196
K ronikaokresie studiów kierow ał Pracow nią Geologiczną w Muzeum Przem ysłu i R olnictw a w W arszawie. Po w cieleniu Pracow ni do Państw ow ego Instytutu Geologicznego brał udział jako referent do spraw geologii w M inisterstw ie Przem ysłu i H andla
w tw orzeniu tego Instytutu.
Czarnocki prowadził ak tyw ną działalność społeczną. D ziałał w Polskim T ow a rzystw ie Geologicznym w W arszawie. B ył rów nież członkiem Zarządu S ek cji P ow szechnych U niw ersytetów R egionalnych przy Zw iązku Polskich N auczycieli Szkół Pow szechnych, delegatem PIG do Państw ow ej Rady Ochrony Przyrody. N ależał także do grupy założycieli K om itetu Obrony Puszczy Jodłow ej. A ktyw nie u czest niczył w organizacji m uzeów regionalnych. N ależał m. in. do grona w spółorganiza torów W ystaw y Św iętokrzyskiej eksponowanej w 1936 r. w W arszawie i K ielcach. Jan Czarnocki należał także do grona założycieli Muzeum Ziem i w W arszawie. Obok działalności społecznej prowadził przede w szystkim działalność naukową. G łów nie zajm ow ał się rozpoznaniem budowy geologicznej paleozoiku oraz osłon y m ezozoicznej i p okryw y kenozoiicznej Gór Św iętokrzyskich. D ziałalność naukową w regionie św iętokrzyskim kontynuow ał rów nież w czasie w ojn y oraz w p ierw szych latach po jej zakończeniu. Już w roku 1943 opracow ał koncepcję utworzenia w K ielcach placów ki naukowej. O ficjalnie została ona powołana w 1946 r. pod nazw ą Instytutu Badań Regionalnych. Pracam i Instytutu Czarnocki kierow ał do 1947 r., kiedy to przeniósł się ponow nie do W arszawy, gdzie objął stanowisko dy rektora Państw ow ego Instytutu Geologicznego. Zmarł w W arszawie 16 grudnia 1951 r.
N a kieleckiej w ystaw ie zaprezentowano w szechstronne dokonania Jana Czar nockiego, m. in. zebrane przez niego okazy geologiczne, opracow ania naukowe, bo gatą ikonografię. Eksponaty zgrupowano w kilk u działach: pierwszym — ukazu jącym działalność w Państw ow ym Instytucie Geologicznym w latach 1919— 1939 oraz w okresie w ojny. Szczególnie w iele eksponatów obrazowało działalność Czar nockiego w Instytucie Badań Regionalnych. W iększość opracowań z tego okresu zachow ała się w zbiorach Muzeum Narodowego w Kielcach.
W ystaw a cieszyła się dużym zainteresow aniem licznych w ycieczek, odw iedza jących w sezonie letnim K ielce i region Św iętokrzyski. B ogactw o i różnorodność zaprezentow anych na w ystaw ie pam iątek po Jan ie Czarnockim w yw ołała u w ielu zw iedzających uczucie żalu, że w ładze Kielc n ie znalazły m ożliw ości utworzenia stałej placów ki m uzealnej poświęconej temu w ybitnem u badaczowi.
W latach 1977—1981 k ieleck ie organizacje społeczne podejm ow ały starania, aby w domu stanow iącym przez w ie le lat m iejsce pracy Czarnockiego zorganizować stałą ekspozycję poświęconą działalności geologów w Górach Świętokrzyskich. N ie stety w związku z budową nowej dzielnicy m ieszkaniow ej dom ten ulegnie w n aj bliższym czasie rozbiórce.
A n d rzej R em balski
(Kielce)
SESJA POPULARNONAUKOWA POŚWIĘCONA XIX-WIECZNYM PLANOM INŻYNIERSKIM REGULACJI WISŁY
K ron ika
197
i m iała na celu skierow anie zainteresow ania działaczy PTTK ku zabytkom hydro- techniki i ich inw entaryzacji w powiązaniu z ochroną środowiska przyrodniczego.
N ajobszerniejszy (chyba n aw et zbyt obszerny) referat w y g ło sił dr Lech Kró lik ow sk i z Instytutu H istorii Nauki, O św iaty i Techniki PAN. M ów ił on o planach regulacji W isły w granicach zaboru rosyjskiego w okresie od podpisania 20 VIII 1864 r. austriacko-rosyjskiej konw encji w spraw ie w spólnej regulacji granicznego odcinka W isły do pierwszej w ojn y św iatow ej. R eferent przedstaw ił m. in. na tle p olityczno-ekonom icznym schem at organizacyjny Zarządu W arszawskiego Okręgu K om unikacji — in stytu cji zajm ującej się pracam i zw iązanym i z W isłą, n astępnie om ów ił sposób finansow ania prac hydrotechnicznych, w ysokość przeznaczonych na n ie nakładów oraz osiągnięte rezultaty. Z planów regulacji W isły szerzej zaprezen tow ał projekty inżynierów Jakuba K osteneckiego, M ieczysław a Szystkow skiego i Tadeusza Tyllingera.
Z w ystąpieniem L. K rólikow skiego dość ściśle korespondował referat Jana Gana: Żegluga w iśla n a w okresie od p o ło w y X I X w . do I w o jn y św ia to w e j. Gan om ów ił podstaw ow e rodzaje taboru pływ ającego i przedstaw ił w arunki ekono miczne, socjalne i organizacyjne ludzi pracujących w żegludze.
