1
Temat: Charakterystyka przedsiębiorcy – część 2
Przedsiębiorca, prowadzący działalność gospodarczą to „wytrwały profesjonalny kolarz”, który musi stale i skutecznie przeć do przodu1. Jeżeli dobrze prześledzić działania czy postępowania kolarza, to można znaleźć wiele analogii, które ułatwiają zrozumienie licznych skomplikowanych zależności, powiązań i rozstrzygnięć, występujących w pracy przedsiębiorcy związanej z prowadzeniem działalności gospodarczej. Dzięki temu łatwiej dostrzec oraz zrozumieć złożoność oraz zależności i konsekwencje zarządcze, organizacyjne, handlowe, a także osobowe, które występują w kierowanych zespołach ludzkich. Taka interpretacja pozwala dostrzec szanse i zagrożenia w sposobach uzyskiwania efektów, które są skutkiem zdarzeń spowodowanych prowadzeniem działalności gospodarczej. Zbliżone sytuacje występują na dowolnym stanowisku kierowniczym w strukturze organizacyjnej firmy, w kierowaniu zespołem zadaniowym, a nawet w pracy domowej.
Wsparcie działalności w tym zakresie można uzyskać od Akademickich Inkubatorów Przedsiębiorczości.
PODSTAWOWE WYMAGANIA EKONOMICZNEGO, SPRAWNEGO
I SKUTECZNEGO FUNKCJONOWANIA W DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ.
Podział pracy. Pracę należy sprawiedliwie podzielić zgodnie z kompetencjami pracowników.
Specjalizacja pozwala na bardziej sprawne wykonywanie swojej pracy.
Autorytet. Kierownicy muszą wydawać polecenia - decyzje, aby prace były wykonywane.
Autorytet formalny daje im prawo rozkazywania, ale nie zawsze wymusza posłuszeństwo.
Potrzebny jest również autorytet osobisty (np. wynikający z odpowiedniej postawy, wiedzy, umiejętności itp.).
Dyscyplina. Społeczność organizacji powinna przestrzegać przepisów i ustaleń rządzących organizacją. Dyscyplina wynika z dobrego przewodzenia na wszystkich szczeblach organizacyjnych, ze sprawiedliwych układów i nagród, odpowiedniego wynagrodzenia oraz rozsądnie stosowanych kar za wykroczenia.
1 Bogactwo zdarzeń powstających w pracy Przedsiębiorcy prowadzącego działalność gospodarczą jest ogromne. W tej części przedstawiony zostaje „szkielet”, który narzuca ogólny kierunek interpretacji. Odkryłem w treningach menedżerskich, także dla wyższej i średniej kadry zarządzającej z dużych i małych organizacji gospodarczych i jednostek administracji, że takie podejście powoduje bogactwo skojarzeń, które przyczyniają się do poprawy ekonomiczności, skuteczności i efektywności zarządzania. Bo zrozumieć to właściwie znaczy wiedzieć.
2 Inicjatywa. Podwładni powinni mieć swobodę w tworzeniu i realizacji przypisanych im planów, nawet jeśli mogą stąd wyniknąć pewne pomyłki.
Jedność rozkazodawstwa. Każdy pracownik powinien otrzymywać polecenia dotyczące przekazywanych mu zadań tylko od jednej osoby. Gdy pracownik podlega więcej niż jednemu przełożonemu, następuje sprzeczność poleceń i zakłócenie autorytetu.
Jednolitość kierownictwa. Działania w organizacji, które prowadzą do jednego celu, powinny być wiedzione przez jednego kierownika, posługującego się jednolitym planem.
Podporządkowanie interesu osobistego interesowi ogółu. W każdym przedsięwzięciu interesy pracowników nie powinny przeważać nad interesami organizacji jako całości.
Wynagrodzenie. Wynagrodzenie powinno być sprawiedliwe dla pracowników, kierowników oraz pracodawców.
Centralizacja. Ograniczanie roli podwładnych w podejmowaniu decyzji to centralizacja, zwiększanie ich roli oznacza decentralizację. Kierownicy zachowują ostateczną odpowiedzialność za działalność gospodarczą, ale jednocześnie są zobowiązani do zapewnienia podwładnym dostatecznych uprawnień, by mogli oni właściwie wykonywać swoje zadania. W każdym przypadku trzeba znaleźć właściwy stopień centralizacji.
