"Zajęcie broszury pt. «Na przykład»" : poemat T. Peipera przed Sądem Okręgowym w Krakowie

"Zajęcie broszury pt. «Na przykład»" :

poemat T. Peipera przed Sądem

Okręgowym w Krakowie

Pamiętnik Literacki : czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce

literatury polskiej 64/4, 233-243

„ZAJĘCIE BROSZURY PT. »NA PRZYK ŁAD «”

POEMAT T. PEIPERA PRZED SĄDEM OKRĘGOWYM W KRAKOW IE O pracował

STAN ISŁAW JAW ORSKI

W spraw ie k onfiskaty poem atu T adeusza P eipera N a p r z y k ła d w iad om o dotąd tylko tyle, ile sam autor p ow ied ział na ten tem at w rozm ow ie z M arianem P ie- ch alem 1 oraz podał w inform acji w ydrukow anej dodatkow o, po rozpraw ie z 18 k w ie ­ tn ia 1931, na jednej z n ie liczbow anych stronic sw ej książki. P isa ł tam :

„Prokurator Sądu O kręgow ego w K rakow ie zarządził 6 II 1931 kon fisk atę poe­ m atu, którą W ydział K arny na posiedzeniu n iejaw n ym 11 II zatw ierdził, w sk azu jąc w sw y m postan ow ien iu na znam iona w ystęp k u zaw arte w d w u w ierszu na str. 10 i w szeregu m iejsc na str. 22, 23, 24, 25, 2'7, 28 i 30. Od teg o p o sta n o w ien ia w n ió sł autor sprzeciw , w n astęp stw ie którego od b yła się 118 IV rozpraw a sądow a. P o w y ­ w od zie autora, który stan ął przed sądem bez adw okata, trybunał zatw ierd ził tylk o

kon fisk atę dw uw iersza. Jego ślad w n in iejszym w y daniu : я и и ш ” 2·

O becnie znam y już tekst przem ów ienia, w ygłoszon ego przez autora przed są ­ dem w obronie sw ego p o e m a tu 3. Spraw a jest interesująca n ie ty lk o ze w zg lęd u na P eipera, ale i dlatego, że o przypadkach in terw en cji cenzury w ży cie artystyczne okresu m iędzyw ojennego, n ie ta k znów zresztą licznych, n ie w iem y zbyt w iele. P roblem ten czek a jeszcze na sw eg o m onografistę. Być m oże, iż przed staw ien ie toku p ostępow ania sądow o-ad m in istracyjn ego w odniesieniu do utw oru P eipera b ęd zie do tego jednym z przyczynków 4.

W A rch iw u m P ań stw ow ym M iasta K rakow a i W ojew ództw a K rakow skiego zach ow ał się zespół akt dotyczących konfiskaty poem atu N a p r z y k ła d (A kta Sądu O kręgow ego K arnego w K rakow ie, sygn. SO K K r 604, IV Pr 32/31). N a tzw . ko­ szu lce w y p isa n y jest ty tu ł sp raw y: Z a tw ie r d ze n ie za jęcia b ro szu ry p t. „Na p r z y ­

k ła d ”. Z najdują się tam następujące dokum enty:

1 М. P i e с h a 1, S k o n fisk o w a n y poem at. „W iadom ości L iterackie” 1931, nr 28, z 12 VII. P eip er om a w ia ł tam m. in. przebieg rozpraw y z 18 IV.

2 T. P e i p e r , N a p r z y k ła d . P o e m a t a k tu a ln y . K raków 1931.

3 T. P e i p e r , S k o n fisk o w a n y p o em a t p rz e d sądem . W : O w s z y s tk im i je s zc ze

o czym ś. K raków 1973.

4 W takim kon tek ście m ów ił m. in. w ła śn ie o potrzebie poznania spraw y k on ­ fiskaty poem atu N a p r z y k ła d J. S t r a d e c k i na k onferencji p ośw ięconej pro­ blem om badania życia literackiego (Łódź, k w iecień 1972). Zob. p ow ielon y w m ateria­ łach k onferencji konspekt tego w ystąp ien ia: Ż ycie litera ck ie 1890—1939, s. 5.

1) w n io se k prokuratora z 10 II 1931 o za tw ierd zen ie k on fisk aty w raz z dw om a załącznik am i (pism o S tarostw a G rodzkiego w K rakow ie z 7 II o w yk on an iu k o n ­ fisk aty oraz w y cią g z p rzem ów ien ia prem iera S ław ka) ;

2) p o sta n o w ien ie Sądu O kręgow ego z 11 II (wraz z tek stem brulionow ym , w p i­ san ym o d ręczn ie na form ularzu protokołu) ;

3) zw rotn e p o św ia d czen ie odbioru postan ow ien ia, przesłanego pod adresem : „P.T. W y d a w n ictw o Z w rotnica, D rukarnia N arodow a w K rak ow ie”, podpisane: „K lara T elzow a, żona ad res{ata]”, z datą 12 II 1931;

