PODMIOTY PRAWA PRYWATNEGO
PODMIOTY PRAWA PRYWATNEGO
Literatura:
red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Zarys prawa cywilnego, Warszawa 2018 red. E Gniewek, Kodeks Cywilny. Komentarz, Wydanie 9, Warszawa 2019 Z. Radwański, Prawo cywilne – część ogólna, Wydanie 15, Warszawa 2019 Opracowała mgr Irena Krauze – Lisowiec
Podmioty prawa prywatnego
art. 1 i art. 33
1kc
OSOBA FIZYCZNA
UŁOMNA OSOBA PRAWNA
OSOBA PRAWNA
KONSUMENT
PRZEDSIĘBIORCA
Zdolność do bycia podmiotem praw i
obowiązków
Możliwość nabywania prywatnoprawnych praw
i obowiązków samodzielnie przez
własne działania
ZDOLNOŚĆ PRAWNA
ZDOLNOŚĆ PRAWNA ZDOLNOŚĆ DO
CZYNNOŚCI PRAWNYCH ZDOLNOŚĆ DO
CZYNNOŚCI PRAWNYCH
OSOBA FIZYCZNA
CZŁOWIEK
Brak definicji legalnej
TOŻSAMOŚĆ
Tożsamość biologiczna (genetyczna)
TOŻSAMOŚĆ PRAWNA
Tożsamość psychiczna
Historia ciała człowieka
Świadomość, powstająca w czasie rozwoju i życia
człowieka
Cechy/dane człowieka, umożliwiające jego identyfikację, które używane są w treści przepisów prawnych lub widnieją
w treści dokumentów urzędowych, co umożliwia zastosowanie tych przepisów
Stan cywilny Stan osobisty
akta stanu cywilnego
Ustalenie tożsamości prawnej człowieka
1) Imię i nazwisko 2) Stan cywilny:
a) sensu stricto – pozostawanie osoby fizycznej w relacji do małżeństwa: kawaler, panna, żonaty, mężatka, wdowiec, wdowa (rozwodnik i rozwódka),
b) sensu largo – sytuacja rodzinna osoby fizycznej, definiowana przez pokrewieństwo, małżeństwo i dane osobowe (stan osobisty);
3) Stan osobisty – zespół danych związanych z tożsamością prawną i biologiczną osoby fizycznej: imię i nazwisko, płeć, wiek (data urodzenia) i stan zdrowia psychicznego;
4) Zamieszkanie – miejsce zamieszkania (art. 25 kc) – miejscowość, w której osoba ta aktualnie faktycznie przebywa (element fizyczny – corpus) z zamiarem stałego pobytu (element psychiczny – animus). Ostatnie miejsce zamieszkania, zasada jednego domicylu (art. 28 kc). Tytuł prawny nie jest potrzebny. Art. 26 kc miejsce zamieszkania dziecka. Art. 27 kc miejsce zamieszkania osoby pozostającej pod opieką.
Miejsce zamieszkania a miejsce zameldowania.
NASCITURUS
Człowiek w fazie rozwoju prenatalnego
Zasada: nasciturus jest uznawany za dziecko żywo urodzone w sytuacji, gdy chodzi o jego korzyść.
Uprawnienia są wprost wskazane w przepisach np. art. 446
¹kc, art.
927 §2 kc oraz inne przypadki.
Domniemanie prawne żywego urodzenia dziecka art. 9 kc.
ZDOLNOŚĆ PRAWNA OSOBY FIZYCZNEJ
MA KAŻDY CZŁOWIEK (nasciturus ma
warunkową zdolność prawną)
ZDOLNOŚĆ DELIKTOWA OGRANICZENIA ZAKRESU ZDOLNOŚCI
PRAWNEJ
USTANIE ZDOLNOŚĆ PRAWNEJ
ŚMIERĆ
(śmierć mózgu – trwałe
nieodwracalne ustanie czynności mózgu; nieodwracalne zatrzymanie
krążenia)
Art. 43a ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 514
ze zm.)
