Postulaty de lege ferenda usprawniające

Uniwersytet Technulo~(:zno-Humanistyczny w Radomiu

Postulaty de lege ferenda usprawniające

funkcjonowanie administracji wyborczej w Polsce

Abstrakt: Wybory w Polsce, które odbyły się w latach 2014-2015 stanowiły wy- zwanie dla administracji wyborczej. Ze względu na awarię systemu informatycz- nego, wysoki poziom głosów nieważnych i opóźnienia w przekazaniu wyników, część środowisk politycznych uznała wybory samorządowe z listopada 2014 roku za zmanipulowane. Nowelizacja Kodeksu wyborczego i powołanie nowego składu Państwowej Komisji Wyborczej częściowo przywróciły zaufanie do instytucji wy- borów, jednak wydaje się konieczne dokonanie głębokiej reformy administracji

wyborczej. Niniejszy artykuł wskazuje, które przepisy prawne wymagają korekty tak, aby pr::ywrócić w pełni zaufanie społeczne do instytucji demokracji w Polsce.

Słowa kluczowe: wybory, Państwowa Komisja Wyborcza, Krajowe Biuro Wybor- cze, Kodeks wyborczy. demokracja bezpośrednia

Uwagi ogólne

V'!

z~~adnicz~j mierze admin~strację wyborczą powołuje się w celu or- g~mzacJ1 v:·yborow, prz_ez co nalezy rozumieć czynności związane z określe­

me~, kto Jest uprawn:ony do głosowania; przyjęciem i rejestracją kandy- data~; ,Pr~eprowadzemem głos?wania; liczeniem głosów oraz zestawieniem wymkow . Organom zarządzaJącym procesem wyborczym w zależności od

1 _. A. WAlL, A. Ews, _. A. AYoUB, C.W. DUNDAS _{' ·} J RUKAMBE _{, •} s STAINos _: El _{ee ora} t z M _anagemen t Design: The Internat~onal IDEA Handbook. Stockholm, International Institute for Democra- cy and Electoral Ass1stance, 2006, s. 5.

Postulaty de lege ferenda usprawniające funkcjonowanie administracji ...

39 państwa

ⁱ

przyjętego

modelu administrowania, powierza

się także

^inne

?howiązki związane

z cyklem wyborczym (przed, w trakcie i po wyborach), Jak: planowanie

działań

wyborczych, szkolenie personelu, prowadzenie kampanii informacyjnych i edukacyjnych, wyznaczanie granic

okręgów

^wy-

?0rczych, prowadzenie rejestru wyborców, rejestracja partii politycznych

1 kontrola ich finansowania, rozstrzyganie sporów wyborczych, inicjowanie :e~orm prawa wyborczego czy dokonywanie ewaluacji systemu i wydajno- sc1. Dodatkowo administracji wyborczej zleca

się

koordynowanie realizacji Procesu instytucji demokracji bezpośredniej, tj. przeprowadzenie referen- dów i plebiscytów ludowych, kontrolowanie gromadzonych podpisów ludo- wych inicjatyw ustawodawczych oraz przeprowadzenie wyborów odwoław­

czych urzędników pochodzących z wyborów powszechnych (recall election)2•

Na podstawie obecnego stanu prawnego

można wyróżnić pięć

zasadni- czych zadań, jakie stoją przed administracją wyborczą w Polsce. Zgodnie z katalogiem stworzonym przez Stefana Jaworskiego

Państwowa

Komisja Wyborcza

wypełnia

zadania o charakterze organizatorskim, nadzorczym, kontrolnym, prawotwórczym oraz zaufania publicznego^3• Kompetencje te Wynikają zarówno z Kodeksu wyborczego4, jak i szeregu innych ustaw^5, co

świadczy

o zaufaniu jakim darzony jest centralny organ administracji wy- borczej. Od lat PKW

miała dobrą opinię wśród

organizacji

pozarządowych

(np. ISP), jak i organizacji

międzynarodowych

(OBWE/ODIHR), które wy- soko

oceniały

jej

niezależność, przejrzystość

i

rzetelność, _ws~a~~jąc

je~:

nocześnie obszary wymagające dopracowania, jak wzmocmeme JeJ pozy~JI Ustrojowej (konstytucjonalizacja), zwiększenia możliwości kontro~ow~ma Partyjnych finansów czy wdrożenie funkcji informacyjno-edukacY)neJ6.

----

² Ibidem, s. 62-64 .

• :i S.J. JAWORSKI: Państwowa Komisja Wyborcza organem kontroli i ochrony praw~. W: lu~

dices electionis custodes - Sędziowie kustoszami wyborów. Księga pamiątkowa PanstwoweJ komisji Wyborczej. Red. F. RYMARZ. Warszawa 2007, s. 79-80.

4 Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 roku - Kodeks wyborczy (Dz. U. z 2011 r., nr 21, poz. 112 0st. zm. Dz. U. z 2015 r. poz. 1045).

5 Ustawa z dnia 14 marca 2003 r. ⁰ referendum ogólnokrajowym (Dz.

U:

z_2003 r., nr 57, Poz. 507 0 t D U 2011 r nr 147 poz. 881); ustawa z dnia 15 wrzesma 2000 r. o re-

fi s . zm. z. . z ·• ' 99 k

erendum lokalnym (Dz. U. z 2013 r. poz. 706); ustawa z dnia 24 czerwca 19 r. o wy on~~

Waniu inicjatywy ustawodawczej przez obywateli (Dz. U. z 1999 r., nr 62, poz. 688), daleJ.

UWiupo· ust d . 27 czerwca 1997 r. o partiach politycznych (Dz. U. z 2011 r., nr 155,

, awa z n1a . . · d ·a1 1 , · po-

Poz 924)· d . 21 . 1·a l997 r ^O ogramczenm prowadzema z1 a nosc1 gos

· , ustawa z ma sierpn · 84 t

darczej przez osoby pełniące funkcje publiczne (Dz. U. z 200? r., nr 216, poz._ 1~8 ~:dz::~

Dz. U. z 2010 182 1228) dalej: ustawa antykorupcYJna; ustawa z dma , P

nika 2006 r.,. nr . '

?o~.

D rm;cji o dokumentach organów bezpieczeństwa panstwa ~ lat 1944-1990r. o UJaw_n~~m~ ~n iumentów (Dz. U. z 2013 r. poz. 1388), dalej: ustawa l~stra~YJna.

6 M S oraz tr~sc1 yc , o K, . . Wyborcza. W: Mechanizmy przeciwdziałania ka- ru .. . OLON-LIPINSKI: Panstw_ow~ omRis1; A KOBYLIŃSKA, ^{G. MAKOWSKI, M.} SOLON-LIPIŃSKI.

WPc1i W Polsce. Raport z monitoringu. e · ·

arszawa 2012, s. 140-160.

