iadają­

cego standardom m iędzynarodow ym .

PROJECT MANAGEMENT STRATEGY RELATED TO RAIL TRANSPORT VEHICLES

S u m m a ry . O w ing to m any year experience gained upon im plem entation of projects assigned by the C om m ittee for Scientific Research, the Institute o f Rail Vehicles has developed its own m ethodology and strategy in project m anagem ent.

This paper deals w ith selected problem s o f project m anagem ent with special con­

sideration o f analysing projects as certain developm ental undertakings m eeting international standards.

1. W PR O W A D ZEN IE

U kierunkow ana na potrzeby klienta gospodarka rynkow a staw ia określone w ym agania dla realizacji projektów rów nież na etapie badaw czo-rozw ojow ym . Przeprow adzone w tedy prace studialne, opracow ana dokum entacja konstrukcyjna dla budow y prototypu, jego badania ho­

m ologacyjne i eksploatacyjne są podstaw ą do podjęcia etapu w drożeniow ego projektu.

Szczególnie w ażne je st studium przedinw estycyjne tzw. feasibility study, które stanowi pod­

staw ę decyzji przeniesienia koncepcji projektu w fazę realizacji [1],

P ow yższe zasady są istotne rów nież dla środków transportu szynow ego, które zaliczane są do złożonych obiektów technicznych o dużych nakładach inwestycyjnych. N ie są one objęte tzw. badaniam i podstaw ow ym i; należą do badań stosow anych, tj. m ających sprecyzow any cel praktyczny o charakterze w drożeniowym .

Instytut Pojazdów Szynow ych Politechniki K rakow skiej, m ający rozbudow aną współpracą z jednostkam i przem ysłow ym i, zainicjow ał z nimi przed kilku laty realizacją tzw. projektów celowych dofinansow anych ze środków K om itetu Badań N aukow ych. W ich w yniku po­

wstało w iele now oczesnych rozw iązań konstrukcyjnych, zw łaszcza z zakresu w agonów tow a­

rowych, które przygotow yw ane są do podjęcia produkcji lub też znajdują sią na etapie badań hom ologacyjnych i eksploatacyjnych. Z dobyte dośw iadczenie pozw oliło na dopracowanie sią w łasnej m etodologii oraz strategii zarządzania projektam i. O dpowiada ona standardom m ię­

dzynarodowym z zakresu realizacji przedsięw zięć rozw ojow ych, uw zględniając ocenę efek­

tywności oraz m ożliw ość finansow ania przedsięw zięcia w fazie inwestycyjnej i operacyjnej.

2. PROJEKT JA K O PR ZED SIĘW ZIĘC IE RO ZW O JO W E

Pozycja firm y na rynku nie zależy tylko od sprawności zarządzania, ale również od podej­

m owanych przedsięw zięć dotyczących rozw oju, m odernizacji, strategii finansow ej. Przez pojęcie przedsięw zięcia należy tutaj rozum ieć zbiór w szystkich działań podejm ow anych dla realizacji określonego celu, którym najczęściej je st rozwój przedsiębiorstwa. Plan realizacji tych działań w raz z odpow iednim i dokum entam i, opracowaniam i studialnym i i badaniam i stanowi podstaw ę projektu.

W ogólności przedsięw zięcia, a tym samym projekty m ożna podzielić na [2]:

• odtw orzeniow e, dotyczące zastępow ania zużytych lub przestarzałych urządzeń nowym i,

• m odernizacyjne,

• innow acyjne, m odyfikacje w ytw arzanych w yrobów ,

• rozw ojow e, których celem je st zw iększenie potencjału produkcyjnego lub też w drożenia nowych w yrobów,

Rys. 1. Fazy cyklu projektu Fig. 1. Stages of project cycle

• strategiczne, o charakterze defensyw nym , defensyw no-ofensyw nym i ofensyw nym ,

• dotyczące ustroju społecznego,

• dotyczące interesu publicznego.

W przypadku środków transportu szynow ego w w iększości mam y do czynienia z projek­

tami rozwojow ym i, których rozwój od w stępnego pom ysłu do ich eksploatacji został sche­

matycznie przedstaw iony na rys. 1. O bejm uje on trzy fazy: przedinw estycyjną, inw estycyjną i operacyjną. K ażda z nich zaw iera etapy obejm ujące zarówno działania konsultingow e, ja k i inwestycyjne oraz produkcyjne.

