Retoryka – sztuka pięknej wymowy
1. Cele lekcji
a) Wiadomości Uczeń:• zna definicje pojęć: oratorstwo, retoryka, styl retoryczny,
• zna cechy stylu retorycznego,
• poszerza zasób słownictwa,
• zna środki językowe stosowane w retoryce.
b) Umiejętności Uczeń:
• kształci umiejętności stylistyczne,
• uczy się wygłaszania przemowy,
• potrafi wykorzystać środki językowe stosowane w retoryce,
• umie pracować ze słownikiem,
• umie słuchać ze zrozumieniem.
2. Metoda i forma pracy
Metoda problemowa, podająca, heureza, praca grupowa i jednostkowa.
3. Środki dydaktyczne
Podręcznik
4. Przebieg lekcji
a) Faza przygotowawcza
Nauczyciel wygłasza przemowę, skierowaną do klasy (załącznik 1).
b) Faza realizacyjna
1. Nauczyciel zadaje pytania na temat przemowy:
• W jakim stylu została wygłoszona?
• Czego dotyczyła?
• Jakie środki językowe zastosowano?
• Jak miała podziałać na odbiorców?
2. Nauczyciel dzieli klasę na 5 lub 6 grup i prosi o odszukanie przez nie terminów
„oratorstwo” i „retoryka” w Słowniku terminów literackich i zmodyfikowaniu definicji słownikowej (skrócenie, ujęcie sedna) na potrzeby klasowe.
3. Grupy odczytują definicje. Klasa z pomocą nauczyciela wybiera definicje najlepiej tłumaczące dwa terminy. Uczniowie zapisują je w zeszycie, np.
ORATORSTWO – gatunek twórczości językowej obejmujący wypowiedzi przeznaczone do publicznego wygłaszania, w starożytności uprawiane w następujących odmianach:
- mowy sądowe – oskarżycielskie i obrończe
- mowy doradczo-polityczne – namawiające, odradzające
- mowy okolicznościowe, popisowe dzielące się na pochwalne i ganiące.
RETORYKA – teoria i sztuka wymowy (I podręcznik – Kwintylian, I w. n.e.); trzy postulaty: uczyć (docere), zachwycać (delectare), poruszać (movere).
4. Nauczyciel wymienia cechy stylu retorycznego i rozdaje uczniom kartki z gotową definicją do wklejenia w zeszycie (załącznik 2).
5. Uczniowie w grupach układają tekst przemowy. Każda grupa otrzymuje inny temat:
• Zaczynają się wakacje
• Otwarcie nowego teatru
• Mowa oskarżycielska
• Mowa obrończa
• Polska wstępuje do Unii Europejskiej c) Faza podsumowująca
Przedstawiciele grup wygłaszają przemowę. Po każdej prezentacji przemowa jest oceniana przez każdą z grup z osobna w pięciostopniowej skali – 1 oznacza: źle, 5 oznacza: bardzo dobrze.
Uczniowie z grupy, która zdobędzie największą ilość punktów, otrzymują oceny bardzo dobre.
Pozostałe grupy mogą uzyskać plusy.
5.Bibliografia
1. Mrazek H., Potaś M., To lubię. Podręcznik do języka polskiego do kl. II gimnazjum.
Ćwiczenia językowe, Wydawnictwo Edukacyjne, Kraków 2000, s. 48, 49, 50.
2. Słownik terminów literackich pod red. Janusza Sławińskiego, Zakład Narodowy im.
Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław 1988, s. 330, 331, 432, 433, 492, 493.
6. Załączniki
a) Notatki dla nauczyciela załącznik 1.
PRZEMÓWIENIE
Drodzy uczniowie klasy II B!
Chciałabym omówić dzisiaj z Wami niezwykle ważną kwestię. Nasza lekcja będzie okazją do poznania nowego gatunku twórczości językowej, jaką jest oratorstwo. Wszak to temat godny Waszego największego zainteresowania. Cechą dobrego ucznia i przyszłego, pełnoletniego obywatela jest piękna sztuka wymowy. Zwróćcie uwagę, ile korzyści niesie ze sobą ta dziedzina działalności językowej. Powinniście myśleć przyszłościowo i już teraz starać się poszerzać zasób słownictwa, poznawać zasady stylistyki i gramatyki języka polskiego, aby w przyszłości umieć przemówić w sposób, który wszystkich zadziwi i wzbudzi szacunek licznego audytorium.
Oratorem mogą zostać osoby mądre, myślące logicznie, właśnie takie jak Wy. Może
zastanawiacie się, po co mówię to wszystko. Nie jest to bezcelowe. Sztuka oratorska pomoże Wam nie tylko w życiu dorosłym, ale zawsze wtedy, kiedy będziecie próbować przekonać kogoś
do swojej opinii czy poglądów. Rozważcie to bardzo dokładnie i podejmijcie decyzję o rozpoczęciu nauki mów oratorskich jeszcze dziś.
załącznik 2.
STYL RETORYCZNY
monolog oratorski perswazja
- dłuższa wypowiedź - działanie impresywne
- większe audytorium - narzucanie słuchaczom przekonań - sprawy o ogólnej publicznej ważności mówcy
- panowanie nad ich emocjami
WYMOGI STAWIANE PRZED STYLEM RETORYCZNYM:
• czystość języka – zgodność z wzorcem języka narodowego,
• klarowność – logiczna kompozycja wywodów, budowa stylistyczna poszczególnych zwrotów,
• ozdobność stylu – estetyczne walory mowy, siła wyrazu, popis inteligencji, wymowność, wzniosłość, wdzięk, wesołość.
b) Zadanie domowe
Uczniowie wykonują zadania w ćwiczeniach językowych ze strony 48 i 50.
7. Czas trwania lekcji
2 x 45 minut
8. Uwagi do scenariusza
brak