Po 25 latach funkcjonowania administracji wyborczej w warunkach III RP oraz po 5 latach obowiązywania Kodeksu wyborczego, zasadnym wy- daje sit,! dokonanie przeglądu obecnych rozwiązań prawnych. Jest to o tyle konie1.:zne, gdyż po serii elekcji mających miejsce w latach 2014-2015 po-

jawiły się niepokojące zjawiska, które doprowadziły do osłabienia zaufania

społeczeństwa względem PKW, co w systemie demokratycznym przekłada się na stopień legitymizacji władzy. Wydarzenia mające miejsce podczas wyborów samorządowych w 2014 roku potwierdzają konieczność wdroże­

nia reform _wewnątrz administracji wyborczej7. Niniejszy _artykuł ma za zadanie wskazać w jakim kierunku powinny iść zmiany legislacyjne tak, aby podczas kolejnych elekcji uniknąć błędów, a przebieg wyborów, jak i ich rezultat był uznawany przez wszystkie siły polityczne. Pod rozważe­

nie ustawodawcy należy poddać kwestie kontroli finansowania partii po- litycznych i kc1.mpanii wyborczych, kontroli finansowania instrumentów

<le~¹⁰kracji

?i:-zpośredniej, nowelizację

ustawy antykorupcyjnej i lustracyj- neJ uraz zmu; uy organizacyjne w administracji wyborczej.

Problemy administracji wyborczej w 2014-2015 roku

W 2014 1 2015 roku ad · • .

gutować cztery rod • bmu_nstracJa wyborcza miała za zadanie przy- , ZaJe wy orow po h h d

skiego - 25 maja _2014. wszec nyc : o Parlamentu Europej- II tura); prezydenckie~

:;::~ządowe

^{- 16 listopada 2014} (30 listopada ne - 25

października

2015 Ja 2?15 (24 maja II tura) oraz parlamentar-

. , a takze głosowa · c d ,

Jowym wyznaczone na d • , nie w re¹eren urn ogolnokra- z1en 6 wr , · 20

dzania wyborów do jedno t k zesma 15 roku. Podczas przeprowa-

musiały zmierzyć się

z se.

samorządu

terytorialnego komisje wyborcze

l' . awarią system k

1czeme głosów. Przedł . . . u omputerowego wspomaga)· l'ICego t k ł , uzaJące się pra k . . . "'t:

,.;e e g ~sow nieważnych oraz r'. . ce. om1s11 wyborczych, wysoki od- tecznym1 wynikami wyboró ozm?e

~1ędzy

^badaniami exit poll a osta- konana o <lokonanej

manip:1:~-~:w1ły,

^ze

~zęść społeczeństwa była

^prze-

1 Jl . OpozycJa parlamentarna, przekonana

~o~. Raport NIK o kontroli .

itoscilnik-o-kontroli-kr . Kra;owego Biura Wyb h

8 p aJowego-biur orczego, ttps·//ww 'k

., ~nad połowa Polaków (5So/r a-wyborczego.html [3_01.20161 · w.ni .gov.pl/aktual wodzkich SH, wiary odn o) była przekonana . . . .

szość

osób kwestio!u· e, natom~ast 22% ankietow, ze ~1k1 wy?orów do sejmików woje- uchybieniarh i niepr~~~~:w

u~z:iwość

^wyborów

(52a;:f

~~o~;e pod~~el_alo tego zdania.

