o i - - - w - III. z i i kilku o I. w

Prof. dr hab.

Kazimietz0269

Instytut Filolo gii Polskiej Uniwersytet Rzeszowski

Recenzja rozprawy doktorskiej Katanyny wos, Gry ^jgzykowe w

^{zaiawkach serwisu}

informacyjnego

Fakty TW.

Gry

z

odbiorcq

i gry z

telrstem

iako

realizacje komunikacyine dziennikarskich

gatunk'w informacyinych,

^napisanej

pod kierunkiem dr

hab.

prof. uR

GraLyny

Filip

na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzesz6w 2016

I.

^{Uwagi wstgPne}

Kiedy studiujg dzielo Katarzyny WoS, myslg najpierw

o

ogromnych zmianach,jakie ^staly sig udzialem polskieg

o

jgzykoznawstwa

kilku

^ostatnich dekad. Zmiany

te

obserwujemy zar6wno co do tematyki

badaf,jak i

stosowanych metodologii. Dzisiaj nie

tylko

anahzujemy strukturg formaln4

i

semantycznq jgzyka

(

calych dyskurs6w, tekst6w, ^zdafr, leksem6w), ale corcz czgsciej zwracamy

sig do badaf

spolecznego

i

pragmatycznego aspektu

jgzyka w

62nych typach komunikacji.

Nowy,

mocny

impuls

otrzymaly badania jgzykoznawcze

w

latach 90.

XX

wieku

i w

pierwszej dekadzie wieku

XXL

^{S4 to} dociekania nad komunikacj4 jgzykow4

i

opisywanie

relacji

migdzy

jgzykiem a

kultur4. Recenzowana rozprawa ^dobrze wchodzi

w

obszar

nowych,

mohna rzec, modnych

dzisiaj

zagadnie:ir podejmowanych przez polskie jgzykoznawstwo. Zagadnienia ^podjgte

do

analizy przez Doktorantkq mieszczl sig na przecigciu badafilingwistycznych, miedioznawstwa

i

dociekari nad teori4 kultury. W tytule jej rczprawy znalaz\y siE

terminy stricte jgzykoznawcze, z

dociekari

nad teori4

medi6w, komunikacji i kulturoznawstwa. Mamy tu ambitne przedsigwziEcie, kt6re sig udalo.

III.

^Wyb6r tematYki badawczej

Wyb6r tematu dysertacji

jest

bardzo celny.

Nie

mieliSmy dot4d rzetelnego

-

^pr6cz

^kilku

artykul6w -

opracowania

gier jgzykowych

stosowanych

w

zapowiedziach (zajawkach) program6w informacyjnych

w TVN.

^Jest to ^z jednej stfony, temat szczeg6lovrry, wymagaj4cy konkretnych ^badat'r lingwistycmych, tych niewielkich tekst6w zapowiadai4cych jakieS tresci

i

ich stosunku do zapowiadanych tekst6w

wigkszych, z

dtugreijednak

-

^{mowi4c potocznie}

-

\^ryplywa

na

szerokie

wody

wsp6lczesnych

relacji

migdzy

jqzykiem a kultur4, i w

^tym

wzglgdzie mozna vtykazal sig erudycyjnoSci4. Autorka podjgla ^sig

zatem

bardzo trudnego zagadnrenia. problematyka gier jgzykolvych zahacza

o

rozwalania filozoficzne ^(wystarczy przywolat

Ludwiga Wittgensteina),

stylistyczne, tekstolo giczne,

z

pragmatyki jqzykowej

r',

-

^IL/t

-

(skutecznoSd

vs

nieskutecznoS6), spolecznej.

problemy z teorii kultury, ^wreszcie z

psychologii

n.

^{Struktura rczqrawy}

Recenzowan

a

^tozptawa

^{jest zwattym}

^tekstem

naukowym' Autorka

^dobrze

tealintie

Greise'owska maksymq iloSci, Praca utrzymuje

tradycyjny

^podzial

na

czqst teoretyczn4

i

empiryczn4. Do czgsci

lnale^y

^wstgp

onzrczdzial ^pierwszy

zatyfiilowany

Jgzyki

^gatunki medialne

-

zalo2enia teoretyczne

i

metodologiczne rozprawy

(s. 9-63).

