Rola informatyki w naukach ekonomicznych i społecznych

(1)

(2)

Rola informatyki w naukach ekonomicznych i społecznych

Innowacje i implikacje interdyscyplinarne

The Role of Informatics in Economic and Social Sciences

Innovations and Interdisciplinary Implications

redakcja ZBIGNIEW E. ZIELIŃSKI

Wydawnictwo Wyższej Szkoły Handlowej

Kielce 2013

(3)

Publikacja wydrukowana została zgodnie z materiałem dostarczonym przez Autorów. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za treść, formę i styl artykułów.

Komitet Naukowy

prof. dr hab. Janusz Lewandowski prof. dr hab. Krzysztof Grysa

dr hab. Wiesław Dziubdziela, prof. WSH

Redaktor Naczelny

prof. zw. dr hab. Tadeusz Grabiński

Redaktor Recenzji

prof. nadzw. dr hab. Inż. Wacław Gierulski

Recenzenci

prof. zw. dr hab. Tadeusz Grabiński prof. nadzw. dr hab. inż. Wacław Gierulski prof. nadzw. dr hab. Agnieszka Baruk prof. dr hab. Wiesław Dziubdziela dr hab. Grzegorz Kończak, prof. UE dr hab inż. Radosław Wolniak dr inż. Zbigniew Lis

dr inż. Edward Wiszniowski dr inż. Arkadiusz Piwowar dr Małgorzata Paszkowska dr Paulina Forma

dr Grzegorz Wilk‐Jakubowski dr Dariusz Żak

dr Michał Adam Leśniewski dr Anna Pachowicz dr Katarzyna Kopecka‐Piech dr Mirosław Moroz dr Tomasz Wójcik

Redakcja

dr Zbigniew E. Zieliński mgr inż. Jarosław Kościelecki mgr Katarzyna Baziuk mgr inż. Artur Janus mgr Katarzyna Pakaszewska mgr Tatiana Konopka mgr Piotr Sidor

Wydawca publikacji

Wyższa Szkoła Handlowa im. B. Markowskiego w Kielcach

Projekt „PITWIN – Portal innowacyjnego Transferu Wiedzy w Nauce”

ul. Peryferyjna 15 25‐562 Kielce www.pitwin.edu.pl biuro@pitwin.edu.pl

ISSN 2081‐478X Nakład 400 egz.

Publikacja została wydana w ramach realizacji projektu „PITWIN – Portal Innowacyjnego Transferu Wiedzy w Nauce”. Publikacja jest współfinansowana przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Publikacja jest dystrybuowana bezpłatnie dla osób, które zarejestrują się na stronie internetowej

projektu www.pitwin.edu.pl (dostępna także w wersji elektronicznej).

(4)

Spis treści

Wstęp ... 5 Introduction ... 6

Część I – Technologie informacyjne

E‐learning

1. dr inż. Marlena Plebańska ‐ E‐learning w przedsiębiorstwie i jego otoczeniu ... 11 2. mgr Olga Łodyga ‐ Wykorzystanie platformy e‐learningowej do pracy zespołowej ... 22 3. mgr Izabela Maleńczyk ‐ Authoring Tool w komercyjnych

platformach e‐learningowych ‐ case study ... 31

Nowe technologie informacyjne

4. dr Mirosław Moroz ‐ Rozwiązania mobilne nowym impulsem prorozwojowym

dla handlu internetowego ... 40

Część II – Ekonomia i nauki społeczne

Ekonomia

5. dr Bogumiła Smolorz ‐ Stan realizacji zrównoważonego rozwoju w Polsce

na tle krajów Unii Europejskiej ... 51 6. mgr Krzysztof Kalemba ‐ Zalety i wady systemów franczyzowych

w handlu detalicznym ... 64 7. mgr Hanna Soroka‐Potrzebna ‐ Analiza przeżywalności nowopowstałych

przedsiębiorstw w latach 2002‐2010 ... 73 8. mgr Bogdan Kurysia ‐ Reforma gospodarcza w Niemczech

w latach 1948‐1950 ... 82 9. Magdalena Mulawa ‐ Fundusz stabilizacyjny w świetle nowelizacji ustawy

o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym ... 87 10. mgr Agata Gniadkowska‐Szymańska ‐ Istota kosztów agencji ‐ konflikty

pomiędzy zarządzającymi przedsiębiorstwem a dostawcami kapitału ... 93 11. mgr Agata Gniadkowska‐Szymańska ‐ Od czego zależy płynność

na rynku giełdowym? ... 103 12. mgr Sebastian Chmielewski ‐ Istota i przebieg procesów umiędzynarodowienia

gospodarki ... 112 13. mgr Justyna Karkoszka ‐ Koncepcje regionalnych systemów innowacyjnych ... 128 14. Martyna Ostrowska ‐ Finansjalizacja – zarys problematyki ... 136 15. dr Sławomir Pastuszka ‐ Działania promocyjne samorządu województwa

