"Müemlékvédelem", R. XIII, 1969 : [recenzja]

Alicja Mazurkiewicz

"Müemlékvédelem", R. XIII, 1969 :

[recenzja]

Ochrona Zabytków 23/4 (91), 329-332

m iary su k cesy w n e dla bad an ia odk ształceń ; pom iary d la b adania in teg ra cji n ow o p ro jek to w a n y ch b u d ow li w zesp ole zab ytk ow ym ).

L aszlo G e r ô , La r e s ta u r a t io n du c h â te a u d e Buda (Restauracja zamku w Budzie), s. 36—50, 19 il., streszcz. w jęz. a n g ielsk im . Z arys d ziejó w zam ku i fortecy w B udzie od p o ło w y X III w . do zn iszczen ia w 1944— 45 r. oraz o m ó w ien ie k o m p lek so w y ch prac, prow ad zon ych w latach 1946— 66, nad od b u d ow ą i adaptacją tego zespołu. O becnie jest on siedzibą: G alerii i B ib liotek i N arod ow ej, M uzeum H istorycznego B u d ap esztu i M u­ zeu m H istorii W sp ółczesn ej. W czasie trw a n ia prac starano się przestrzegać o g ó ln ie p rzyjęte w k o n serw a ­ to rstw ie zasad y, szczególn ie w zak resie rozróżnienia części ory g in a ln y ch od u zu p ełn ian ych . N atom iast w zn iszczon ych p artiach zesp ołu a rch itek tom p o zo sta ­ w ion o ca łk o w itą sw ob od ę aran żacji w n ętrz dla p o ­ trzeb n o w y ch u ży tk o w n ik ó w . C ałość otoczono pasam i zielen i i p rzystosow an o do zw ied zan ia.

W iesła w D o m a s ł o w s k i , C o n so lid a tio n of stone O b j e c t s w i t h E p o x y R e s in s (W zmacnianie obiektów kam iennych żywicam i epoksydowym i), s. 51—64, 8 il., streszcz. w jęz. fran cu sk im . A rty k u ł p o św ięco n y jest w zm a cn ia n iu ob iek tów k a m ien n y ch m etodą ich stru k ­ turaln ej im p regn acji. O m ów iono kolejno: przyczyn y i sym p to m y zn iszczeń k a m ien i, m etod y ich k o n serw a cji oraz za sa d y ja k im od p ow iad ać p o w in n a sy ste m a ty c z ­ na k o n serw a cja ob iek tów w y k o n a n y ch z tw o rzy w a k am ien n ego. R elacja z b ad ań nad za sto so w a n iem roz­ tw orów ży w ic ep o k sy d o w y ch , które w y d a ją się być n a jo d p o w ied n iejsze do tych celów . (Por.: W. D o m a ­ s ł o w s k i , B adania n ad s t r u k t u r a l n y m w z m a c n i a ­

n ie m k a m i e n i r o z t w o r a m i ż y w i c e p o k s y d o w y c h . „B i­

b liotek a M u zealn ictw a i O chrony Z a b y tk ó w ”, seria B, tom X V , 1966).

B oh d an R y m a s z e w s k i , P rin cip es de la r é a n i m a ­

ti o n d u v i e u x q u a r t ie r d e T oruń (Zasady reanimacji Starego M iasta w Toruniu), s. 65—95, 33 il., stressez, w jęz. a n g ielsk im . C harak terystyk a d ziejów i arch ite­ k to n iczn o -u rb a n isty czn eg o rozw oju ośrodka sta ro m iej­ sk ieg o w T oru n iu oraz szczegółow e, bogato u d oku­ m en to w a n e, stu d iu m jeg o kon serw acji, rew aloryzacji i ad ap tacji dla potrzeb w sp ółczesn ych . R ela cja z prze­ prow ad zon ych , w szerok im zak resie, prac i ocëna u zy sk a n y ch rezu lta tó w . (Por.: B. R y m a s z e w s k i ,

K i e r u n e k r e w a l o r y z a c j i d z i e ln i c y s t a r o m i e j s k i e j T o r u ­ nia. „ B iu lety n In fo rm a cy jn y P K Z ”, nr 16 (1969), s. 5—

20). '

E u gen ia F e d o r o w i c z , N o u v e lle m é t h o d e d e f i x a ­

ti o n d e s a n c ie n n e s s c u l p tu r e s en argile b r u t e (Nowa metoda utrw alania starych rzeźb z suszonej gliny), s. 97— 100, 3 il., streszcz. w jęz. a n gielsk im . A rtyk u ł p o św ięco n y o m ó w ie n iu n ow ej tech n ik i k o n serw a cji rzeźb z b a rw io n eg o lessu , pochodzących z w yk o p a lisk na teren ach A zji C en traln ej, A fgan istan u i P akistanu. A n a liza tw o r z y w a i sposobu w y k on an ia rzeźbionych o b iek tó w p o zw o liła na op racow an ie tech n ik i k on ser­ w a cji m etod ą p olim eryzacji m onom eru w m a sie ob iek ­ tu. (R zeźba zo sta je poddana n asycan iu roztw orem m e- tak rylan u b u ty lu lu b m etak rylan u m etylu , a n a stęp ­ n ie p o zo sta w io n a w ciep larce, w tem p eratu rze do 120°C, na ok res 4— 6 godz.). N ow a tech n ik a pozw ala na u zy sk a n ie „ sta b iliza cji” tw o rzy w a przy za ch o w a ­ niu p ierw o tn ej stru k tu ry i kolorytu rzeźby, i

B ib lio g ra p h ie (Bibliografia), s. 101— 136.