Hierarchia. Każda organizacja ma zhierarchizowany układ władzy. Linie decyzji przebiegają od naczelnego kierownictwa do najniższego szczebla w przedsiębiorstwie.
Ład. Działania muszą być uporządkowane. Każdy człowiek oraz każda rzecz powinni być na właściwym miejscu, we właściwym czasie. Zwłaszcza ludzie powinni znajdować się na stanowiskach, które są dla nich najodpowiedniejsze z uwagi na ich predyspozycje, wiedzę, doświadczenie itp.
Odpowiednie traktowanie personelu. Kierownicy powinni odnosić się do podwładnych w sposób taktowny, przychylny i sprawiedliwy.
Stabilność personelu. Duża fluktuacja pracowników niekorzystnie wpływa na sprawność, skuteczność i ekonomiczność funkcjonowania organizacji.
Wizerunek firmy. Sprzyja poczuciu przynależności do zespołu, zapewnia organizacji ducha jedności. Jest rozpoznawany przez klientów. Nawet drobne czynniki mają duże znaczenie i wpływ na sukces. Zestaw: kolor, kształt oddziałują podprogowo na pracownika i odbiorcę.
Ustne porozumiewanie się bywa bardziej korzystne i skuteczne niż pisemne. Ważne znaczenie ma logo firmy.
3 PRZEDSIĘBIORCA JAKO „PROFESJONALNY KOLARZ”.
Kolarz musi stale pedałować, aby się nie przewrócić. Przedsiębiorca musi stale zarządzać, aby utrzymać sprawne funkcjonowanie kierowanej jednostki, czyli wprowadzać swoją energię, zaangażowanie czy dbałość o firmę – prowadzoną działalność gospodarczą.
Każde zaprzestanie działań zarządczych prowadzi do chaosu a w konsekwencji do upadku, czyli bankructwa firmy.
Aby działać skutecznie i ekonomicznie, przedsiębiorca musi wyróżniać się intelektem, kulturą osobistą, oraz zdolnością rozumienia procesów gospodarczych, społecznych, politycznych i prawnych, w odniesieniu do bieżącej sytuacji firmy, z jednoczesnym uwzględnianiem nadchodzącej przyszłości, związanej z prowadzoną działalnością gospodarczą.
Ważna rola przedsiębiorcy polega na umiejętnym funkcjonowaniu w interpersonalnych zespołach ludzkich, zarówno:
wewnątrz firmy (struktura i skład zarządzanej grupy oraz osobowe powiązania pionowe i poziome w firmie),
zewnątrz firmy (otoczenie, klienci, urzędy).
ZARZĄDZANIE STRATEGICZNE – STRATEGIA. Przygotowując trasę rowerową, trzeba przewidzieć różne złożone, często zaskakujące sytuacje, które mogą się przydarzyć, oraz wiedzieć, jakie niezbędne środki zaradcze zastosować. W praktyce menedżerskiej nazywa się to zarządzaniem strategicznym.
KULTURA ORGANIZACYJNA.
Trudna praca przedsiębiorcy, aby była skuteczna
i efektywna, wymaga dużej kultury osobistej, która musi być wpisana w kulturę organizacyjną firmy. Przedsiębiorca musi mieć zdolności i wiedzę do prowadzenia rozmów, skutecznych negocjacji, a także umiejętność rozładowywania konfliktów w zespołach.
Zarządzanie konfliktami to jedno z ważniejszych działań przedsiębiorcy.
Ciężka i odpowiedzialna, a do tego nielimitowana czasowo praca przedsiębiorcy a także kierownika wymaga dużej troski i racjonalności o dobre zorganizowanie w całym dniu pracy. Przedsiębiorca nie może marnować czasu na niepotrzebne działania, musi być sprawny skuteczny i efektywny ale zarazem stale myślący o racjonalnej gospodarce swoim czasem.
Przedsiębiorca musi nauczyć się racjonalnie wykorzystywać najważniejsze i najcenniejsze dobro jakim jest czas – jego pracy, odpoczynku oraz rozwoju.
