Symfonia klasyczna
1. Cele lekcji
a. Wiadomości
Zapoznanie uczniów z cykliczną formą instrumentalną – symfonią. Omówienie pochodzenia i rozwoju symfonii klasycznej. Przedstawienie budowy symfonii oraz omówienie jej poszczególnych części.
Wskazanie obsady wykonawczej oraz kompozytorów tworzących symfonie klasyczne. Omówienie środków wykonawczych i elementów dzieła muzycznego wpływających na wartości wyrazowe formy.
b. Umiejętności Uczeń potrafi:
1. Wyjaśnić pochodzenie nazwy symfonia.
2. Omówić pojęcie symfonii klasycznej jako cyklicznej formy instrumentalnej.
3. Omówić rozwój symfonii klasycznej.
4. Omówić obsadę wykonawczą symfonii klasycznej.
5. Wskazać kompozytorów tworzących symfonie klasyczne.
6. Przeprowadzić analizę muzyczną utworów wysłuchanych na lekcji.
7. Omówić budowę poszczególnych części symfonii.
2. Metoda pracy
Metoda opisu z elementami poganki. Aktywna praca uczniów – analiza dzieła muzycznego.
Percepcja muzyczna.
3. Środki dydaktyczne
1. Podręcznik – Wójcik D., ABC form muzycznych, wyd. Musica Iagellonica, Kraków 1999 2. Stanowisko do odtwarzania muzyki.
3. Nagrania utworów:
a) Ludwik van Beethoven – „VI Symfonia Pastoralne”
b) Ludwik van Beethoven – „IX Symfonia Final”
4. Partytury wyżej wymienionych kompozycji.
5. Karta pracy ucznia
4. Przebieg lekcji
a. Faza przygotowawcza
1. Powitanie, czynności organizacyjno – porządkowe.
2. Sprawdzenie zadania domowego.
3. Powtórzenie piosenki poznanej na ostatniej lekcji.
4. Podanie tematu lekcji.
(10 min)
b. Faza realizacyjna
1. Metodą opisu, zapoznanie uczniów z pojęciem symfonii klasycznej jako cyklicznej formy instrumentalnej oraz jej pochodzeniem.
Notatka:
Symfonia – jest cykliczną formą orkiestrową opartą na układzie sonaty. W XVII wieku termin symfonia oznaczał instrumentalny wstęp do opery, oratoriów, kantat. Dopiero około XVIII wieku symfonia odłączyła się od opery i stała się samodzielnym utworem orkiestrowym.
Ostateczna krystalizacja formy dokonała się w twórczości klasyków wiedeńskich.
2. Omówienie typowej symfonii klasycznej pod względem obsady wykonawczej.
Notatka:
Orkiestra klasyczna obejmowała:
Dwa flety, dwa oboje, dwa fagoty, dwa rogi, dwie trąbki, parę kotłów. Z czasem skład ten ulegał modyfikacjom przez powiększenie liczby instrumentów oraz wprowadzenie puzonów, kontrafagotu, wielkiego bębna, trójkąta.
3. Wysłuchanie „Symfonii nr VI - Pastoralna, część III” Ludwika van Beethovena. Krótka analiza formalna utworu. Wspólne poszukiwanie w utworze stylistycznych elementów charakterystycznych dla klasycznej formy symfonii.
4. Metodą pogadanki, omówienie budowy symfonii klasycznej. Wykazanie wpływu środków wykonawczych na kształtowanie się cyklicznej formy.
Notatka:
Na początku symfonii występuje powolny wstęp. Pierwszy ustęp jest szybki, utrzymany w formie sonatowej, drugi - wolny, wykazuje różne ukształtowania, trzeci to menuet lub scherzo, czwarty - szybki, może mieć formę ronda, wariacji lub stanowi formę sonatową. Symfonia odznacza się znaczącymi kontrastami wewnętrznymi, nawet w obrębie jednej części.
Najważniejszy temat, który przeprowadzany jest przez wszystkie części, staje się tworem wielokształtnym, polimorficznym. W przetworzeniu spotykane są kombinacje instrumentacyjne, następuje również operowanie drobnymi motywami. W repryzie pojawia się tutti i koda (wielkich rozmiarów). Cechą symfonii klasycznej jest pogodne zakończenie.
Części klasycznej symfonii:
Pierwsza - szybka – allegro sonatowe.
Druga wolna - w formie wariacji lub pieśni.
Trzecia - taneczna lub bardzo szybka - menuet, lub scherzo.
Czwarta - szybka - rondo, wariacje lub allegro sonatowe.
(25 min)
c. Faza podsumowująca
1. Wysłuchanie „IX Symfonii, części Finałowej” Beethovena. Krótka analiza formalna utworu.
2. Zapisanie notatki do zeszytu.
(10 min)
6. Bibliografia
a. Wójcik D., ABC form muzycznych, wyd. Musica Iagellonica, Kraków 1999
7. Załączniki
a. Karta pracy ucznia
Najważniejsze zagadnienia związane z tematem lekcji pt. Symfonia klasyczna.
b. Zadanie domowe