N o tic e s b io g r a p h iq u e s (Noty biograficzne), s. nlb., 5 il., F otografie i k ró tk ie n oty b iograficzn e autorów rozpraw zam ieszczon ych w n in iejszy m tom ie; te k s ty w jęz. fran cu sk im i a n gielsk im .

Barbara L en a rd

MÜEMLÉKVÉDELEM. Wyd. A M agyar É p itôm û vé- szek S z ô v e tsé g e M ü em lék i B izo ttsâ g a , a T udom ânyos Ism eretterjesztö T ârsulat, M ü v észeti O rszâgos V â la - sztm â n y a é s az O rszâgos M ü em lék i F elü g y elo ség , B u ­ dapeszt. K w artaln ik .

Rocznik X III (1969).

Zeszyt 1, stron 64, ilustracje.

J. S z a n y i, A m ü e m l é k v é d e l e m n é h â n y id ö s zerü k é r d é s e fö v a r o s u n k b a n . A z u rb â n izâ ciô és a m ü e m ­ l é k v é d e l e m (Kilka aktualnych zagadnień ochrony za­ bytków w naszej stolicy. Urbanizacja a ochrona za­ bytków), s. 1—12, 18 il., streszcz. w jęz. fran cu sk im . O m ó w ien ie na p rzyk ład zie n iek tó ry ch zab ytk ow ych o b iek tó w k ilk u zagad n ień z d zied zin y ochrony za b y t­ k ó w w sto lic y W ęgier. A utor podkreśla, iż w przypad­ ku B u d ap esztu odbudow a, rozbudow a, u n o w o cześn ien ie m ia sta i ochrona za b y tk o w y ch ob iek tów stan ow ią z a ­ dan ie k o m p lek so w e. P o d sta w o w ą zasadą przy p rze­ p ro w a d zen iu teg o rodzaju prac p ow in n o być d ążenie do stw o rzen ia w ła śc iw e j harm on ii m iędzy starym i z a ­ b y tk o w y m i ob iek tam i a n ow ą zabudow ą.

E. S z a b ó, A f e r e n e r e n d ie k p e s t i X V I I. s z â za d i t e m -

p l o m a (Kościół Franciszkanów z X V II w . w Peszcie), s. 13— 17, 6 il., str. w jęz. fran cu sk im . H istoria budo^- w y m a łeg o kościoła k a to lick ieg o w P eszcie przez F ra n ciszk a n ó w w X V II w ., w ok resie gdy W ęgry z n a jd o w a ły się pod p an o w a n iem tu reckim . Próby lo ­ k a liza cji tego n ieistn ieją ceg o już dziś k o ścio ła w oparciu o stare dokum enty.

L. В o r s o s, B e szâ m o lô a M â t y â s - t e m p l o m bels ö h e-

ly r e â ll it â s r ô l (Sprawozdanie z prac restauratorskich w nętrza kościoła Mâtyâsa), s. 18— 22, 4 il., str, w jęz.

fran cu sk im . O m ó w ien ie przeb iegu prac i p roblem ów zw iązan ych z restauracją przestarzałych urządzeń o grzew n iczych i o św ietlen io w y ch , a także z restau ra­ cją m a lo w id eł ścien n ych .

J. M o l n â r , A R u d a s g y ó g y fi ir d o é p i t é s t ô r t é n e t e (His­ toria budowy leczniczego kąpieliska Rudas), s. 22—28,

13 il., str. w jęz. francuskim . H istoria k ą p ielisk a R u ­ das p ołożon ego u stóp góry G ellérta. K ą p ielisk o to zostało zb u d ow an e przez T urków w m iejscu gdzie zn a jd o w a ły się źródła term iczn e. O pis ch a ra k tery sty ­ cznych fra g m en tó w w n ętrza budynku k ą p ielisk a. D. K o m â r i k , Br ein Ignâc i s m e r e t l e n m ü v e (Niezna­ ne dzieło Ignaca Breina), s. 29—34, 7 il., str. w jęz. francuskim . H istoria k la sy cy sty czn eg o b u d yn k u przy ul. V eres P â ln é 23 w B udapeszcie. W oparciu o m a ­ teria ły a rch iw a ln e stw ierd zon o, że tw órcą jeg o b y ł Ignac B rein, ży ją cy w p ierw szej p o ło w ie 19 w . K. P e r e h â z y , M ü e m l é k é p ü l e t e k r e s ta u râ lâ sa a