4) zw rotn e p o św ia d czen ie odbioru postan ow ien ia, przesłanego pod adresem : „Tadeusz P eiper, D rukarnia Z w rotn icy N arodow a w K rak ow ie”, podpisane: „G elle- rów n a”, z datą 12 II 1931 ;

5) sp rzeciw T adeusza Peipera, bez daty, z podaną datą w p ły w u 16 II i adno­ tacją o sp osob ie dostarczenia: „osob iście” ;

6) p ism o w iceprokuratora R ejonu I Sądu O kręgow ego z 13 II z prośbą o u d zie­ len ie akt, przy czym na od w ro cie um ieszczon e jest pism o Sądu O kręgow ego z 14 II inform ujące o zgodzie na przedłożoną prośbę;

7) p ism o w iceprokuratora R ejonu I z 17 II o zw rocie akt po w gląd zie; 8) p isem n e p o lecen ie dla sek retariatu w ezw a n ia na rozpraw ę w dniu 18 IV T. P eip era oraz prokuratora;

9) zw ro tn e p ośw iad czen ie odbioru w e zw a n ia oskarżonego na rozpraw ę w y z n a ­ czoną na <18 IV, p rzesłan ego pod adresem : „P eiper T adeusz, literat, K raków , J a ­ gielloń sk a 5”, datow an e 211 III 11931, z dop isk iem doręczyciela, iż m im o uprzedzenia nie zastał adresata, ak t sąd ow y zaś zło ży ł w m agistracie.

10) protokół p osied zen ia jaw n ego w S ądzie O kręgow ym z 18 IV 1931 (wraz z b rulionem uzasadnienia) ;

11) zażalenie w icep rok u ratora R ejonu I do Sądu A p elacyjn ego na p o sta n o w ie­ nie Sądu O kręgow ego z 18 IV 1931, datow an e .20 IV 1931 (w raz z pism em przew od ­ nim Prokuratury) ;

12) p ism o przew od n ie Sądu O kręgow ego, kierującego akta sp raw y do Sądu A p e­ lacyjn ego z 22 IV 1931;

18) p o sta n o w ien ie Sądu A p elacyjn ego z 6 V 1931;

14) zw ro tn e p ośw iad czen ie odbioru p ostan ow ien ia Sądu A p elacyjn ego z 6 V 1931, p rzesłan ego pod adresem : „Em il H aecker, w yd aw ca »Naprzodu«, K raków , D u ­ n a jew sk ieg o ”, podpisane: „Dr W anda S an iu rd lów n a” (nazw isko sła b o czyteln e), a d a­ tow ane 16 V 1Θ31;

15) zw rotn e p ośw iad czen ie odbioru tegoż p ostanow ienia, przesłanego pod adre­ sem : „T adeusz Peiper, literat, w K rakow ie, ul. Jagielloń sk a 5”, w łasn oręczn ie pod­ pisane przez P eipera, z datą 18 V 1931, od n otow an ą przez listonosza.

A o to n a jciek a w sze spośród tych d o k u m e n tó w 5 :

1. Wniosek prokuratora o zatwierdzenie konfiskaty

M aszynopis, kartka zap isan a dw ustronnie, opatrzona pieczątką „ P iln e!” oraz pieczątką Sądu O kręgow ego z datą w p ły w u „10 lut. 1931”. O m yłka w sygnaturze spraw y — p ow in n o być: 32/31. Z akreślone są od ręczn ie (przez u jęcie w n aw iasy ( ))

5 O b jaśn ien ie sk rótów praw n iczych stosow an ych w tych dokum entach: austr. p.k. = austriacka procedura karna; dpp. = „D ziennik P ra w P a ń stw a ” ; Dzup. = = „D zien n ik U staw P a ń stw a ” ; k.k. = k od ek s karny; L.. cz. = liczba czyn n ości; Pr. = prasow y; Prp. = p raw o prasow e; S. O. = Sąd O kręgow y; ts. = tegoż sądu; u.k. = u sta w a karna.

punkty 1. i 2. oraz k oń cow e zdanie (od słó w „gdyż autor”), które zostały pow tórzone w u zasadnieniu Sądu O kręgow ego z 11 II 1931.

P ro k u ra to r Sądu Okręgowego w K rakow ie

dnia 10 lutego 1931

Prp. 33/31 [!]

Do

Sądu Okręgowego W ydział K arn y Prasow y

w K rakow ie

Dołączając 1 egzem plarz ’broszury zatytułow anej Na przykład , Poem at

aktualny, Tadeusz Peiper, 1931, której konfiskatę zarządziłem dnia 6 II

1931, oraz pismo S taro stw a Grodzkiego w K rakow ie z 7 II 1931 o w y ­

konaniu konfiskaty, oraz wyciąg z przem ów ienia P. Prezesa R ady Mi­

nistrów , Sławka, wnoszę n a zasadzie § 493 austr. proc. k a r . 6, aby Sąd

Okręgowy, W ydział K a rn y P rasow y w K rakow ie orzekł:

1. Treść u tw o ru powyższego dru k u zamieszczonego na stronie 10, pt.

Nad liste m , od słów „Nie m yśli” do słów „pękną m uzy” zaw iera zna­

m iona w ystępku z § 516 u .k .7

2. Treść utw oru powyższego druku, zamieszczonego na stronie 22, 23,

24, 25, 28, 30, pt. G niew ne szepty, od słów „że im ” do słów „w k a le ” ,

od słów „te n k a ł” do słów „ohydy osłania”, od słów „jak to ich” do słów

„elektrycznej pom py” , od słów „że się” do słowa „katow anie”, od słów

„A B arlickiego” do słowa „m etalow ą”, od słów „A B agińskiego-Florka”

do słow a „bili”, od słów „zapowiedź śm ierci” do słów „ty lko Brześć!!”,

od słów „w śledczych” do słowa „bicie”, i pt. Dlaczego, od słów „ohyda w ”

do słowa „d ran ie”, zaw iera znam iona w ystępku z § 488, 491, 493 u.k.

i art. V u staw y z 17 X II 1862, N r 8, Dzup. 8

6 Paragraf 493 austriackiej U sta w y k a rn ej o zbrodn iach , w y s tę p k a c h i p r z e k r o ­

czeniach, z 27 m a ja 1852 brzm iał: „W szelkie obrazy czci, ok reślon e w poprzednich

§ 487— 492, karać należy w zasadzie jako przekroczenie, aresztem od jednego do sześciu m iesięcy, jeżeli je jednak popełniono drukiem — jako w ystęp k i, aresztem od sześciu m iesięcy do roku. K arze podpada nie tylko p ierw szy spraw ca, lecz także każdy, k to taką obrazę czci u siłu je dalej rozszerzać”.

7 Paragraf 516 tejże ustaw y brzm iał: „Kto obrazow ym i przedstaw ieniam i albo sprośnym i czynnościam i narusza m oralność i w styd liw ość w sposób prostacki i pu b liczn e zgorszenie w y w o łu ją cy , sta je się w in n y m przekroczenia i m a być z a są ­ dzony n a ścisły areszt od ośm iu dni do sześciu m iesięcy. J eżeli jednak tak iego n a­ ruszenia dopuszczono s ię drukiem , w ów czas n ależy je, jako w ystęp ek , ukarać ści­ sły m aresztem od sześciu m iesięcy do roku”.

8 Paragraf 488: „Kto w o g ó le naw et udzielan iem zm yślonych i przekręconych faktów im ien n ie albo na pod staw ie znam ion do niego się odnoszących ob w in ia kogoś o jakąś czynność hańbiącą i niem oralną, która jest zdolna w publicznej opinii u

czy-Z atw ierdza się konfiskatę powyższego d ru k u zarządzoną przez P ro k u ­

ra to ra Sądu Okręgowego w K rakow ie.

Z akazuje się dalszego rozszerzania skonfiskow anej treści powyższego

druku.

Zakaz te n ma być ogłoszony w dzienn ik u urzędow ym 9.

C ały n ak ład skonfiskow anego d ru k u m a być zniszczony.

W utw orze oznaczonym wyżej 1. au to r przez nieżądne [!] czyny

obyczajność i w stydliw ość w sposób g ru b y i publiczne zgorszenie sp ra ­

w iający naru sza, -co uzasadnia znam iona w y stęp k u z § 516 u.k.