Więk-

~~:r~~~1k

^onYWanych

fałsz:::~::~~h~ciaż

ni:mal co trzec~~:~)

~~~: różnego

^rodzaju

nr 174/2014. Centrum B d. ~ufanie do procedur wyb ~ owany przekona- a an1a Opinii Społeczne1· W orczyc . Komunikat z ba-

. arszawa 20 14_

Postulaty de lege ferenda usprawniające funkcjonowanie administracji...

41

0 f~łs~erstwie wyborczym, kwestionowała rezultaty elekcji, dążąc jedno- czesn~e do skrócenia kadencji sejmików wojewódzkich^{9 •} Najpoważniej­

s~ym Jednak skutkiem wyborów samorządowych były dymisje 8 z 9 człon­

ko~ P~W oraz Szefa Krajowego Biura Wyborczego, jak również wzmożone d_:¹ałama polityczne mające na celu przywrócenie zaufania do administra- CJl wyborczej. W próbę rozwiązania kryzysu włączył się Prezydent Broni- sław Komorowski, przeprowadzając konsultację z prezesami sądów (TK,

~N, NSA) w celu powołania nowego składu PKW^10, a następnie opracowu-

Jąc projekt nowelizacji Kodeksu wyborczego^{11 •}

Tabela 1. Ocena działalności Państwowej Komisji Wyborczej

~

Grudzień Styczeń Kwiecień Maj Czerwiec Listopad

a 2014 2015 2015 2015 2015 2015

Dobrze 22 23 24 43 47 59

Źle 63 59 55 37 33 15

Trudno powiedzieć 15 18 21 20 20 16

,

Zr ód ł o: Opinie o działalności parlamentu, prezydenta i PKW. Komunikat z badań CBOS nr 153/2015. Centrum Badania Opinii Społecznej. Warszawa 2015, s. 5.

Odbudowanie nadszarpniętego zaufania do Państwowej Komisji Wy- borczej (zob. tabela 1.), wymagało wiele wysiłków ze strony administracji wyborczej, do czego przyczyniły się niewątpliwie sprawnie przeprowadzo- ne elekcje w 2015 roku. Decydenci polityczni wsłuchali się także w głos społeczeństwa, który domagał się usunięcia niedociągnięć organizacyjnych i technicznych (głównie usprawnienia systemu informatycznego), wzmoc- nienia kontroli procesu wyborczego oraz większej rzetelności w pracy komi- sji wyborczych, a także dostarczania wyborcom dokładnych informacji na temat sposobu głosowania 12• Nowelizacja Kodeksu wyborczego z 25 czerwca 2015 roku w dużej mierze wychodzi naprzeciw tym oczekiwaniom, wprowa-

dzając: 9-letniąkadencję członków PKW; przezroczyste urny wyborcze (od I lipca 2016); możliwość rejestracji czynności obwodowych komisji wybor-

9 http://orka.sejm.gov.pVDruki 7ka.nsf/Projekty/7-020-l164-2014/$file/7-020-l 164-2014.

pdf [29.12.2015].

10 Postanowienie Prezydenta RP z dnia 3 grudnia 2014 r., nr 1131-22-2014 o powołaniu

W skład Państwowej Komisji Wyborczej (M.P. 2014 r., poz. 1147).

11 Przedstawiony przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej projekt ustawy o zmianie Ustawy - Kodeks wyborczy, Sejm RP VII Kadencji, Druk nr 3084, Warszawa, 8 stycznia 2015 r.

12 Jak zapewnić prawidłowe przeprowadzenie wyborów? Komunikat z badań CBOS nr 6/2015. Centrum Badania Opinii Społecznej. Warszawa 2015.

42

. , , . . . . cie w

rotokołach głosowania

^liczby

gł?só~

czych przez

męzow

zaufam~,

uJę

^{P .}

eważności głosu; uzależmeme

nieważnych wraz z po<lamem pr.'??zyny m • · wnion eh do liczhy

członków

obwo?owetkorn\"11 ;ybo;::e~o!b~c:::w~1~misji :ybor-

głosowania w ubwodzie: za az c7,,nn ows . w borach- infor- . osób spokrewnionvch z kandydatem startuJącym w y , ' . , , czeJ . , 't (.burmistna prezydenta miasta) wyborcow na)POZ-

mowanie przez WOJ a · · ' • d we o

· · 21 dniu przed terminem wyborów w formie druku bez~ reso g ::i:zczanego w skrzynkach pocztowych o sposobie

głosowama

^{oraz wa-}

runkach ważności głosu (od 1 stycznia 2016)13 • • •

Sytuacja z wyborów samorządowych 2014 roku uwidoczmla ~1ele ~ro- blemów w samej administracji wyborczej, na których powstame zło~yly

się przyczyny bezpośrednie oraz te o charakterze strukturalnym. Zdamem

Bartłomieja Michalaka oraz ,Jarosława Zbieranka do przyczyn systemo- wych należy zaliczyć: akcyjność i „skostnienie" aparatu wyborczego; her-

metyczność organizacji: brak rozbudowanych działań informacyjnych PKW i KBW; brak należyte;;o syslen:u nadzorczego i niewykorzystywanie ist-

niejących instrumentów prawnych. Czynniki te z kolei miały przełożenie

na błędy przetargowe w wyuor;-.e systemu informatycznego, brak audy- tu systemu komputerowego i planu awaryjnego w przypadku jego awarii,

a w konsekwencji niernoc der.y7:'.,jną PKW w przypadku nastąpienia nega- tywnych skntków¹⁴• Mobilizacja aparatu wyborczego tylko w czasie realiza- cji czynnośc, z kalcnd>-1.rza wyb•--rczego sprawia, że kwestia sposobu rekru- tacji czł~nkń~ obwodowych km11isji wyborczych czy brak stałej współpracy

z podm1otai:11

ze~~męt

rznymi i •__:kspertami

już

na drugi

dzień

po

głosowa­

mu przestaJe byc aktualna i z11ika z agendy.

Finansowanie kampanii wyborczych i partii politycznych

Wybory 2014-2015 stanowił ^.

horczą, w której jedvnie pod y w za~adz1e permanentną kampanię wy-

dziło

do otwartej agitac1·i ·hcz_a_sttrwama okresu ciszy wyborczej nie docho- , c or ¹ a zasada był

____ _ a czasem naruszana 15 . W cza-

ia Ustawa z dnia 25 ^C7

, ... rwca 2015 · •

1111z. 1043). ' '. o zm1arue ustawy- Kodeks wyb (D U

14 B. Mrcl!,\LAK J ? . orczy z. . z 2015 r.,

' . um ,. ltANEK· 4.d . .

na przyszłość. W: J. Fus e ·.• nunistracja wyborcza w kr z . . . .

~zawa 201Fi _{• . s.} 12 _-21 tal.. Co się stało 16 l" t _is opa a'2 Wybo d Y ysie. Analiza i rekomendacje

15 W 2011 '·' ro k u poht,·cy Pl tt· .' · ry samorządowe 2014. War-

gł . •' a orni\' Ob

osowania nad odwołaniem H· .· ' ~atelskiej wskaźnik fr k .. .

w 2011 i 2n14 roku w. 'k anny Gronkiewicz-Waltz okr 'l re· wencJ1 wyborcze] podczas

\ ni wyborczy Poszczególnych P / s a 1 hczbą „grzybów", natomiast ar ¹¹ zakamuflowany był pod nazwE

Postulaty de lege /er d ..

en a usprawma3ące funkcjonowanie administracji ...

43

sie kampanii wyborcz . . d . . . .

finansowe oraz k t ej J~ ;ą z naJwazmeJszych kwestii stanowią środki miotów pol1't onhro a Ic przepływu, tak aby zachować równość pod-

ycznyc na rynku w b

o · .