N ależy podkreślić istotną rolę fazy przedinw estycyjnej, zawierającej badania m arketingo­

we, analizy techniczne, finansow e i ekonom iczne, która w zasadzie daje podstaw ę do podjęcia decyzji i decyduje o sukcesie podjętego przedsięwzięcia.

3. M ETO D O LO G IA REA LIZA C JI PRO JEKTU

Postęp techniczny zw iązany z unow ocześnianiem technologii, w prow adzanie w transpor­

cie nowych m etod przew ozow ych, szczególnie w transporcie kom binow anym , w ym agają realizacji projektów dotyczących konstrukcji środków transportowych o korzystnych w łasno­

ściach użytkowych. W prow adzenie na rynek transportow y nowej konstrukcji środka trans­

portowego je st przedsięw zięciem o stosunkow o długim okresie realizacji, w ynoszącym zw y­

kle od 2 do 3 lat. W przypadku konstrukcji standardow ych okres ten m oże być znacznie skró­

cony, w ów czas w ytw órca m oże uruchom ić produkcję znacznie szybciej, bo ju ż w przeciągu około 1 roku. N a rys. 2 podano ogólne etapy prac nad now ą konstrukcją środka transportow e­

go. O ile opracow anie dokum entacji konstrukcyjnej polega na w ykorzystaniu nowoczesnych

Studium możliwości ." I

S tu d iu m fe asib ility

badania rynkowe strategia marketingowa

ocena efektywności i — Raport oceniający

Założenia techniczne I--- ----

D o k u m e n ta c ja k o n stru k c y jn a

I

B u d o w a p rototyp u

I

B a d a n ia h o m o lo g a c yjn e

~ " I

----

B a d a n ia e k sp lo a ta c y jn e

I

O cena

Rys. 2. Etapy prac nad nową konstrukcją środka transportowego Fig. 2. Stages of work on new transport vehicle structure

Pomysł, zapytanie ofertowe, zamówienie lub kontynuacja

produkcji

i ...

Dotychczasowy trend produkcji i sprzedaży

I

P ostęp tech n iczn y , s u b s ty tu - 1 cja, in ży n ieria m ateriało w a |

B a d a n i e i p r o g n o z o w a n ie 1 ___

p o p y tu

Z a m ia ry głów nych odb io rcó w

S eg m en tacja i bad an ie w az- 1

n iejszych seg m en tó w B a d a n ie r y n k u i j e g o w y n ik i I - * — B adanie zam iarów konkurencji

1

K o n su ltacje i n eg o cjacje 1 S p r e c y z o w a n ie te c h n ik i 1 ^ K orekty w y n ik ające z s y g n a -1 tech n iczn e z o d b io rcam i 1 w y tw a r z a n ia łów- „m ark etin g u z ak u p ó w " I

Ustalenie strategii marketingowej

K atalogi, cen n ik i, in fo rm a- |

tory, o g ran ic z o n a rek la m a | - K ontakty z g łów nym i o d b io r­

cam i (public relations)

T arg i i w ystaw y

M A R K E T I N G - M IX

- W ysoka jak o ść p ro duktu

Im ienne o ferty - E lastyczność tech n iczn a

O rg an izacja d o sta w (ela- L styczność o rg an iz a cy jn a ) 1

U m iejętn e n egocjacje cenow e

Wybór kanałów dystrybucji

Image firmy

Rys. 3. Podstawowe etapy działań marketingowych producenta środków transportowych [3]

Fig. 3. Basic stages in marketing activities of transport vehicles producers

m etod projektow ania, budow a prototypu w ym aga okresu czasu od 5 do 6 m iesięcy, to badania hom ologacyjne i eksploatacyjne m o g ą być zrealizow ane w przeciągu od 1 do 1,5 roku.

