A N D R Z E J ZEM B A C Z Y Ń SK I
BADANIA NAD ZAWARTOŚCIĄ BORU
W GLEBACH WOJEWÓDZTWA ZIELONOGÓRSKIEGO
CZĘŚĆ II. Z A W A R TO ŚĆ BO R U R O ZPU SZC ZA LN EG O W W ODZIE W G LEB A C H GROM AD NOW E M IA STEC ZK O I N OSOCICE
W badaniach nad zawartością boru rozpuszczalnego w wodzie w roku 1966 zwróciliśmy uwagę na rejony intensywniejszej upraw y buraka cu krowego, gdzie od pewnego czasu p rakty k a rolnicza sygnalizowała obja wy niedoboru boru.
Na podstawie powyższych danych i obserw acji służby rolniczej w y brano z posiadanych m ateriałów glebowych ok. 600 próbek z terenu gro mad Nowe Miasteczko i Nosocice. O wyborze obiektów zdecydowały rów nież w yraźne różnice między glebami obu w ybranych gromad.
Pod względem zasobności gleb należą one do lepszych niż przeciętna województwa. Świadczyć o tym mogą podane w tab. 1 wskaźniki boni tacji kwasowości i zasobności gleb w przysw ajalny fosfor i potas. Jak z nich wynika, gleby GRN Nosocice są dużo mniej zakwaszone i m ają więcej przysw ajalnych składników pokarmowych, a szczególnie fosforu, niż gleby GRN Nowe Miasteczko.
Gleby w Nosocicach w ykazują średnio wysoką zawartość boru roz puszczalnego w wodzie, która w liczbach bezwzględnych w aha się w gra nicach 0,1-1,30 ppm przy średniej 0,54 ppm. Spośród 241 przeanalizo w anych próbek jedynie 21 w ykazuje zawartość poniżej 0,30 ppm B, co według większości badaczy mogłoby wskazywać na niedobór boru w gle
bie. »
Gleby GRN Nowe Miasteczko są znacznie uboższe w bor i w ykazują większe w ahania między w artościam i ekstrem alnym i. Na 356 przeanali zowanych próbek aż 188 w ykazuje zawartość boru poniżej 0,30 ppm, a średnia zawartość wynosi zaledwie 0,33 ppm przy w ahaniach od 0,1 do
Zasobność gleb w omawianych miejscowościach Abundance of s o i l s in the l o c a l i t i e s comprised
with in v e stig a tio n s
Miejscowość
'.'.:skażniki b o n ita c ji negatywnej zasobności i kwasowości gleb Estim ation in d ic e s of negative
abundance and reaction of s o i l s L o c a lity pH p2°5 k2o w - in KC1 wg Egnera accord, to Egner Województwo - Voivodship 83,0 70,0 84,0 Nov/e Miasteczko 80,5 40,3 72,7 Nosocice 3 9,6 27,5 66,3
1,60 ppm. Przyczyn tego stanu rzeczy należy dopatryw ać się przede w szystkim w typie gleby i zaw artości próchnicy. Gleby GRN Nosocice to przeważnie mady, w 70% brunatne, a w 30% czarnoziemne, i czarne ziemie, natom iast gleby GRN Nowe Miasteczko to gleby b run atne i pseu- dobielicowe, w ytw orzone z glin zwałowych i częściowo z utw orów pyło wych pochodzenia wodnego.
