Teresa Brzeska-Smerkowa
Protokół Zjazdu Delegatów
Towarzystwa Literackiego im.
Adama Mickiewicza w Tarnowie 23
IX 1989 r
Rocznik Towarzystwa Literackiego imienia Adama Mickiewicza 24, 142-146
— 142 —
Sante Graciottiem u, Karlowi Dedecjusowi i Siemionowi Landzie w czasie ich pobytu w Polsce, co łączyło sią również z wygłoszeniem przez nich odczytów dla członków naszego Towarzystwa. Czesław M iłosz odpowiedział na prze słany sobie listownie dyplom i „R ocznik” Towarzystwa z serdeczną bezpośred niością dziękując za ten zaszczyt: „Dzięki za włączenie mnie do Towarzystwa. Jestem w pewnym sensie także szkolarz, więc zgrabnie przynależę i rzeczywiś cie jestem stale kuszony przez tem aty do rozpraw, tyle tajemnic zawartych w historii języka czeka na odważnych. Podwójność, poezji i eseistyki, stale mi towarzyszyła, nie tylko, bo także teksty wręcz fachowe. I uczyłem, w klasie, przez wiele lat, m iarkując swój tem peram ent i za głupie odezwania się nie wyrzucając za drzwi...”
W Oddziałach Toruńskim i Poznańskim urządzono spotkania z przed stawicielami Polonii zagranicznej: M arią Niemojewską i Jerzym Pietrkiewi- czem. W 1989 r. Zarząd Główny Towarzystwa dokonał próby nawiązania stosunków ze środowiskiem polonijnym w G rodnie — na razie brak od powiedzi na nasz list; kontynuacja tych starań pozostanie do realizacji dla nowego Zarządu.
Z A D A N IA N IE W Y K O N A N E
Nie udało się — mimo działań w tym kierunku — doprowadzić do wykończenia projektu i realizacji odznaki honorowej Towarzystwa. Projekt przygotowany przez kolegę z Jarosław ia został na spotkaniu prezesów w Oświęcimiu oddany do przeróbki; okazało się, że są z tym większe kłopoty. Również nie zam knięto jeszcze prac nad katalogiem wystawy 100-lecia Towarzystwa, urządzonej w W arszawie w 1986 r., choć pokonane zostały trudności największe i praca jest na ukończeniu.
Barbara Kryda
PR O T O K Ó Ł Z JA Z D U D ELEG A TÓ W
TO W A RZY STW A L IT E R A C K IE G O IM . A. M IC K IEW IC ZA W T A R N O W IE 23 IX 1989 R.
(SKRÓT)
Sprawozdawczo-wyborcza część Zjazdu odbyła się 23 IX (w sobotę) 1989 r. Otworzył ją przewodniczący Z arządu Głównego, prof. Zdzisław Libera, podkreślając znaczenie nowej sytuacji politycznej państw a polskiego dla obrad zjazdowych. Zwrócił uwagę przede wszystkim na dwa aspekty owej sytuacji: na rozszerzenie się pola wolności politycznej i na wzrastającą rolę stowarzyszeń.
międzyzjaz-— 143 —
dowym okresie: R om ana Brandstaettera, Marii Grabowskiej, R om ana Kalety, W andy Krajewskiej, Jarosław a Maciejewskiego, M arii Renaty Mayenowej, Jerzego Niemojewskiego, Edm unda Rabowicza, Stefanii Rossakowej, A rtura Sandauera, Stefanii Skwarczyńskiej, Zdzisława Skwarczyńskiego, Ryszarda Wierzbowskiego, Tom asza Weissa.
N a wniosek prof. Zdzisława Libery na przewodniczącego obrad powołano prof. Tadeusza Ulewicza. Następnie powołano dwie Komisje Zjazdowe: W nioskową i M andatow ą. Do Komisji Wnioskowej wybrano: dr Annę Mackowicz, dra Jerzego Poradeckiego, mgr Czesławę Szetelę, a do Komisji M andatowej: mgr Krystynę Głombową, prof. Tadeusza Kubiszewskiego i doc. W ładysława Magnuszewskiego.