J ô z s e f v â r o s b a n (Restauracja zabytkowych budynków w Jôzsefvâros), s. 35—40, 12 il., str. w jęz. francuskim . O m ów ien ie prac zw ią za n y ch z napraw ą i restauracją za b ytk ow ych b u d y n k ó w w V III d zieln icy B ud ap esztu zw anej Jô zsefv â ro s. P o Ś ród m ieściu je s t to druga n a j­ starsza część P esztu . D u ży rozw ój tej d zieln icy n a ­ stąp ił w p o ło w ie X I X w . Z ach ow an e b u d y n k i są na ogół d ziełam i w y b itn y ch a rch itek tó w te g o okresu (Ybl, H ild, P o lla ck itp.). W d zieln icy tej łą czn ie zn a j­ duje się 11 b u d yn k ów zab ytk ow ych i 17 o ch arak te­ rze zab ytk ow ym .

A. С s o r n a, K e r t e k a b u d a i v â r n e g y e d b e n (Ogrody w budańskiej D zielnicy Zamkowej), s. 41—47, 7 il., str. w jęz. fran cu sk im . O m ów ien ie teren ó w p ark o w y ch w D zieln icy Z am k ow ej w B udzie. W iększość ty c h ogro­

d ów pochodzi z X V w . A u tor d zieli je na trzy k a te ­ gorie: ogrody na Z am ku, ogrody położone poza m u ­ ram i zam k ow ym i, ogródki p o d w ó rk o w e w d zieln icy m ieszk a ln ej. O becnie ogrody te — k tóre bardzo u c ie r ­ p ia ły w czasie ostatniej w o jn y — są tr o sk liw ie r e sta ­ urow ane.

G y. H a j n ó c z i , O k o ri é p ü l e t e k m ü e m l é k v é d e l m e

(Ochrona starożytnych budowli), s. 47—56, 10 il., str. w jęz. fran cu sk im . T rzecia, o sta tn ia część artyk u łu z a ­ m ieszczon ego k olejn o w zeszy ta ch „M ü em lék v éd elem ” nr 4 z 1967 r. i nr 2 z 1968 r. O m ów ien ie sposobów rek on stru k cji i restauracji za b y tk o w y ch b u d o w li s ta ­ rożytnych w e W łoszech, szczególn ie z m etod yczn ego p u n k tu w id zen ia.

Podróże n au k ow e.

K. Vörös, P â r iz s lakósai e s a m ü e m l é k e k (Mieszkańcy Paryża a zabytki), s. 56— 59, str. W jęz. francuskim .

Inform ator. R ecenzje.

I. T o m b o r, M a g y a r o rszd g i f e s t e t t f a m e n n y e z e t e k és r o k o n e m l é k e k a X V — X I X sz d z a d b ó l (Drewniane su fity m alowane i pokrewne im pamiątki z XV—XIX w. na Węgrzech), B udapeszt 1968, (P. Voit), s. 60. J. V a f e k a , V ë t r n é m ł y n y no M o r a v ë a v e S le z s -

k u , „K ultura a tra d ice” sv. 8 — Prace S lo v â ck éh o M u ­ zea (1967), (dr L. Vargha), s. 60—61.

N otatk a w y ja śn ia ją ca do artyk u łu J. C z i g a n y a

P r o j e k t a n t kościoła M a g y a r I s p ita w G y ö r za m ieszczo ­

n ego w nr 3 „M ü em lék v éd elem ” z 1968 r. (P. V oit), s. 61.

L. F a l l e r , Ir o d a lo m tiz é v m ü e m l é k v é d e l m é h e z B u - dap esten (1956— 1965) (v â logatâs) (Bibliografia litera­ tury dotyczącej ochrony zabytków w Budapeszcie na przestrzeni 10 lat (1956—1965) — wybór), s. 61— 3 okł.

Z e s z y t 2, s t r o n 63, il u stra c je .

L. C a s t i g l i o n e , A z ók o r l e g n a g y o b b é p ü l e t h e l y -

r e a llitâ si a k c ió j a (Największa w starożytności akcja rekonstrukcji budynków), s. 65— 70, 5 il., str. w jęz. fran cu sk im . O m ów ien ie d ziałaln ości cesarza rzy m ­ sk iego O k taw ian a A u g u sta na polu restau racji z a b y t­ k ow ych b u d o w li. P rzep row ad zon a przez cesarza w 28 r. p.n.e. a k cja rek on stru k cji zab ytk ow ych b u d yn k ów b y ła n a jw ięk szą tego rodzaju akcją p rzeprow adzoną w starożytn ości. M. in. od restau row an o 82 św ią ty n ie. N. B l e i c h e r , A sa r o s p a ta k i b a r o k k fö o lta r h e ly r e -

âll itâ si ta p a s z t a l a t a i (Doświadczenia z restauracji głównego ołtarza barokowego w kościele w Sârospa- tak), s. 71— 74, 10 il., str. w jęz. francuskim . K rótki szk ic h istorii g łó w n eg o ołtarza w k o ściele k atolick im w S ârosp atak , opis prac k o n serw a to rsk ich i d ok on a­ n ych w ich trak cie odkryć.