świętokrzyskiego jako sposób wspierania rozwoju regionu ... 144 16. dr Bożena Kaczmarska, inż. Aleksandra Sulerz ‐ Ocena innowacyjności

przedsiębiorstw informatycznych ... 155

Analizy ilościowe

17. mgr Przemysław Jaśko ‐ Analiza kształtowania się wartości indeksu naukometrycznego g Egghego z wykorzystaniem

modeli zmiennej licznikowej ... 166 18. mgr Małgorzata Krzciuk, dr Tomasz Żądło ‐ O testach istotności

parametrów liniowych modeli mieszanych w badaniach wielookresowych

w pakiecie R ... 197 19. Magda Anna Marek ‐ Wykorzystanie ekonometrycznego

modelu klasycznej funkcji regresji liniowej do przeprowadzenia

analiz ilościowych w naukach ekonomicznych ... 214

(5)

20. dr Danuta Rozpędowska‐Matraszek ‐ Model panelowy Berzega – analiza zmian zatrudnienia lekarzy specjalistów w publicznej opiece

zdrowotnej w przekroju województw ... 221 21. mgr Marcin Krawczyk ‐ Oszustwa księgowe i ich wpływ

na rewizję finansową ... 232 22. mgr Łukasz Klimczak ‐ Wpływ średniej ważonej stawki celnej na

wartość eksportu krajów Bałkanów Zachodnich w latach 1995 – 2011 ... 242 23. dr Przemysław Kowalik ‐ Minimalizacja kosztu mieszanek

komponentów dostępnych w opakowaniach o ustalonych pojemnościach ... 251 24. mgr Patrycja Jędrzejewska, dr Adam Kiersztyn, mgr Miłosz Jarzyński ‐ Koncepcja

zastosowania metod analizy ryzyka w badaniu zagrożeń środowiskowych ... 260 25. dr Tomasz Misiak ‐ Kluczowe czynniki zróżnicowania płac realnych brutto

w województwie podkarpackim ... 274

Zarządzanie

26. Martyna Rysińska ‐ Znaczenie zarządzania talentami ‐ istota i egzemplifikacje ... 286 27. Artur Maik, Martyna Dębska ‐ Zarządzanie wartością klienta

w ING Banku Śląskim ... 293 28. dr Leszek Michalczyk ‐ Wdrożenie systemu ERP dla celów

controllingu sprzedaży ... 298 29. Patrycja Michalska ‐ Zintegrowany CRM – narzędzie kreowania

strategicznych więzi z klientami ... 309 30. mgr Maciej Głuch ‐ Non‐Wage Types of Motivation – Selected Issues ... 317

Marketing

31. Marcin Banaszek ‐ Specyfika badań marketingowych

na rynku międzynarodowym ... 328 32. mgr Magdalena Faracik‐Nowak ‐ Facebook – narzędzie rozrywki

czy politycznej agitacji? ... 338 33. mgr inż. Paweł Kupczak ‐ Rozwój Internetu a rynek reklamy internetowej

w Polsce – stan obecny i perspektywy ... 346

Nauki społeczne

34. mgr Maciej Głuch ‐ Rola humanizacji w kształtowaniu

procesów pracy – ujęcie teoretyczne ... 353 35. Martyna Dębska ‐ Nowoczesne narzędzia terapeutyczne

w fizjoterapii elektrycznej ... 366 36. Małgorzata Furmankiewicz, Piotr Ziuziański ‐ Internet jako źródło danych

epidemiologicznych ... 371 37. mgr Katarzyna Anna Kowalik ‐ (Nie)moralna propozycja‐ czyli obraz

instytucji małżeństwa w XXI wieku... 381 38. mgr Ewa Morawiecka ‐ Fenomen „Mompreneurs” – w poszukiwaniu

równowagi między pracą a rodziną. Przegląd badań ... 398

Prawo

39. mgr Ewa Gidel‐Stefaniec ‐ Poszukiwanie osób zaginionych przez Internet oraz jego przydatność przy ustaleniu osób NN ... 407

Opinia ‐ prof. nadzw. dr hab. inż. Wacław Gierulski ... 419

(6)

Małgorzata Furmankiewicz, Piotr Ziuziański

371 Małgorzata Furmankiewicz^*, Piotr Ziuziański ^**

Internet jako źródło danych epidemiologicznych

Streszczenie: Monitorowanie zachorowalności wpisuje się w epidemiologię. Państwowe służby zobligowane są do gromadzenia i upubliczniania informacji dotyczących zachorowalności. Dzięki wykorzystaniu Internetu informacje te są łatwo dostępne dla Internauty. Ponadto istnieje wiele nieformalnych internetowych źródeł, które wzbogacają oficjalne informacje. Artykuł podejmuje tematykę map zdrowotnych, będących uzupełnieniem danych epidemiologicznych w Internecie.