Wobec treści przem ów ienia P an a Prezesa R ady M inistrów , Sławka,

dołączonego w w yciągu, wedle którego w w ięzieniu w Brześciu nie było

znęcania się i sadyzm u i oficerow ie pełniący tam obowiązki nie przekro­

czyli regulam inów i przepisów , treść utw orów oznaczonych wyżej 2. za­

w iera znam iona w y stę p k u z § 488, 491, 493 u.k. i art. V ustaw y z 17 XII

1862, n r 8, Dzup., gdyż au to r częściowo przez udzielanie zm yślonych czy­

nów 10 fałszyw ie obw inia w ładze w ięzienne o czyny niehonorow e, mogące

nić go godnym pogardy albo p o n iży ć”. Paragraf 491: „R ów nież dopuszcza się obrazy czci ten, k to kom uś in n em u p u b liczn ie alb o w ob ec k ilk u ludzi, w drukach, roz­ p o w szech n ian ych p aszk w ilach alb o ob razow ych p rzed staw ien iach jak iegok olw iek rodzaju, czy to im ien n ie, czy też w e d le zn am ion m u odp ow iad ających , bez przyta­ cza n ia p ew n ych ozn aczonych fa k tó w zarzuca zasłu gu jące na w zgardę p rzym ioty albo sposób m y ślen ia albo w y sta w ia go na p u b liczn e szyd erstw o. — Jeżeli lżący pow o­ łu je się w k arn osąd ow ym dochodzeniu, celem u zasad n ien ia sw e g o lżen ia, na h ań ­ b iące czy n n o ści zelżonego, p o w in ien p raw d ziw ość sw eg o zapodania udow odnić, aby sta ć s ię w o ln y m od k a ry ”. A rtyk u ł V u staw y prasow ej z 17 X II 1862 w brzm ieniu u sta w y z 15 X 1868, L·. 142 dpp. § 16: „Jeżeli prokurator p a ń stw a n ie w n o si osk ar­ żen ia p rzeciw jak iejś oznaczonej osobie, m oże m im o to w in teresie pu b liczn ym do­ m agać się, aby sąd o rzek ł zakaz dalszego rozp ow szech n ian ia druku w tutejszych krajach w yd an ego, u zasad n iającego sw ą treścią zbrodnię albo w ystęp ek . Sąd pra­ so w y rozstrzyga ten w n io sek na n ieja w n y m posied zen iu po w y słu ch a n iu prokuratora państw a. J eżeli sąd prasow y o rzek a k on fisk atę druku, przybić n ależy jego roz- strzy g n ien ie w sied zib ie sąd u i o g ło sić w gazecie urzędow ej. — K ażdy interesow any m oże w n ie ść sp rzeciw p rzeciw k o n fisk a cie w p rzeciągu o śm iu dni po jej o g ło sze­ niu, który rozstrzygnąć m a sąd p rasow y na ja w n y m posied zen iu (§ 13) po w y słu ­ ch a n iu prokuratora p ań stw a i w n o szą ceg o sp rzeciw . P rzeciw tem u rozstrzygnieniu sądu p rasow ego p rzysłu gu ją środki p raw n e zastrzeżone przeciw w yrok om o sta ­ teczn ym w p o stęp o w a n iu o zbrodnie albo w ystęp k i. R ozstrzygnienie sęd ziow sk ie w y d a n e na p od staw ie przepisu n in iejszego artyk u łu n ie m oże być w żadnym pro­ cesie karn ym prow ad zon ym p rzeciw pew nej o so b ie podnoszone na tejże niekorzyść”. W arto zw rócić uw agę, iż n ie p rzy w o ły w a n o tutaj paragrafu 492, który m ów ił, że czyn n ości orzeczon e jak o karygodne w paragrafach 488 i 491 są nim i rów n ież w tedy, je ś li kierują się p rzeciw w ład zom lu b osobom w yk on u jącym czyn n ości urzędow e.

9 A n i n in iejsze p ostan ow ien ie, an i p o sta n o w ien ie z 18 IV 1931 nie u kazały się w „M onitorze”.

10 „U d zielan ie zm yślon ych c z y n ó w ” — to o czy w iście u d zielan ie w iadom ości o zm yślon ych czyn ach ; „czyny p o g a rd liw e” — to czyny zasługujące na pogardę.

je w opinii publicznej uczynić pogardliw ym i i poniżyć, częściowo bez

przytoczenia p ew nych okoliczności faktycznych obw inia je o pogard­

liwe p rzy m io ty i takiż sposób m yślenia.

P ro k u ra to r Sądu Okręgowego

[podpis nieczytelny]

2. Pism o S tarostw a Grodzkiego o w ykonaniu konfiskaty

P o w iela n y form ularz, w y p ełn io n y odręcznie (tekst form ularzow y w yróżniono tu przez u jęcie go w naw iasy { }). Podpis w łasnoręczny. N a kartce pieczątka P rokura­ tury z datą w p ły w u „7 lut. 1931”.

{ P ro k u ra tu ra Sądu Okręgowego)

(w K rakow ie)

{donoszę, iż zarządzona) d nia 6 II 1931 {przez P ro k u ra tu rę Sądu O krę­

gowego w K rak o w ie) konfiskata broszury pt. Na p rzyk ła d , Poem at a k tu ­

alny, Tadeusz P eiper, 1931, odbitej czcionkam i zak. graf. „D rukarnia

N arodow a”, w ykonana w dniu 6 Lutego {19)31 {na ... egzem plarzach rze­

czonej) b roszury {pozostała bez dodatniego w yniku, poniew aż odbito

ty lk o ) 4 {egzem plarze obowiązkowe.)

{Kraków, d n ia) 7 II 1931

A. H oryński

3. Wyciąg z przem ów ienia p rem iera W. Sławka

M aszynopis na połów ce kartki form atu kancelaryjnego, n ie d atow any i bez podpisu.

W Y C I Ą G

z przem ów ienia P a n a Prezesa Rady M inistrów W alerego Sławka, w ygło­

szonego na siódm ym posiedzeniu Sejm u Rzeczypospolitej Polskiej z dnia

16 stycznia 1931, w edług n u m eru 31 „M onitora Polskiego”.

„Zbadałem spraw ę i stw ierdzam , że sadyzm u i znęcania się nie było,

lecz i tam , jak w każdym więzieniu — posłuch m usiał być w razie oporu

w ym uszony siłą. Innych więzień n a świecie nie ma. P róbujecie oczernić

oficerów,

k tó rzy chw alebniejszą niż wy m ają przeszłość. Regulam inów

i przepisów oni nie przekroczyli”.