A. G e r g e l y f f y , A fa s z o b r d s z a ti r e s ta u rd ld s h e l y -

z e t e (Sytuacja w dziedzinie restauracji rzeźb drew ­ nianych), s. 74— 79, 5 il., str. w jęz. francuskim . W zw iązk u z b ad an iam i p rzeprow adzonym i przez K rajo­ w y In sp ek to ra t Z ab ytk ów o m ó w ien ie ogóln ego stan u w jak im zn ajd u ją się rzeźby d rew n ian e na W ęgrzech. P od ział na k ateg o rie w y m a g a ją ce szybkiej lub m niej szybkiej in te r w e n c ji kon serw atora. W ła ściw e p r o w a ­ dzen ie k o n serw a cji rzeźb d rew n ian ych u trudnia brak fa ch o w có w , k tórych sy stem a ty czn e k szta łcen ie rozp o­ częto dopiero w roku ak ad em ick im 1968/69 w W yższej S zk o le S ztu k P la sty czn y ch .

L. H u s z â r, M a g y a r v d r a k m i n t p é n z h a m is i tô m i i-

h e l y e k a X V I . sz â z a d b a n (Węgierskie zamki jako sie ­ dziby fałszerzy pieniędzy w X V I w.), s. 80—87, 9 il., str. w jęz. fran cu sk im . W oparciu o ogóln e tło h is to ­ ryczne sy tu a c ji W ęgier w X V I w . o m ó w ien ie p o szcze­

góln ych przyp ad k ów fa łszo w a n ia p ien ięd zy przez w ie l­ m ożów w ęg iersk ich . W ok resie ty m w arsztaty gdzie fa łszo w a n o m on ety zn a jd o w a ły się w zam kach p oło­ żonych w p ó łn o cn o -w sch o d n ich W ęgrzech. M iędzy in ­ nym i fa łszo w a n o m on ety w zam kach M unkaczew o, Füzér, K rasznohorka.

T. J o ó, A s d ly i G o r o v e k a s t é l y (Pałac rodziny Goro- v e w Sâly), s. 87—89, 5 il., str. w jęz. francuskim . K rótki szkic h isto ry czn y zb u d ow an ego w drugiej po­ ło w ie X V III w . p a ła cu n ależącego n ajp ierw do ro­ dziny S zep essy ch a n a stęp n ie E ötvös i G orove. S zcze­ gó ło w y opis p ałacu i p rzeb iegu jego odbudow y. O bec­ n ie m ieści się w nim zak ład reh a b ilita cy jn y dla d zie­ ci po chorobie H ein e-M ed in a.

dr J. W a i g a n d, A rég i c z e s z n e k i v a r e d d ig i s m e -

re t l e n k e p é (Nieznany dotychczas obraz starego zam ­ ku Czesznek), s. 90—91, 3 il., str. w jęz. francuskim . Z arys d ziejów zam ku C zesznek oraz o m ów ien ie b a rw ­ nego rysu n k u teg o zam ku odkrytego na jednej z 9 m ap, sporządzonych w 1779 r. na rozkaz gen. Im re E sterh âzyego w ła śc ic ie la tych d ziew ięciu m iejsco ­

w ości.

dr K. S z i g e t i, M ü e m lé k - o r g o n â in k v é d e l m e (Och­ rona naszych zabytkowych organów), s. 92— 100, 19 il., str. w jęz. fran cu sk im . O m ów ien ie p rob lem ów z w ią ­ zanych z ochroną zab y tk o w y ch organów na W ęgrzech. Z agad n ien ie to p osiad a tym w ięk szą w a g ę p on iew aż w ięk szo ść organów — w p rzeciw ień stw ie do in n ych in stru m en tó w — b yła w y k o n y w a n a w w arsztatach k rajow ych i ty m sam ym św iad czy o rozw oju w ę g ie r ­ skiej sztuki organow ej.

Gy. I s t v ä n f i , A z A b u S im b e li t e m p l o m o k d t h e l y e -

z é s e (Przeniesienie św iątyń w Abu Simbel), s. 100— 111, 12 il., str. w jęz. francuskim . O m ów ien ie p o szcze­ gólnych p ro jek tó w zw iązan ych z ratow an iem 22 za b y t­ k o w y ch św ią ty ń w A bu S im b el w zw iązku z b u d ow ą tam y asu ań skiej. S zczeg ó ło w y opis przebiegu prac zw iązan ych z przep row ad zen iem tej gigan tyczn ej

akcji.

-Podróże naukow e.

Gy. G r a n a s z t ó i , T im g a d — eg y ró m a i tâ b o r v d r o s

é s z a k - A j r i k â b a n (Timgad — rzymskie miasto w ojsko­ we w Północnej Afryce), s. 111— 113, 4 il., str. w jęz. francuskim .

