Alicja Kączkowska
Epitafium Mikołaja Kopernika we
Fromborku
Ochrona Zabytków 6/1 (20), 55-56
EPITAFIUM M IKOŁAJA KOPERNIKA WE FROMBORKU
Ryc. 49. Epitafium Mikołaja Kopernika w katedrze w e Fromborku.
ALICJA KĄCZKOWSKA
W zw iązku z przygotow aniam i do uczczenia 400-nej rocznicy śm ierci Mi kołaja K opernika, P racow nia K onserw acji Zabytków w G dańsku przeprow a dziła w roku 1951 — na zlecenie Z arządu O chrony i K onserw acji Zabytków — konserw ację p o rtre tu z epitafium wielkiego astronom a w katedrze from - borskiej.
Pierw szy nagrobek ufundow ał tu K opernikow i w 1581 r. biskup M arcin K rom er; postaw iono go w pobliżu grobowca w m iejscu, gdzie dziś znajduje się w ejście do kaplicy Szembeka, zbudow anej w r. 1732. W czasie budow y kaplicy epitafiu m to przeniesiono na inne m iejsce a następnie zniszczono.
W r. 1735 k ap itu ła from borska funduje tablicę pam iątkow ą z n astęp u ją cym napisem :
NICOLAO COPERNI- CO THORVNENSI CA- THEDRALIS HVIVS ECCLAE VARMIEN- SIS OLIM CANONI CO ASTRONOMO CE LEBERRIMO CVIVS NOMEN ET GLORIA VTRVMQVE R EPL E VIT ORBEM MONV- MENTUM HOC IN FRATERNI AMORIS AESTIMATIONISQVE TESSERAM PRA ELA TI, CANONICI, TO- TUMQUE VARMIEN- SE CAPITVLVM PO -
SVERE.
Tablicę tę w m uro wano obok p łyty gro bowej b iskupa H en ryka, fun d ato ra starej katedry, na filarze n a wy głównej. K ap itu ła jednocześnie zam ów i ła u nieznanego dziś z im ienia m alarza p o r tret, k tó ry umieszczo no nad płytą w w ień cu liści la u ro w y c h 1.
1 A. B o e t t i c h e r , Die Bau und K unstdenk mäler... Ostpreussen. Zesz. IV, K rólewiec 1894, s. 101; S K o z a k i e w i c z , J. A. M i ą с z у ń - s к i, Zabytki Frombor ka. Warszawa 1948, s. 19.
Ryc. 50 i 51. Portret Kopernika z epitafium fromborskiego przed i po konserwacji.
Polscy badacze w izerunków K opernika nie znali tego p o rtre tu lub po święcali mu zaledw ie niew ielką wzm iankę, odm aw iając m u wszelkiej w artości artystycznej h Dziś obraz ten posiada dla nas w artość historyczną, jest bowiem jedynym zachow anym we F rom borku w izerunkiem słynnego astro no ma, w mieście, w którym upłynęło 31 la t jego tak twórczej p racy i w którym życie zakończył. P o rtre t jest jednocześnie dowodem hołdu złożonego przez k a pitu łę from borską.
Obraz, w ykonany techniką olejną na blasze m iedzianej, posiada kształt owalny o w ym iarach 44X53 cm. A rty sta wzorował się na w izerunkach Ko pernika z dzieł M ikołaja R eussnera i Jak u b a B oissarda 2 z lat 1578— 1602. P o piersie astronom a ustaw ione jest praw ie na w prost i lekko skierow ane w praw ą stronę. T w arz jest bez w yrazu, oczy zezowate, włosy spadają w gę stych puklach na ram iona. K opernik m a dłonie złożone, u bran y jest w strój duchowny: togę z czerw onym i wyłogami.
Obraz w chw ili oddania go do konserw acji był pow ażnie uszkodzony. F arb a odpryskiw ała na całej pow ierzchni, w kilku m iejscach była zupełnie złuszczona. O dpadającą farb ę zabepieczono na wosk, wy kitow ano uszko dzenia, zaw erniksow ano i zapunktow ano. P race ukończono 10 sierpn ia 1951 r. P o rtre t został przew ieziony do F rom borka i w m ontow any na daw ne miejsce.
1 Zygmunt B a t o w s k i , Wizerunki Kopernika, Toruń 1933. Ignacy P o l k o w s k i . Wizerunki Kopernika, „Kopernikijana“. Gniezno 1875, t. III. str. 278.
2 Mikołaj R e u s s n e r , autor dzieła „O sławnych w izerunkach hum anistów “,
I wydanie z r. 1587. Jan Jakub B o i s s a r d z Besançon, antykwariusz i uczony filolog, wraz z Teodorem de B r y w latach 1597—1602 w ydali w e Frankfurcie n/M dzieło „Wizerunki sław nych doktorów i uczonych“.