4 Z gospodarką czasem łączy się gospodarowanie stresem. Przedsiębiorcy stale towarzyszy stres. „Zabiera go nawet z firmy do domu”. Powinien się nauczyć, jak działać w stresie, a nawet jak wykorzystywać dobry wpływ takiego stanu. Niezbędny jest właściwy odpoczynek oraz czas na rozwój własny – ogólny i specjalistyczny. Przedsiębiorca musi stale się uczyć – czytać książki i periodyki specjalistyczne, uczestniczyć w szkoleniach i kursach, a także w specjalnych wspomagających treningach. Oprócz stałego doskonalenia zawodowego, powinien dbać o swój rozwój ogólny. Świat biegnie bardzo szybko do przodu, kto stoi w miejscu, praktycznie się cofa. Uważa się, że brak szkoleń i treningów personalnych przez pięć lat uniemożliwia piastowanie stanowiska kierowniczego we współczesnym przedsiębiorstwie (inaczej mówiąc działalności gospodarczej).
W pracy przedsiębiorcy szczególną i bardzo ważną rolę odgrywają emocje. Trzeba nimi umiejętnie sterować. Przedsiębiorca posługuje się informacjami. Przyjmuje je w określonym stanie emocjonalnym, ale przekazując je powinien powstrzymać emocje, ponieważ może spowodować nieoczekiwane reakcje. O emocjach niewiele mówi się w kontekście zarządzania, ale ich użytkowanie dodaje specyficznego „smaczku” w pracy, nie tylko na stanowisku kierowniczym.
USTAWIENIE FIRMY – DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ.
Lampka rowerowa oświetla właściwe ustawienie firmy, które obejmuje Wizję, Misję, Cele, Zadania, aby do nich wprowadzić i dostosować właściwą Organizację. Pojęcia te zobrazowane na rys. 1. omówiono w pierwszym wykładzie.
Rys. 1. Ustawienie firmy – działalności gospodarczej
Wizja Przyszłość
SUKCES
Misja
Cele Zarządzanie
Zadania
Organizacja
Wejście – Proces – Wyjście
Miejsce – Czas
5 Na rys. 1. przedstawiono podstawowe działania dla prawidłowego ustawienia firmy, aby była w działaniu: skuteczna, sprawna, ekonomiczna.
Wizja. Określa przewidywaną przyszłość (np. Uczeń wyobraża sobie, że w przyszłości będzie duża liczba osób z wykształceniem, posiadających certyfikaty ukończonych szkół, szkoleń. Jako kolarz wyobrażam sobie, gdzie mam dojechać).
Sukces. Każdy z nas ma inne wyobrażenie sukcesu, ale trzeba wiedzieć co będziemy uważali za sukces. Gdzie i kiedy osiągnę to co zamierzałem? Dla ucznia sukcesem jest otrzymanie matury, a może tylko zaliczenie matematyki z wynikiem dostatecznym. Wypracowanie założeń do sukcesu, a następnie zapisanie oczekiwanych do wypracowania rezultatów, staje się nie tylko dokumentem do którego się powraca ale także jakby lustrem, w którym można się „przeglądać” aby obserwować co już udało nam się wypracować. Pożądany i zapisany oczekiwany sukces pozwala na bieżąco potwierdzać czy idziemy w dobrym kierunku, względnie zdecydować o skorygowaniu założeń. .
Misja. Określa co chcemy osiągnąć w przyszłości i dlatego postanowiliśmy podjąć działalność gospodarczą (np. otrzymałem maturę. Jako kolarz właściwe przygotowałem i przestudiowałem mapy drogowe).
Cel. Szczegółowo określa stan, który mamy osiągnąć w danym miejscu i w danym czasie (np.
ukończyłem z pozytywnym wynikiem klasę. Jako kolarz przejechałem pierwszy odcinek zaplanowanej trasy).
Zadania. To wymagania do osiągnięcia do których są zobowiązani pracownicy, aby zrealizować cele działalności gospodarczej.
Organizacją nazywamy zharmonizowane i uporządkowane w przestrzeni i czasie działania dla osiągnięcia wyznaczonych celów. Istotą organizacji jest jednoznaczne i jednoczesne zgranie działania dla określonego miejsca w określonym czasie.
ORGANIZACJA (rozwinięcie).
Firma w działalności gospodarczej jest podzielona w różny sposób, zarówno organizacyjnie, jak i terytorialnie, tworząc charakterystyczną dla niej strukturę organizacyjną.