zyskiwania śr dk, . Y, orczym. gramczeme możliwości po- partii politycz~ c~w z bud~et~ panstwa w formie dotacji i subwencji dla 2015 roku N' y . ~tanow1~0 Jedno z

zagadnień

referendum z 6

września

ne-i kasy · _iemmeJ :ałkowite pozbawienie ugrupowań środków z publicz-

J moze przy , , · · . . .

natywne m t d fi mesc w1ę?eJ szkody mz pozytku, uaktywniając alter- sprzeczne

~

o ' mansowama partii, czyli zgodne z prawem, aczkolwiek sposobów z _uc. em ~stawy sposoby zasilania partyjnej kasy16_ Jednym ze rzystani ' w ~ak~ p~rtie

m_ogą promować własne

programy i idee, jest wyko- nie kam e P~. mwtow afiliowanych tj. fundacji i

stowarzyszeń

^{17• Oddziele-} dejmow pamhi

społecznych

realizowanych przez te podmioty od kwestii po-

. anyc w kamp . h b h .

ZJawiska moż , amac wy orczyc sprawia problemy, a ocena tego cyjny. W . e b!c. w

przyszłości

rozstrzygana przez

Trybunał

^Konstytu-

horam. d

ą~~hwos~i

~rzysparza

także

ocena polityków, którzy przed wy- R:oni ·

~

Wosc wczesme

rozpoczynają kampanię promocyjną

¹⁸

• Państwowa

IsJa yborc · · · · ,

wuje P d . za,. me maJąc mnych mstrumentow prawnych, wystoso-

jąc

ad rze ~azdym1 wyborami apele,

wyjaśnienia

i stanowiska, ostrzega- WJni ~esatow _⁰

możliwych

negatywnych konsekwencjach m.in. o

możli-

o rzuceniu sprawozdania partii rn. Podobnie, rzecz ma się w trakcie

,,warzyWa · · . 1 Jego cen . y'' W ^zw1ąz · k u z wy oram1 do Parlamentu Europejskiego w b · 2014 r. PKW Wyraziła k t · · · · k ' '

d d on rowersYJną opm1ę, ze a tywnosc na portalu Facebook (polubienie profilu kan- z y at~, udostępnienie treści z profilu kandydata, informowanie na kogo oddało się głos) nosi

~!m10na naruszenia ciszy wyborczej.

8 Czyt. szerz. P. JAKUBOWSKI: Alternatywne źródła finansowania partii politycznych w Pol- ce. ,,e-Politikon" 2013 nr 4

17 ' .

j W StRnach Zjednoczonych, gdzie finansowanie z budżetu państwa kampanii wyborczych est mocno ograniczone, w grę wchodzą pieniądze zbierane dla komitetu kandydata, dla partii or~z dla Komitetów Działalności Politycznej (Political Action Committee). PAC stanowi pod-

~I~t, którego celem jest wspieranie kandydatów oraz ich inicjatyw ustawodawczych, a z dru- lneJ strony zwalczanie poglądów przeciwnych i polityków opowiadających się za nimi. Jak

~Ynika to z dwóch orzeczeń z 2010 roku (Citizens United v. FEC i SpeechNOW.org v FEC) b.le ll:lożna ograniczać korporacjom, związkom zawodowym oraz innym podmiotom prawa do

Włączania się ^w kampanię, ^{o ile nie} promują bezpośrednio kandydata.

1_8 Za takie działanie należy uznać pojawiające się w czerwcu 2015 r. we Wrocławiu plaka- ty ¹ billboardy, na których widniały ^napisy Dziękujemy ^za chęć ^zmian, Znajdź mnie na Fa- cebooku, Przyszłość w młodych rękach sygnowane Poseł Czarnecki. Kampania finansowana

:Yła

z

pieniędzy

europejskiej frakdi Europejskich Konserwatystów i_ Reformat?ró~, a

_wedł~g

lirodeputowanego Ryszarda Czarneckiego (kandydował do PE z W1elkopolsk1) me miała ruc

: 13Pólnego z nadchodzącą kampanią parlamentarną jego syna Przemysława, posła PiS, wy- r~nego z okręgu wrocławskiego. . . . . . . . . . .

. Zob. Stanowisko Państwowej Kom1s11 WyborczeJ w związku ze zbhzaJącym1 się wybora- llJ.i do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej sygn. ZKF-503-

·l/ 15, Warszawa, dnia 7 lipca 2015 r.

trwania kampanii w przypadku nadzorowanych publicznych nadawców

radiowvch i telewizyjnych'⁰• •

w

~olskich warunkad1 ustrojowych decydenci przyznali ~aństw_~weJ Komisji Wyborczej kompelencję do kontrolowania finansowa1:-1~ ~artu po- litycznych oraz kampanii wyborczych, co zdaniem przedst:1,v:-1c~eh do~tr~~

ny stanowi rozwiązanie słuszne ze względu na apohtycznosc 1 mezaleznosc organu. Monitoring dokonywany przez PKW można określić jako: następ­

czy, formalny (badany jest wymiar finansowy, a nie rzeczowy), kameral- ny, planowy, zapowiedziany oraz funkcjonalny. Jak zauważa Andrzej Gor- gol „z punktu widzenia potencjalnego zakresu przedmiotowego kontrola ta charakteryzuje się kompleksowością"²¹, niemniej w literaturze znajduje się

wiele zastrzeżeń co do obecnej formuły weryfikacji sprawozdań i informa- cji finansowych"2, dlateg•..1 też pojawiają się liczne głosy postulujące refor-

mę i wzmocnienie roli PKW albo powierzenie kontroli innemu organowi23 •

Pn n uje zgodne przek•Jnanie, iż kontrola finansów partii politycznych powinna zostać zreformuwana, a zwłaszcza należy zwiększyć jej zakres.

W oprn?owaniu sporzątl:!.onym przez zespół pod kierownictwem Marcina Walrckie~o wypr_ow,adzu1:o ~ele wniosków, które mogą przyczynić się do lepsz~go sl~dzcm~ srodkow_ fmansowych partii politycznych. Postulowa-

no m¹ędzy mnym1 wzmocmenie pozycji Państwowej Komisji Wyborczej

20 Jako przykład może '-'luż•·--sytu · b ,

dł . E K - . , . acJa z wy orow parlamentarnych 2015 kiedy Beata Szy- '.' o, '1Z wa opacz spotkały s1ę w programie „Rozmowa op 1 ,, . '.

bhcystyczny nie pudlega pod reguły debaty tel . . . ( o sce 'ktory Jako program pu- iż format programu nosił znamiona debat ew1zY)ne1 art. ~2~ Kodeksu wyborczego), mimo

21 M. GoRGOL: Prawne aspPhty publ; Y, co_ oprotesto"_'ah mezaproszeni politycy.

· · .cznego finansowania t · · z ·

poziomie europejskim. Lublin 2011 200 A . par u po itycznych w Polsce i na

F. , . , s. . utor Jednocze' . dk 'l ..

mansow Jako rzeczywistego dysponenta środk, b . sme ?o res a, lZ _rola Ministra zowana do wypłaty środków (rola techn' o; udzetowych Jest w zasadz1e zmarginali-

obarczyć pewną dozą odpowiedzialności ~c:na), o re~lonych przez PKW. Sugeruje, aby PKW

~b_u organów {PKW i Ministra Finansów - wy:~ame planu budżetowego ^„z rzeczywistą rolą

sc~}>artyjncj". lbidem, s. 298. re . . J.] w procedurze dofinansowania działalno- :· Jak podkreśla Ferdyn;ind Rymarz .

row o_Pa~y na wyłącznym bankowym ob:ys_te1;1 kontr~h prawidłowości finansowania wybo- ol_prn~1 ~k1ezale~ ',ego bif,głego rewidenta n~~e1z~ysrodk~m1 finansowymi oraz na wykorzystaniu

