Natura dlaczego martwa? Kompozycja statyczna i dynamiczna. Natura dlaczego martwa? Kompozycja statyczna i dynamiczna

Natura – dlaczego martwa? Kompozycja statyczna i dynamiczna

Natura – dlaczego martwa? Kompozycja statyczna i dynamiczna

Ważne daty

ok. VII w. p. n. e. – pierwsze próby malarstwa, które dziś nazywamy martwą naturą 1593 – włoski malarz Caravaggio tworzy obraz Chłopiec z koszem owoców

XVII w. – barok, ukształtowanie martwej natury jako gatunku malarstwa, głównie Niderlandy i Flamandia

XIX w. – Paul Cézanne dostrzega zależność kolorów i kształtów w kompozycji martwej natury, inspiruje tym innych malarzy

XIX‑XX w. – pojawia się wielu twórców, którzy malują martwe natury, niektórzy wypracują swój indywidualny styl Scenariusz lekcji dla nauczyciela

I. Opanowanie zagadnień z zakresu języka i funkcji plastyki; podejmowanie działań twórczych, w których wykorzystane są wiadomości dotyczące formy i struktury dzieła. Uczeń:

1. wykazuje się znajomością dziedzin sztuk plastycznych: malarstwa, rzeźby, grafiki, architektury (łącznie z architekturą wnętrz), rysunku, scenografii, sztuki użytkowej dawnej i współczesnej (w tym rzemiosła artystycznego); rozumie funkcje tych dziedzin i charakteryzuje ich język; rozróżnia sposoby i style wypowiedzi w obrębie dyscyplin; zna współczesne formy wypowiedzi artystycznej, wymykające się tradycyjnym klasyfikacjom, jak: happening, performance, asamblaż; sztuka nowych mediów;

2. rozróżnia cechy i rodzaje kompozycji w naturze oraz w sztukach plastycznych (odnajduje je w dziełach mistrzów, a także w tworach i zjawiskach przyrody); tworzy różnorodne układy kompozycyjne na płaszczyźnie i w przestrzeni (kompozycje otwarte i zamknięte, rytmiczne, symetryczne, statyczne i dynamiczne); ustala właściwe proporcje poszczególnych elementów kompozycyjnych, umiejętnie równoważy kompozycję, wykorzystując kształt i kontrast form;

3. klasyfikuje barwy w sztukach plastycznych; wykazuje się znajomością pojęć: gama barwna, koło barw, barwy podstawowe i pochodne, temperatura barwy, walor barwy; rozróżnia i identyfikuje w dziełach mistrzów i własnych kontrasty barwne: temperaturowe, dopełnieniowe i walorowe; podejmuje działania twórcze z wyobraźni i z zakresu interpretacji natury, uwzględniające problematykę barwy;

6. rozróżnia gatunki i tematykę dzieł w sztukach plastycznych (portret, autoportret, pejzaż, martwa natura, sceny:

rodzajowa, religijna, mitologiczna, historyczna i batalistyczna); niektóre z tych gatunków odnajduje w grafice i w rzeźbie; w rysunku rozpoznaje studium z natury, karykaturę, komiks, rozumie, czym jest w sztuce abstrakcja i fantastyka; podejmuje działania z wyobraźni i z natury w zakresie utrwalania i świadomości gatunków i tematów w sztuce, stosuje w tym zakresie różnorodne formy wypowiedzi (szkice rysunkowe, fotografie zaaranżowanych scen i motywów, fotomontaż).

Nauczysz się

definiować pojęcie: martwa natura;

określać cechy martwej natury;

rozróżniać kompozycję statyczną od dynamicznej

wymieniać najważniejszych twórców, malujących martwą naturę, oraz wymieniać najważniejsze ich prace.

Wprowadzenie

Malując obraz, artysta zazwyczaj skupia się na wybranym temacie. Stara się pokazać odczucia z nim związane. W tym celu dobiera odpowiednie środki kompozycji: plamy, kolory, linie, ale także osoby, przedmioty, zwierzęta, rośliny, budynki i inne.

Jednym z gatunków sztuk plastycznych jest martwa natura. W tym wypadku słowo „martwy” oznacza nieruchomy

Natura – dlaczego martwa? Kompozycja statyczna i dynamiczna

model, a „natura” dotyczy sposobu tworzenia dzieła. Malowanie z natury odbywa się przez bezpośrednią obserwację prawdziwego modelu, w przeciwieństwie do tworzenia dzieła na przykład na podstawie zdjęcia.

Martwa natura jako dzieło malarskie (graficzne, rzeźbiarskie) przedstawia zestaw przedmiotów, które artysta umieścił w kompozycji. Mogą to być kwiaty, owoce, naczynia, przedmioty o różnym zastosowaniu, a nawet zwierzęta

Martwa natura z arbuzem starą tacą na drewnianym stole, fotografia, online-skills, CC BY 3.0

Stary gramofon z płytami i albumami w czerwonej oprawie, fotografia, online-skills, CC BY 3.0

Cechy martwej natury

Martwa natura jest przeważnie kompozycją zamkniętą. Wszystko, co malarz chciał pokazać, znajduje się na obrazie, więc nie musimy domyślać się, co mogło wykroczyć poza ramy.