D r B arbara Kryda, sekretarz ustępującego Zarządu, odczytała protokół poprzedniego Zjazdu i sprawozdanie z działalności Towarzystwa w kadencji 1986-1989, pierwszej kadencji w drugim 100-leciu jego istnienia. Sprawo zdanie finansowe, obejmujące okres międzyzjazdowy, przedstawiła skarbnicz ka Zarządu Głównego, mgr M aria Bokszczanin, akcentując, iż wpływy okazały się niższe od planowanych, a koszty działalności wzrosły. Brak dyscypliny wydatków i składek stwierdzał też protokół Komisji Rewizyjnej, odczytany przez dra Andrzeja Guzka. W protokole wnioskowano o pod niesienie składki członkowskiej do wysokości 1000 zł rocznie. Komisja Rewizyjna z uznaniem podkreślała kulturotwórczą rolę Towarzystwa i aprobu jąc działalność Zarządu Głównego wnosiła o udzielenie mu absolutorium. Część sprawozdawczą kończyło króciutkie sprawozdanie Sądu Koleżeńskiego, przedstawione w zastępstwie nieobecnego przewodniczącego, dra Andrzeja Biernackiego, przez dra Ryszarda Wojciechowskiego, a stwierdzające, iż w minionej kadencji nie wpłynęła do Sądu żadna sprawa.
W prowadzenia do dyskusji dokonał dr R. Wojciechowski, proponując rozważenie przede wszytkim takich kwestii, jak: potrzeba odmłodzenia Towa rzystwa i określenia kierunku jego działalności w nowej sytuacji politycznej i w w arunkach kryzysu ekonomicznego. Podniósł problem integrującej roli Towarzystwa w środowisku polonistycznym, zestawiając ją z rolą, jak ą wśród historyków spełnia Polskie Towarzystwo Historyczne. Drugim problemem wymagającym przedyskutowania powinna być, jego zdaniem, kondycja finan sowa Towarzystwa (dotacje, składki, ewentualna działalność gospodarcza etc.). W tym kontekście omówił działalność wydawniczą i towarzyszące jej trudności.
W bardzo żywej dyskusji głos zabierali: mgr I. Szczepanik, doc. J. Maciejewski, prof. R. Taborski, dr D. Maleszyński (także w imieniu nieobecnej doc. B. Chrząstowskiej), mgr J. Lachendro, dr J. Poradecki, doc. Z. Uryga, doc. B. Koc, dr A. Mackowicz, mgr Cz. Szetela, prof. S. Frybes, dr Z. Szeląg, mgr K. Głom bowa, dr A. Szurczak, mgr H. Bednarczyk, prof. Z. Libera. Dyskutanci w swoich wystąpieniach dopełnili obrazu działalności
— 144 —
Towarzystwa w m inionym okresie, przypom inając jego wkład w prace K om itetu Porozumiewawczego Stowarzyszeń Twórczych, w przygotowanie m emoriałów dotyczących spraw najistotniejszych dla kultury polskiej. O m a wiano działalność trzech statutow ych komisji Towarzystwa: Kom paratystycz- nej, Krytyki Literackiej i Dydaktycznej, przy czym ocena tej ostatniej wywołała sporo kontrowersji. Zgodnie natom iast podkreślano ożywczą rolę, jaką spełniła pow ołana w trybie interwencyjnym Komisja Krytyki Literackiej, wnosząca do prac Towarzystwa problem atykę współczesną. W związku z tym wskazano na dylemat, przed którym staje Towarzystwo: tradycja czy dążenie do uwspółcześnienia? Przypom inano, iż statutow ym obszarem zainteresowań Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza jest historia literatury, a chara kter jego był pierwotnie naukow y i elitarny. W ostatnim 10-leciu ujawniła się, narzucona w pewnym stopniu przez okoliczności życia społecznego i warunki polityczne, tendencja reprezentowania przez Towarzystwo całego środowiska polonistycznego. W łaśnie problem integracyjnej roli Towarzystwa był naj żywiej dyskutowany. N aw iązano do tradycji Stowarzyszenia Polonistów Rzeczypospolitej Polskiej, które w okresie międzywojennym było reprezentan tem ogółu polonistów (J. Maciejewski), wysunięto popartą przez wielu delegatów propozycję zwołania W alnego Zjazdu Polonistów (D. Maleszyński) oraz ideę powołania izb nauczycielskich jako ciała samorządowego (Z. Uryga). W skazywano też na konieczność zmiany kryteriów oceny nauczycieli i pracow ników naukowych, zastąpienia kryteriów ilościowych i formalnych oceną jakościową (Z. Uryga). Bardzo mocno podkreślano potrzebę kształtowania przez Towarzystwo opinii społecznej i wpływania na politykę Ministerstwa Edukacji Narodowej w zakresie kształcenia polonistycznego na wszystkich szczeblach. W związku z tym — po dyskusji — został przyjęty przez delegatów projekt listu do nowego m inistra — prof. H enryka Samsonowicza. Podjęto również problem przynależności do Towarzystwa cudzoziemców i przedsta wicieli Polonii bądź Polaków żyjących poza krajem (J. Poradecki), a delegaci wypowiedzieli się w głosowaniu za przyjmowaniem owych osób jako członków zwyczajnych i członków wspierających. Sugerowano też nawiązanie kontaktów z Polonią w Związku Radzieckim, przy zachowaniu ostrożności w powoływa niu klubów czy oddziałów zagranicznych Towarzystwa.
