Jan Mielżyński, Mariusz
Kwiatkowski
"Niedopasowanie. Kwalifikacje a
rynek pracy w Lubuskim
Trójmieście", red. nauk. Mariusz
Kwiatkowski, Zielona Góra 2008 :
[recenzja]
Problemy Profesjologii nr 1, 177-180
recenzja książki: Mariusz Kwiatkowski (red. nauk.), Niedopasowanie. Kwalifi
kacje a rynek p ra cy w Lubuskim Trójmieście,
Uniwersytet Zielonogórski, Zielo
na Góra 2008, s. 223.
N a lubuskim rynku wydawniczym ukazała się cenna publikacja w formie raportu z badań jakie przeprow adzili naukowcy i studenci z Instytutu Socjologii U niw ersytetu Zielo nogórskiego w ram ach projektu „Lubuskie Trójm iasto- kwalifikacje a rynek pracy” . W arto podkreślić, że tego typu badanie podjęto w naszym województwie po raz pierwszy.
Jak piszą autorzy we „W stępie”-, „Celem (tego projektu) było ustalenie stopnia pow ią zania kw alifikacji z potrzebam i lokalnego rynku pracy” (s.7). Podjęcie tego problem u ba dawczego uzasadniono tym, że „System kształcenia w Polsce słabo jest powiązany z funkcjo nowaniem sfery gospodarczej i stanowi to pow ażną przeszkodę dla rozwoju nowoczesnej, opartej na wiedzy, gospodarki, osłabia jej produktywność i konkurencyjność a także utrudnia elastyczne reagow anie na zm iany dokonujące się na rynku pracy” (s.7).
A utorzy pow ołują się w uzasadnieniu podjęcia problemu badawczego na „Lubuską Strategię zatrudnienia i przeciw działania skutkom bezrobocia” wg. której istnieje potrzeba koordynacji działań na rzecz poprawy sytuacji na rynku pracy. A jednym z jego m ankam en tów je st „niedopasow anie” kwalifikacji uzyskiwanych w ramach systemu kształcenia zawo dowego a zapotrzebow aniem na pożądane kw alifikacje przez pracodawców lubuskich firm.
Badania przeprow adzono na obszarze tzw. Lubuskiego Trójmiasta, czyli w Zielonej Górze, Nowej Soli i Sulechowie oraz innych miejscowościach należących do powiatu zielo- nogórskiego-ziem skiego i grodzkiego oraz nowosolskiego.
R aport składa się z W stęp u , siedmiu rozdziałów , Z ak o ń czen ia o ra z W y k azu lite r a tu ry . Sześć z rozdziałów je st spraw ozdaniem z przeprowadzonych badań i prezentacją ich wyników, a siódm y je st próbą podsum owania badań.
W pierw szym rozdziale, autorstwa Joanny Frątczak-M uller - p o tr z e b y i perspektywy
lokalnego rynku p r a c y ”, zaprezentowano diagnozę potrzeb i perspektyw lokalnego rynku
pracy oraz strategię pracodaw ców w odniesieniu do koordynacji zagadnieniami popytu i po daży na kw alifikacje pracownicze. Autorka po analizie wyników badań dochodzi do konklu zji, że w Lubuskim Trójm ieście, niestety nie funkcjonuje właściwa w spółpraca między sys temem kształcenia, pracodaw cam i i instytucjami usług rynku pracy w oczekiwanym przez zakresie. Ponadto barieram i w tej współpracy - ja k pisze autorka- „ (...) są brak wiedzy na jej temat w śród pracodaw ców , brak elastyczności instytucji oświatowych i nieuśw iadom ienie sobie jej potrzeby” (s.46).
Rozdział drugi, „ Sytuacja zaw odowa i kwalifikacje m ieszkańców”, którego autorami są: A nna M ielczarek-Żejm o i K rzysztof Lisowski, poświęcony jest analizie społecznej miesz kańców Lubuskiego Trójm iasta, diagnozie poziomu w ykształcenia i przygotowania zawodo wego jego m ieszkańców . N a tym tle autorzy podejm uje próbę odpowiedzi na pytanie - czy sprzyjają one koordynacji kwalifikacji z potrzebami rynku pracy? Autorzy wyciągając wnio
1 7 8 Recenzje
ski z badania piszą o tym, że (90,7% ) mieszkańców Trójm iasta je st zadowolona z obecnej pracy, około (80% ) uw aża, że nie straci w najbliższym czasie pracy, występuje dość dobry poziom w ykształcenia i struktura zawodowa, ale niski poziom znajomości języków obcych. M ieszkańcy preferują pozytyw ne wartości w odniesieniu do pracy m.in. takie jak: pracowi tość (68,5% ), uczciwość (42,1% ), fachowość (38,3%). Charakterystyczne dla tego terenu jest to, że (51,7% ) respondentów nie pracuje w wyuczonym zawodzie. Respondenci postrzegają rynek pracy jako otw arty i dający m ożliwość zatrudnienia. Z a granicę do pracy chce wyjechać tylko (18,1% ). Stosunek do podnoszenia kwalifikacji nie je st jednoznaczny a udział w organi zowanych szkoleniach zaw odowych nie napaw a optymizmem. Jednak po lekturze tego roz działu można dojść do wniosku, że obraz społeczno-zawodow y m ieszkańców Trójm iasta na jest ogólnie pozytywny.