Inform ator.

L. С s., A m ü e m l é k v é d e l e m tâ r sa d a lm i sz e r v e i (Spo­ łeczne organa ochrony zabytków), s. 113— 115.

K rótkie w iad om ości z d ziedziny ochrony za b y tk ó w s. 115— 120, 11 il.,

G. D o n t a s, V e s z é l y b e n a P a rth en o n (Partenon w niebezpieczeństwie), s. 120—122, 6 il.

R ecenzje.

„U nesco F ea tu res” (V III— IX.1968), (L. G e r ô ) , s. 116 — 117.

„U nesco F ea tu res” (V1II.1968), (L. G.), s. 117.

„ B u lletin du C IH A ”. In stit. d’A rt et d ’A rch eologie. (1967), С M. G K ram er — N. Pâm er), s. 122 — 3 okł. S p raw ozd an ie z M iędzynarodow ej K on feren cji H isto ­ ryk ów S ztuki w czerw cu 1967 r. w W enecji.

N otka g ratu lacyjn a z okazji przyznania nagrody im . M u nkacsyego rzeźb iarzow i-restau ratorow i Ernö S z a ­ k a lo w i (d.d.), s. 3 okł.

Zeszyt 3, stron 63, ilustracje.

O. D o m o n k o s , S o p r o n vâros m ü e m l é k i s z a b â l y -

r e n d e l e t 1886-ból (Ustaw a o zabytkach w ydana w 1886 roku przez władze miasta Sopron), s. 129— 135, 2 il., str. w jęz. fran cu sk im . P ierw sza część artyk u łu

pośw ięcona je s t p o czą tk o w y m — sięg a ją cy m X V II w. — próbom och ron y o b iek tó w i p rzed m io tó w za b y tk o ­ w ych w m ieście Sop ron . D ru ga część p rzytacza i o m a ­ wia u sta w ę o o ch ro n ie za b y tk ó w na teren ie Sopronu w ydaną w 1886 r.

А. С s o r n a, A b o tf a i k a s t é l y k e r t tan u lsâga (Wnioski dostarczone przez park przypałacowy w Botfa), s. 135— 137, 3 il., str. w jęz. fra n cu sk im . N a w ią zu ją c do zagadnienia n a leży tej op iek i i k o n serw a cji ogrodów i parków o ta cza ją cy ch ob iek ty za b y tk o w e, autor na przykładzie parku o ta cza ją ceg o zb u d ow an y w X V II w. pałac H ü vös w B otfa — w sk a z u je na ogrom ną rolę jaką w tej d zied zin ie m ogą odegrać dobre chęci, in icjatyw a i g o sp o d a rsk a trosk a w ła d z lok aln ych . P. C s é t é n y i — S. S z a l k a i, A f e r e n c e s e k p e s t i

te m p lo m â n a k h e ly r e â ll it â s a (Restauracja kościoła Franciszkanów w Peszcie), s. 138— 142, str. w język u francuskim . O m ó w ien ie h isto rii b u d ow y w ie ż y k o ś­ cioła F ra n ciszk a n ó w w P eszcie oraz p rob lem ów z w ią ­ zanych z jej restau racją.

I. G a l l , G y u la h i d j a i (Mosty w Gyula), s. 142— 151, 10 il., str. w jęz. fra n cu sk im . H istoria b u d ow y i k o n ­ serw acji p ięciu sta ry ch m o stó w w m ieście G yula. T. P â 1, A g y ö n g y ö s i N a g y p a t a k - h i d és a V a c h o t S a n ­

dor utca k o r s z e r ü s i t é s é n e k k é r d é s é h e z (Uwagi od­ nośnie „unow ocześnienia” m ostu na N agypatak i u li­ cy Vachota Sandora w Gyöngyös), s. 151— 157, 14 il., str. w jęz. fra n cu sk im . P ro p o zy cje autora m ające na celu ochronę sta reg o za b y tk o w eg o m ostu w G yön gyös przed rozbiórką i zb u d o w a n iem na jeg o m iejscu n o ­ w oczesn ego m ostu.

D. К o m â r i к, E gy rég i p e s t i h âz (Pewien stary dom w Peszcie), s. 158— 160, 2 il., str. w jęz. francuskim . Opis bu d yn k u zn a jd u ją ceg o się przy ul. N yâri P â l 8

w P eszcie zb u d o w a n eg o w 1815 r. przez F ü löp a B reina w ziętego w o w y m czasie m istrza okresu w czesn eg o klasycyzm u. A u tor dom aga się w c ią g n ięcia tego b u ­ dynku do rejestru b u d y n k ó w „ z a b y tk o w y ch ” lub przynajm niej „w ażn ych d la w y g lą d u m ia sta ”.