6 Układ pionowy struktury organizacyjnej obrazuje główne kierunki przepływu decyzji (z góry do dołu) oraz przekazywania lub delegowania władzy. Na górze naczelne kierownictwo, na dole bezpośredni nadzór wykonawczy. Na górnych szczeblach hierarchii przeważają decyzje strategiczne, kierunkowe dla firmy, natomiast na dolnych – decyzje operacyjne, wykonawcze, które mają również znaczący wpływ na wyniki, zwłaszcza bieżące.
Układ organizacyjny, a także relacje oraz kontakty z pracownikami i otoczeniem wymagają tworzenia i kultywowania charakterystycznej dla firmy kultury organizacyjnej oraz specyficznej kultury osobistej osoby przedsiębiorczej. Jest to korzystne zarówno dla przedsiębiorstwa, jak i dla niej samej.
DOBRE ZORGANIZOWANIE.
Rama roweru obrazuje główne czynniki dobrego zorganizowania, które w istotny sposób wpływają na jakość, skuteczność i efektywność funkcjonowania jednostki organizacyjnej lub szerzej – działania zorganizowanego. Ramę tworzy trójkąt składający się z trzech zasadniczych elementów.
Część I ramy: pozioma (podstawowa) obrazuje dobre zorganizowanie działalności gospodarczej.
Część II i III ramy: (wspierająca, podtrzymująca) obrazuje kulturę organizacyjną, z której wyodrębniono dwa zasadnicze obszary: po pierwsze relacje międzyludzkie w zespole, a po drugie komunikację interpersonalną między nimi.
Najbardziej znacząca jest pozioma część, która z jednej strony ma kierownicę, obrazującą możliwość zarządzania, a na drugim końcu siodełko, czyli usadowienie decydenta- przedsiębiorcy. Pomiędzy tymi elementami sytuuje się podstawa sukcesu firmy, czyli dobra organizacja. Właściwe zorganizowanie oznacza, że dokonano adekwatnego do potrzeb działalności gospodarczej ustawienia firmy (wizja, misja, cele, zadania), które umiejętnie skorelowano ze zgromadzonym potencjałem kadrowym (wiedza, umiejętności, doświadczenie oraz mądrość –pracowników: kierowników, specjalistów i wykonawców), a następnie przełożono to na właściwą organizację. Dobre ustawienie firmy to połowa sukcesu przedsiębiorcy.
Organizacja firmy musi być kompleksowa. Proces zaczyna się już od każdego stanowiska pracy, przebiega poprzez poszczególne jednostki organizacyjne (działy, wydziały, piony itp.), dalej przez wszystkie szczeble struktury całej firmy, a kończy się na zarządzie.
Każde „kółko” w tej machinie organizacyjnej powinno być tak zaprojektowane, aby zapewnić
7 odpowiednio wysoką jakość, skuteczność, efektywność i odpowiedzialność funkcjonowania działalności gospodarczej - przedsiębiorstwa (dotyczy to również firm wirtualnych).
Ażeby dobrze działać, organizacja powinna być wzmacniana przez kulturę organizacyjną, gdyż ona zdecydowanie wspiera inne czynniki organizacyjne, przesądzające o sukcesie. Dlatego pozostałe dwa elementy ramy roweru opisują kulturę organizacyjną firmy, a w szczególności dwie jej istotne składowe – po pierwsze właściwe relacje międzyludzkie, panującą atmosferę w pracy itp., po drugie - dobrą komunikację interpersonalna, czyli sprawne, właściwe czytelne przekazywanie i pobieranie informacji.
Dobre zorganizowanie jest nieodłącznie związane z właściwym ustawieniem firmy wraz z umiejętnym delegowaniem władzy. Delegacja władzy powinna być kompletna, skorelowana z uprawnieniami, przyznanymi środkami i potencjałem kadrowym oraz adekwatna do wymagań właściwych dla decyzji niezbędnych w danym poziomie decyzyjnym. Niekompletność delegowania władzy przynosi więcej szkód niż pożytku w dłuższym okresie.
W przedniej części ramy osadzona jest kierownica. Służy do kierowania! Pozwala przedsiębiorcy – kolarzowi skręcać rowerem, aby z jednej strony omijać przeszkody, z drugiej wyprowadzać organizację działalnością gospodarczą na drogę prowadzącą do sukcesu. Nadmierne kręcenie kierownicą lub gwałtowne, nieprzewidziane ruchy mogą spowodować, że rower zamiast pojechać do przodu wykona przewrotkę. Dlatego też przedsiębiorcę winien charakteryzować spokój i konsekwencja w działaniu.