Słowa kluczowe: mapa zdrowotna, e-zdrowie, OSOZ, dane epidemiologiczne 1. Wprowadzenie

Monitorowanie zachorowalności populacji pełni istotną funkcję w profilaktyce zdrowotnej.

Dotyczy to szczególnie śledzenia zjawisk epidemiologicznych oraz związanych z nimi podejmowanych działań zapobiegawczych. Niniejszy artykuł wprowadza w problematykę internetowych map zdrowotnych, wskazujących strefy zwiększonego ryzyka zachorowalności na określone jednostki chorobowe. Jego głównym celem jest natomiast wykazanie możliwości Internetu w kontekście jego wykorzystania zarówno przez wyspecjalizowane jednostki administracji zdrowia publicznego dla zapobiegania rozprzestrzeniania się chorób zakaźnych, jak i przez typowego użytkownika sieci Internet.

2. Rola instytutów epidemiologicznych

Z etymologicznego punktu widzenia epidemiologia to złożenie trzech greckich słów (epi - na, nad; demos - ludność; logos - nauka). Można zatem wywnioskować iż jest to nauka, której przedmiotem badań są czynniki oddziaływujące na stan ludności i jej zdrowie. Precyzując, jest to dyscyplina medyczna zajmująca się badaniem wpływu rozmaitych determinant i warunków środowiskowych na częstość występowania i szerzenie się zarówno chorób zakaźnych jak i niezakaźnych lub ogólnie różnych stanów fizjologicznych ludności¹. Zapobieganie chorobom odbywa się m. in. dzięki szczepieniom ochronnym, ale także dzięki promocji zdrowia czy poprzez

* Autorka posiada tytuł zawodowy licencjat uzyskany na Uniwersytecie Ekonomicznym w Katowicach na Wydziale Informatyki i Komunikacji na kierunku Informatyka i Ekonometria – specjalność Inżynieria Systemów Informatycznych Zarządzania oraz tytuł zawodowy licencjat uzyskany na Uniwersytecie Ekonomicznym w Katowicach na Wydziale Informatyki i Komunikacji na kierunku Informatyka – specjalność Bazy danych i hurtownie danych. Jest studentką studiów stacjonarnych drugiego stopnia kierunku Informatyka i Ekonometria na Wydziale Informatyki i Komunikacji w Katowicach. Należy do Koła Naukowego „Scientia Ingenium” przy Katedrze Inżynierii Wiedzy Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach.

** Autor posiada tytuł zawodowy licencjat uzyskany na Uniwersytecie Ekonomicznym w Katowicach na Wydziale Zarządzania na kierunku Informatyka i Ekonometria – specjalność Ekonometria i Statystyka oraz tytuł zawodowy licencjat uzyskany na Uniwersytecie Ekonomicznym w Katowicach na Wydziale Informatyki i Komunikacji na kierunku Informatyka – specjalność Bazy danych i hurtownie danych. Jest studentem studiów stacjonarnych drugiego stopnia kierunku Informatyka i Ekonometria na Wydziale Informatyki i Komunikacji w Katowicach. Jest członkiem Koła Naukowego „Scientia Ingenium” przy Katedrze Inżynierii Wiedzy Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach.

1 Jędrychowski W.: Epidemiologia – wprowadzenie i metody badań, Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa 1999, s.

11.

(7)

Internet jako źródło danych epidemiologicznych

372

wczesne rozpoznanie i leczenie². W związku z tym, niezwykle ważnym jest monitorowanie zakażeń, które pozwolą na przedsięwzięcie właściwych środków zaradczych przez odpowiednie służby.

System informacyjny w zdrowiu publicznym w Polsce składa się z czterech części:³

 Część I. kontrolowana przez resort zdrowia, Główny Inspektorat Sanitarny i wybrane instytuty naukowe Ministerstwa Zdrowia obejmująca systemy informacyjne dot. stanu zdrowia ludności, stanu sanitarnego, działalności zakładów opieki zdrowotnej, a także zagrożeń środowiskowych zdrowia, infrastruktury i zatrudnienia. Przepływ informacji w Inspekcji Sanitarnej został zaprezentowany na rysunku 1.