1wosc1 ontrolowan·· . . ocemc pozytyw · t · d .

ujętych la uzy,.,kiwania i wydatkow . . . me, o Je nak me daje on moż- .. b w sp~awozdaniu finansowym" F R ama p1emędzy poza obrotem bankowym .

nu wy orcze1

,u

^{b h . . YMARz· Jaw , , . k 'me}

tyk'.

~":::~:!l!~i ~;;::o~;;J;''.,';;:;~:~;:~2~~~~~~i;t~-:;n;;,•t:::: ,1::;:.~:

M. Walecki oraz M. c~::~nie~na_ roli PKW należą m.in. A Sok nr 6(53), s. 24.

dzenia rozwiązan' ^obow· J: Niekiedy w opiniach ekspe t: dala, F. Rymarz, J. Zbieranek

· 1ązu1ąc h r ow z · · '

Ją specjalne ,,rgany Zajmu· y~ w Bułgarii, Czechach b d' arzaJą s1ę sugestie wprowa- M. CttMAJ: Nadzór or"a _Jące s1ę tylko monitorinaiem p ~ złna Węgrzech, gdzie funkcJ· onu-

/J . ,,, 11r1wpań t ^{b •} rzepyw . .

z udzetv pmi.~twa dla part'" s_ wa nad finansowaniem „u partY]nych p1eniędzy, zob.

2008 s :n-··~ u politycznych r ,, . Partu politycznych W· S b .

' · ' .,.i. · uawnosc i kontrol R · • u wenC}e

a. ed. J. ZBIERANEK. Warszawa

Postulaty de lege ferenda usprawniające funkcjonowanie administracji ...

45

poprzez zwiększenie niezależności finansowej i zwiększenie nakładów na

~ajowe Biuro Wyborcze^{24 •} PKW powinien liczyć na realną pomoc innych mstyt_ucji państwowych, zwłaszcza ze strony Centralnego Biura Antyko- rupcY)nego, Najwyższej Izby Kontroli, administracji podatkowej oraz or- ganów ścigania przestępstw (prokuratury i policji)^{25 •} Dotyczy to zwłaszcza

wydatków partyjnych ze środków subwencji budżetowej, które w ramach Funduszu Eksperckiego lub Funduszu Wyborczego są przekazywane fir- mom lub organizacjom afiliowanych przy partii politycznej. Obecnie takie przypadki są tolerowane, a opinia publiczna dowiaduje się o nich za spra- wą raportów organizacji społecznych lub publikacji medialnych^{26 •}

Trudno nie zgodzić się także z postulatami formułowanymi przez In- stytut Spraw Publicznych, który sugeruje wprowadzenie: 1) szczegółowych formularzy informacji i sprawozdań finansowych; 2) przekazywanie przez Partię całości dokumentacji monitorowanej przez KBW; 3) rozszerzenie możliwości zasięgania przez PKW opinii niezależnych ekspertów (przede Wszystkim kontrolujących wydatki pod względem merytorycznym); 4) upo- rządkowanie kwestii Funduszu Eksperckiego (dokładne wyjaśnianie/upu­

b~icznianie zawieranych umów, wprowadzenie sankcji za niewykorzysta- nie środków); 5) postulat stworzenia przez PKW podręcznika dotyczącego

sprawozdawczości stanowiącego ułatwienie

dla skarbników partyjnych^27•

°YvYdaje się więc, ie należy podjąć przede wszystkim działania posze_~za-

Jące świadomość

obywateli oraz

zwiększające jawność

dok~mentacJI ~-

~~nsowej partii. Ostatecznie, to wyborcy głosujący na partię P:zyznaJą JeJ

Pośrednio

fundusze na

działalność więc

to obywatelom nalezy zoSt a-

~ć decyzję,

czy formacja

obchodząca

~rzepisy ma dalej

otrzymywać środ-

ki z

budżetu państwa.

- - - - -24 Wybory prezydenckie 2005. Monitoring finansów wyborczych. Raport

przygoto":ał

^zespo 'ł

~o~

merytorycznym kierownictwem M. WALECKIEGO. Warsz~wa 2006~ s. 96-97, Na~ezy za~wa:

z_Yc,

Że już

^{w 2003 roku}

powołano

w strukturze KBW

zespoł

kontr~h fin~nsowama _pa:~:~

htycznych na podstawie Uchwały Państwowej Komisji Wyborcze) z dma 6 styczma 65) ·

\V sp · - . • B' w b rczego (MP. z 2003 r. Nr 5, poz. - rawie zmian w statucie KraJowego mra Y ^{O • • •} k , · ·

2s W . . . . .. p J ) także większe) a tywnosc11 zaan-

" Ymaga to [zapob1egame pohtyczneJ korupcJI - · · h , · · k · 'eh re

gaż . . k' h ych zac owan 1 zw1ę szoneJ 1 -

ak ~Wania organów ścigania w_ tro~ie~i~ ta_ 1~ naga~:e że dla ustalenia i wykrycia kana-

ło

, CJ1 na sygnały prasowe. Nalezy rowmez m1ec na uw~ . ', odko'w operacY)·no-procesowych,

\V n· Ie egalnego finansowama partu omeczne J I · .. k · ·est uzyc1e sr , k b h" W· F RYMARZ:

Wła' . , . .. k t i organow s ar owyc . . .

J. sc1wych dla pracy organow pohc)l, pro u~a ury . t 'i (w praktyce Państwowej Ko-

~l.Uność ⁱ kontrola finansowania działalności statutowe] par i

ni~!ji Wyborczej).

,,Przegląd

Se~mowy" 2004, nr 3 (6_:)As. ~³~akowska oraz D. Wielowieyska

O W 2013 roku dziennikarki „Gazety Wyborcze) · ⁰ ne są pieniądze z subwencji:

Pllbl'k , k • h a co przeznacza . .

r-:,. l owały serię artykułow ws azuJącyc n . . d arty')·nych kont?· Jak PiS i PO

~in.a . k . ię pienią ze z p '

1v nsowe kombinacje party1ne. Ja pompuje 8, . da'}·ą partie.

'Ydau· . . Ek . . artysci - na to wy ..

27 q miliony z budżetu; sperci, spa i . t ść finansowania kampanii wy- b M:. GAŁĄZKA M. SoLON-LIPIŃSKI, J. ZBIERANEK: !'rzeJrzysdo ,ie Warszawa 2012, s. 19-23.

orc ' bł i rekomen acJ ·

zych i partii politycznych. Wybrane pro emy

Wśród zarzutów p, ,d adresem obecnych rozwiązań systemowych można spotkać oskarżenia d•Jtyczące skutków prawnych równ~czesnego od~zuce- nia informacji i sprawozdania finansowego, gdyż termm rozpoczęcia obu kar różni ::;ię. Spornc1 kwestią pozostaje sposób łączenia kar - czy zastoso-

wać system kumulacji (4 lata pozbawienia subwencji), czy też system ab- sorpcji (kara surowsza pochłania łagodniejszą), do którego ewentualnego stosowania skłaniałaby się PKW. Innym problemem jest sposób wyegze- kwowania sankcji, w momencie, gdy zastosowana byłaby w ostatnim roku lub ostatnich dwóch latach przed końcem kadencji Sejmu. Nie wiadomo bo- wiem, czy karę należy zastosować w kolejnej kadencji Sejmu (o ile partia weźmie udział w wyborach i otrzyma poparcie uprawniające do subwen- cji), czy też zad:liala tu zasada dyskontynuacji^{28 •} Skoro w razie skrócenia kadencji Sejmu pii:lwo do subwencji wygasa,

możliwe byłoby

^analogicz- ne potraktowanie partii politycznej także w przypadku normalnego upły­

wu pracy parlam1=>ntu. Kwestie te niewątpliwie powinien rozsądzić usta- wod~v.:ca lub

Tryb~nał

Konstytucyjny.

Ważne

zagadnienie, aczkolwiek pomn~1Qt~, s~anow1 _przyznanie PKW możliwości wznowienia procedury

weryfi~uJąceJ