F. H o 1 o v i с s, Mi m i n d e n k e l l e t t K a n iz s a v â r â n a k

le r o m b o lâ sâ h o z (Czego było potrzeba do zburzenia zamku w Kanizsa), s. 160— 161, str. w jęz. francuskim . A utor przytacza treść listu p isa n eg o w 1702 r. przez hrabiego A d âm a B a tth y â n y eg o do w ęg iersk iej k a n ­ celarii d w orskiej w sfprawie zburzen ia zam ku w K a ­ nizsa. D o listu d ołączon y je s t w y k a z ilo ści lu d zi, w o ­ zów , arm at, prochu, w o łó w itp. potrzeb n ych do p rze­ prow adzenia tej operacji.

F. Z а к o n y i, V e s z p r é m v â r â n a k a la p r a jz a és t â v l a t i

k ép e 1656-bôl (Plan i perspektyw iczny widok zamku w Veszprém pochodzące z 1656 r.), s. 162— 166, 3 il. stf. w jęz. fran cu sk im . A utor p u b lik u je pochodzące z 1656 r. listy i rysu n k i a u stria ck ieg o in żyn iera w o jsk o ­ w ego O k tâviân a L eiick h ard a d otyczące zam ku w V eszprém . D o k u m en ty te zn a lezio n e zo sta ły w b ib lio ­ tece opactw a A u g u stia n ó w w H erzogenburg w A ustrii. M. G e r v e r s, G h is e lin d e B u s b e c q B u da vâ râ r ô l és

1554— 1555 — b en t e t t m a g y a r or szâgi u ta z â sâ rô l (Ghi­ selin de Busbecq o zam ku budańskim i podróży po Węgrzech w latach 1554— 55), s. 166— 168, str. w jęz. francuskim . A rty k u ł K an a d y jczy k a M ich aela G erv e r- sa z O ntario zap ozn aje c z y te ln ik ó w z u w agam i i w r a ­ żeniam i O giera G h iselin a de B u sb ecq , am basadora c e ­ sarza F erd yn an d a w K o n sta n ty n o p o lu z jego podróży po W ęgrzech odbytej w p o ło w ie X V I w .

N. P â m e r , Ig a z -e , h o g y nin es m a g y a r m ü v é s z e t a

m ohâcsi c sa ta id e jé n ? (Czy prawdą jest, że z czasów bitw y pod Mohâcsem nie dochowały się do naszych czasów żadne elem enty sztuki węgierskiej?), s. 169— 171, str. w jęz. fran cu sk im . A rty k u ł p olem izu jący z w yd an ą w 1968 roku k siążk ą Istv â n a N em esk iirty - ego „Ez tô rtén t M ohâcs u tâ n ” „Z darzyło się to po M

o-h a esu ”, zaw iera sp ro sto w a n ia d otyczące niektóryco-h błędnych stw ierd zeń autora książki.

F. H o r 1 e r, K o v â c s o l t v a s v e r e t e k és va s a l â s o k m ü -

e m l é k i v é d e l m e (O chrona zab y tk o w y ch okuć i zam ­

ków z ku tego żelaza), s. 171— 178, 29 il., str. w jęz. francuskim . O m ó w ien ie i k la sy fik a cja starych okuć, zam ków , k o ła tek itp. z k u teg o żelaza zn ajd u jących się w za b y tk o w y ch b u dynkach. A utor p od k reśla zn a ­ czen ie w ła ściw ej o p iek i i ochrony ty ch zab ytk ów

sztuki k o w a lsk iej.

Inform ator. N ekrologia.

Istvän Genthon (zm. 1969), w sp o m n ien ie pośm iertne, (L. G e r o ) , s. 179, 1 il. R ecenzje. D. F. Renn, N o r m a n C a s tl e s in B ritain , L o n d o n 1968, (L. G e r o ) , s. 179— 180. „B au m eister” (1968), ze sz y t 9, (L. С s â s z â r), s. 181— 183, 5 il. K. Cla rk , T h e G o t i k R e v i e v a l , 1962, (L. G e r 6), s. 183 — 185. V. V. К o s z t о с s к i n, A z oro sz v é d e l m i é p i t é s z e t a

XIII. sz âzad v é g é t o l a X V I . s z â za d e l e j é i g (Rosyjskie budownictwo obronne od końca X III w ieku do po­ czątku X V I wieku), M oskw a 1962, (L. G e r o ) , s. 186 — 189, 3 ii., den.

G. Masson, Italian V il la s an d Pala ces, L o n d o n 1966,

(L. A g o s t h â z i ) , s. 189— 190.

P. G r a n a s z t ó i , V â r o s é p i t é s z e t ü n k id ö s z e r ü é r t é k -

té n y e z ô i (Aktualne czynniki wartości naszej urbanis­ tyki), „V alôsâg” (1967), zeszyt 2, (L. G e r o ) , s. 190— 191.

R. N e u tra , A u f t r a g fü r Morgen, H a m b u r g 1962, (L.

G e r o ) , s. 191 — 3 okł. Zeszyt 4, stron 63, ilustracje.

