FORMA CZYNNOŚCI PRAWNYCH

FORMA CZYNNOŚCI

PRAWNYCH



sposób wyrażenia oświadczenia woli



art. 60 k.c. – oświadczenie woli musi zostać ujawnione na

zewnątrz; sposób tego ujawnienia jest co do zasady dowolny



oświadczenie woli można złożyć wyraźnie i w sposób dorozumiany (per facta concludentia)



zasada swobody formy



podziały form czynności prawnych

I) według sposobu złożenia oświadczenia woli

Formy szczególne:

1) zwykła forma pisemna

2) kwalifikowana forma pisemna:

a) z datą pewną

b) z urzędowym poświadczeniem podpisu

c) forma aktu notarialnego

3) forma elektroniczna

II) według skutków niedochowania przewidzianej formy

1) dla celów dowodowych (ad probationem) 2) pod rygorem nieważności

(ad solemnitatem)

3) dla wywolania szczególnych skutków prawnych (ad eventum)

III) według źródła powstania obowiazku zachowania formy szczególnej

1) ustawowa – przewidziana w przepisach k.c.

i ustaw szczególnych

2) umowna (pactum de forma)

ZWYKŁA FORMA PISEMNA

Art. 78 § 1 k.c. – „Dla zachowania pisemnej formy czynności prawnej wystarczy złożenie

własnoręcznego podpisu na dokumencie

obejmującym treść ośw. woli. Do zawarcia umowy wystarcza wymiana dokumentów obejmujących treść oświadczeń woli, z których każdy jest

podpisany przez jedną ze stron lub dokumentów, z których każdy obejmuje treść oświadczenia woli jednej ze stron i jest przez nią podpisany”.

 2 elementy zwykłej formy pisemnej –

własnoręczny podpis i dokument, obejmujący treść oświadczenia woli

  zastępcze postacie podpisu – art. 79 k.c.

Osoba nie mogąca pisać lecz mogąca czytać może zamiast podpisu:

1) uczynić na dokumencie tuszowy odcisk

palca, a obok tego odcisku inna osoba wpisze jej imię i nazwisko, umieszczając swój podpis 2) zamiast składającego oświadczenie woli podpisze się inna osoba a jej podpis będzie poświadczony przez notariusza lub wójta

(burmistrza, prezydenta miasta), starostę lub marszałka województwa z zaznaczeniem, że zostal złożony na życzenie nie mogącego

pisać, lecz mogącego pisać

ZWYKŁA FORMA PISEMNA DLA CELÓW DOWODOWYCH



ma ona stwierdzić złożenie

oświadczenia woli określonej treści



prawo polskie łączy formę ad

probationem tylko ze zwykłą formą pisemną



jej niedochowanie wywołuje

konsekwencje procesowe, tzn.

ograniczenie prowadzenia dowodów

ze świadków lub z przesłuchania stron



wyjątki, gdy:

1) zgoda stron na przeprowadzenie takiego dowodu

2) uprawdopodobnienie za pomocą pisma faktu dokonania czynności prawnej

3) przeprowadzenia w/w dowodów

żąda konsument będący w sporze z

przedsiębiorcą

 zwykła forma pisemna może być zastrzeżona:

1) ad probationem 2) ad solemnitatem 3) ad eventum

 reguła interpretacyjna – art. 73 § 1 k.c.:

Jeżeli w przepisie prawnym ustawa zastrzega zwykłą formę pisemną, a nie przewidziano w nim rygoru

nieważności albo szczególnego skutku prawnego, należy przyjąć, że forma ta ustalona została jedynie dla celów dowodowych

 art. 74 § 3 k.c. – przepisów o formie pisemnej dla celów dowodowych nie stosuje się dla czynności prawnych między przedsiębiorcami

 np. art. 88 § 1 k.c., 511 k.c., 590 § 1 zd. 1 k.c., 648

§ 1 k.c., 720 § 2 k.c., 860 § 2 , 900 k.c.

ZWYKŁA FORMA PISEMNA POD RYGOREM NIEWAŻNOŚCI

 zachowanie formy ad solemnitatem stanowi konieczną przesłankę ważnego złożenia

oświadczenia woli. Jej niedochowanie powoduje bezwzględną nieważność czynności prawnej

(art. 73 § 1 k.c.)

 jeżeli wymóg zachowania formy wynika z

ustawy, to formą pod rygorem nieważności jest:

1) zwykła forma pisemna tylko wtedy, gdy ustawa przewiduje wprost rygor nieważności w razie jej niezachowania (art.73 § 1 k.c.)