4. Postanow ienie Sądu Okręgowego z 11 II 1931

W aktach znajduje się m aszynow a kopia czystopisu p ostanow ienia, z pieczęcią Sądu O kręgow ego przy podpisie sekretarza („Szym ański”) „za zgodność”, oraz W arto rów nież dodać, że n azyw an ie poem atu N a p rz y k ła d artykułem lub czaso­ pism em (tak np. w poz. 7) brało się z p rzyzw yczajenia do dziennikarskich przede w szystk im spraw , sądzonych na podstaw ie praw a prasow ego.

egzem plarz b rulionow y, w y p ełn io n y od ręczn ie na drukow anym form ularzu, na k tó­ rym u m ieszczon e są podpisy w ła sn o ręczn e sędziego i protokolanta. W brulionie, w m iejscu p rzeznaczonym na u zasad n ien ie p ostan ow ien ia oraz jego szczegółow ą treść (po s ło w ie „ a lb o w iem ”), d w ukrotnie w p isa n a jest atram entem w sk azów k a (ujęta w n a w ia sy ( >) : „jak w p iśm ie P rokuratora”. P raw dopodobnie ta sam a ręka ozn aczyła od p o w ied n ie fragm enty, zakreślając je na p iśm ie prokuratora z 10 II 1031. N a egzem plarzu b ru lion ow ym zn ajd u je się w yk az adresatów postan ow ien ia: „T. P eip er”, „W ydaw nictw o »Z w rotnicy«, D rukarnia N arodow a, K raków ”, „Proku­ ratura”, „Starostw o G rodzkie”, „M onitor” i n ieczyteln y (praw dopodobnie: „akta Sądu O kręgow ego”). W yraz „B rześć” podkreślony jest w czystop isie ołów k iem , podobnie jak tekst od słow a „D laczego” do sło w a „dranie”.

Sąd O kręgow y w K rakow ie

W ydział IV

D nia 11 lutego 1931 r.

Sygn. IV. P t. 32/31

Sąd O kręgowy, W ydział IV K arn y, n a posiedzeniu n iejaw n y m w dniu

11 lutego 1931 r. po w ysłuchaniu zdania P ro k u ra to ra Sądu Okręgowego

w ydał następ u jące

p o s t a n o w i e n i e :

Z atw ierdza się po m yśli § 489 au str. pr.k. zarządzoną przez P ro k u ra ­

to ra Sądu Okręgow ego w K rakow ie dnia 6 II 1931, a w ykonaną przez

Starostw o Grodzkie w K rakow ie dnia 6 II 1931 r., konfiskatę broszury

zatytułow anej Na p rzyk ła d , P oem at a k tu a ln y — Tadeusz P eiper — albo­

w iem

1. tre ść utw oru powyższego d ru k u zamieszczonego na stronie 10, pt.

Nad listem , od słów „Nie m yśli” do słów „pękną m u zy” zaw iera znam iona

w y stęp ku z § 516 u.k.

2. treść u tw o ru powyższego dru k u , zamieszczonego na stronie 22, 23,

24, 25, 27, 28, 30 pt. G niew ne szep ty, od słów „że im ” do słów „w k ale”,

od słów „ te n kał” do słów „ohydy o słan ia”, od słów „jak to ich ” do słów

„elektrycznej p o m p y ” , od słów „że się” do słow a „katow anie”, od słów

„A B arlickiego” do słow a „m etalo w ą”, od słów „A B agińskiego-Florka”

do słowa „bili”, od słów „zapow iedź śm ierci” do słów „tylko Brześć!!”,

od słów „w śledczych” do słow a „bicie”, i pt. Dlaczego, od słów „ohyda”

do słowa „d ran ie” , zaw iera znam iona w y stęp k u z § 488, 491, 493 u.k.

i art. V u staw y z 17 X II 1862, N r 8 Dzup. — G dyż au to r częściowo przez

udzielanie zm yślonych czynów fałszyw ie obw inia władze w ięzienne o czy­

ny niehonorow e, m ogące je w opinii publicznej uczynić pogardliw ym i

i poniżyć, częściowo bez przytoczenia pew nych okoliczności faktycznych

obwinia je o pogardliw e p rzym ioty i takiż sposób m yślenia. —■

Z akazuje

się dalszego rozszerzania skonfiskow anej treści powyższego a rty k u łu . —

Zakaz te n m a być ogłoszony w D zienniku urzędow ym . — C ały nakład

skonfiskowanego pism a ma być zniszczony.

5. Sprzeciw T. Peipera

M aszynopis, kartka form atu kancelaryjnego, daty i num ery spraw y w y p ełn io n e nieznaną ręką, podpis P eip era w łasnoręczny. Na piśm ie pieczątka Sądu O kręgow ego z datą w p ły w u „16 lut. 19Э1” oraz adnotacją o sposobie doręczenia: „osobiście”.

6. Protokół rozprawy z 18 IV 1931

Form ularz czterostronicow y drukow any, w yp ełn ion y odręcznie na s. 1 i 2, o p a ­ trzony w łasn oręczn ym i podpisam i (tekst form ularzow y u jęto w naw iasy { }). Do niego dołączony jest brulion uzasadnienia.

{Protokół} posiedzenia jaw nego

(S ąd O kręgow y) w K rakow ie, {dnia} 18 IV 1931 r.