^{Cz93c badawcza} obejmuje rozdzialy; drtgi Gry strukturalne ^{(s. 64}

-

I44),trzeci Leksykalno-semantyczne pola zapowiedzi

(s. 145-

180),

czwarty Gry

^semantykq

i

^dysonanse stylistyczne

(s'

181-192)' Poprawne ^jest Zakoriczenie. Zauwaaam dobre rozplanowanie tego

doSi

skomplikowanego pod wzglgdem podejmowanych zagadnieh wykladu'

IV.

WalorY recenzowanej PracY

Zadaniemkakdei rczprawy doktorskiej jest, po

pierwsze,

wykonanie oryginalnych ^badat'l naukowych

i

poszerzenie istniej4cej wiedzy

z

danej dyscypliny, ^& _Po wt6re, wykazanie' 2e autor ^j est na

tyle

dojrzaty

i

ugruntowany naukow o, 2e potraft zorganizowai metodologicznie

i

merytorycznie

takie badania, aby kolejno,

podejmowad

nowe

zagadnienia

i ^rozwlia'

dyscypling ,pomnfzaj4c wiedzg na temat wybranych fragment6w Swiata' Pani Katarzyna ^WoS spelnila

te dwa warunki. Gl6wnym walorem iej

^tozptavty

^jest

merytolyczne' ^naukowe r:,orpotnun\e kategorii

gry,

czyli swoistego dzialania,

w

sumie

komunikacyjnego,

^funkcji,

przyporzqdkowywania element6w r62nych zbior6w, osobliwych uklad6w argument6w

i

regul

ich

kombinacji

-

wa1nego wyznacznika wsp6lczesnei rzeczywistoSci spolecznej, kwestii podejmowan ei przez dociekania r6Znych dyscyplin, ^zwNaszcza

w

naukach humanistycznych' takke przyr:odniczych

i

scistrych.

Gry ^jako

wszechzasada Zycia

(r6hte

elementy zbioru

X

wzajemnie przyporzqdkowywane na podstawie reguly

Y)

sE postaw4 zycia biologicznego, tu czlowiek ^moke

tylko

odkrywa6 ich mechanizmy dziaLania. Wystqpuj4 one takae nat62nych poziomach Zycia spole cznego. W

tym

wzgledzie homo loquens, a SciSlej homo ludens tworzy

ich

reguly

i bawi

^sig

(w

starym znaczeniu, poSwigca czas)

ich

tealizacjq, kt6ra ma batdzo r6zne

cele. Kategoria gry

^zostala przez Doktorantkg znacz}co przybliaona

na

podstawie popularnych obecnie gier jgzykowych.

Autorka

zadowalai4co, niebanalnie pomno?ylanaszq

wiedzg na ten temat. ^{Najpierw jest} to wiedza

teoretyczna,

na postawie

analizy kilkudziesigciu istniej4cych

w

literaturze naukowej

tekst6w, Autorka stworzyla

^sp6jn4, niesprzeczn4, nowatorsk4 koncepcig

gier, i

^{opisala sposoby}

^widzenia i

rozumienia tej

kategorii

^zar6wno

w ^{historii, jak} i

^obecnie.

I kolejno, w czqsci

empirycznej ^pracy Doktorantka celnie, haslowo,

niemal slownikowo

pIZy pomocy rozbudowanych definicji' zanalizowaNa

kilkadziesiqt przyklad6w konkretnych tekst6w zapowiedzi

^modul6w informacyjnych.

W

^{zapowi edziach}

^tych

zastosowano r62nego

rodzaj't gry ^jqzykowe i

komunikacyjne.

Autorka

dobrze

ie

tozpoznaje,

wydziela

odpowiednie

klasy,

ukazuje dziaNanie regul, przedstawia argumenty jqzykowe

i

kulturowe'

Nota

bene praca Katarzyny

-7-

WoS udowadnia,

2e

_iqzyk

i ^kultura

tworz4 niezwyktre uniwersum jgzykowo kulturowe

i

^s4

nierozdzielne.