W dyskusji wysuwano także wiele propozycji odm łodzenia Towarzystwa i ożywienia jego działalności (m. in. stałe akcje odczytowe, interdyscyplinarne zespoły prelekcyjne, rozszerzenie profilu wydawniczego, powołanie własnego wydawnictwa etc.), aż pojawiło się pytanie: kto m a owe propozycje realizować, czy Towarzystwo jest w stanie je udźwignąć i gdzie przebiega granica tożsamości Towarzystwa? W skazano na dwie różne wizje - Towarzystwa: elitarną, właściwą dla dużych ośrodków akademickich, i egalitarną, odbiorczą z perspektywy małych Oddziałów, w których dom inują liczbowo nauczyciele (A. Mackowicz). Te dwie opcje zaznaczyły się także wyraźnie w odniesieniu do
Delegaci na Zjazd w Tarnowie: T. Ulewicz, Z. Libera, R. Wojciechowski, A. Guzek, W. Magnuszewski
Delegaci na Zjazd przed Centrum D oskonalenia Nauczycieli, 23 września 1989 r.
Delegaci na Zjazd w Tarnow ie, 24 września 1989 r.
Fot. S. M a kow ski
Uczestnicy sesji naukowej zorganizowanej z okazji Zjazdu, 22 września 1989 r.
Fot. J. Pękala
N a sali obrad: B. Gębczyńska, J. Lachendro, W. D ynak, A. Rebeta, J. Konieczny, J. Bachórz, Z. Uryga, J. Popiel
Fot. J. Pękala
Delegaci na Zjazd przed dworem w Dołędze, 24 września 1989 r.
Fot. S. M a k o w sk i
С £ о> I оо .2 С \ а -5 .2 а « I N * -W h ? C N .2’S Х> а> О & а £ сЗ N 2 О -G ’ n Т З *NTD cś G О л O X ) Л ”5 Û а ; I с H £ гЗ О 03 о N О С 0J ад U о '? О Х> о Ul
а
— 145 —
budzących wiele emocji kwestii finansowych. Zarysował się kolejny dylemat. Z jednej strony mówiono o żenująco niskich honorariach i potrzebie ich znacznego podwyższenia oraz dom agano się przyznania Oddziałom prawa do samodzielnego określania ich wysokości. Z drugiej — wyrażano obawy, by zbyt duża podwyżka składki członkowskiej nie odstraszyła wielu członków, zwłaszcza nauczycieli. Zgodzono się wreszcie, by wobec gwałtownej inflacji wysokość składki członkowskiej, obecnie ustalona na 1000 zł rocznie, była co roku określana na nowo przez Zarząd Główny w porozumieniu z Oddziałami, co wymaga jednak wprowadzenia korygującego zapisu do statutu. D o strzegając potrzebę głębszej jego analizy i korekty także w innych punktach, Zjazd upoważnił nowo wybrany Zarząd Główny do przeprowadzenia retuszu statutu „w duchu demokracji i decentralizacji” .
Postawiony przez Komisję Rewizyjną wniosek o udzielenie absolutorium ustępującemu Zarządowi został jednogłośnie przyjęty.
Tymczasem Komisja M andatow a stwierdziła prawomocność Zjazdu, gdyż na 75 m andatariuszy obecnych było 45. W tajnym głosowaniu do Zarządu Głównego zostali wybrani mgr M aria Bokszczanin, doc. dr Bożena Chrząs- towska, prof. dr Stanisław Fita, prof. dr Stanisław Frybes, doc. dr Ryszard Górski, prof. dr Mieczysław Klimowicz, prof. dr Teresa Kostkiewiczowa, dr Barbara Kryda, prof. dr Janina Kulczycka-Saloni, mgr Jan Lachendro, prof. dr Zdzisław Libera, doc. dr Rom an Loth, dr A nna Mackowicz, prof. dr Stanisław M akowski, dr Dariusz Cezary Maleszyński, doc. dr Tadeusz Namowicz, dyr. Janusz Odrowąż-Pieniążek, dr Jerzy Poradecki, prof. dr Zofia Stefanowska, prof. dr M aria Straszewska, mgr Czesława Szetela, prof. dr Rom an Taborski, prof. dr Tadeusz Ulewicz, doc. dr Zenon Uryga, dr Ryszard Wojciechowski. Do Głównej Komisji Rewizyjnej wybrano: doc. dra Jana Datę, dra Andrzeja Guzka, prof. dra Mieczysława Inglota, doc. dr Barbarę Koc, dra Jacka Popiela. N atom iast do Sądu Koleżeńskiego weszli: mgr Halina Bednarczyk, dr Andrzej Biernacki, prof. dr Janusz Pelc, doc. dr Jerzy Święch. Prezesem Zarządu Głównego został wybrany w trybie jawnym przez aklamację prof. dr Zdzisław Libera.