2) inna forma szczególna, chyba że została

zastrzeżona dla wywołania określonych skutków prawnych (art.73 § 2 k.c.)

 podobnie, gdy forma wynika z umowy - art. 76 k.c.:

„Jeżeli strony zastrzegły w umowie, że określona czynność prawna między nimi powinna być

dokonana w szczególnej formie, czynność ta dochodzi do skutku tylko przy zachowaniu zastrzeżonej formy. Jednakże gdy strony zastrzegły dokonanie czynności w formie

pisemnej, nie określając skutków niezachowania tej formy, poczytuje się w razie wątpliwości, że była ona zastrzeżona wyłącznie dla celów

dowodowych”.

 np. art. 99 § 2 k.c., art. 518 § 1 pkt. 3 k.c., art.

522 k.c.

ZWYKŁA FORMA PISEMNA DLA WYWOŁANIA OKREŚLONYCH

SKUTKÓW PRAWNYCH



rygor ad eventum jest pojęciem

zbiorczym, obejmuje różne sankcje wyznaczone poszczególnymi

przepisami

np. art. 390 § 2 k.c, art. 586 § 1 k.c.,

art. 660 k.c.

KWALIFIKOWANE FORMY PISEMNE



do jej zachowania nie wystarcza

złożenie własnoręcznego podpisu na dokumencie obejmującym treść

oświadczenia woli (art. 78 k.c.),

konieczne jest ponadto spełnienie dodatkowych wymogów

1) forma pisemna z urzędowym

poświadczeniem daty = z datą pewną 2) forma pisemna z urzędowym

poświadczeniem podpisu

3) forma aktu notarialnego



zasada zastępowalności form



orzeczenia sądowe zastępują wszelkie formy przewidziane dla oświadczeń

woli



formy kwalifikowane mogą być

zastrzeżone tylko ad solemnitatem

albo ad eventum

FORMA PISEMNA Z URZĘDOWYM POŚWIADCZENIEM DATY (DATA PEWNA)

 art. 81 k.c. – 2 rodzaje:

1) § 1 – pisemna forma czynności prawnej zostaje uzupełniona

urzędowym poświadczeniem daty jej dokonania, np. przez notariusza 2) § 2 i 3 – wskazują one nie na datę dokonania czynności prawnej, ale na datę, w której już istniał dokument obejmujący czynność prawną, która została dokonana wcześniej:

a) stwierdzenie dokonania czynności prawnej w jakimkolwiek dokumencie urzędowym – data pewna od daty tego dokumentu b) umieszczenie na dokumencie obejmującym czynność prawną jakiejkolwiek wzmianki przez organ państwowy, organ jednostki samorządu terytorialnego lub notariusza, np. kiedyś adnotacja o pobraniu opłaty skarbowej w znakach – data pewna od daty tej wzmianki

c) śmierć jednej z osób podpisanych na dokumencie obejmującym treść czynności prawnej – data pewna od daty śmierci osoby, która dokument podpisała

 data pewna może być zastrzeżona ad solemnitatem (art. 329 k.c.) lub ad eventum (art. 590 § 1 k.c.)

FORMA PISEMNA Z URZĘDOWYM POŚWIADCZENIEM PODPISU

 notariusz zamieszcza na dokumencie obejmującym treść oświadczenia woli strony i przez nią

podpisanym klauzulę stwierdzającą wlasnoręczność podpisu złożonego przez wskazaną w tej klauzuli

osobę (art. 96 pkt 1 PrNot)

 Minister Sprawiedliwości może upoważnić organy samorządu terytorialnego i banki mające siedzibę w miejscowościach, w ktorych nie ma kancelarii

notarialnej do sporządzania niektórych poświadczeń dokonywanych przez notariusza (art. 101 PrNot)

 może być zastrzeżona ad solemnitatem (np. art. 75¹

§ 1 k.c., art. 1018 § 3 k.c., art. 180 k.s.h., art. 31 ust.

1 KWU) lub ad eventum

FORMA AKTU NOTARIALNEGO



uregulowana w ustawie z dnia 14

lutego 1991 r. Prawo o notariacie (t.j.

Dz. U. z 2014 r., poz. 164)



akt notarialny jest dokumentem urzędowym (art. 2 § 2 PrNot)



domniemanie prawdziwości

np. art. 158 k.c., 236 § 3 k.c., art. 237 k.c., art. 245 k.c, art. 890 § 1 k.c., art.