 Część II. systemy nadzorowane przez Główny Urząd Statystyczny (m. in. odnośnie umieralności, urodzeń), a także system informacyjny nadzorowany przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych dot. niezdolności do pracy.

 Część III. Systemy informacyjne kontrolowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia (w przeważającej części sprawozdawczość dot. świadczonych usług, ewidencja ubezpieczonych).

 Część IV. Badania okresowe lub ad hoc nieobjęte przepisami prawa (dot. najczęściej problematyki epidemiologicznej).

Rysunek 1. Przepływ informacji w Inspekcji Sanitarnej

Źródło: opracowanie własne na podstawie: Goryński P., Wojtyniak B.: Epidemiologia ... op. cit., s. 244

2 Tamże, s. 20.

3 Goryński P., Wojtyniak B.: Epidemiologia w skali makro - polityka państwa. System informacyjny w zdrowiu publicznym w Polsce [w:] Epidemiologia w zdrowiu publicznym, red. n. J. Bzdęga, A. Gębska-Kuczerowska, Wyd.

Lekarskie PZWL, Warszawa 2010, s. 234-235.

Poziom terenowy

Powiatowe i Graniczne Stacje Sanitarno- Epidemiologiczne

Poziom wojewódzki

Wojewódzkie Stacje Sanitarno- Epidemiologiczne

Poziom centralny

Główny Inspektorat Sanitarny

Instytut Medycyny Pracy Państwowy Zakład Higieny Instytutu Żywności i Żywienia

(8)

373

Warto zwrócić uwagę na to, że instytucje zajmujące się epidemiologią publikują różnego typu dane. Przykładowo Pracownia Monitorowania i Analizy Sytuacji Epidemiologicznej Zakładu Epidemiologii Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego udostępnia m. in. tzw. „Meldunki o zachorowaniach na choroby zakaźne, zakażeniach i zatruciach w Polsce” od 1996 r. w ujęciu dwutygodniowym, kwartalnym, półrocznym i rocznym⁴. W meldunkach zawarte są informacje odnośnie liczby zachorowań oraz zachorowalności na 100 tys. ludności w danym okresie czasu w porównaniu do poprzedniego okresu na daną jednostkę chorobową. Są one wysyłane do Zakładu Epidemiologii Państwowego Zakładu Higieny Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego przez Wojewódzkie Stacje Sanitarno-Epidemiologiczne⁵. Zgodnie z art. 27 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. z 2008 r. Nr 234 poz. 1570) lekarz lub felczer ma obowiązek zgłoszenia państwowemu powiatowemu (lub wojewódzkiemu) inspektorowi sanitarnemu lub innym podmiotom właściwym ze względu na rodzaj choroby zakaźnej, zakażenia lub zgonu z powodu choroby zakaźnej. Rysunek 1 prezentuje przepływ informacji w Inspekcji Sanitarnej – tym samym sposób powstawania meldunków. Oprócz wskazanych krajowych meldunków, należy podkreślić również, że także zagraniczne organizacje (np. Światowa Organizacja Zdrowia) udostępniają dane epidemiologiczne, np. na temat zakażenia wirusem HIV na świecie⁶.

Uzupełnieniem publikowanych danych mogą być inne nieformalne źródła dostępne w Internecie, co zostało przedstawione w kolejnych punktach.

3. Monitorowanie zachorowań na podstawie wyszukiwanych słów kluczowych na przykładzie Google Flu Trends

Aktywność Internautów monitorowana jest m. in. przez wyszukiwarki internetowe, które gromadzą informacje na temat wyszukiwanych słów. Najpopularniejsza z nich, Google (od 25.02.2013 r. do 3.03.2013 r. wg Gemius polscy internauci korzystający z Google stanowią 94,95%)⁷, oferuje program Google Flu Trends pozwalający na szacowanie liczby zachorowań na grypę na podstawie wyszukiwanych przez użytkowników na całym świecie haseł⁸. Rysunek 2 obrazuje mechanizm działania Google Flu Trends. Warto nadmienić, że wyniki pochodzące z Google Flu Trends zostały opublikowane przez magazyn Nature. Wskazano tam także, że algorytm nie jest doskonały i potrzebuje ciągłych modyfikacji, by najlepiej oddać rzeczywistość⁹. W Polsce narzędzie to jest dostępne od 2009 r.¹⁰.

4 http://www.pzh.gov.pl/oldpage/epimeld/index_p.html#01

5 http://www.pzh.gov.pl/oldpage/epimeld/2013/index_mp.html

6 http://apps.who.int/gho/data/node.main.620

7 http://www.ranking.pl/pl/rankings/search-engines-domains.html

8 Nadolny M.: Data economy - gospodarka oparta na danych, MGG Conferences Sp. z o.o., Warszawa 2012, s.

19.