J. G é с z i, N ôg râ d m e g y e m ü e m l é k e i r o l (О zabytkach komitatu Nôgrâd), s. 193— 195, 2 il., str. w jęz. fran ­ cuskim . Jân os G éczi p rzew od n iczący P rezy d iu m R ady K om itatu N ógrad o m a w ia sy tu a cję z a b y tk ó w w tej części kraju, d o ty ch cza so w e rezu ltaty o sią g n ięte w tej d zied zin ie oraz zad an ia na przyszłość.

A. H o r v a t h , N ó g r a d m e g y e m ü e m l é k i h e ly z e te

(Sytuacja zabytków w kom itacie Nôgrâd), s. 195—200, 16 il., str. w jęz. fran cu sk im . O m ó w ien ie sytu acji za ­ b ytk ów (p ałaców , za m k ó w , dw orów , k o śc io łó w ) w k o ­ m itacie N ógrad w oparciu o ich tło h istoryczn e. A n a ­ liza o sią g n ięty ch re z u lta tó w w d zied zin ie ochrony i w y k o rzy sta n ia z a b y tk ó w oraz zw ró cen ie u w agi na jeszcze n ie w y k o n a n e n a jw a żn iejsze zadania. O ce­ na a k ty w n eg o u d ziału m ieszk a ń có w k o m ita tu w o ch ­ ronie za b y tk ó w historyczn ych .

F. M e n d e 1 e, H olló k o m ü e m l é k i je l e n t ô s é g ü te r ü le -

té n e k v é d e l m e Ochrona zespołu budynków o charak­ terze zabytkowym w Hollóko), s. 201— 211, 20 il., str. w jęz. fran cu sk im . K rótka h istoria w s i H ollóko, k tó ­ rej d zieje sięgają cza só w śred n io w ieczn y ch . C harak­ tery sty czn e b u d o w n ictw o i do dziś n o szo n e stroje lu ­ dow e sp o w o d o w a ły , że w io sk a ta u zn an a została za zesp ó ł o ch arak terze z a b y tk o w y m i o toczon a opieką. O m ów ien ie k o lejn y ch p la n ó w resta u ra cji cen n y ch z a ­ b ytk ó w i p rzy sto so w a n ie ich do c e ló w u żytk ow ych (np. dom y tu ry sty , ła źn ie, gospody, m u zeu m itp.). dr I. S o m o s к e 6 y, T â r s a d a l m i m u n k a a N ôgrâd

m e g y e i m ü e m l é k v é d e l e m b e n (Rola prac społecznych w ochronie zabytków komitatu Nôgrâd), s. 212—215,

5 il., str. w jęz. francuskim . O m ów ien ie roli i zn aczen ia a k ty w u społecznego w och ron ie o b iek tó w z a b y tk o ­ w y c h n a teren ie kom itatu . N a sk u tek du żego rozpro­ szen ia zab ytk ów (300 o b iek tó w p o d leg a ją cy ch o ch ro ­ n ie zn ajd u je się w 107 w sia ch ) k on trola i op iek a nad n im i b y ła b y bardzo u tru d n ion a gd yb y n ie pom oc sp o ­ łe c z e ń stw a . K om isja A k cji O chrony Z ab ytk ów u tw o ­ rzona przy P atriotyczn ym F ron cie L u d o w y m sk u p ia w sob ie p rzed staw icieli w sz y stk ic h w a r stw sp o łe c z e ń ­ stw a , k tórym na sercu leży sp raw a z a b y tk ó w w ich k o m ita cie.

J. S e d l m a y r n é , S z é c h é n y k ö z s e g k ö z p o n t r é s z le - te s re n d e z é s i te r v é n e k m ü e m l é k i k é r d é s e i (Zagadnie­ nia dotyczące zabytków w szczegółow ym planie upo­ rządkowania centrum gm iny Széchény), s. 216— 220, 5 il., str. w jęz. francuskim . O m ó w ien ie d ziejów m ia s­ teczk a i zam ku, które sięg a ją p oczątk ów X III w ., a ta k że ob ecn ych p lan ów up orząd k ow an ia śró d m ieścia i p rzep row ad zen ia k o n ieczn y ch prac restau racyjn ych oraz rek on stru k cyjn ych za b y tk o w y ch ob iek tów , m . in. m u ró w obronnych.

É. K o z â k (A m brusné), N ô g r â d s â p rk. t e m p l o m fe l-

tâ r â sa (Odkrycie rzym sko-katolickiego kościoła w Nó- grâdsâp), s. 220—224, 6 il., str. w jęz. fran cu sk im . K rótki zarys d ziejów m a łeg o g o ty ck ieg o k ościoła (X III w .) w N ógrad sśp i d ok ład n y opis jeg o w y g lą d u i b u d o w y z zew nątrz i w ew n ątrz.

I. Sch. P u s z t a i , A. n ó g ra d s a p i rk . t e m p l o m h e ly -

r e â l li tâ s a (Restauracja rzym skokatolickiego kościoła w Nógradsap), s. 225, str. w jęz. francuskim . O m ów ienie prac restau ratorsk ich p rzep row ad zon ych z zew n ątrz i w ew n ą trz kościoła.

