„Polsko, Ty zawsze wiernych miałaś synów!...” W kolejną rocznicę
odzyskania niepodległości.
11 listopada 1918 roku to znacząca data w historii Polski – to szczególny dzień dla każdego Polaka. W tym dniu naród polski, który przez 123 lata był pozbawiony wolności i własnego państwa, odzyskał niepodległość. Wreszcie, po raz pierwszy od 1795 roku, na mapach Europy pojawiła się nazwa „Polska” jako samodzielne państwo z własnymi granicami. Uczcijmy więc ten dzień prawdziwą i głęboką refleksją nad historią i współczesnością naszej Ojczyzny.
Dzieje naszej ojczyzny to rzadko dni szczęśliwe i spokojne. Nasi pradziadowie mieli Ojczyznę w sercu. To oni wierzyli, że naród przetrwa, jeżeli nauczy swoje dzieci jak być Polakami
Na przestrzeni kilku pokoleń Polska nie istniała, ponieważ sąsiedzi: Rosja, Prusy i Austria przysięgli uroczyście, że nazwę „Polska” wymażą z historycznych dokumentów. Nasza narodowa tragedia rozpoczęła się w 1772 roku. Rosja, Prusy i Austria dokonały I rozbioru Polski. Pierwszy rozbiór był zwykłym aktem gwałtu i przemocy. Rzeczpospolita utraciła terytorium i ludności.
W 1793 roku dokonano II rozbioru Polski. Tym razem zrobiły to Rosja i Prusy, bez udziału Austrii, zajętej wojną z Francją. W wyniku podziału zostały opanowane: Gdańsk i Toruń, Wielkopolska, Kujawy oraz Mazowsze. Była to dla Polski katastrofa polityczna i gospodarcza.
Po dwóch pierwszych rozbiorach Polacy czynili ogromne wysiłki, aby przywrócić ojczyźnie wolność. W 1794 roku wybucha powstanie kościuszkowskie, które miało ocalić resztki niezależności państwa polskiego. Niestety poświęcenie Polaków było daremne, był to gest rozpaczy, bez szans na sukces, kto mógł wówczas pokonać Rosję i Prusy?
Trzeci rozbiór – był to ostateczny zabór ziem polskich przez 3 mocarstwa. Nastąpił kres państwa polskiego, które na 123 lata zniknęło z mapy Europy i świata.
Na początku XIX wieku Napoleon Bonaparte, cesarz Francuzów rusza na podbój Europy..
Tysiące Polaków, często kilkunastoletnich chłopców, ginęło na obcych ziemiach w Legionach Polskich służąc Napoleonowi. Wielu Polaków walczyło w jego armii, wierząc, że „bóg wojny” przyniesie ich Ojczyźnie niepodległość. Oczekiwania te jednak nigdy nie miały się spełnić, choć utworzył on w 1807 roku zalążek państwa polskiego w postaci Księstwa Warszawskiego, które przetrwało zaledwie do 1815 roku.
Dnia 29 listopada 1830 roku w Warszawie wybucha powstanie przygotowane przez żołnierzy ze Szkoły Podchorążych pod dowództwem Piotra Wysockiego. Powstanie rozpoczęło się od nieudanego zamachu na życie namiestnika Rosji w Królestwie Polskim Wielkiego Księcia Konstantego. Po upadku powstania listopadowego wielu jego uczestników wywieziono na Sybir. Inni masowo opuszczali kraj, udając się na emigrację Największym skupiskiem emigrantów stała się Francja, gdzie znaleźli schronienie Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, Fryderyk Chopin i inni wielcy Polacy.
W 1863 roku jeszcze raz Polacy zerwali się do boju. Powstanie styczniowe było kolejnym wielkim zrywem w walce o niepodległość. Krwawo stłumione po półtora roku przyniosło jego uczestnikom tylko kary w postaci konfiskaty majątków i zsyłki na Sybir.
Po nieudanym powstaniu styczniowym Polacy wiedzieli, że nie będzie kolejnej walki zbrojnej, bo sami nie pokonają trzech zaborców. Na razie trzeba było cierpliwie czekać, być poddanym, ale mieć honor. Chodzić do niemieckiej czy rosyjskiej szkoły, ale w domu uczyć się języka polskiego i polskiej historii. Jedyną nadzieją była myśl, że te trzy mocarstwa Rosja, Austria i Prusy pokłócą się wreszcie i same staną między sobą do walki, a wtedy Polacy sami sobie tę wolność wywalczą.