9 Butler D.: When Google got flu wrong. „Nature” 2013, nr 494, s. 155-156.

10 Małek A.: Google Flu Trends rusza w Polsce, http://www.pcworld.pl/news/pdf/index/id/351100.

(9)

374

Rysunek 2. Idea Google Flu Trends

Źródło: opracowanie własne na podstawie: Jha A., Pilkington E.: Google predicts spread of flu using huge search data, http://www.guardian.co.uk/technology/2008/nov/12/google-flu-usa

Rysunek 3 przedstawia porównanie historycznych danych szacunkowych Google Flu Trends z danymi o zespole objawów grypopodobnych opublikowanych przez Europejską Sieć Nadzoru nad Grypą Europejskiego Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób¹¹.

Rysunek 3. Porównanie danych szacunkowych Google Flu Trends z danymi rzeczywistymi Źródło: http://www.google.org/flutrends/intl/pl/about/how.html

Na podstawie wykresu można stwierdzić, iż ilość zachorowań na grypę szacowanych przez Google jest zbliżona do danych rzeczywistych. Należy jednak pamiętać o tym, że nie ma gwarancji odnośnie prognoz oraz o tym, że wyszukiwanie danego hasła nie oznacza , że dana osoba jest chora. Samo wpisanie słowa kluczowego wykazuje jednak zainteresowanie tematem choroby, np.

wynikające z choroby członka rodziny, co wskazuje w pewien sposób na zwiększone nasilenie działania wirusa grypy.

Rysunek 4 prezentuje tendencje aktywności wirusa grypy na dzień 9.06.2013r. Odcień szarości danego państwa informuje o obecnej aktywności wirusa (kolor ciemnoszary – intensywna, kolor jasnoszary – minimalna).

11 http://www.google.org/flutrends/intl/pl/about/how.html

Problemy z oddychaniem

Objawy grypy

Gdzie kupić termometr

Google Flu Trends

Internauci: wpisywane słowa kluczowe

(10)

375 Rysunek 4. Google Flu Trends - tendencje aktywności wirusa grypy w dniu 09.06.2013

Źródło: http://www.google.org/flutrends/

Dla danego kraju (w niektórych przypadkach także dla poszczególnych jednostek terytorialnych kraju, takich jak stan, czy województwo) możliwe jest wyświetlenie wykresów liniowych dla wybranego okresu w porównaniu do roku ubiegłego. Ponadto analiza danych możliwa jest dla każdego zainteresowanego dzięki możliwości pobrania danych tygodniowych od września 2004 r.¹². Model analityczny Google, w porównaniu do tradycyjnych systemów wykorzystywanych przez stacje epidemiologiczne, potrafi przewidzieć aktywność wirusa grypy w danej lokalizacji nawet na dwa tygodnie wcześniej¹³. Oprócz Flu Trends Google oferuje także Dengue Trends, czyli program badania tendencji rozprzestrzeniania się wirusa dengi na świecie¹⁴. Google „na razie” nie zamierza wzbogacać programu o inne choroby¹⁵. Dane odnośnie tendencji aktywności wirusa grypy dostępne są dla 29 krajów świata¹⁶, a wirusa Dengi dla 10 krajów¹⁷. 4. Monitowanie zachorowań z wykorzystaniem mediów społecznościowych na

przykładzie Sickweather.com

Zachorowalność można śledzić także wykorzystując media społecznościowe. Mechanizm podobny jest do analizy wpisywanych słów kluczowych w wyszukiwarkę internetową.

Przykładowym portalem działającym w ten sposób jest Sickweather.com. Portal działa w oparciu o serwisy społecznościowe tj. Facebook.com czy Twitter.com. Jego istota polega na analizie publikowanych treści, które są publiczne i zawierają informacje o lokalizacji (muszą spełniać te dwa wymogi). W przypadku zamieszczenia słowa kluczowego w innym kontekście niż choroby następuje jego eliminacja z wyników dotyczącej danej choroby.

12 http://www.google.org/flutrends/pl/data.txt

13 Nadolny M.: Data economy … op. cit, s.19.

14 http://www.google.org/denguetrends/intl/pl/

15 http://www.google.org/flutrends/intl/pl/about/faq.html

16 http://www.google.org/flutrends/intl/pl/

17 http://www.google.org/denguetrends/intl/pl/

(11)

376

Rysunek 5. Mapa alergii w Stanach Zjednoczonych na stronie Sickweather.com Źródło: http://www.Sickweather.com/index.php?keyword_id=18

Metodą wspierającą analizę mediów społecznościowych jest możliwość publikowania bezpośrednio na stronie www.Sickweather.com odpowiedzi na pytanie „Jak się dzisiaj czujesz?”.