{Sprawa} za tw ie rd z e n ia] zajfęcia] a rty k u łu pt. Na p rzykła d o znam iona

z § 489, 516, 488, 491, 493 k.k. 11

{Obecni:}

11 Z godnie z paragrafem 489, n ie przyw oływ an ym w e w cześn iejszych stadiach postępow ania (m oże w sk u tek om yłki protokolanta), obrazy czci sta je s ię w innym , „kto w drukach, rozpow szechnianych pism ach alb o obrazow ych przedstaw ieniach, albo kto, n ie będąc do tego szczególn ym i okolicznościam i zniew olonym , p u blicznie rozgłasza p rzeciw kom uś o b elżyw e, choćby n aw et praw dziw e fakta z życia pryw at­ nego albo rodzinnego”.

Przew odniczący :

S. O. M. Pilarski

P rotokolant:

Stra w iń ski

pojedynczo

Od ts. postanow ienia z dnia 11 lutego

1931, L. cz. IV. P r. 32/31, w nosi podpi­

sany sprzeciw i uprasza o wyznaczenie

w spraw ie tej ustnej rozpraw y.

{Przew odniczący — sędzia)

S. O. K. K onopacki

(S ędziow ie)

S. O. D r R. S tu h r

S. O. Dr K. D öhinger

(P ro to k o la n t): D r B. F rü h lin g

(O skarżyciel pub liczny ): w icep ro k u rato r dr Kozłowski

(Posiedzenie jest jaw n e .)

(P o w y w o łan iu sp raw y staw ili się ): a u to r skonfiskow anego a rty k u łu T a­

deusz P eiper, litera t.

Posiedzenie n a sk u tek sprzeciw u Tadeusza P eip era litera ta , au to ra

broszury skonfiskow anej od postanow ienia ts. z 11 II 1931 sygn. IV P r.

32/31.

Przew odniczący odczytuje in k ry m in o w an y a rty k u ł i postanow ienie ts.

z U II 1931 sygn. IV P r. 32/31.

P ro k u ra to r w nosi n a u trz y m an ie postanow ienia ts. z 11 II 1931 i o d rzu ­

cenie sprzeciw u.

R epr[ezentant] sprzeciw u p. Tadeusz P eip er w nosi o uchylenie k on­

fiskaty.

T ry b u n a ł po n aradzie ogłasza n astęp u jące postanow ienie:

Sąd O kręgow y w K rakow ie, W ydział IV K arny, w ydał w dniu dzisiej­

szym n astęp u jące postanow ienie:

U w zględnia się częściowo sprzeciw p. Tadeusza P eipera, au to ra b ro­

szury Na p rzykła d , a m ianow icie u ch y la się konfiskatę w ierszy pt. G n iew ­

ne szep ty w całości, n ato m iast zatw ierdza się konfisk atę odnośnie do częś­

ci ustęp u N ad listem .

U zasadnienie

K onfiskatę zatw ierdzono w szczególności Nad listem , poniew aż uległe

w konfiskacie słowa w brzm ieniu zacytow anym , obrazow ym p rze d sta ­

w ieniem n a ru sz a ją w stydliw ość, ty m więcej że dziełko to jako w ytw ór

polskiego a u to ra w ejdzie do lite ra tu ry , a ty m sam ym dostać się może do

rąk n iew in n ej młodzieży.

N atom iast uchylono konfisk atę G niew ne szep ty w całości w e w szyst­

kich ustępach, albow iem nie au to r, lecz jego bo h ater opow iada o sto sun ­

kach i postępow aniu z w ięźniam i brzeskim i, n ad to zaś nie [sjkierow uje

tego opow iadania, k tó re nazyw a szeptam i, jako zarzu tów przeciw ściśle

oznaczonym władzom, a w szczególności przeciw w ładzy w ięziennej

w Brześciu.

K onopacki

F rühling

7. Zażalenie p ro k u ra to ra na postanow ienie Sądu Okręgowego z 18 ÏV 1931

M aszynopis d w u stron n ie zapisany, op atrzon y w łasn oręczn ym podpisem . Spięte razem jest pism o p rzew odnie, na którym um ieszczon o odręczną adnotację: „Vid.

S ek reta ria t], P rzedłożyć zażalenie Sądow i A p ela cy jn em u ], Kr[aków] 22/4 1931, K o ­

n o p a ck i”. Na zażaleniu adnotacja, że w p łyn ęło 21 IV„ załatw ion o 22 IV.