28 lipca 1914 roku wybuchła I wojna światowa – największy konflikt w Europie od czasu wojen napoleońskich. Mocarstwa europejskie, wśród nich Rosja, Austria i Prusy stanęły do walki. Ich klęski, pilnie śledzone przez Polaków, dały znowu nadzieję na wolność. Dążenia niepodległościowe mocno wspierali politycy i wojskowi, m.in. Wojciech Korfanty, Wincenty Witos, Ignacy Daszyński, Roman Dmowski, Ignacy Paderewski, Kazimierz Sosnkowski, Józef Haller, Edward Rydz-Śmigły, Józef Piłsudski.
Nasi polscy chłopcy przywdziali mundury i w szeregach wrogich armii ruszyli do walki. Szli na wojnę, wierząc, że spełnią się ich marzenia. Dążyli do niepodległości różnymi drogami. Z ogromnym bólem pozostawiali swoich najbliższych: matki, ojców, żony, dzieci… Nie wiedzieli czy powrócą..., ale szli… pełni nadziei na lepsze jutro. Nikt im iść nie kazał. Szli, bo wiedzieli, za co idą walczyć, komu spłacać dług. Nikt im iść nie kazał. Szli, bo tak chcieli, bo takie dziedzictwo wziął po dziadach wnuk. Tysiące Polaków często kilkunastoletnich chłopców, ginęło, byli to wielcy ludzie. Wrócili nam wolność. Jej cenę obrazują rozsiane krzyże po ziemi polskiej. Czy zawsze o nich pamiętamy?
Dnia 6 sierpnia brygadier Józef Piłsudski rusza ze swymi Legionami do boju. Oto fragment jego przemówienia do żołnierzy:
" (...) odtąd nie ma ani strzelców ani drużyniaków, wszyscy co tu jesteście zebrani jesteście żołnierzami polskimi, jedynym waszym znakiem jest odtąd orzeł biały. Żołnierze! Spotkał
was ten zaszczyt niezmierny, że pierwsi pójdziecie do Królestwa i przestąpicie granice rosyjskiego zaboru, jako czołowa kolumna Wojska Polskiego, idącego walczyć za oswobodzenie Ojczyzny. Wszyscy jesteście równi, wobec ofiar jakie ponieść macie, wszyscy jesteście żołnierzami, nie naznaczam szarż , każę tylko doświadczanym wśród was pełnić funkcję dowódców, szarże uzyskacie w bitwach. Każdy z was może zostać oficerem jak również każdy oficer może zejść znów do szeregowców. Czego oby nie było. Patrzę na was jako na kadry, z których rozwinąć ma się przyszła Armia Polska i pozdrawiam was jako I Kadrową Kompanię(...)"
I stało się, dnia 11 listopada 1918 roku, pod Paryżem Niemcy podpisali kapitulację, która zakończyła I wojną światową. Tego samego dnia Polacy mogli cieszyć się z odzyskanej niepodległości.
Zachęcamy do obejrzenia prezentacji obrazującej wyżej opisane wydarzenia oraz do zapoznania się z wybranymi wierszami patriotycznymi.
Opracowały Alicja Malska i Anna Międlar
Wybrana antologia wierszy patriotycznych.
„Opowiedz nam Ojczyzno”
J. Szczepkowski
Opowiedz nam, moja Ojczyzno jak matka dzieciom ciekawym, o latach znaczonych blizną na wiekach chwały i sławy.
O wojnach Mieszka nam powiedz, o słupach nad Odrą stawianych.
Niech niesie Twoją opowieść wiatr halny i morskie szkwały.
Matczynej ucz nas miłości, jak ojciec w życie wprowadzaj, nie żałuj serdecznej troski, za trudy szczodrze nagradzaj.
Biel śniegu i żar czerwieni i orły dumne piastowskie, to wieczne symbole tej ziemi najbliższe sercu, bo polskiej.
Wytłumacz nam, tak jak umiesz, skąd czerwień i biel sztandarów.
Niech ludzie żyją tu w dumie, że taki wydał ich naród.
„Ta, co nie zginęła”
E.Słoński
Rozdzielił nas, mój bracie, zły los i trzyma straż —
w dwóch wrogich sobie szańcach patrzymy śmierci w twarz.