Istnieje możliwość publikowania ze strony na serwisy społecznościowe dzięki wdrożonej integracji¹⁸. Dostępnych jest 28 objawów (np. gorączka, kaszel) lub chorób (np. ospa wietrzna, grypa), które można odnaleźć w danym regionie. Rysunek 5 prezentuje mapę wygenerowaną na podstawie wymienionych wcześniej mediów społecznościowych odnośnie alergii w Stanach Zjednoczonych. Obszary, w których zostały nadesłane raporty odnośnie stanu zdrowia Internautów reprezentowane są przez wielokąty i linie. Przybliżając maksymalnie dany obszar można zobaczyć skąd dotarł indywidualny raport.

Poważnym ograniczeniem Sickweather.com jest to, że publikowane posty muszą być opatrzone dokładną lokalizacją. Portal popularny jest głównie w USA i Wielkiej Brytanii.

5. Mapy Zdrowotne Kraju Ogólnopolskiego Systemu Ochrony Zdrowia

Innym przykładem możliwości śledzenia jednostek chorobowych są Mapy Zdrowotne Kraju opracowane w ramach OSOZ, czyli Ogólnopolskiego Systemu Ochrony Zdrowia¹⁹. OSOZ to kompleksowy i długofalowy projekt, którego celem jest zarządzanie opieką zdrowotną w Polsce przy wykorzystaniu metod i technik sterowania zaczerpniętych m.in. z cybernetyki technicznej, medycznej oraz ekonomicznej. Istota systemu polega na podejściu informacyjnym,

18 http://www.sickweather.com/how/

19 Bukowska-Piestrzyńska A.: Pacjent jako e‐klient [w:] Rola informatyki w naukach ekonomicznych i społecznych. Innowacje i implikacje interdyscyplinarne, pr. zb. pod red. Z. Zieliński, Tom 1/2009. Wyd. Wyższej Szkoły Handlowej w Kielcach, Kielce 2012, s. 139-140.

(12)

377

informatycznym i technicznym do problematyki całościowego wspierania zarządzania opieką zdrowotną²⁰. Rozwiązanie to charakteryzuje się kompleksowością, wielowymiarowością i unikalnością w skali europejskiej²¹. Kluczową rolę w OSOZ pełnią olbrzymie ilości informacji, które czerpane są z rynku zdrowia²².

Dane dostępne w Mapach Zdrowotnych Kraju można przeglądać w ujęciu:

 Terytorialnym (natężenie ilości zdarzeń na danym terenie) – pozwalają na obserwowanie rozprzestrzeniania się danej choroby na obszarze całej Polski, czy też konkretnego województwa; pozwala na wykrycie ogniska zapalnego danej choroby,²³

 Demograficznym (rozkład wiekowy jednostki chorobowej dla kobiet, mężczyzn, kobiet i mężczyzn, średniej) – może informować o tym dla jakiej grupy powinna zostać wdrożona akcja profilaktyczna i kto jest najbardziej narażony na zachorowanie,²⁴

 Czasowym (dane: dzienne, tygodniowe, miesięczne, roczne) – dzięki temu można znaleźć odpowiedzieć na pytanie, kiedy może grozić niebezpieczeństwo związane z jakąś chorobą (pomocne np. przy wyznaczaniu terminu szczepień przeciwko grypie)²⁵ . Częściowa wizualizacja sytuacji na rynku zdrowia możliwa jest dzięki monitoringowi rynków medycznego i farmaceutycznego dzięki badaniom w takich podmiotach jak przychodnie, szpitale, apteki, laboratoria, hurtownie farmaceutyczne²⁶. W przypadku OSOZ dane pochodzą z Indywidualnych Kont Zdrowotnych zarejestrowanych w systemie. Przykładowy zrzut ekranu z Map Zdrowotnych Kraju prezentuje rysunek 6.

20 Kamiński Z.: Ekonomika kosztów świadczeń zdrowotnych w systemie OSOZ [w:] Technologie wiedzy w zarządzaniu publicznym '07, pr. zb. pod red. J. Gołuchowski, A. Frączkiewicz-Wronka, Wyd. Akademii Ekonomicznej im. Karola Adamieckiego w Katowicach, Katowice 2008, s. 425.

21 Adamczewski T., Olszówka K.: Technologia portalowa w ochronie zdrowia [w:] Technologie wiedzy w zarządzaniu publicznym '08. Konwersja wiedzy, pr. zb. pod red. J. Gołuchowski, A. Frączkiewicz-Wronki, Wyd.