pa! tY)ne sprawozdania w przypadku, gdy w wyniku

postę­

po:""~ma k~rnego lub karnoskarbowego

zostałyby

ujawnione nowe okolicz- nosci, w ktory~h

·~kazałoby się, że

komitet wyborczy lub partia polityczna

złamała przep1sr^{9 •}

Instrumenty demokracji bezpośredniej

Instytucje demokracji

bezpośr

d . . . .

jowe, lokalne) oraz obywatel k.

~

_n~eJ takie, Jak referendum (ogólnokra-

łożenia ważny

instrument w~a~: 1~Jatywy ust_a~odawcze

stanowią

^{z za-}

prawne w ostatnich latach , ~ . barodu. WyzeJ wspomniane instytucje

, i·t . . . częsc1eJ yły w k . .

µo ¹ yczne, an1zeh realne dd . Y orzystywane Jako narzędzie

· · · 0 anie wład b

m_1c1atyw wydaje

się

^stosunk zy o Ywatelomao_ Powodzenie tych wieloma formalnymi obostrow~ tru_dnym zadaniem, co spowodowane 1· est

zeniam1 wt .

- - - - ' Ym wymogiem uzyskania odpo-

,, S.J. JAwo1<-;K1• Pań t

is lb"d . s wowa Komis. W b

I em, s, 80-92 :Ja Y orcza organem, kont

z· .

h

,,, z ^a przykład mo· · t ro i i oc ronypraw a ... , s. 94 .

· . ze sanowi' i;

~1e":'1cz-Waltz przeprowad c re er:ndum

odwoławcze

^re

llllcJatywa prezydent An:n~ 13 Pazdziernika 2013 ( P kzydent Warszawy Hanny Gron- v,,.•go,

mającl-'"o mieć

am1· . rzeJa Dudy przeprowadzen~ak ro 1 ~rzed wyborami lokalnymi) czy

k. ,, eJsce tego 1a o eJneg " d ,

s iego (decyz1ą podjęt sarnego dnia, co te . o re1eren um ogolnokrajo-

n,it).

ą

po przegranej I turze wyb ;ozp1sane przez

Bronisława

^Komorow-

orow prezyd k" h

enc ie ' a popartą przez Se-

Postulaty de lege ferenda usprawniające funkcjonowanie administracji...

47

1edniego poziomu frekwencji w celu zachowania ważności referendum lub z ⁰?Yci? poparcia większości parlamentarnej w przypadku obywatelskich

P:

⁰Jektow ustawy31. Abstrahując od politycznych motywów jakimi kierują s~ę ~ecyd~nci polityczni, należy zwrócić uwagę na kwestię wykorzystywa- m_a srodkow finansowych przez partie oraz komitety polityczne. O ile bo- wiem po zakończeniu kampanii wyborczej finanse komitetów wyborczych :ąformalnie sprawdzane przez Państwową Komisję Wyborczą, to podczas d::panii referen~alnych przepły~ środk?w finans?w~c~ nie jest spraw-

ny tak rzetelnie, co może budzie powazne wątphwosc1.

. Do_ finansowania ogólnokrajowej kampanii referendalnej według obo- wiązuJących przepisów nie mają zastosowania przepisy Kodeksu wybor- czego32 . , co oznacza, że nie występuJą · w tym przypa u: 1m1ty wy a ow, dk 1· · d tk' ograniczenia podmiotowe i przedmiotowe wspierania działań kampanij- nych oraz nakaz sporządzania sprawozdań finansowych. Oznacza to, że :szelki~ wydatki ponoszone przez podmioty

biorące

w i:iiej

ud~iał

(Stow~-

ys~enia, fundacje), pokrywane są ze źródeł własnych 1 zgodme ~ przepi- sa~i określającymi ich działalność finansową. Nie ma więc obecme praw- ne~

m?żliwości

skontrolowania

skąd

dany podmiot

pozyskał

fundusze ~r~z

~ Jaki sposób je spożytkował. Opinia publiczna jest w stanie zapoznac s~ę Jedynie z kwotami wydatków partii politycznych na podstawie coroczme :~ad~nych

sprawozdań

finansowych,

choć

^{dane te}

będą miały

^char3:k-

ogolny.

Należy

zatem

postulować

do ustawodawcy o wprowadzen~e,

;zorem K~deksu wyborczego: 1) rejestracji podmiotów bior~cyc~ u~zia~

k'

kampanii referendalnej; 2)

obostrzeń dotyczących

pozyskiwama ~rod b ow finansowych jak i limitacja wydatków; 3)

składania

sprawozdan wo- k ee PKW o przychodach, wydatkach i

zobowiązaniach

finans~w~ch,_ w tym

redytach bankowych i warunkach ich uzyskania wraz z

opmią biegłego

rew·ct · · 'w dotyczą-

1 enta i raportem· 4) sankcji za nieprzestrzegame przepi~o .

CYch fi ' • p d b ·oski mozna wy-

, Inansowania kampanii referendalneJ. o ^O ne wm

8:0.llc z Praktyki stosowania ustawy o re1.eren urn -" d 1 k lnym33

°

^{a ·}

- - : : - - _ _a1 R . . est wiążące Jes u z1a "'li d'ł

\V llilllefe~endum lokalne mające ^{na c~lu} odwołan~e wład\gmm~iwoływanego organu, na- tollli Wzięło nie mniej niż 3/5 liczby b10rących udział w wy o~ze t , · ście do urn wyborczych

\\'i a~t w przYPadku referendum ogólnokrajowego wymagane Jes poJ

ęce1 ni• .

a2 Art z 50% uprawnionych do gło~owanI~-

aa O . 47 ustawy o referendum ogolnokraJowym. . ił kampania prowadzona

ka · · blemowi stanow a

\V Ce} ZJę do przyjrzenia się dokładme temu pro . k ydenta Miasta Stołecznego

War u odwołania Hanny Gronkiewicz-Waltz ze stano~s \pr:: Samorządowa, której lide- telll ~zawa. Inicjatorem referendum była Warsza';ska spo no unkowych danych i wstęp­

llYchJest Piotr Guział burmistrz dzielnicy Ursynow. W~dł~gałszaciewać na około 200 tysięcy

dek} •. . . ' d k szty kam panu mi Y op . H nną Złoty h aracJ1 1mcjatora referen urn, ^{0 .} kt, były skonfliktowane z a_

Oto c .. Media donosiły także, że firmy dew_eloperskie, /~; do pozbawienia jej stanowiska J:>t" łlltiewicz-Waltz wspierają działania, maJące doprowa z wozdaniu wykazał ^zgromadze-

"Z.Yd , . . . fi dum w spra

enta stolicy. Ostatecznie m1cJator re eren

Finans•Jwanie wykonywania inicjatywy usta~odawczej przez oby~a- teli jest jawne, co ohjawia sit; w obowiązku na_lozo1:1Y!11 na ~elno~?cmka komitetu inicjatywy ustawodawczej do zloż~ma m1mstrow1 ':'ł~sc1wemu

do spraw finansów publicznych sprawozdama ~nansow~go? zrodlach po- zyskanych funduszy na cele inicjatywy. Termm na zlozeme s~r~wo_zda- nia finansowego wynosi trzy miesiące i biegnie od momentu wmesiema do

Marszałka Sejmu projektu ustawy z wymaganą liczbą 100 tysięcy podpi- sów lub postanowienia Sądu Najwyższego, a w przypadku wcześniejszego rozwiązania komitetu w terminie trzech miesięcy od dnia jego rozwiąza­

nia34. Sprawozdanie, według wzoru zawartego w rozporządzeniu mini- stra właśc-iwego <lo spraw finansów publicznych, zawiera przede wszyst- kim informacje o śr, ,dkach grnmadzonych na rachunkach bankowych (od osób fizycznych, osób prawnych, ze zbiórek, od innych podmiotów, kredy- tów, wartości nicpif,niężnych:. nie ma natomiast danych dotyczących wy- datków komitetu³⁵• Oprócz. ministra właściwego ds. finansów publicznych sprawoz.d:rnie pod]0ga podaniu do publicznej wiadomości przez pełnomoc­