Rozdział trzeci- ,JPlany i oczekiw ania zaw odowe uczniów i studentów” , przygotowały Dorota Szaban i B eata Trzop, na podstawie przeprowadzonych badań ankietowych wśród uczniów ostatnich klas w szystkich typów szkół ponadgim nazjalnych oraz studentów ostatnich i przedostatnich lat studiów. N a tej podstaw ie podjęto próbę diagnozy potrzeb i planów zawo dowych absolw entów wspom nianych szkół i uczelni. Ponadto autorki rozdziału prezentują wyniki badań oraz próbują odpow iedzieć na postawione pytania badawcze - w jakim stopniu i zakresie świadom ość i strategie respondentów służą koordynacji ich kwalifikacji z potrze bam i rynku pracy? W ynik tych dociekań badawczych nie je st optymistyczny. Stwierdzono w podsum ow aniu, że „badania ujaw niają niedopasowanie kwalifikacji uczniów i studentów w kraczających na rynek pracy, do w ym ogów przez ten rynek staw ianych”(s.l2 1 ). Głównymi przyczynam i tego stanu rzeczy są: „nieracjonalne decyzje uczniów i niezgodne z oczekiwa niami praktyki instytucji edukacyjnych” (s.121).
W kolejnym , czw artym rozdziale „ Bezrobotni absolw enci na rynku pracy", którego autorem je st Joanna Róg-Ilnicka, dokonano diagnozy sytuacji bezrobotnych absolwentów szkół z Lubuskiego T rójm iasta oraz podjęto próbę odpowiedzi na pytania o ich plany zawo dowe i oczekiw ania w obec urzędów pracy i pracodawców. Z przedstawionych analiz wynika, że absolwenci nie pozostają biernym i na sw oją sytuację zawodową, ch cą się szkolić, prze kw alifikować i podejm ują różne próby zdobycia pracy. Postulat jaki zgłaszają badacze pod adresem system u edukacji, to lepsze przygotowanie przez szkoły uczniów do radzenia sobie na rynku pracy w w arunkach gospodarki rynkowej i zwiększenie ilości godzin na zajęcia praktyczne oraz praktyki zaw odow e celem lepszego przygotow ania uczniów i studentów do przyszłej pracy.
Rozdział piąty, ,S ystem uzyskiwania kw alifikacji zawodowych" został opracowany przez Elżbietę K ołodziejską. A utorka podejm uje w nim próbę scharakteryzowania systemu uzyskiw ania kw alifikacji, jaki funkcjonuje w Trójm ieście Lubuskim i odpowiedzi na pytanie, czy system ten sprzyja koordynacji edukacji z potrzebami rynku pracy? Konkluzja z przepro w adzonych badań je st taka, że „m im o wielu starań większości placówek edukacyjnych jest wiele trudności, które uniem ożliw iają pełną koordynację edukacji z rynkiem pracy” (s. 180). W śród nich autorka wylicza: niedosyt inform acyjny, braki finansowe i niedoskonałość syste mu kształcenia zaw odow ego, obniżenia jego prestiżu, zbyt późna orientacja zawodowa.
Elżbieta P apiór w rozdziale szóstym, „Oferta edukacyjna szkól wyższych”, podjęła próbę ustalenia na podstawie przeprow adzonych badań, na ile oferta edukacyjna szkół w yż szych je st zgodnie z potrzebami lokalnego rynku pracy. Autorka dochodzi do wniosku, że oferta edukacyjna wyższych szkół Lubuskiego Trójm iasta je st zróżnicowana i dynamiczna. Jest ustaw icznie m odyfikow ana pod potrzeby rynku pracy. Zm ieniają się też programy na uczania pod wpływem sygnałów od studentów i pracodawców. Dobre je st przygotowanie absolw entów do w ejścia na rynek pracy. W śród zainteresowanych dużą popularnością cieszą się praktyki zaw odow e, które pozw alają często nawiązać kontakt z przyszłym pracodawcą. Zdaniem badaczy lepszy powinien być przepływ inform acji między uczelniami a pracodaw cami i odwrotnie.