Akt zgonu
Uznanie za zmarłego art. 29 –
31 kc Sądowe
stwierdzenie zgonu
Ubezwłasnowolnienie całkowite
art. 13 kc
Ubezwłasnowolnienie całkowite
art. 13 kc Ubezwłasnowolnienie
częściowe Art. 16 kc
kurator
opiekun
Osoba fizyczna (od 13 lat) wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń
psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować
swym postępowaniem Osoba fizyczna (od 18 lat) z powodu
choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń
psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie
uzasadnia ubezwłasnowolnienia
całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do
prowadzenia jej spraw
PEŁNA PEŁNA
ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH OSOBY FIZYCZNEJ
BRAK BRAK
OGRANICZONA
Od 18 lat
Wyjątek: od 16 lat - kobieta po zawarciu związku małżeńskiego
Od 13 lat do j.w., ubezwłasnowolnienie
częściowe
do 13 lat,
ubezwłasnowolnienie
całkowite
PEŁNA ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH OSOBY FIZYCZNEJ
MOŻLIWOŚĆ DOKONYWANIA
CZYNNOŚCI
PRAWNYCH W PEŁNYM
ZAKRESIE
OGRANICZONA ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH OSOBY FIZYCZNEJ
- czynności wyłącznie przysparzające,
- umowy powszechnie zawierane w drobnych bieżących sprawach życia codziennego,
- umowa o pracę od 15 lat – art. 190 § 1 w zw. art. 22 §3 k.p., ale od 16 lat – art. 3045 § 1 k.p.
- rozporządzanie swoim zarobkiem, chyba że sąd opiekuńczy z ważnych powodów postanowił inaczej,
- rozporządzanie przedmiotem majątkowym oddanym przez przedstawiciela ustawowego do swobodnego użytku (wyjątek: przekracza zakres zwykłego zarządu).
1. PEŁNA ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI
PRAWNYCH w zakresie:
1. PEŁNA ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI
PRAWNYCH w zakresie:
2. ZGODA
PRZEDSTAWICIELA USTAWOWEGO / I SĄDU
OPIEKUŃCZEGO (forma, termin)
3. BRAK ZDOLNOŚCI DO CZYNNOŚCI
PRAWNYCH 3. BRAK ZDOLNOŚCI
DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH
- czynności zobowiązujące, - czynności rozporządzające
skutek: bezskuteczność zawieszona do czasu wyrażenia zgody.
- Osoba fizyczna dokonuje sama jednostronnej czynności prawnej, do której wymagana jest zgoda przedstawiciela ustawowego – bezwzględna nieważność
BRAK ZDOLNOŚCI DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH OSOBY FIZYCZNEJ
BRAK MOŻLIWOŚCI DOKONYWANIA
CZYNNOŚCI
PRAWNYCH POPRZEZ WŁASNE DZIAŁANIA
Wyjątek: umowy powszechnie zawierane w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, chyba
że są rażąco krzywdzące dla osoby niezdolnej do czynności prawnych –
stają się ważne z chwilą ich
wykonania art. 14 §2 kc
Dobra niematerialne przysługujące każdemu człowiekowi, od chwili, kiedy
nabywa on zdolność prawną
Dobra osobiste Dobra osobiste
Prawa podmiotowe NIEMATERIALNE
NIEZBYWALNE NIEDZIEDZICZNE
UPRAWNIENIA BEZWZGLĘDNE
Brak definicji legalnej
Zdrowie
art. 23 k.c.
niezupełne wyliczenie
Wolność Cześć Swoboda sumienia
Nazwisko lub pseudonim
Wizerunek Tajemnica korespondencji
Nietykalność mieszkania
Twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska
PRZYKŁADY DÓBR OSOBISTYCH
KONSYTUTCJA
KODEKS CYWILNY art. 30, art. 31, art. 38,
art. 41, art. 47, art. 49, art. 50, art. 53 K
Wolność Godność człowieka
Nietykalność osobista
Życie
Życie prywatne, rodzinne, cześć
i dobre imię
Tajemnica komunikowania
się
Nienaruszalność mieszkania
Wolność sumienia i religii
INNE DOBRA
OSOBISTE
Ochrona dóbr osobistych
Zagrożenie dobra cudzym
działaniem
W szczególności:
złożenia oświadczenia
woli
odpowiedniej treści i w odpowiedniej
formie Żądanie
zaniechania tego działania
Bezprawność działania
Naruszenie dobra cudzym
działaniem
Nie uchybiają innym uprawnieniom, w tym przewidzianym w prawie autorskim
i prawie wynalazczym
Żądanie podjęcia czynności potrzebnych do
usunięcia jego skutków Żądanie
zadośćuczynienia pieniężnego Żądanie zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany
cel społeczny
lub
Naprawienie szkody
Art. 24, art. 415 in., art. 448 k.c., art. 189 k.p.c.