Przedsiębiorstw o zajm ujące się produkcją i sprzedażą środków transportow ych pow inno wypracow ać odpow iednią strategię m arketingow ą będącą reakcją na postaw ione sobie zada­

nia. Strategię m arketingow ą należy opracow ać nie tylko w sytuacjach zagrożeń, lecz także w firm ach m ających d oskonalą pozycję na rynku i sytuację finansową. N a rys. 3 przedstaw iono zasadnicze etapy działań m arketingow ych podejm owanych przez producenta środków trans­

portow ych, które rów nież nierozerw alnie w iążą się z przedstaw ionym i na rys. 2 etapam i prac nad now ą konstrukcją środka transportow ego.

Zasadnicze strategie działań m arketingow ych to strategie:

• rozw oju, ukierunkow ane n a uzyskanie w zrostu produkcji środków transportow ych,

• zachow ania osiągniętej pozycji i jej utrzym ania lub ograniczenia,

• selektywnego rozw oju, a w ięc rozw oju określonych w yrobów i w ycofyw ania się z innych.

4. ZA R ZĄ D ZA N IE PR O JEK TEM

K oncepcją zarządzania projektem , obejm ującą wszystkie cykle życia środka transportow e­

go z uw zględnieniem logistycznie zorientow anego podejścia „concurrent engineering” przed­

stawiono na rys. 4. F ilozofia „concurrent engineering” określana je st ja k o system atyczne i zintegrow ane podejście do tw orzenia i transform acji dóbr fizycznych z uw zględnieniem pro­

cesów' następujących po fazie ich projektow ania, w łączając w to w ytw arzanie, eksploatację i recyrkulacją [4,5].

Rys. 4. Zarządzanie projektem z wykorzystaniem technik „concurrent engineering" i obszary ich zastosowania Fig. 4. Project management concept ulilising concurrent engineering methods

D efiniow anie produktu dokonyw ane je st na początku cyklu projektow ania m etodam i m ar­

ketingow ym i, a następnie opis ten transform ow any je st szczegółow o na opis techniczny. D o­

konyw ana je s t identyfikacja zadań i celów , jakie ma spełniać projektow any produkt oraz określenie istotnych atrybutów je g o cyklu życia (DFV), które są następnie w prow adzane do procesów projektow ania (Q FD ). W dalszym definiow aniu produktu, które odbyw a się ju ż na drodze ustalenia konkretnych w łasności konstrukcyjno-technologicznych, istotną rolę spełnia

analiza potencjalnych błędów i ich następstw (FM EA) oraz projektow anie dla wytw arzania i m ontażu (DFM A).

Korzyści w ynikające z techniki „concurrent engineering” m ożna m aksym alizow ać poprzez zastosow anie kom puterow o w spom aganego projektowania i w ytw arzania (CA D /CA M ). Przy­

czynia się ono bow iem , poprzez zastosow anie wspólnej bazy danych, do szybkiego, w szcze­

gólności autom atycznego, opracow ania technologii, oprzyrządow ania i analizy kosztów.

Do istotnych elem entów przedstawionej koncepcji zarządzania projektem należy również jakość w yrobu, której zapew nienie nie ogranicza się tylko do sterow ania jak o ścią produkcji,

ale rozpoczyna się ju ż podczas tworzenia koncepcji produktu.

W ykorzystanie w dziedzinie planowania i sterow ania produkcją system ów zarządzania (M PR I, M PR II) um ożliw ia szybkie i dokładne zaspokojenie potrzeb klientów , szybkie re­

agowanie na zm iany konstrukcyjne i technologiczne oraz ścisłe sterow anie zapasam i i pro­

dukcją w toku. System y te spełniają zatem w ym ogi systemu zarządzania produkcją w spółcze­

snego przedsiębiorstw a w gospodarce rynkowej.

5. PRZY KŁA D Y R EA L IZ A C JI PROJEKTÓ W

W latach 1995-1998 Instytut Pojazdów Szynowych, przy w spółpracy z K om itetem Badań Naukow ych i krajow ym i podm iotam i gospodarczym i, podjął realizacją pięciu projektów, w tym trzy z nich dotyczą bezpośrednio środków transportu szynowego. S ą to dw a projekty w a­

gonów cystern 911 Ra i 455R oraz jeden projekt w agonu sam ow yładow czego 439V.