Autorem rozdziału siódm ego - „Od niedopasowania do k oordyn acji', je st M ariusz Kwiatkowski. Spełnia on rolę podsum ow ującego diagnozy i płynące z nich wnioski, tym bar dziej, że autor tego rozdziału był kierownikiem badań i redaktorem om awianego opracowa nia. K ońcow a konkluzja je st taka, że w Lubuskim Trójm ieście występuje niedopasowanie kwalifikacji ze zm ieniającym i się potrzebami pracodawców. Poprawa sytuacji wym aga two rzenia i praktykow ania wspólnych reguł w spółdziałania między wszystkimi podmiotami za interesowanym i dopasowaniem kwalifikacji ze zm ieniającymi się potrzebami pracodawców na rynku pracy. A utor zgłasza ciekaw ą propozycję utw orzenia ośrodka („Biura Edukacji Z a w odow ej”), który służyłby takiej współpracy i mogłoby powstać np. przy organizacji praco dawców. Pom ysł ten je st o tyle ważny, że zm iany w zakresie elastycznego dostosowania kwalifikacji do potrzeb rynku pracy są nie tylko potrzebne, ale i jak pokazały badania, m ożli we do przeprow adzenia.
W Z a k o ń c ze n iu ” autorzy zachęcają do dalszych badań nad tym ważnym dla edukacji i pracodaw ców problem em oraz w skazują na kierunki tych badań oraz liczą na debatę pu bliczną nad diagnozam i i wnioskami przedstawionym i w Raporcie.
R ecenzow ane opracowanie je st w ażną pozycją nie tylko na rynku wydawniczym wo jew ództw a lubuskiego, ale z pew nością spotka się z zainteresowaniem badaczy i zaintereso wanych problem am i dostosow ania kwalifikacji do wymagań rynku pracy, instytucji eduka cyjnych, organizacji pracodawców , instytucji kreujących politykę zatrudnienia i za nią odpo wiedzialnych, a więc sam orządów lokalnych, zainteresowanych pracodawców oraz aktorów gry rynkowej: uczniów, studentów i pracowników oraz bezrobotnych.
W yniki przeprow adzonych badań i przedstawione wnioski dotyczące niedopasownia kwalifikacji z potrzebam i rynku pracy, powinny zainteresować także nauczycieli szkół i pra cowników naukow ych- w tym w ykładowców i teoretyków- upowszechniających problemy teoretyczne pracy a także badaczy tego problem u.
O pracow anie może być przydatne także dla studentów przygotowujących prace licen cjackie i m agisterskie, jako pewien wzór ja k prowadzić działania badawcze, jak je opisywać i formułować oraz w jaki sposób prezentować (graficznie i nie tylko), zebrane dane oraz wnioski. O pracow anie pow inno zatem trafić do aktywnego wykorzystania i może być inspira cją do dalszych dociekań naukowych ju ż na większym obszarze badawczym lub cząstkowym do których autorzy Raportu zachęcają.
180 Recenzje
N a koniec w arto podkreślić bardzo dobrą współpracę- ja k podkreślają autorzy - mię dzy uczestnikam i badania: O rganizacją Pracodawców Ziemi Lubuskiej, Uniwersytetem Zie lonogórskim, władzam i Zielonej Góry, Nowej Soli, Sulechowa oraz władzami powiatu zielo nogórskiego i now osolskiego w ram ach realizacji tego projektu badawczego, finansowanego przez Unię E uropejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego i Budżetu Państwa. Celem tego projektu ja k w spom nieliśm y na początku recenzji, je st wzmocnienie efektywności instytucji działających na rzecz rynku pracy Lubuskiego Trójm iasta, określenie potencjału zaw odowego je g o m ieszkańców i ustalenie kierunków kształcenia, które odpowiadać będą potrzebom rynku pracy. Efekty jakie w realizacji zam ierza się uzyskać to przede wszystkim: pełny obraz kwalifikacji zawodowych mieszkańców Lubuskiego Trójmiasta, pełna oferta szkół ponadgim nazjalnych i wyższych wraz z propozycją zm ian, zgodnie z zapotrzebowa niem lokalnego rynku pracy, organizacja szkoleń a realizacja tego projektu ma się przyczynić pośrednio do wzrostu przedsiębiorczości, zm niejszenia poziomu bezrobocia, ograniczenia em igracji zarobkowej, dostosow ania oferty szkół do potrzeb lokalnych pracodawców.
N ależy mieć nadzieję, że współpraca między władzami województwa, organizacjam i pracodawców , szkołam i i uczelniam i oraz instytucjami rynku pracy, przyniesie w przyszłości postulowany przez badaczy efekt w postaci elastycznego dopasowania kw alifikacji do ciągle zmieniających się wym agań rynku pracy.