1037 § 2 k.c., art. 1048 k.c., art. 1050 k.c.

FORMA ELEKTRONICZNA

 oświadczenie woli w postaci elektronicznej – między komputerami, przy użyciu właściwych programów

 nie odpowiada żadnej z w/w form, nawet zwykłej formie pisemnej

 ustawodawca dopuszcza złożenie oświadczenie woli w postaci elektronicznej, ale nie zdefiniował tej formy; wiele różnych

sposobów: sms, e-mail, bezpieczny podpis elektroniczny

KWALIFIKOWANA FORMA ELEKTRONICZNA:

 art. 78 § 2 k.c.: „Oświadczenie woli złożone w postaci

elektronicznej opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego

certyfikatu jest równoważne z oświadczeniem woli złożonym w formie pisemnej”.

 art. 7 ust. 2 PodpElektrU: „Znakowanie czasem przez kwalifikowany podmiot świadczący usługi certyfikacyjne wywołuje w szczególności skutki prawne daty pewnej w rozumieniu przepisów Kodeksu cywilnego”.

 przepisy szczególne mogą przynawać walor równoważny zwykłej formie pisemnej

elektronicznym postaciom oświadczenia woli

spełniającym inne wymagania, niż te z art. 78 § 2 k.c.:

np. art. 7 PrBank:

„ust. 2. Dokumenty związane z czynnościami bankowymi mogą być sporządzane na in-

formatycznych nośnikach danych, jeżeli dokumenty te będą w sposób należyty utworzone, utrwalone, przekazane, przechowywane i zabezpieczone.

ust. 3. Jeżeli ustawa zastrzega dla czynności

prawnej formę pisemną, uznaje się, że czynność dokonana w formie elektronicznej spełnia

wymagania formy pisemnej także wtedy, gdy forma została zastrzeżona pod rygorem nieważności”.

SKUTKI NIEZACHOWANIA FORMY



forma ad solemnitetem



forma ad eventum



forma ad probationem

ZAKRES ZASTOSOWANIA FORM SZCZEGÓLNYCH

1) Forma z mocy ustawy

 wszystkie formy szczególne oprócz zwykłej formy pisemnej mogą być zastrzeżone ad solemnitatem albo ad eventum

 art. 73 § 2 k.c.

 zwykła forma pisemna może być zastrzeżona również ad probationem

 art. 73 § 1 i art. 74 k.c.

 forma przewidziana wprost i forma pochdna np. art. 99 k.c.

2) Forma z mocy umowy

 art. 76 k.c.

 pactum de forma i element innej umowy poprzedzającej dokonanie czynności

prawnej, dla której zastrzeżono formę szczególną

 art. 76 k.c.

 art. 74 § 3 k.c.

FORMA NASTĘPCZYCH CZYNNOŚCI PRAWNYCH

 art. 77 § 1 k.c.: „Uzupełnienie lub zmiana umowy wymaga zachowania takiej formy, jaką ustawa lub strony przewidziały w celu jej zawarcia”

 zasada tożsamości formy czynności pierwotnej i następczej

 zasada tożsamości formy odnosi się także do rygor;

nie dotyczy to jednak sytuacji, gdy pierwotna umowa była zawarta w formie wymaganej ad eventum

 modyfikacją umowy jest zmiana jej postanowień lub dodanie nowych, np. aneks

 strony w umowie pierwotnej mogą zastrzec dla umowy modyfikującej formę surowszą, niż

przewidziana w ustawie dla umowy pierwotnej lub pod surowszymi sankcjami

Czynności prowadzące do zakończenia stosunku prawnego

art. 77 § 2 k.c.: „Jeżeli umowa została zawarta w formie pisemnej, jej rozwiązanie za zgodą obu stron, jak również odstąpienie od niej albo jej wypowiedzenie powinno być stwierdzone pismem”.

forma ad probationem

wyjątki: np. wypowiedzenie umowy najmu lokalu mieszkalnego (art. 11 OchrLokU)

art. 77 § 3 k.c. : „Jeżeli umowa została zawarta w innej formie szczególnej, jej rozwiązanie za zgodą obu stron wymaga

zachowania takiej formy, jaką ustawa lub strony przewidziały w celu jej zawarcia; natomiast odstąpienie od umowy albo jej wypowiedzenie powinno być stwierdzone pismem

 art. 77 k.c. ma charakter semiimperatywny

przepisy szczególne