Nie można stwierdzić natom iast w yraźnej zależności między zaw ar tością boru a składem mechanicznym gleb, gdyż teren GRN Nowe Mias teczko w ykazuje naw et wyższy procent gleb ciężkich, co ilu stru je n astę pujące zestawienie:
G RN g leb y le k k ie g leb y śred n ie g leb y ciężk ie
N o w e M iasteczk o 7% 35% 58°/o
N o so cice l°/o 50°/q 49%
W tabeli 2 przedstawiono procentowo ilość gleb o złej, średniej i do brej zaw artości boru, stosując przyjęte w stacjach chemiczno-rolniczych liczby graniczne. Jeżeli jako k ry terium porównawcze przyjm iem y tzw. wskaźnik bonitacyjny, podany w ostatniej rubryce, wyliczony przez do danie do procentu gleb o dobrej zawartości połowy gleb o zawartości śred niej, stw ierdzim y w yraźne różnice nie tylko między poszczególnymi gro madami, lecz także w obrębie jednej GRN między poszczególnymi w sia mi i gospodarstw am i państwowymi.
we-T a b e l a 2
Z a w a rto ść b o ru w g le b a c h gromad N o s o c ic e i Nowe M ia ste c z k o Boroń c o n t e n t i n t h e s o i l s o f t h e N o s o c ic e and Nowe M ia s te c z k o c o m m u n itie s
O b ie k t - O b ject' P o w ie r z c h n ia h a A rea ha I l o ś ć prób Number o f s a m p les P r o c e n t p ró b ek o z a w a r t o ś c i b o ru . S a m p les p e r c e n t w it h b o ro n c o n t e n t W skaźnik z a s o b n o ś c i Abundanc e d o b r e j g o o d ś r e d n i e j medium z ł e j bad in d e x F r z e d m o śc ie 7 5 4 68 9 2 ,5 6 , 0 1 , 5 4 , 5 Krzepów 272 27 7 0 , 4 2 9 ,6 - 1 4 ,8 N o s o c ic e 258 25 5 6 ,0 4 0 ,0 4 , 0 2 4 ,0 W id zisz ó w l l o 10 4 0 ,0 6 0 ,0 - 3 0 , 0 S z c z y g l i c e 279 23 3 9 ,2 5 6 ,5 4 , 3 3 2 , 6 Turów 3 2 4 3 4 3 2 , 3 6 1 ,8 5 , 9 3 6 , 8 PGR B orek 505 34 2 6 ,5 7 0 , 6 2 , 9 3 8 , 2 Z a b o rn ia 70 G 1 1 ,1 8 8 ,9 - 4 4 , 5 B orek 100 11 9 , 1 8 1 , 8 9 , 1 5 0 ,0 Razem GRN N o s o c ic e 26 3 0 2 41 5 4 ,3 4 2 , 8 2 , 9 2 4 ,3 Nov.-e M ia ste c z k o 1035 100 5 8 ,0 3 6 , 0 6 , 0 2 4 , 0 I l i e c i e c z 251 21 4 2 , 8 4 2 , 8 1 4 , 4 3 5 , 8 PGR P o p ę s z y c e \ 2 26 11 3 6 , 4 5 4 ,5 9 , 1 3 6 , 4 Borów P o l s k i 23 0 27 4 0 ,7 3 7 , 0 2 2 ,3 4 0 ,8 P o p ę s z y c e 66 6 29 3 4 ,5 4 8 ,3 1 7 ,2 4 1 ,4 -Żuków ' 320 26 3 4 , 6 3 8 ,5 2 6 ,9 4 6 , 2 PGR Nowe M ia ste c z k o 3 81 14 2 1 , 4 4 2 ,9 3 5 ,7 4 7 ,2 PGR Borów P o l s k i 671 28 3 , 6 3 5 ,7 6 0 ,7 7 8 , 6 Borów W ie lk i 637 - 6 4 4 , 7 2 3 ,1 6 7 ,2 8 1 ,5 S zy b a 4 6 0 36 - 3 3 ,3 6 6 ,7 8 3 , 4 Razem GRN Nowe M ia ste c z k o 4 877 3 5 6 3 0 ,2 3 7 ,1 3 2 ,7 5 1 ,5 ■ Razem G e n e r a l t o t a l 7 557 597 4 0 , 0 3 9 ,2 2 0 ,8 4 0 , 4
na łatw iejszą orientację.