Siodełko roweru obrazuje fotel „dyrektorski”, siedzisko przedsiębiorcy. Ten fotel nie jest wcale taki wygodny i nie chroni przed działaniami zewnętrznymi. Również sama jazda na rowerze pokazuje, że przedsiębiorca jest bardziej w przestrzeni zewnętrznej, bez ochrony czy poczucia odseparowania, które pozornie tworzy jego gabinet.
WIEDZA (a właściwie wiedza, umiejętności, doświadczenie, a przede wszystkim mądrość w prowadzonej działalności gospodarczej).
Trzeba wyróżnić różne rodzaje wiedzy, które są niezbędne w pracy przedsiębiorcy.
Wiedza stanowi podstawę sukcesu. Zobrazowano ją jako koła roweru.
Aby jechać rowerem do przodu potrzebne są dwa koła. Muszą się one kręcić, czyli sprawnie funkcjonować, bo inaczej grozi przewrotka - porażka, która w gospodarce nazywa się bankructwem. Każde koło odzwierciedla inny rodzaj potencjału firmy (wiedza,
8 umiejętności, doświadczenie, a przede wszystkim mądrość), które są potrzebne do sprawnego i ekonomicznego funkcjonowania działalności gospodarczej. Te różne rodzaje potencjałów muszą się wzajemnie uzupełniać i wspomagać.
Koło przednie – opisuje wiedzę z zakresu zarządzania wspartą ekonomią i prawem a także psychologią, socjologią, pedagogiką.
Koło tylne – opisuje wiedzę technologiczną (techniczną) z zakresu prowadzonej działalności gospodarczej.
Koło trzecie – można dodać jeszcze jedno koło. Opisuje ono wiedzę, która stabilizuje prowadzoną działalność gospodarczą. Jest to wiedza ogólna, która pozwala dostrzec zalety i wady a także zagrożenia i perspektywy prowadzonej działalności gospodarczej w dłuższej perspektywie czasu.
Koło przednie opisuje wiedzę w dziedzinie zarządzania. Ujmuje kierowanie jednostką (zespołem) w sposób adekwatny do poziomu w strukturze organizacyjnej firmy, z uwzględnieniem bieżących i przyszłych wymagań, które wynikają z aktualnej pozycji w zmieniającym się otoczeniu oraz na turbulentnym rynku. Przednie koło jest zamocowane w dolnej części kierownicy. Obracając nim, można skręcać w żądaną stronę; inaczej mówiąc – zmieniać kierunek firmy. Reprezentuje codzienne działania menedżerskie, podkreślając umiejętności zastosowania wiedzy w praktyce. Brak tych umiejętności można porównać do kasku, który nie chroni podczas wypadku, jeżeli jest w szafie zamiast na głowie.
FUNKCJE PRZEDSIĘBIORCY (kierownicze, menedżerskie) obrazuje koło przednie roweru. Funkcje przedsiębiorcy zobrazuję na przykładzie chodzenia do szkoły:
planowanie (miejsce - mam być w szkole, czas – 8.30),
organizowanie (osiągnąć budynek szkoły, a wychodząc z domu mogę: A) pojechać autobusem i tramwajem; B) autobusem, a później innym autobusem; C) autobusem i dojść na piechotę - które rozwiązanie organizacyjne wybrać?),
koordynowanie (spóźnił się autobus, nie przyjeżdża – jakiej korekty organizacyjnej mam dokonać? Co i jak powinien zrobić, aby być w szkole na czas?),
kontrolowanie (sprawdzam – czy mam wszystkie, potrzebne w dniu dzisiejszym, podręczniki i zeszyty, sprawdzenie rozkładu jazdy autobusów itp.),
przewodzenie (w jaki sposób mam przewodzić grupie, aby uzyskać pożądane wyniki w szkole?),
9
zatrudnianie (kogo powinien zaangażować, aby osiągnąć potrzebne wyniki określone w wizji, a szczególnie w celach),
kierowanie (jak mam kierować sobą i grupą, aby osiągnąć założone wyniki?).
Koło tylne w przeciwieństwie do przedniego koła jest sztywno osadzone na ramie.
Obrazuje technologię pracy i zorganizowanie firmy jako całości. Obejmuje wyposażenie techniczne oraz technologię, a właściwie wiedzę, umiejętności, doświadczenie oraz mądrość w stosowaniu technologii, czyli wykorzystywaniu posiadanej wiedzy merytorycznej.