Każde dzieło plastyczne, także martwa natura, może mieć charakter statyczny lub dynamiczny.

Kompozycja statyczna – układ, w którym widz odnosi wrażenie spokoju. Na obrazie linie są przeważnie pionowe lub poziome, często występuje symetria.

Stanisław Wyspiański, „Martwa natura z kwiatem (korona cesarska)”, 1893-1894, akwarela, Muzeum Narodowe, Warszawa, nina.gov.pl, CC BY 3.0

W kompozycji dynamicznej elementy obrazu układają się w skośne lub falujące linie, brakuje symetrii, mamy wrażenie ruchu lub niepokoju.

Aranżacja z przypraw, fotografia, online-skills, CC BY 3.0

Martwa natura jako gatunek malarstwa

Obok portretu lub pejzażu martwa natura należy do gatunków malarstwa uprawianych już od starożytności. Największą popularność zyskała w epoce baroku. Okres ten znany był z upodobania do bogactwa motywów i zdobień, dynamiki

przedstawień i ukrytych znaczeń pod postacią symboli. Często zastanawiano się nad przemijaniem życia. Chociaż przekonania religijne miały na to istotny wpływ, martwe natury najczęściej przybierały charakter świecki. Na bogatych obrusach pokazywano drogocenne naczynia, egzotyczne owoce, wspaniałe kwiaty, a nawet muszle i perły. Nie

brakowało też innych przedmiotów jako symboli związanych z życiem i śmiercią. A wszystkie cechowały się wiernością odzwierciedlenia rzeczywistego wyglądu czyli realizmem.

Niemal dwa wieki później Paul Cézanne (czyt. pol sezan), malując martwe natury, zauważył wzajemny wpływ kolorów i kształtów sąsiednich przedmiotów. Ten francuski artysta dokładnie przyglądał się linii horyzontu i uznał, że jej położenie na obrazie zależy od spojrzenia oka obserwatora.

Paul Cézanne, „Martwa natura z jabłkami”, ok. 1890, Ermitaż, Sankt Petersburg, Rosja, wikimedia.org, domena publiczna Grafika wektorowa: Gabinet osobliwości, online-skills, CC BY 3.0

Tematy martwych natur

Wśród martwych natur znajdujemy:

kwiaty: może to być bukiet w wazonie lub innym naczyniu, ale także dowolna inna kompozycja;

owoce, warzywa lub inne jadalne produkty;

instrumenty muzyczne, nuty, albumy;

Bufet z ciastem, sałatką i świeżymi owocami, fotografia, online-skills, CC BY 3.0

wanitatywne - związane z marnością, przemijaniem; zawierają czaszki, zepsute lub więdnące owoce, zegary i klepsydry, instrumenty muzyczne jako symbole upływu czasu, przemijania i nietrwałości.

zwierzęta, motywy morskie,

łączone, w których mogą znaleźć się elementy z tematów wymienionych powyżej.

1.

Twórcy baroku często zastanawiali się nad przemijaniem, sensem życia i śmierci. Stąd na tym obrazie znalazła się czaszka – ulubiony rekwizyt artystów tej epoki. Widać tu także rękojeść broni jako atrybut wojenny oraz świecę symbolizującą ogień. Obecność biblii wskazuje na źródło słowa „vanitas”, które oznacza „marność”.

2.

Przedstawienia barokowe były bardzo dynamiczne. Linie przedmiotów przecinają się, a niektóre robią wrażenie, jakby się przewracały (Biblia).

Harmen Steenwijck, „Vanitas”, 1640, Museum De Lakenhal, Lejda, Holandia, wikimedia.org, domena publiczna

Martwa natura i artyści

Od przynajmniej dwóch wieków uczniowie i studenci, którzy poznają techniki malarskie, ćwiczą swoje umiejętności, tworząc martwe natury. Muszą wykonać szkolne zadanie, ale dlaczego wielu artystów już wcześniej sięgało i nadal

1 2

sięga właśnie po ten gatunek malarstwa? Tworząc obraz artysta przedstawia własny punkt widzenia. Czasem chce

„namalować” zapach kwiatów, smak soczystych owoców lub dźwięki instrumentów muzycznych. Innym razem pragnie przekazać symboliczne treści.

Jednym z pierwszych twórców czasów nowożytnych, który wykorzystał motyw martwej natury na obrazie olejnym był Włoch Caravaggio (czyt. karawadżio).

Wielu holenderskich malarzy zajmowało się tematem marności. Wśród nich Harmen Steenwijck i Willem Kalf, którego ulubionym tematem były naczynia stołowe.

Wazon i naczynia na stole, malarstwo, online-skills, CC BY 3.0

Wśród polskich twórców znalazła się Olga Boznańska. Chętnie malowała kwiaty. Jan Cybis był artystą, który wypracował własny styl związany z kolorem i ekspresyjnymi pociągnięciami pędzla.