Pozostałe cztery referaty w iązały się z ochroną zabytków techniki. Tak w ięc Roman Klim zaprezentow ał M uzeum W isły w Tczew ie, które zostało utworzone form alnie w grudniu 1979 r. Pierw szą publiczną w ystaw ę zorganizow ano w M u zeum 13 k w ietnia 1984 r. Celem Muzeum W isły jest grom adzenie, opracow anie i eksponow anie zabytków kultury m aterialnej związanej z żeglugą w iślaną od czasów najdawniejszych do w spółczesnych.
O krajoznawczej in w entaryzacji Polski m ów ił jeden z jej inicjatorów , redaktor n aczeln y m iesięcznika „Gościniec” — Tadeusz Rycerski. K rajoznawcza in w en tary zacja Polski jest zam ierzeniem bardzo dużym, obejm uje ogrom ny zakres tem a tyczny, poczynając od obiektów z historii sztuki poprzez zabytki techniki (w tym także hydrotechniki) aż do w alorów krajobrazowych. Z am ierzenie to realizow ane jest pod egidą Zarządu Główtnego PTTK. Inw entaryzację rozpoczęto w 1983 r., a jej zakończenie planow ane jest na rok 1990.
K rystyna Rosińska z Ośrodka Dokum entacji Zabytków przedstaw iła głów n e za sady przeprowadzania inw entaryzacji zabytków techniki, ze szczególnym u w zględ nieniem zabytków hydrotechniki. Om ówiła tzw. kartę inw entaryzacyjną oraz inne dokum enty związane z opisem obiektów zabytkowych.
Leszek K w iatkow ski — pracow nik Ośrodka D okum entacji Zabytków — om ów ił kw erendę i inw entaryzację archiw alnych m ateriałów ikonograficznych (map, p la nów, rysunków technicznych itp.). Zapoznał też zebranych z obow iązującym i prze pisam i regulującym i przepływ z przedsiębiorstw do archiw ów starych dokum en tacji technicznych.
198
K ron ikaszych projektów regulacji W isły w zaborze rosyjskim . Poruszył także sprawy źró deł archiw alnych (głów nie przechow yw anych w Centralnym Państw ow ym A rchi w um H istorycznym ZSRR w Leningradzie, w zespole M inisterstw a Kom unikacji b. im perium rosyjskiego), które należałoby w ykorzystać przy dalszym opracowaniu tem atyk i poruszanej w referacie dra K rólikowskiego.
Część druga sesji odbyła się w terenie. U czestników sesji obwożono autokarem po w ybranych obiektach hydrotechnicznych w rejonie W arszawy. Zwiedzono m ię dzy innym i rejon ujścia rzeki W ilanów ki do W isły, gdzie znajduje się cały zespół urządzeń hydrotechnicznych związanych z pracującą obok elektrociepłow nią „Sie k ierki”, Port Praski (od 1980 r. zam knięty dla żeglugi w iślanej); śluzę im. Tadeusza T illingera na K anale Żerańskim, stanow iącą istotny elem ent drogi wodnej Że rań — Zegrze; stację pilotującą system uzdatniania w ody budowanego Wodociągu Północnego; w reszcie zaporę i hydroelektrow nię w Dębem na Z alew ie Zegrzyń skim . Po tych obiektach oprowadzali zatrudnieni w nich inżynierow ie hydrotech- nicy. M ów ili ciekaw ie, naw iązyw ali często do h istorii zw iedzanych obiektów , dawali w yraz sw ej uczuciowej w ięzi z w ykonyw anym zawodem . Przedstaw iali także różne asp ek ty problem ów związanych z budową i eksploatacją urządzeń hydrotechnicz nych, dając w ten sposób uczestnikom sesji dobrą lekcję poglądową „hydrotech- niki stosow anej”.
J e rzy R óziew icz
(Warszawa)
SYMPOZJUM NAUKOWE: H ISTO RIA E K SP L O A T A C JI M ARM URÓW
W GÓ RACH Ś W IĘ T O K R ZY S K IC H
15—16.X.1983 r. — staraniem Tow arzystw a Przyjaciół Górnictwa, H utnictwa i Przem ysłu Staropolskiego w Kielcach, Rady Oddziału W ojewódzkiego NOT, K ie leckiego Towarzystwa Naukowego oraz m iejscow ego Oddziału Polskiego Tow arzy stw a H istorycznego — zorganizow ano sym pozjum naukow e pośw ięcone historii e k s ploatacji marmuru w regionie św iętokrzyskim .
W ydobyw anie marm uru na K ielecczyźnie ma w ielow iek ow ą tradycję. Również i w spółcześnie region ten znany jest z eksploatacji i obróbki tego cennego su rowca. M armury św iętokrzyskie od stuleci w ykorzystyw ane są, jako elem enty w ystroju reprezentacyjnych budowli w naszym kraju, a także poza jego granicami.
D w a referaty w ygłoszone podczas sympozjum traktow ały o historii rozpozna nia złóż m arm urów oraz o dziejach ich eksploatacji i obróbki.
Doc. Zbigniew W ójcik w referacie H istoria badań złó ż m a rm u ró w św ię to k r z y
skich w oparciu o bogatą literaturę, przedstaw ił dzieje poznania tych złóż. R efe