nika komitetu w dzienniku '1

zasięgu

ogólnokrajowym.

Pełnomocnik

ma

?b_o~iązeJ.,.

przechowywania dokumentów

związanych

z finansowaniem 1mcJ_at~_wy ustawodawczej p;·:1,ez 12 miesięcy od dnia publikacji sprawoz- dan~a im:.m~owPgr,.

Nadwyżka środków

komitetu w razie jej zaistnienia P?W1;11na byc przekazana in,-.t.ytucji charytatywnej3^{6 •}

Sankcją

za niedopel- me11;1e ~rzez

pełnomocnika

^komitetu

obowiązku

opublikowania sprawoz-

dania fmansowego przech~ · · d k ' ·

. . , . . • wywama o umentow finansowych oraz me- prz1ek~z~n1 iab mstbytuc~i c~arytatywnej stanowi kara grzywny, ograniczenia wo nosc1 _u _Po_z awien1a wolności do lat 331_

WydaJe się Jednak że PKW · ł . , . . .

Cza w o mes1emu o momtoro d . . . d ' . powinna pe me • 1stotmeJszą rolę zwłasz-. , Po pierwsze to Ko · · • w~n~a sprawozdama finansowego komitetu.

' m1sJa, a me m1mste ł , . d fi ,

ko~ywać kontroli sprawozdań. Dodat~: asc1wy s. mans~w ~owinna do- obhgatoryjnie powinna by,_ d ł wo do sprawozdama finansowego

. ..: 0 ączana opinia · t b" l . natom1a::;t kosztv mogłoby p . , , KB 1 rapor 1eg ego rewidenta

. . ., omesc

w

^{p d • , '}

powinien zawien1.ć pozycji;, wydatk' k. ⁰ ru~e, wzor sprawozdania ow ta ' aby mozna byłoby uchwycić ^na

nie środków w kwocie 1200 ł .. .

dl' , , ł . z v1 az takie same d k"

iwosc, w ączaJąc si(,! w kampanię oceniła . wy at i. Dla porównania Prawo i Sprawie- O~~atelska na 70 t~s.

zł.

swoJe koszty na 400 tys.

zł,

natomiast Platforma

Art. l 7 ust. 1 uwmpo

36 "

Art. 17 ust. 2-:1 uwiu u .

. po. n11zporządzeni M· .

w sprawie wzoru sprawozdani·i o , , e 1n1stra Finansów z dnia 27 . .

wodawczej wykonywane· " zrodla~h pozyskanych fun ~l~r_pnia 2001 r.

formacji (Dz. U. z·:wo1; prz~~lobyWateh oraz szczególoweg:uszky na cele m1cJatywy usta-

:l6 Art. 17 t 4- .. , nr .. , poz. 1036). za resu zawartych w nim in-

·11 US . n ^UWlupu.

· Art. 20 uwiupu.

~ stu.1aty de lege ferenda usprawniające funkcjonowanie administracji ...

49

c~ komitet

spożytkował środki

finansowe. Ustawodawca,

nakładając

obo- wiązek przekazania nadwyżki finansowej i nawet surowo sankcjonując nie- wykonanie dyspozycji, nie

przewidział, że

nie ma skutecznego

narzędzia

kontroli czy w ogóle

nadwyżka zaistniała.

Teoretycznie

więc możliwa

^jest

~ytuacja, że komitet pozyska wielomilionowe dotacje, które zostaną spo- ZJ1:kowane na cele prywatne. Po trzecie, zasadne wydaje

się

ograniczenie roh osób prawnych poprzez wprowadzenie zakazu finansowania komitetu inicjatywy ustawodawczej lub przynajmniej wprowadzenie limitu

wpłat.

Wraz z przeprowadzeniem referendum ogólnokrajowego w 2015 roku można było zauważyć także inne nieprawidłowości dotyczące kwestii ko- rzystania z audycji referendalnych w programach radiowych i telewizyj- nych nadawców publicznych. Zgodnie z art. 48 ustawy o referendum ogól- nokrajowym wymienione podmioty najpóźniej w 40 dniu przed dniem referendum zawiadamiają PKW o zamiarze skorzystania z uprawnienia do prowadzenia kampanii referendalnej w mediach, a ta na podstawie za-

łączonych

dokumentów wydaje uprawnionym podmiotom stosowne za-

ŚW:iadczenie.

Niemniej w 2015 roku niemal 100 podmiotów

otrzymało

czas antenowy na wyemitowanie swoich audycji^{38 •} Nie chcąc podważać praw fundacji i

stowarzyszeń

do

angażowania się

w

życie

polityczne,

należało­

by

Wprowadzić

wymóg zebrania przez te podmioty co najmniej 1000 pod- pisów - weryfikowanych przez Krajowe Biuro Wyborcze, co powstrzymało­

by

część

z nich do

sięgania

po czas antenowy, wykorzystywany sprzecznie z założeniami ustawy.

Funkcja zaufania publicznego

Zadania o charakterze zaufania publicznego realizowane przez Pa~-

stwową Komisję Wyborczą dotyczą generalnie dwóch kwestii: ~row~dzema Rejestru Korzyści na mocy ustawy o ograniczeniu prowadzem_a dz1_ałaln?­

Ści gospodarczej przez osoby pełniące funkcje public~ne, a ta~ze zbierama oświadczeń lustracyjnych od kandydatów na stanowisko publiczne (Prezy-

as Stowarzyszenie Krajowa Rada Sędziów Społecznych, Stowarzyszenie Solidarni

201J,

FundacJ·a Akademia Promocji Dzieci czy Fundacja Biznes i Prawo, które uzyskały pra_wo I' 0

, 'b · ł do tematyki reie- zaprezentowania swoich audycji, w spotach w luzny sposo naw1ązywa Y . F d ..

h • .. N kł d w nagranm un acJl rendum skupiając się na promocji własnyc orgamzacJ1. a przy a . . . ł

A.kadero'ii Promocji Dzieci można było usłyszeć: ,,Już 20 lat pomag~my dzieci~m, -~~pe n:~

sprawnym młodzieży i osobom poszkodowanym przez los. KształtuJemy za~a nboscd1 sam.

, • · T '· głos Jest ar zo waz-

dzielność. Promujemy integrację, Europę, demokracJę, patr10tyzm. woJ ll.y, Liczy się. Zachęcamy. Idź 6 września na referendum".

denta RP, posłów, senatoróv.·, posłów <lo PE) jako wymóg ustawy o ujaw- nianiu informacji o dokumentach org,mów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów. Rejestr korzyści został stworzony w celu ograniczenia do minimum zjawisk korupcjogennych wśród urzęd­

ników państwowych³⁹• Obowiązek zgłaszania informacji do Rejestru Ko- rzyści obejmuje członków Rady Ministrów, sekretarzy i podsekretarzy sta- nu w ministerstwach i Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, kierowników urzędów centralny1.:h, wojev.:odów, wicewojewodów, członków zarządów województw, sekre~arzy wojnwództw, skarbników województw, członków zarządów powiatów, sekretarzy powi~ttów, skarbników powiatów, wójtów (burmistrzów, prezydentów miast),

zastępców

wójtów, sekretarzy gmin i skarbników gmin, a

także małżonkuw tychże

osób^{40 •} Podobne

rozwiąza­

nie odnosi

się

do

JJ•Jsłów

ⁱ i::.0.natorów oraz ich

małżonków, jednakże

Re- jestr

Korzyści

^{w ich} przypa<lku pww:.1dzi odpowiednio

Marszałek

^Sejmu

lub Senatu^41• W