Do

Sądu A pelacyjnego w K rakow ie

przez Sąd Okręgow y W ydział K arn y Prasow y

w K rakow ie

Na postanow ienie Sądu Okręgowego, W ydział K a m y Praso w y w K ra ­

kowie, z dnia 18 IV 1931, IV P r. 32/31, k tó ry m uwzględniono sprzeciw a u ­

tora b roszury zatytułow anej „Na p rzykła d — Poem at a ktu a ln y — T ade­

usz P eiper, 1931” przeciw postanow ieniu Sądu Okręgowego w K rakow ie

z 11 II 1931, IV P r. 32/31, zatw ierdzającem u konfiskatę tegoż czasopis­

m a [!], o ile sprzeciw ten skierow any był przeciw zatw ierdzeniu konfis­

k aty tej broszury z powodu treści utw orów [tu n astęp uje w ym ienienie

stronic i fragm entów , będących przedm iotem konfiskaty, ja k wyżej, w piś­

mie P ro k u ra tu ry z 10 II 1931], i konfiskatę tych ustępów uchylono, w no­

szę następujące

Zażalenie

Sąd I inst[ancji] niesłusznie uw zględnił sprzeciw i uchylił konfiskatę,

albow iem wobec treści przem ów ienia P. Prezesa Rady M inistrów , Sławka,

dołączonego w w yciągu do aktów IV P r. 32/31, w edle którego w w ięzie­

n iu w Brześciu nie było znęcania się i sadyzm u i oficerowie pełniący tam

obowiązki nie przekroczyli regulam inów i przepisów, treść utw orów w y­

żej w ym ienionych zaw iera znam iona w ystępku z §§ 488, 491, 493 u.k.

i a rt. V ustaw y z 17 X II 1962, N r 8 Dzup., gdyż a u to r częściowo przez

udzielanie zm yślonych czynów fałszywie obw inia w ładze w ięzienne o czy­

n y niehonorow e, mogące je w opinii publicznej uczynić pogardliw ym i

i poniżyć, częściowo zaś bez przytoczenia pew nych okoliczności faktycz­

ny ch obw inia je o pogardliw e p rzym ioty i takiż sposób m yślenia.

O ile Sąd I inst[ancji] uchylenie k o n fisk aty oparł n a tym , że w treści

poem atu nie au to r w yraża swe myśli co do sp raw y Brześcia, lecz jego

bohater, a au to r tylko niejako te m yśli reje stru je , to tak ie uzasadnienie

może być dopuszczalne w w ykładzie literackim poem atu, ale nie może być

oparty m na ustaw ie uzasadnieniem postanow ienia Sądu, zwłaszcza w po­

stępow aniu przedm iotow ym .

Również niesłusznym jest pow oływ anie się Sądu na to, że u tw o ry nie

w skazują na władze w ięzienne jako te, przeciw któ ry m są zwrócone, bo

chyba treść ich dostatecznie, w praw dzie nie po nazw isku, ale „przez

znam iona do nich się odnoszące” , w skazuje jako obiekt p rzestępstw a nie

kogo innego, jak w łaśnie władze Więzienia w Brześciu, a to w edle prze­

pisu § 491 u.k. w ystarcza.

Wobec tego wnoszę, aby Sąd A p elacy jn y uchylił zaskarżone postano­

w ienie i orzekł, że nie uw zględnia się sprzeciw u au tora, Tadeusza Peipera,

i konfiskatę orzeczoną postanow ieniem Sądu Okręgowego w K rakow ie

z dnia 11 II 1931, IV. P r 32/31, u trz y m u je się w mocy.

Dr A d a m K ozłow ski

wz. W iceprokurator R ejonu I

8. Postanow ienie Sądu A pelacyjnego z 6 V 1931

K opia m aszyn op isow a, u dołu stron icy ob ok form uły „za zgod n ość” podpis o d ­ ręczny „ Z io m k o w a ”. N a k artce pieczęć Sądu O kręgow ego i data „l!l V 1981”. Od­ ręczna adnotacja dla sek retariatu : „D oręczyć jak p ostan ow ien ie I in sta n cji”, i data „15. 5. 31”.

Sąd A pelacyjny, W ydział I

K raków , dnia 6 m aja 1931 r.

S y g n a tu ra I KZ 100/31

Sąd A p elacy jny w K rakow ie w spraw ie prasow ej z pow odu zajęcia

poem atu zatytułow anego Na p rzykła d , rozpoznając zażalenie P ro k u ra to ra

Sądu Okręgowego w K rakow ie n a postanow ienie Sądu Okręgowego

w K rakow ie z dnia 18 k w ietn ia 1931 r., sy g n a tu ra IV Pr. 32/31, o ile

nim uw zględniono sprzeciw autora, T adeusza Peipera, i uchylono postano­

wienie tegoż sądu z dnia 11 lutego 1931 r., zajęcie w ierszy pt. G niew ne

szep ty i Dlaczego?, na posiedzeniu n iejaw n y m dnia 6 m aja 1931 r. po

w ysłuchaniu w niosku P ro k u ra to ra Sądu A pelacyjnego postanaw ia:

Zażalenie uw zględnić i u trz y m ać w całej rozciągłości w m ocy konfis­

katę orzeczoną postanow ieniem Sądu Okręgow ego w K rakow ie z dnia 11

lutego 1931 r., sy g n a tu ra IV P r. 32/31.

U z a s a d n i e n i e :

W § 493 au str. p.k. w yraźnie w y tk n ięto dla postępow ania przedm ioto­

wego jako w yłączny cel ściganie sam ej ty lk o k arygodnej osnowy pisma.

Osoba a u to ra pozostaw iona została w ty m postępow aniu poza naw iasem

spraw y, sk u tkiem czego dociekania Sądu I in stancji w ty m k ieru n k u , kto

„opow iada” rzecz, nie zm ierzają wcale do celu.