Podobnie jak koło przednie, tak i tylne wymaga umiejętności zastosowania posiadanego potencjału w praktyce.
Można też inaczej powiedzieć, że koła to ściśle współpracujące ze sobą dwa układy dwóch różnych rodzajów wiedzy, umiejętności i doświadczeń: koło przednie to układ kierowniczy, zaś koło tylne – układ merytoryczny, czyli organizacja procesów wytwórczych inaczej mówiąc stosowanych technologii w działalności gospodarczej.
Koło tylne w odniesieniu do całej firmy obrazuje wykorzystywaną technologię z jej strukturą w układzie terytorialnym i organizacyjnym z naciskiem na technologię pracy i hierarchię w organizacji i zarządzaniu. Te dwa rodzaje wiedzy trzeba uzupełnić trzecim, które obejmuje wiedzę ogólną, co oznacza, że trzeba być ciekawym świata i obserwować jak on się rozwija, aby nie pozostać w tyle czy być zaskoczonym rozwojem sytuacji.
FUNKCJE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ.
Obrazuje je koło tylne roweru. Funkcje te nieco się różnią w zależności od profilu tej działalności (produkcja, usługi, handel). Generalnie zalicza się do nich poniższe funkcje:
techniczne (realizowanie produkcji, usługi),
handlowe (kupno, sprzedaż, wymiana, marketing, reklama),
finansowe (poszukiwanie i wykorzystywanie kapitałów oraz obrót nimi),
finansowo-rachunkowe (inwentaryzacja, księgowość, bilanse, koszty, przychody),
ubezpieczeniowe (ochrona majątku i osób).
Za rowerem ciągnie się wózek z zapleczem firmy, do którego często wrzuca się sprawy, których nie chce się zauważyć lub przekłada się ich załatwienie na później.
10 DECYZJE.
Naciśnięcie pedału to napędzanie tylnego koła. Przyciśnięcie pedału uruchamia łańcuch decyzyjny w firmie. Powstaje ciąg poleceń i decyzji przekazywanych podwładnym.
Łańcuch spełnia jeszcze inną rolę – powracając dostarcza informacji o efektach decyzji.
Można go rozpatrywać jako system informacyjno-decyzyjny. W jednym kierunku płynie ciąg decyzji, w przeciwnym zaś – ciąg informacji o ich skutkach. W nowoczesnych organizacjach jest on wsparty układem informatycznym.
UTRUDNIENIA.
Rowerem jeździ się często po wyboistych drogach. W działalności gospodarczej tworzą je czynniki ekonomiczne, społeczne, a także polityczne niezależne od prowadzonej działalności gospodarczej, ale mające istotny wpływ na jej funkcjonowanie i wyniki.
„Chmury” napływające z otoczenia ograniczają dobrą widoczność. Wynikają one ze zmienności oraz intensywności oddziaływania opinii publicznej. Na przykład światowy kryzys może wpływać negatywnie na załogę firmy. Szczególne znaczenie ma przy tym nastawienie pracowników, dla których trzeba tworzyć specjalne systemy motywacyjne, zarówno w sferze materialnej, jak i pozamaterialnej. Mają one istotne znaczenie dla sterowania efektywnością firmy oraz uzyskiwanych wyników. Nie bez znaczenia są postawy konsumentów, odbiorców produktów prowadzonej przez przedsiębiorcę działalności gospodarczej. Utrata klienta może powodować poważne konsekwencje. Osobne utrudnienie wypływa z nastawienia społeczności zarówno lokalnej, jak i rodzin pracowników.
Spojrzenie na zachowania przedsiębiorcy poprzez analogię do jazdy profesjonalnego kolarza na rowerze pozwala łatwiej dostrzec potrzeby i braki wiedzy i umiejętności, które są potrzebne w działalności gospodarczej, a które rzutują na dobre prowadzenie, czyli zarządzanie wybranym przez przedsiębiorcę rodzajem działalności gospodarczej.
Uzupełnieniem wykładu są dwie książki:
Antoszkiewicz J.D., Innowacje w firmie. Praktyczne metody wprowadzania zmian, POLTEXT, Warszawa 2008
Antoszkiewicz J.D., Techniki Menedżerskie. Skuteczne zarządzanie firmą, POLTEXT, Warszawa 2010