W okopach pełnych jęku, wsłuchani w armat huk, stoimy na wprost siebie — ja — wróg twój, ty — mój wróg!
Las płacze, ziemia płacze, świat cały w ogniu drży…
W dwóch wrogich sobie szańcach stoimy ja i ty.
Zaledwie wczesnym rankiem armaty zaczną grać,
ty świstem kul morderczym o sobie dajesz znać.
Na nasze niskie szańce szrapnelów rzucasz grad i wołasz mnie, i mówisz:
— To ja, twój brat… twój brat! — Las płacze, ziemia płacze,
w pożarach stoi świat, a ty wciąż mówisz do mnie:
— To ja, twój brat… twój brat! — O, nie myśl o mnie, bracie,
w śmiertelny idąc bój i w ogniu moich strzałów, jak rycerz, mężnie stój!
A gdy mnie z dala ujrzysz, od razu bierz na cel
i do polskiego serca moskiewską kulą strzel.
Bo wciąż na jawie widzę i co noc mi się śni, że Ta, co nie zginęła, wyrośnie z naszej krwi.
„Polsko, nie jesteś już niewolnicą”
L. Staff
Polska, nie jesteś ty już niewolnicą!
Łańcuch twych kajdan stał się tym łańcuchem, na którym z lochu, co był twą stolicą lat sto, swym własny dźwignąłeś się duchem.
Dzisiaj wychodzisz po wieku z podziemia, z ludów jedyny ty lud czystych dłoni.
Co swych zaborców zdumieniem oniemia, Iż, tym zwycięża jeno, że się broni.
„Do moich synów”
J. Żuławski
Synkowie moi, poszedłem w bój, Jako wasz dziadek, a ojciec mój - Jak ojca ojciec i ojca dziad,
Co z legionami przemierzał świat, Szukając drogi przez krew i blizny Do naszej wolnej ojczyzny.
Synkowie moi, da nam to Bóg, Że spadną wreszcie kajdany z nóg I nim wy męskich dojdziecie sił, Jawą się stanie, co pradziad śnił,
Szczęściem zakwitnie, krwią wieków żyzna, Łan naszej wolnej Ojczyzny!
Synkowie moi, lecz gdyby Pan
Nie dał zejść zorzy z krwi naszych ran, To jeszcze w waszej piersi jest krew Na nowy świętej wolności śpiew!
I wy pójdziecie pomni spuścizny, Na bój dla naszej ojczyzny!
„Gawęda o miłości ziemi ojczystej”
Wisława Szymborska Bez tej miłości można żyć, mieć serce puste jak orzeszek, malutki los naparstkiem pić z dala od zgryzot i pocieszeń, na własną miarę znać nadzieję, w mroku kryjówkę sobie wić, o blasku próchna mówić „dnieje”, o blasku słońca nic nie mówić.
Jakiej miłości brakło im, że są jak okno wypalone, rozbite szkło, rozwiany dym, jak drzewo z nagła powalone, które za płytko wrosło w ziemię, któremu wyrwał wiatr korzenie i jeszcze żyje cząstkę czasu, ale już traci swe zielenie i już nie szumi w chórze lasu?
Ziemio ojczysta, ziemio jasna, nie będę powalonym drzewem.
Codziennie mocniej w ciebie wrastam
radością, smutkiem, dumą, gniewem.
Nie będę jak zerwana nić.
Odrzucam pusto brzmiące słowa.
Można nie kochać cię – i żyć, ale nie można owocować.
Ta dawność jej w głębokich warstwach...
Czasem pośrodku drogi stanę:
może nieznanych pieśni garstka w skrzyni żelazem nabijanej, a może dzban, a może łuk jeszcze się w łonie ziemi grzeje, może pradawny domu próg
ten, którym wkroczyliśmy w dzieje?
Stąd idę myślą w przyszłe wieki, wyobrażenia nowe składam.
Kamień leżący na dnie rzeki oglądam i kształt jego badam.
Z tego kamienia rzeźbiarz przyszły wyrzeźbi głowę rówieśnika.
Ten kamień leży w nurcie Wisły, a w nim potomna twarz ukryta.
By na tej twarzy spokój był i dobroć, i rozumny uśmiech, naród mój nie żałuje sił, walczy i tworzy, i nie uśnie.
Pierścienie świetlnych lat nad nami, ziemia ojczysta pod stopami.
Nie będę ptakiem wypłoszonym ani jak puste gniazdo po nim.