Dane te w skazują, że na terenie GRN Nosocice liczba gleb o złej za w artości w żadnym przypadku nie przekracza 1 0% analizowanych pró bek, a na terenie GRN Nowe Miasteczko tylko w dwóch obiektach jest niższa od 1 0% i w trzech wyższa niż 60%,.
Spośród własności chemicznych gleb poza zaw artością próchnicy od czyn jest jednym z czynników w pływ ających na zawartość boru dostęp nego dla roślin.
W badaniach nad zaw artością boru w najw ażniejszych typach gleb północnej części województwa zielonogórskiego nie stwierdzono w yraź nej zależności między zawartością boru a odczynem gleby. Jako jedną z przyczyn niezgodności wyników naszych prac z ogólnie przyjętym po glądem o w ystępow aniu niedoborów boru na glebach o odczynie obo jętnym lub zasadowym przyjęto fakt, że tylko niewielki procent anali zowanych przez nas próbek w ykazał odczyn wyższy od pH 6,5. Ponieważ na terenie GRN Nosocice próbki o pH powyżej 6,5 stanow iły 35,4%, a na terenie GRN Nowe Miasteczko tylko 4%-, zestawiono bonitację odczynu gleb z bonitacją zawartości boru rozpuszczalnego w wodzie.
Nr obiektów wg faóe/i 1—N um óer o f objects from Table 1
Rys. 1. B on itacja za w a rto ści boru rozp u szczaln ego w w o d zie i odczynu g leb y 1 — z a w a r t o ś ć b o r u , 2 — o d c z y n g le b y
S u rv ey of ab u n d an ce w a te r -so lu b le boron con ten t and so il reaction 1 — b o r o n c o n t e n t , 2 — s o il r e a c t i o n
Na rys. 1 przedstawiono porównanie bonitacji odczynu i zawartości boru. Zgodnie z naszymi dotychczasowymi w ynikam i z północnej części województwa [1] gleby mniej zakwaszone w ykazują zwykle większy procent gleb o dobrej zawartości boru.
Z powyższej reguły w yłam ują się najw yraźniej gleby obiektu Nowe go Miasteczka, gdzie wskaźnik botnitacji zawartości boru jest wysoki (76°Л>), a zakwaszenie również duże (19,3). Podobne tendencje stw ierdza się na terenie jeszcze kilku innych obiektów GRN Nowe Miasteczko, natom iast nie w ystępują one na terenie GRN Nosocice. Mogłoby to być dowodem, że gleby o większej zawartości próchnicy, jakim i są czarne ziemie i m ady zarówno czarnoziemne, jak i b runatne GRN Nosocice bez względu na odczyn gleby są dobrze zaopatrzone w bor rozpuszczalny w wodzie. N atom iast na glebach brunatnych, a szczególnie pseudo bieli cowych, w ystępujących na terenie GRN Nowe Miasteczko, zależność mię dzy pH gleby a zawartością boru jest w yraźnie zaznaczona. Słuszność takiego rozumowania potw ierdzają również w yniki analizy statystycznej, gdyż współczynnik korelacji dla terenu GRN Nowe Miasteczko (r = 0,403) jest wyższy niż dla Nosocic (r = 0,229). Również istotność współczynnika korelacji jest zaznaczona w yraźniej (według kry terium przejętego za R o m a n o w s k i m , że r . j n — 1 > 3, dla GRN Nowe Miasteczko wskaźnik ten wynosi 7,58, a dla Nosocic tylko 3,29).
Jak przedstaw ia się powyższa zależność w odniesieniu do poszczegól nych zbadanych próbek, obrazuje rys. 2 i 3.