Prof. Z. Libera jako przewodniczący nowego Zarządu przedstawił kan dydatury do członkostwa honorowego Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza: prof. Henryka Markiewicza — UJ, prof. Tadeusza Ulewicza — UJ, prof. Bogdana Zakrzewskiego — UW r, prof. Daniela Beauvois z Francji, M arii Danilewicz Zielińskiej z Portugalii, Karoliny Lanckorońskiej z Włoch, Ryszarda Lewańskiego z Włoch, Tymona Terleckiego z Anglii. N a wniosek doc. Z. Urygi uwzględniono także kandydaturę prof. Jana Now akow skiego — WSP Kraków. Zebrani zdecydowaną większością głosów zaakcep towali przyznanie tytułów członka honorowego przedstawionym kandydatom , wśród których znaleźli się po raz pierwszy po wojnie zasłużeni badacze emigracyjni.
— 146 —
Już po zakończeniu głosowania w sprawie przyznania powyższych tytułów wynikła kwestia honorow ania wieloletnich i zasłużonych działaczy Towarzyst wa. Postanow iono przyznawać im w przyszłości odznakę „Zasłużony dla Tow arzystw a” . Delegaci zaaprobow ali zgłoszony wniosek o skierowanie do p. Józefa M ikołajtisa, byłego wieloletniego przewodniczącego Oddziału Tow a rzystwa w Częstochowie, listu z podziękowaniem za pracę w Towarzystwie i podkreślającego jego szczególne zasługi.
Pierwsze egzemplarze m edalu pam iątkow ego Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza, wybitego z 3-letnim opóźnieniem z okazji 100-lecia istnienia Towarzystwa, zostały na wniosek Zarządu Głównego przyznane działaczkom tarnowskiego Oddziału Towarzystwa: mgr Halinie Bednarczyk, m gr Krystynie Głombowej, mgr Annie Krakowskiej oraz mgr Jadwidze Jaroszowej — kierowniczce W ydziału K ultury U rzędu W ojewódzkiego w T ar nowie, a także M arii Kaniowej — wiceprezydentowi m iasta Tarnowa. W imieniu odznaczonych podziękowała pani H. Bednarczyk. Prof. Z. Libera zam knął obrady dziękując Oddziałowi Tarnowskiem u za zorganizowanie Zjazdu, piękną oprawę i serdeczne przyjęcie delegatów.
Teresa Brzeska-Smerkowa
ZJA Z D D E LEG A TÓ W
TOW A RZY STW A L IT E R A C K IE G O IM . A. M IC K IEW IC ZA — PIERW SZY W D R U G IM 100-LECIU ISTN IEN IA TOW ARZYSTW A
W dniach 22 - 24 IX 1989 r. w Tarnowie odbyły się dwie sesje naukowe oraz obrady Zjazdu Delegatów Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza.
Obie sesje odbywały się w Sali Lustrzanej gmachu przy ul. Wałowej 10 i miały charakter rocznicowy: „Dw udziesta rocznica śmierci Prof. dra Zenona Klemensiewicza — wybitnego tarnow ianina” i „Pięćdziesiąta rocznica wybu chu II wojny światowej” .
N a pierwszej sesji referaty wygłosili: prof. dr Irena Bayerowa (córka Profesora): „Kim był Zenon Klemensiewicz?” ; prof. dr K rystyna Pisarkowa: „W spom nienia o Profesorze” ; dr B arbara Kryda: „Nauczyciel polonista jako przewodnik w świecie wartości języka i literatury — w myśli dydaktycznej Zenona Klemensiewicza” .
N a sesji drugiej zostały wygłoszone następujące referaty: prof. dr Jerzy Święch: „Strefy milczenia, II wojny światowa w literaturze” ; doc. dr Irena Maciejewska: „L iteratura życiem pisana (Zapis losów Żydów w literaturze polskojęzycznej)” ; dr Ryszard Wojciechowski odczytał referat doc. dra Stefana Treugutta, który nie mógł przyjechać do Tarnowa: „L iteratura — społeczeńst wo — tradycja” .