Sąd I in sta n c ji nie w ypow iedział się jasno co do karygodności zakw e-

stionow anyh wierszy. Z fak tu , że w d aw ał się w rozpoznanie, czy treść,

o k tó rą chodzi, w ym ierzono przeciw ko w ładzy, należałoby przypuszczać,

że był zdania, iż pod ty m w aru n k iem należałoby tę treść uznać za k a ry ­

godną. Sąd A p elacy jn y podziela zap atry w an ie p ra w n e Sądu I in stan cji

w po stanow ieniu z 11 lutego br., że w zakw estionow anych ustępach w ie r­

szy m ieszczą się znam iona w y stęp k tu z §§ 488, 491 i 493 u.k., a nadto

z art. V ust. z dnia 17 g ru d n ia 1862, Dz. austr. p.p. Treść bow iem zarzu­

tów jest tego rodzaju, że jakkolw iek nie w ym ienia żadnej w ładzy, to jed ­

nak nie pozostaw ia wątpliwości, iż z arzu ty w ym ierzono przeciw ko w ła­

dzom, k tóre ze spraw ą uw ięzionych w Brześciu m iały styczność.

Przew odniczący

Protokolant

Dr A. S tra w iń ski

Dr A. S ey rlh u b e r

9. Egzemplarz „Na przykład” z zakreśleniami prokuratora

Z akreślenia te dokonyw ane b yły na tek ście poem atu — przez u jęcie w klam ry odnośnych w ersó w i ich przekreślenie lin ią ukośną, przez p od k reślenie odnośnych w ersó w — oraz na m argin esie przez zaznaczenie lin ią pionow ą. P o n iew a ż za ­ k reślen ia w tekście polegające na ujęciu w klam ry i p rzekreśleniu (czynione o łó w ­ kiem czerw onym ) dotyczą m iejsc w skazanych w piśm ie Prokuratury z 10 II 1031, podajem y tylko w y p a d k i zakreśleń na m arginesie ( = m arg.) oraz podkreśleń ( = podkr.), zaznaczając też kolor ołów ków : czerw on y (== czerw .), n ieb iesk i ( = nieb.), zw yk ły ( = zw .). N um ery porządkow e w ersów liczon e są od góry stronicy.

Z akreślenia te są następujące:

s. 10, w . 7—3, marg., nieb., dopisek „516”, s·. 28, w. 1—2, m arg., czerw . marg., nieb. (co oznaczało: § 516) w . 3—21, marg., nieb. s. 11, w . 20, podkr., nieb. s. 29, w . 1— 3, marg., nieb. s. 16, w . 22— 24, marg., nieb. w . 9, podkr., zw. s. 20, w . 8, podkr., nieb. (od słow a s. 30, w. 13—20, marg., czerw.

„Szczy”) s. 31, w. 4—7, m arg., czerw . s. 212, w . 1— 23, marg., czerw . w . i25—28, m arg., czerw . s. 23, w. 1—24, m arg., czerw . s. 32, w . 1—12, m arg., czerw . s. 24, m arg., czerw , (słow o „w ojsk ow ych ” w . 24—28, marg., czerw . podkr., zw.) s. 33, w . 1—6, m arg., czerw . s. 25, w . 1— 23, m arg., czerw . s. 35, w . 7—18, m arg., nieb. s. 27, w . 24—;2i5, m asg., czerw . s. 36, w . 1—10, marg., nieb. w . 11—113, marg., nieb.

O łów kiem czerw on ym zakreślane w ięc były te fragm enty, których treść uza-sad n iała w y stą p ien ie o k onfiskatę na p od staw ie §§ 488, 49!l i 493 (tj. o obrazę czci).

N asu w ają się n astępujące uw agi:

1. A rgum entacja P eip era m usiała w yw rzeć w rażen ie na sędziach, skoro uzasad­ niając u ch y len ie k on fisk aty w od n iesien iu do in k rym in ow an ych fragm en tów p ow o­ ły w a n o się na jego argum entację (nie autor, lecz jego postaci opow iadają).

2. P raw dopodobnie n atychm iast po w yd ru k ow an iu p oem atu P eip er ukrył cały nakład (z w y ją tk iem czterech skonfiskow anych egzem plarzy). D zięk i tem u okres m iędzy rozpraw ą jaw n ą z ili8 IV a rozpraw ą apelacyjną z 6 V, utrzym ującą kon­ fiskatę, m ógł w yk orzystać na rozpow szechnienie sw e g o poem atu. „U rzędow y W y­ kaz D ruków ” notu je Na p r z y k ła d w num erze 16 z r. 1931, a w ię c w śród druków zarejestrow an ych w B ib liotece N arodow ej m iędzy 26 IV a 2 V 1931.

3. N ie w iadom o, dlaczego decyzję Sądu A pelacyjn ego w y sła n o także H aecke- row i. D ałoby się to w ytłu m aczyć tylko ew en tu a ln y m zam iarem H aeckera druko­ w a n ia p oem atu lub jego fragm entów w redagow anym przezeń „N aprzodzie”, na ten tem at n ie m a jednak żadnych inform acji.