Reasum ując można stwierdzić, że:
1. Badane m ady i czarne ziemie mimo zakwaszenia zaw ierają więcej
R ys. 2. Z aw artość boru ro zp u szcza ln eg o w w o d zie i odczyn u g leb y — N o so cice
R ys. 3. Z aw artość boru ro zp u szczaln ego w w o d zie i odczynu g leb y — N o w e M ia steczk o
W a te r s o lu b le b o r o n c o n t e n t a n d s o il r e a c t i o n — N o w e M ia s te c z k o
boru rozpuszczalnego w wodzie niż gleby b run atne i pseudobielicowe. Wiąże się to z dużą zaw artością próchnicy w tych glebach.
2. W glebach b ru natnych i pseudobielicowych odczyn gleby jest sto sunkowo lepszym wskaźnikiem zawartości boru rozpuszczalnego w wo dzie niż w m adach i czarnych ziemiach.
Skład mechaniczny gleb tylko w m ałym stopniu może być w skaźni kiem zawartości boru rozpuszczalnego w wodzie.
4. Na glebach pseudobielicowych i brunatnych (szczególnie świeżo w apnowanych) celowe jest stosowanie boraksow anych nawozów m ine ralnych, gdyż procent gleb o złej zawartości boru jest w takich rejo nach stosunkowo duży (np. Nowe Miasteczko do 67°/o zbadanych próbek).
L IT E R A T U R A
Z e m b a c z y ń s k i A., Ż m i g r o d z k a T.: Bor p r z y sw a ja ln y w n a jw a ż n ie jsz y c h typ ach gleb półn ocn ej części w o je w ó d z tw a zielo n o g ó rsk ieg o . R oczn. glebozn., t. X IX , z. 2.
А . З Е М Б А Ч И Н Ь С К И И С С Л ЕД О ВА Н И Я ПО С О Д Е РЖ А Н И Ю Б О Р А В П О Ч В А Х ЗЕЛЁНОГУРСКОГО ВО Е В О Д С ТВ А Ч А С Т Ь И . С О Д Е Р Ж А Н И Е В О Д О Р А С Т В О Р И М О Г О Б О Р А В П О Ч В А Х Г РО М А Д Ы (О Б Щ И Н Ы ) Н О В Е М Я С Т Е Ч К О И Н О С О Ц И Ц Е Х и м и ч е с к о - с е л ь с к о х о з я й с т в е н н а я ст а н ц и я , Г о ж у в В л ь к п . Р е з ю м е П р ов еден анализ 597 п очв ен н ы х образцов на со д ер ж а н и е бора растворимого в воде, в зяты х с полей 4 громад (общин) х ар ак тер и зую щ и хся вы сокой п р о д у к ц и ей сахар н ой свеклы . Б ур ы е почвы гром ады Н ове М ястечко ок азал и сь б едн ее бором н еж ел и черны е (темноцветны е) почвы и м ады громады Н осоцице. В бур ы х п очв ах со д ер ж а н и е водорастворимого бора отчетливо св я зан о с pH почвы (г= 0,404). A . Z E M B A C Z Y Ń S K I IN V E ST IG A T IO N S ON BO R O N C O N TEN T IN SO IL S THE Z IE LO N A G Ó RA PR O V IN C E P A R T II. W A T E R -S O L U B L E B O R O N C O N T E N T I N S O IL S O F T H E N O W E M IA S T E C Z K O A N D N O S O C IC E V IL L A G E S A g r o - c h e m ic a l S t a t io n in G o r z ó w W lk p . S u m m a r y
597 sam p les w e r e a n a ly sed fo r w a te r -so lu b le boron con ten t in w a te r ta k e n at tw o v illa g e s w ith an in te n se su gar b eet cu ltiv a tio n . B row n so ils o f th e N o w e M iasteczk o v illa g e a re poorer in boron th a n b la ck earth s and a llu v ia l s o ils o f th e Nosocdce v il la ge. In brow n soils th e th e w a te r -s o lu b le boron co n ten t sh o w s a d istin c t rela tio n sh ip w ith p H v a lu e o f the sod! (r = 0.404).
W płynęło do redakcji w kw ietniu 1968 r.