Jan Cybis, „Martwa natura z motylkiem”, 1931, Muzeum Narodowe, Warszawa, cyfrowe.mnw.art.pl, CC BY 3.0

Podsumowanie wiadomości

Nauczyłeś/aś się, że:

Martwa natura przedstawia malowaną z natury kompozycję przedmiotów powiązanych tematem (kwiatów, owoców, naczyń lub innych), czasem zwierząt;

może zawierać symboliczne treści;

jest kompozycją zamkniętą o charakterze dynamicznym lub statycznym;

kompozycja dynamiczna sprawia wrażenie ruchu lub niepokoju;

kompozycja statyczna sprawia wrażenie spokoju;

wielu artystów tworzyło martwe natury; Caravaggio jako jeden z pierwszych umieścił ją na obrazie olejnym, Paul Cézanne zauważył zależności kształtów i kolorów,

Harmen Steenwijck i Willem Kalf malowali martwe natury w Niderlandach w w XVII wieku, w Polsce w XX w. Olga Boznańska i Jan Cybis.

Zadania

Ćwiczenie 1

Wybierz poprawne zakończenie zdania: Martwa natura…. Zaznacz jedną prawidłową odpowiedź spośród podanych.

przedstawia malowaną z natury kompozycję przedmiotów powiązanych tematem.

przedstawia ludzi namalowanych podczas pracy w polu.

jest obrazem na płótnie, który przedstawia krajobraz.

Ćwiczenie 2

Przyjrzyj się poniższym ilustracjom i przyporządkuj do nich temat.

Produkty spożywcze, Muzyka, Kwiaty, Wanitatywny, związany z marnością

Ćwiczenie 3

Z podanych przykładów wybierz rodzaj kompozycji najbardziej charakterystyczny dla martwej natury.

zamknięta rytmiczna otwarta Ćwiczenie 4

Połącz ilustrację dzieła z jego autorem.

Jan Cybis, Harmen Steenwijck, Stanisław Wyspiański, Paul Cézanne

... ... ... ...

... ... ... ...

Ćwiczenie 5

Połącz w pary określenie z odpowiadającą mu definicją.

Pomieszczenie lub pokój, w którym bogaty władca gromadził kolekcję ulubionych przedmiotów. Był pierwowzorem muzeum, Obraz nieruchomej kompozycji przedmiotów o wspólnym temacie, Wszystkie elementy kompozycji widać na obrazie, nie ma kontynuacji na zewnątrz ramy, Kompozycja na obrazie. Uporządkowana głównie wzdłuż pionowych i poziomych linii. Daje wrażenie spokoju, Kompozycja na obrazie, która sprawia wrażenie ruchu. Występuje dużo skośnych linii kompozycyjnych

Martwa natura –

...

Kompozycja dynamiczna –

...

Kompozycja statyczna –

...

Kompozycja zamknięta –

...

Gabinet osobliwości –

...

Ćwiczenie 6

Przyjrzyj się jeszcze raz wybranym ilustracjom i połącz ilustrację z właściwym opisem.

Aranżacja z przypraw, Gabinet osobliwości, Wazon i naczynia na stole, Martwa natura z arbuzem, starą tacą na drewnianym stole

Ćwiczenie 7

Powyżej przedstawiono pracę Jana Cybisa. Uzupełnij metryczkę obrazu.

1931, Muzeum Narodowe, Martwa natura z motylkiem

Tytuł: ...

Rok powstania: ...

Miejsce przechowywania: ... w Warszawie

... ... ... ...

Słownik pojęć

Aranżacja

zaprojektowanie elementów architektonicznych, dekoracyjnych w jakiejś przestrzeni.

https://sjp.pwn.pl/szukaj/aran%C5%BCacja.html Atrapa

imitacja jakiegoś przedmiotu.

https://sjp.pwn.pl/szukaj/atrapa.html Atrybut

cecha jakiejś rzeczy, osoby lub zjawiska wyróżniająca je spośród innych.

https://sjp.pwn.pl/szukaj/atrybut.html Grafika

dział sztuk plastycznych obejmujący dzieła wykonane techniką powielania na dowolnym podłożu odbitek z uprzednio wykonanej formy; też: dzieło wykonane tą techniką.

https://sjp.pwn.pl/szukaj/grafika.html Marność

rzecz przemijająca i bez wartości.

https://sjp.pwn.pl/szukaj/marno%C5%9B%C4%87.html Rekwizyt

przedmiot niezbędny do wykonywania określonej czynności lub charakterystyczny dla kogoś.

https://sjp.pwn.pl/szukaj/rekwizyt.html

Galeria dzieł sztuki

Stanisław Wyspiański, „Martwa natura z kwiatem (korona cesarska)”, 1893-1894, akwarela, Muzeum Narodowe, Warszawa, nina.gov.pl, CC BY 3.0

Paul Cézanne, „Martwa natura z jabłkami”, ok. 1890, Ermitaż, Sankt Petersburg, Rosja, wikimedia.org, domena publiczna

Harmen Steenwijck, „Vanitas”, 1640, Museum De Lakenhal, Lejda, Holandia, wikimedia.org, domena publiczna

Jan Cybis, „Martwa natura z motylkiem”, 1931, Muzeum Narodowe, Warszawa, cyfrowe.mnw.art.pl, CC BY 3.0

 



 