Akademii Ekonomicznej im. Karola Adamieckiego w Katowicach, Katowice 2008, s. 290-291.

22 Mródź G.: Standaryzacja informacji o zdrowiu [w:] Technologie wiedzy w zarządzaniu publicznym '07, pr. zb.

pod red. J. Gołuchowski, A. Frączkiewicz-Wronka, Wyd. Akademii Ekonomicznej im. Karola Adamieckiego w Katowicach, Katowice 2008, s. 401.

23Stopa Ł.: Monitorowanie i prognozowanie zjawisk zdrowotnych jako element wspomagający zarządzanie jednostkami samorządów terytorialnych [w:] Technologie wiedzy w zarządzaniu publicznym '07, pr. zb. pod red. J. Gołuchowski, A. Frączkiewicz-Wronka, Wyd. Akademii Ekonomicznej im. Karola Adamieckiego w Katowicach, Katowice 2008, s. 201.

24 Tamże, s. 199.

25 Tamże, s. 200.

26 Tamże, s. 192.

(13)

378

Rysunek 6. Mapy zdrowotne kraju dla ostrego zapalenia gardła (dane dzienne) Źródło: http://www.osoz.pl/osoz-mzk/servlet/main/indexhtml

Z map można odczytać gdzie jest najwyższe nasilenie występowanie danej jednostki chorobowej, wykres pod mapami natomiast prezentuje rozkład wiekowy jednostki chorobowej z podziałem na płeć. Rysunek 7 przedstawia natomiast Mapy Zdrowotne Kraju dla przeziębienia w rozkładzie czasowym.

Rysunek 7. Mapy zdrowotne kraju dla ostrego zapalenia gardła (dane dzienne, rozkład czasowy) Źródło: http://www.osoz.pl/osoz-mzk/servlet/main/indexhtml

Posługując się nawigacją, w którą zostały wyposażone mapy można obserwować zmiany na przestrzeni czasu danej jednostki chorobowej.

(14)

379 6. Podsumowanie

Mapy zdrowotne stanowią użyteczne narzędzie, dają możliwość wykorzystania danych przez instytucje działające na rzecz zdrowia publicznego, a zwłaszcza tym, które przeciwdziałają pandemiom. Ponadto sami Internauci, śledząc zjawiska chorobowe i ich rozwój, mogą poprzez zwiększoną profilaktykę przeciwdziałać zarażeniu.

W publikacji wskazano kilka dróg pozyskiwania informacji odnośnie zachorowalności na danym obszarze, w szczególności:

 zakupy pacjentów,

 indywidualne konta zdrowotne w systemach informatycznych opieki zdrowotnej,

 wyszukiwane słowa kluczowe,

 treści publikowane w mediach społecznościowych,

 oficjalne informacje służb.

Oficjalne dane są bardziej wiarygodne niż te pochodzące z analizy treści publikowanych czy wyszukiwanych treści przez Internautów. Wynika to m. in. z faktu, że nie wszyscy posiadają dostęp do Internetu. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego z 2012 r. 67,0% polskich gospodarstw domowych posiada dostęp do szerokopasmowego Internetu²⁷. Dla wszystkich wskazanych narzędzi niezbędna jest także interakcja użytkownika z danym systemem rejestrującym (np. poprzez wpisanie wyszukiwanego słowa, czy założenie konta w systemie informatycznym ochrony zdrowia). Ponadto należy pamiętać, że algorytmy bazujące na analizie słów wpisywanych przez Internautów i filtry pozwalające na ocenę, czy dane słowo kluczowe powinno zostać zakwalifikowane jako świadczące o zwiększonej zachorowalności są niedoskonałe i mogą się mylić w ocenie. Zaletą narzędzi internetowych jest szybkość informacji zarówno z jaką dociera do Internautów, a także to że potencjalni chorzy mogą poszukiwać najpierw informacji w Internecie, a dopiero później (lub nie) sięgają po poradę lekarską (dane przesyłane w czasie rzeczywistym). Ponadto najczęściej dane prezentowane są w przyjazny dla Internauty sposób.

Internet dzięki dostępności meldunków epidemiologicznych uzupełniony o inne nieoficjalne źródła informacji (np. map zdrowotnych) jest użytecznym i atrakcyjnym medium zarówno dla zwykłych użytkowników Internetu jak i specjalistycznych służb działających na rzecz zdrowia publicznego.

Bibliografia

1. Adamczewski T., Olszówka K.: Technologia portalowa w ochronie zdrowia [w:] Technologie wiedzy w zarządzaniu publicznym '08. Konwersja wiedzy, pr. zb. pod red. J. Gołuchowski, A. Frączkiewicz-Wronki, Wyd. Akademii Ekonomicznej im. Karola Adamieckiego w Katowicach, Katowice 2008.