Z\'viązku

^z

częstą sytuacją łączenia

funkcji parlamenta- rzys!! z

rządową posadą,

dochodzi tym samym do dublowania

się

kompe- tenc11 PKW oraz wtadz izb

niższej

ⁱ

wyższej,

^co

należy uprościć wskazując

jeden właściwy organ.

, Rejestr

Kor~yśri

pr~wad'.'on! jest przez

Państwową Komisję Wyborczą,

ktora ma obow1!\zek UJawmema zawartych w nim danych m.in. poprzez cor_oczne4rodame w o_dr~bnej publikacji do publicznej

wiadomości treści

R~Jest:u . PKW r~a~1zuJe_

tę nor_mę prawną także

poprzez aktualizowa- me ReJestru Korzysc1 w Bmletyme Informacji Publicznej

znajdującym się

39 z d .

go n,e z ustawą antykorupcyjną w Rejestrze Korz , · ·

1) wszystkich stanowiskach i za1·..-ciach wykonywany h ~sc1 zam1esz~zane są ^{dane o:}

· · • ' c zarowno w admini t · · bł"

neJ, Jak l w instytucjach prywatnvch z tvtul•u kto'ry h b" . s rac3i pu icz-

. · ' • c po iera się wynagr d ·

cy zawodowe) wykonywanej na własny rachunek- 2) f kt . o ze~1e, oraz pra-

łalności

publicznej prowadzon..-j l'!·zez

zgla.sz,,jące~o-

3; da:ch ~a~er1alnego w~pierania dzia- krajowych lub zagranicznych,

jeżeli

^jej

wartość

prz~kracz:;~~me ~tr_~YmaneJ od podmiotów pracowni~ów za prae':'; 4) wy1az,:r1ch krajowvch lub za a . o naJn~zsze?o wynagrodzenia

~ą

funkcJ<\

publiczną, jeżeli

ich koszt n ie z,

:stał

^{o gr nicznych}

me~wiązanych

^z

pełnio­

zonka albo instytucje ich

zatrudniające bądź

artie ~ y przez

zgłaszaJ_ącego

^{lub jego}

mał­

rych

są członkami;

5) innych uz"· kanych k . p, . hp ityczne, zrzeszenia lub fundacje, któ- k . . . "'' o, 1,ysc1ac o wartoś · h • k ..

w p t 3, i11ezw1ązany,·h z za3·mowaniem st· . k 1' b ciac w1ę szych mz wskazane

w d . k , anow1s u wykonyw . . ,

o owe1, o torych mowa w pk• 1 D R . d · l · · o ewstru n..orzysc1 1 · r,.- , • amem ZaJęc albo pracy za- o u z1a e w organach fundac1·i

spo'łek

p . . h dl na ezy

także zgłaszać

informac1·e

d t . , . rawa an owego l b 'łd . .

g Y z ego

tytułu

me pobiera si ... iadny h , . d , . . u spo zielni, nawet wówczas

m· · h · · ' ·· c sw1a czen p1en1ę· h p ,

l~m~ny,· _infor~acji

zgłaszający

jest obowi za zn_yc : _rzy podawaniu

wyżej

^wy.

V.:~c

~ię

~";o~~

n~Jlepszą

wiedza. Wszystkie z!ia1;; z;chowac

~aJwiększ~ staranność

^{i kiero-}

sic n1e pozmeJ mz w

ciągu

^{30 d Il} i od d . . . ·h . y. ar_iych

obJętych

^ReJestrem

należy zgł

40 Art. 12 ust 7 n ta ie zaistnienia. o-

41 • w zw. z art. 12 ust 2 ust· k . Por. art. 35a ustawy z dn. 9 . . awy anty orupcYJnej.

(Dz. U. z 2011 r., nr 7 poz 29)1a ma3a 1996 r. o wykonywaniu mandatu po

ł

^.

42 Art . 12 ust. 8--9 ustawy antykorupcyjnej. ' · • s a 1 senatora

Postulaty de lege ferenda usprawniające funkcjonowanie administracji ...

51

na stronie internetowej Komisji. Rola PKW ograniczona jest tym samym do prowadzenia Rejestru, tj. upubliczniania i aktualizowania zawartych w nich danych, ale bez możliwości egzekwowania terminowości złożenia zgłoszenia oraz weryfikacji prawdziwości informacji. Ustawa nie wskazu- je jednakże żadnej sankcji za naruszenie przepisów, co sprawia, że norma ma charakter lex imperfecta. Niezłożenie natomiast oświadczenia mająt­

~owego lub podanie w nim nieprawdy jest sankcjonowane dyscyplinarnie, Jak również karnie - karą pozbawienia wolności do lat 5⁴³ lub karą pozba- wienia wolności do lat 3^{44 •} Jak słusznie zauważa Agnieszka Rzetecka-Gil skutki nierespektowania przepisów o Rejestrze Korzyści można oceniać w kategoriach moralno-etycznych (potępienie i bojkot towarzyski) lub po- litycznych (rezygnacja ze stanowiska dobrowolna lub wymuszona), ale nie Prawnych^45• Chociaż reprezentowane jest stanowisko, iż podanie niepraw-.

dy lub zatajenie informacji w Rejestrze pociąga za sobą odpowiedzialność zgodnie z art. 233 § 1 Kodeksu karnego^46•

Funkcjonowanie Rejestru Korzyści stało się przedmiotem analizy Peł­

nomocnika Rządu do Spraw Opracowania Programu Zapobiegania Nie-

Prawidłowościom w Instytucjach Publicznych^47, który wskazał wiele po- stulatów, mogących usprawnić funkcjonowanie Rejestru. Zmiany miały Polegać na: 1) wprowadzeniu sankcji za niezłożenie informacji lub prze- kazanie nierzetelnych danych; 2) przejęciu przez Centralne Biuro Anty- korupcyjne obowiązków związanych z prowadzeniem rejestru; 3) wprowa- dzeniu mechanizmu weryfikacji danych; 4) określeniu terminu zgłoszenia

do rejestru pierwszej informacji (np. w ciągu 7 dni od obcięcia stanowi- ska); 5) nałożeniu obowiązku na zgłaszanie korzyści przez współmałżon­

ków osób pełniących funkcje publiczne; 6) doprecyzowaniu katalogu infor- macji zgłaszanych do Rejestru o informacje dotyczące udziału w organach

43 Art. 14 ust. 1 ustawy antykorupcyjnej. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzy-wnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku - art. 14 ust. 2 Ustawy antykorupcyjnej.

44 Do art. 233 §1 Kodeksu karnego odwołuje się zarówno ustawa o samorządzie gminnym (art. 241) oraz ustawa o wykonywaniu mandatu posła i senatora (art. 35 ust. 9).

46 A. RZETECKA-GIL: Ustawa o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne. Komentarz. Warszawa 2009, s. 177. Za przykład może po- służyć sprawa posła i Ministra Transportu Sławomira Nowaka, który w oświadczeniu ma- jątkowym oraz Rejestrze Korzyści nie zamieścił informacji dotyczących darowizny zegarka, Zob. M. MAJEWSKI: Zagadkowy zegarek ministra Nowaka. ,,Wprost" 2013, nr 23.

46 A. SZEWC, T. SzEwc: Wójt, burmistrz, prezydent miasta. Warszawa 2006, s. 66. .

47 Stanowisko Pełnomocnika zostało ustanowione rozporządzeniem Rady Ministrów z dma 27 listopada 2007 r. w sprawie Pełnomocnika Rządu do Spraw Opracowania Programu Zapobiegania Nieprawidłowościom w Instytucjach Publicznych (Dz. U. z 2007 r., i:ir ~24, Poz. 1660 oraz Dz. U. z 2010 r., nr 237, poz. 1571), a w 23 stycznia 2012 r. zostało zmes1one (Dz. U. 2012 r. poz. 183). Funkcje pełnomocnika sprawowała Julia Pitera.

,,

;1