Rozprawka jako pisemna forma wypowiedzi
Rozprawka to jedna z najtrudniejszych form wypowiedzi obowiązujących uczniów gimnazjum.
Kłopoty, które sprawia uczniom związane są z opanowaniem charakterystycznego słownictwa, stylu i argumentacji. Niezwykle ważne jest, by nauczyciel przygotowywał uczniów od początku ich edukacji do udziału w rozwiązywaniu problemów wymagających logicznego myślenia i wnioskowania.
1. Cele
Wiadomości– zapoznanie uczniów z rozprawką jako nową formą wypowiedzi,
– poznanie i zrozumienie znaczenia terminów: rozprawka, teza, hipoteza, argument, Umiejętności
– kształcenie umiejętności swobodnego wypowiadania się na określony temat, – rozwijanie umiejętności formułowania i uzasadniania własnych sądów, – kształcenie zwięzłości i rzeczowości wypowiedzi,
– ćwiczenie umiejętności korzystania ze słowników, – kształcenie umiejętności logicznego myślenia,
– ćwiczenie umiejętności wyrażania własnych sądów i opinii, Cel wychowawczy
– wzbudzenie szacunku do zwierząt jako istot żywych.
2. Metoda i forma pracy
Metody pracy:
– podająca,
– pogadanka erotematyczna, – dyskusja.
Formy pracy:
– indywidualna, – zbiorowa,
– praca ze słownikami.
3. Środki dydaktyczne
Słownik języka polskiego, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych
4. Przebieg lekcji
Faza przygotowawcza1. Nauczyciel sprawdza umiejętność definiowania przez uczniów następujących pojęć: wyjaśniać, uzasadniać, wnioskować. Następnie przypominane są definicje słownikowe. Słownikami posługują się uczniowie.
Wyjaśniać: uczynić coś jasnym, zrozumiałym, wytłumaczyć, zinterpretować, objaśnić*
Uzasadniać: popierać coś dowodami, argumentami, wykazywać słuszność, prawdziwość czegoś*
Wnioskować: sądzić na podstawie czegoś, wyprowadzać z czegoś wniosek*
* Powyższe definicje zostały zaczerpnięte ze Słownika języka polskiego, pod red. Mieczysława Szymczaka, tom III, wyd. IX, Wydawnictwo PWN, Warszawa 1994.
Faza realizacyjna
1. Podanie i zapis tematu: „Rozprawka jak pisemna forma wypowiedzi”
2. Pogadanka nauczyciela na temat tego jak trzeba pisać rozprawkę. Wprowadzenie terminów: teza, hipoteza, argument.
Teza: zdanie, założenie, twierdzenie, którego ma się dowieść,**
Hipoteza: przypuszczenie, domysł, założenie oparte na prawdopodobieństwie, a wymagające sprawdzenia, **
Argument: dowód, racja, twierdzenie mające uzasadnić albo obalić tezę,**
**Powyższe definicje zostały zaczerpnięte ze Słownika wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Władysława Kopalińskiego, wyd. XVIII, Wiedza Powszechna, Warszawa 1989.
3. Nauczyciel razem z uczniami ustala słownictwo przydatne do budowania argumentu: według mnie, moim zdaniem, niewątpliwie, z całą pewnością, otóż, najpierw, zacznę od…, z jednej strony …, z drugiej strony …, po pierwsze…., po drugie …, na zakończenie.
4. Wspólna praca nad uargumentowaniem słuszności tezy: „Pies największym przyjacielem człowieka”.
Argumenty:
– wierny jak pies,
– przyjaciel, który dochowa tajemnicy, – pies przewodnik – niewidomi, – służby specjalne,
– pies tropiciel – lotniska, przejścia graniczne, posterunki policyjne, – pies ratownik górski – GOPR.
5. Uczniowie wybierają sobie jedna porę roku i redagują pięć argumentów na poparcie tezy:
Najpękniejsza porą roku jest niewątpliwie ... (wiosna, lato, jesień, zima).
Następnie chętni uczniowie przedstawiają swoje argumenty.
6. Wprowadzenie planu rozprawki:
1. Hipoteza.
2. Argumenty.
3. Teza.
1. Teza.
2. Argumenty.
3. Potwierdzenie tezy.
Faza podsumowująca Zapis notatki
Rozprawka jest pisemnym wynikiem rozważań nad określonym zagadnieniem.
Jak pisać rozprawkę?
1. Dokładnie ustal problem zawarty w temacie, wątpliwości, pytania, na które masz znaleźć odpowiedź.
2. Zbierz jak najwięcej materiału rzeczowego, argumentów.
3. Dokładnie przemyśl całość problemu, ustal kolejność przytaczania argumentów, sformułuj tezę.
4. Napisz szczegółowy plan rozprawki. Pamiętaj o trójdzielnej kompozycji i zaznaczeniu miejsc, w których przytoczysz cytaty.
5. Rozwiń poszczególne punkty planu. Posługuj się głównie zdaniami złożonymi, przede wszystkim podrzędnymi przyczynowymi, celowymi, warunkowymi, a także współrzędnymi łącznymi i
wynikowymi.
6. Pamiętaj o zachowaniu spójności tekstu i podkreśleniu własnego stanowiska odpowiednio dobranym słownictwem.
5. Bibliografia
Słownik języka polskiego, pod red. Mieczysława Szymczaka, tom III, wyd. IX, Wydawnictwo PWN, Warszawa 1994.
Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Władysława Kopalińskiego, wyd. XVIII, Wiedza Powszechna, Warszawa 1989.
Nagajowa Maria, ABC metodyki języka polskiego, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne,Warszawa 1995.
Nagajowa Maria, Nauka o języku dla nauki języka, Wydawnictwo Pedagogiczne, Kielce 1994..
6. Załączniki
Zadanie domoweZbierz co najmniej pięć argumentów uzasadniających tezę: Każdy człowiek potrzebuje przyjaciela.
7. Czas trwania lekcji
45 minut