W agon cysterna typu 91 IR a przeznaczony jest do przewozu produktów naftowych na ko­

lejach W NP oraz UIC w system ie przewozów przestaw czych, polegającym na wym ianie wózków. W agon spełnia europejskie w ym agania bezpieczeństw a i jakości przewozów, ochrony środow iska oraz utrzym ania. Dzięki zastosow aniu znorm alizow anych i zunifikow a­

nych zespołów przew idziany je st do eksploatacji zarówno w przew ozach całopociągowych, ja k i w agonow ych. O pracow ana konstrukcja je st pewnym w zorcem , na bazie którego m ogą

pow stać w agony o innym przeznaczeniu (wagony kryte, platform y itp.).

W agon sam ow yładow czy typu 43 9V przeznaczony je st do przew ozu m ateriałów sypkich luzem, takich, jak : m ocznik, saletra am onowa, siarczan am onu, polifoska lub zboża. Załadu­

nek wagonu dokonyw any je s t przez dach odchylny otw ierany z pom ostu, natom iast rozładu­

nek przez 8 luków rozładunkow ych zarówno na boki, ja k i na m iędzytorze. W agon charakte­

ryzuje się niską m asą w łasną, co w pływ a korzystnie na jego param etry eksploatacyjne.

W agon cysterna typu 455R przeznaczony jest do przewozu gazów skroplonych propan- butan. Zapew nia on w y so k ą ja k o ść przewozów, głów nie w zakresie bezpieczeństw a i ekolo­

gii. Spełnienie w arunków bezpieczeństw a osiągnięto m iędzy innymi poprzez zastosow anie nowoczesnego osprzętu, praktycznie elim inującego m ożliw ość pow staw ania nieszczelności i w ycieku przew ożonego ładunku.

6. POD SU M O W A N IE

Z aprezentow ana strategia zarządzania projektami z zakresu środków transportu szynowego je st podsum ow aniem dośw iadczeń zdobytych w trakcie realizow anych tzw. projektów celo­

w ych przy w spółpracy z krajow ym i podm iotam i gospodarczym i, a dofinansow anych ze środ­

ków K om itetu B adań N aukow ych. Odpow iada ona standardom m iędzynarodow ym realizacji przedsięw zięć rozw ojow ych, uw zględniając ocenę efektyw ności oraz m ożliw ość finansow a­

nia przedsięw zięcia w fazie inwestycyjnej i operacyjnej. W ynikiem realizacji tej strategii jest opracowanie w ielu now oczesnych rozw iązań konstrukcyjnych w agonów , które obecnie przy­

gotow yw ane są do podjęcia produkcji lub też znajdują się na etapie badań hom ologacyjnych i eksploatacyjnych.

LITER A TU RA

1. Behrens W ., H aw ranek P.M .: Poradnik przygotow ania studiów feasibility. UNIDO , 1993.

2. Gram illat A.: Selection et contrôle des investissem ents. Les Editions d ’O rganisation. Paris 1972.

3. W ojciechow ski T.: M arketing i logistyka na rynku środków produkcji. PW E, W arszawa 1995.

4. K orzeń Z.: T he consum er and the internal market. W yd. K omisji G ospodarczej EWG, B ruksela 1993.

5. Haug E. (ed.): C oncurrent engineering o f mechanical system s. Proceedings o f the First Annual S ym posium on M echanical System Design in Concurrent Engineering Environ­

ment, The U niversity o f Iowa Press, Iowa City 1989.

6. K usiak A ., Szczerbicki E.: Evalcon - a system for evaluation o f concurrency in engineer­

ing design. M anufacturing and A utom ation System s, Academ ic Press, New York, 1991.

Recenzent: D r hab.inż. Marek Sitarz Prof. Politechniki Śląskiej

A bstract

This paper includes selected problem s concerning project m anagem ent in the scope of rail transport vehicles. Special attention is paid to consideration and analysis o f projects as certain developm ental undertakings m eeting international standards. Stages and m ethodology of project im plem entation and principles o f project m anagem ent applying concurrent engineer­

ing as w ell as selected exam ples o f rail transport vehicles projects designed by the Institute of Rail Vehicles o f T echnical U niversity in Cracow have been presented have been discussed.