2. Bukowska-Piestrzyńska A.: Pacjent jako e‐klient [w:] Rola informatyki w naukach ekonomicznych i społecznych. Innowacje i implikacje interdyscyplinarne, pr. zb. pod red.

Z. Zieliński, Tom 1/2009. Wyd. Wyższej Szkoły Handlowej w Kielcach, Kielce 2012.

3. Butler D.: When Google got flu wrong. „Nature” 2013, nr 494.

4. Goryński P., Wojtyniak B.: Epidemiologia w skali makro - polityka państwa. System informacyjny w zdrowiu publicznym w Polsce [w:] Epidemiologia w zdrowiu publicznym, red.

n. J. Bzdęga, A. Gębska-Kuczerowska, Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa 2010.

5. Jędrychowski W.: Epidemiologia – wprowadzenie i metody badań, Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa 1999.

6. Kamiński Z.: Ekonomika kosztów świadczeń zdrowotnych w systemie OSOZ [w:] Technologie wiedzy w zarządzaniu publicznym '07, pr. zb. pod red. J. Gołuchowski, A. Frączkiewicz-

27 „Społeczeństwo informacyjne w Polsce. Wyniki badań statystycznych z lat 2008-2012”, Główny Urząd Statystyczny, Urząd Statystyczny w Szczecinie pod kierunkiem D. Rozkruta, Warszawa 2012, s. 104.

(15)

380

Wronka, Wyd. Akademii Ekonomicznej im. Karola Adamieckiego w Katowicach, Katowice 2008.

7. Michalak B.: Nadzór nad informacją w polskim systemie ochrony zdrowia [w:] Technologie wiedzy w zarządzaniu publicznym '11, pr. zb. pod red. J. Gołuchowski, A. Frączkiewicz- Wronka, Wyd. Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, Katowice 2012.

8. Mródź G.: Standaryzacja informacji o zdrowiu [w:] Technologie wiedzy w zarządzaniu publicznym '07, pr. zb. pod red. J. Gołuchowski, A. Frączkiewicz-Wronka, Wyd. Akademii Ekonomicznej im. Karola Adamieckiego w Katowicach, Katowice 2008.

9. Nadolny M.: Data economy - gospodarka oparta na danych, MGG Conferences Sp. z o.o., Warszawa 2012.

10. „Społeczeństwo informacyjne w Polsce. Wyniki badań statystycznych z lat 2008-2012”, Główny Urząd Statystyczny, Urząd Statystyczny w Szczecinie pod kierunkiem D. Rozkruta, Warszawa 2012.

11. Stopa Ł.: Monitorowanie i prognozowanie zjawisk zdrowotnych jako element wspomagający zarządzanie jednostkami samorządów terytorialnych [w:] Technologie wiedzy w zarządzaniu publicznym '07, pr. zb. pod red. J. Gołuchowski, A. Frączkiewicz-Wronka, Wyd. Akademii Ekonomicznej im. Karola Adamieckiego w Katowicach, Katowice 2008.

Netografia

1. http://apps.who.int/gho/data/node.main.620 2. http://www.google.org/denguetrends/intl/pl/

3. http://www.google.org/flutrends/

4. http://www.google.org/flutrends/intl/pl/

5. http://www.google.org/flutrends/intl/pl/about/faq.html 6. http://www.google.org/flutrends/intl/pl/about/how.htm 7. http://www.google.org/flutrends/pl/data.txt

8. http://www.osoz.pl/osoz-mzk/servlet/main/indexhtml 9. http://www.pzh.gov.pl/oldpage/epimeld/2013/index_mp.html 10. http://www.pzh.gov.pl/oldpage/epimeld/index_p.html#01 11. http://www.ranking.pl/pl/rankings/search-engines-domains.html 12. http://www.Sickweather.com/how/

13. http://www.Sickweather.com/index.php?keyword_id=18

14. Jha A., Pilkington E.: Google predicts spread of flu using huge search data, http://www.guardian.co.uk/technology/2008/nov/12/google-flu-usa 15. Małek A.: Google Flu Trends rusza w Polsce, http://www.pcworld.pl/news/

pdf/index/id/351100

Internet as a Source of Epidemiological Data

Monitoring the incidence rate is a part of epidemiology. State services are required to collect and publicize information about morbidity. Using the Internet makes this information easier to reach by the Internet users. In addition, there are many informal online sources that enrich official pieces of information. The article presents the subject of the health maps, which complement the epidemiological data on the Internet.

Keywords: health map, e-health, OSOZ, epidemiological data