Kolejnym ^walorem recenzowanej pracy s4 istotne spostrzeZenia dotycz4ce wsp6lczesnych

medi6w,

^zwLaszcza

telewizji komercyjnych i funkcjonowania w nich

^gatunk6w

dziennikarskich.

Autorka tworzy

merytorycznie ^noSny

wyklad o ^jqzyku w

dzisiejszych mediach.

Autorka stworzyla sp6jny, dobrze napisany

wyklad'

Pracajest dobrze ztedagowana pod wzglgdem jgzyt<owym. Znalazfem

kilka bl9d6w

^(ktropoty

z

Wittgensteinem)' ^odszukalem

kilka

^zdafr

^{zbyt og6lnych,}

^pisany

ch ze swoist4

rrl'odzietrczq nonszalanci4,

ale o

^tym

podyskutujemy

w

^{czasie obronY.}

V.

^{Uwagi krYtYczne}

Rozprawy doktorskie pisane s4 zwykle ^{przez mlodych,} uczqcych sig naukowego warsztatu badaczy.Nie do uniknigcia ^s4 wigc blgdy czy niedoskonaloSci, kt6re

- ^{jesli je}

odpowiednio wykaZemy

-

^{mog4 sluiry(,}

^do

udoskonalenia procedur naukowych

czy

|wiczenia ^lepszego wykladu. Tak

tez

nalehy traktowa6 moje uwagi. Doktorantka z pewnosci4

je

zapamigta

i w

przy szly chrozprawach naukowych bqdzie takich spraw unika6'

Po

pierwsze,

brakuje mi w

sprawach metodologicznych, okreslenia

liczby

wszystkich zebranych

zapowiedzi.

Charakterystyka matetiaht ^zawiera

tylko kilka zdaf

na ten temat,

rcsilato

^{uwagi innego tYPu.}

Po wt6re, brakuje ,,kropki ^nad

i" w

spawie metodologii, a mianowicie

tych

dw6ch trzech zdan dotyczqcychkwestii,

jakimi

metodami badaNaPani Doktorantka ^kaizdy tekst zapowiedzi (akoS

nie lubig

^{slowa zajawka),} okreslaj4c

w

kaZdym

takim

malym tekScie todzaj ^uZytej (zastosowanej)

gry jgzykowej, zwlaszcza ptzyblizaiqc relacjg migdzy

^elementami

jgzykowymi

i

kulturowymi.

Byly

to klasyczne metody strukturalne, ^bytry to rachunki sens6w pomnozone o metody

krytycznej

^analizy tekstu, znajdowaniaznak6w kultury, odczytywania

jgzykowego obrazu swiata, ^szukania pol

semantycznych'

Bvty to ^metody

^badafi

intertekstualnych.

Po trzecie. Autorka wykazala sig du24 erudycyjnoSci4

w

referowaniu stanu badah,jednak upominam sig

o dwie

znacz4ce pozycje monograficzne, najpierw

o

ksi4zkE lzabeli tr-uc o grach jgzykowych

i

komunikacyjnych, wydan4 ^przez

Uniwersltet

sl4ski,

i

kolejno, o waznq

pracE Jerzego

i

Stanistawy Niebrzegowskiej Bartmifski ch, Tekstologia (ytrzecie2 Pani bada teksty zapowiedz\).

VI.

Konkluzja koricowa

Stwierdzam,

2e

ptaca doktorska Katarzyny ^WoS informacyjnego

Fakty TW'

^Gry

^z

^odbiorcq

^{i gry}

^z

Gry

^jgzykowe

w

zaiawkach serwisu telctem j ako realizaci e komunikacyine

-)-

^f

dziennikarskich gatunk6w informacyinych wypelnia rygory stawiane rozprawom doktorskim' Stawiam wniosek do Rady

wydzialu

Filologicznego uniwersytetu Rzeszowskiego o podjgcie dalszych krok6w

w

procedurze przewidzianej prawem' aby Autorce nadaf stopieri doktora' praca jest _dobra,

po

znacznych skr6tach i uzupelnieniach mozna

jej

fragmenty wydrukowa6

Rzesz6w. 4

marca20l6

KazimierzC269

(

AA'^4, U4'

-h-