I. V a l t e r , M ü e m lé k i fe l tâ r â s o k és h e ly r e â ll it â s o k P â s z t ô n (Prace odkrywcze i restauratorskie obiektów zabytkowych w Pasztó), s. 226— 230, 9 il., str. w jęz. fran cu sk im . K rótki zarys d ziejó w teg o starego m ia s­ teczk a (początek X I— X II w .) oraz o m ó w ien ie zach o­ w a n y c h do dziś zab ytk ow ych ob iek tów i p rzep row a­ dzon ych prac restauratorskich.

É. K o z â k (A m brusné), R é g é s z e t i k u t a t â s o k a holló-

köi v â r b a n (Badania archeologiczne zamku w Holló- ko), s. 231—232, 2 il., str. w jęz. fran cu sk im . O m ów ie­ n ie h istorii zam ku i p rzep row ad zon ych prac a rch eo lo ­ g iczn y ch na teren ie ruin zam k ow ych .

A. G e r g e l y f f y , A m a g y a r m ü e m l é k v é d e l e m 50 é v v e l e z e l ö tt (1919: U j T â v l a t o k ) [(Ochrona zabytków na Węgrzech przed 50 laty (1919: Nowe perspektywy)], s. 233— 239, 11 il., str. w jęz. fran cu sk im . Z okazji

50 rocznicy p o w sta n ia W ęgiersk iej R epubliki Rad (1919) autor om a w ia rolę jak ą od egrała ona w ciągu sw ych 133 dni istn ien ia w d zied zin ie ochrony za b y t­ ków h istoryczn ych . W zw ią zk u ze zm ianą w ła śc ic ie li, tj. p rzejęciem za b y tk o w y ch o b iek tó w przez lud, oraz ich u ży tk o w eg o p rzeznaczenia, ochrona zab ytk ów oparta z o sta ła na n ow ych podstaw ach. O m ów ien ie d ziałaln ości p ow ołan ych w 1919 r. do życia: K r a jo w e ­ go U rzędu Z ab ytk ów i R ady Z ab ytk ów oraz p ro b le­ m ów zw ią za n y ch z ochroną zab ytk ow ych o b iek tó w , jak ie się w tym ok resie w y ło n iły .

Inform ator.

Id egen forgalom — M ü em lék v éd elem (T u rystyk a — Ochrona zab ytk ów ), s. 240— 243, 2 il., str. w jęz. fra n ­ cuskim .

K rótkie w iad om ości.

K rótkie w iad om ości z dzied zin y ochrony za b y tk ó w na W ęgrzech, s. 243— 246.

N ekrologia.

Dr Gyula Csabai (zm. w 1969 г.), w sp o m n ien ie po­ śm iertn e, (K. P e r e h â z y), s. 244.

L. B ś g y u j , A k o lo z s v â r i F a r k a s utcai r e f o r m â t u s

te m p l o m h e ly r e â ll it â s â n a k b e f e j e z é s e (Zakończenie re­ stauracji kościoła kalw ińskiego przy ul. Farkas w Ko- lozsvärze), s. 247—249, 4 il.

L. К а г с z a g, H o g y a n v é d i k R om a n ia v ilâ g h ir ü m ü -

e m l é k e it ? (Jak chroni się w Rumunii słynne na cały św iat zabytki?), s. 250.

R ecenzje.

D. D e r c s é n y i , M a g y a r m ü e m l é k v é d e l e m (Ochrona zabytków na Węgrzech), s. 250— 251. K siążka w y d an a pod p rotek toratem UNESCO w język u a n g ielsk im i francuskim .

M. M a j o r , A z é p i t é s z e t u j vilaga (Nowy św iat ar­ chitektury), B udapeszt 1969, (L. Gero, s. 251— 252. A. S m i t h s o n , T e a m 10 p r i m e r , London 1968, (L. G e r o ) , s. 252— 255.

L. F a l l e r , I r o d a lo m tiz e n ö t é v m ü e m l é k v é d e l m é h e z

N ógród m e g y é b e n (1954—1969) ([Bibliografia literatury dotyczącej ochrony zabytków w komitacie Nógrad na przestrzeni 15 lat (1954— 1969)], s. 256— 3 okł.

A lic ja M a z u r k ie w ic z

R E C E N Z J A

R. H. M a r i j n i s s e n , D e g ra d a tio n , c o n s e r v a tio n et

r e s t a u r a t i o n de l ’o e u v r e d ’a r t (Niszczenie, konserw a­ cja i restauracja dzieła sztuki), B ru x elles 1967, E di­ tio n s A rcade t. 1, 514 s., 4 fot. b a rw n e, t. 2, 644 s., 332 fot.

Co p e w ie n czas p ojaw iają się w litera tu rze naukow ej p o zy cje p rzyjm ow an e ze szczeg ó ln y m za d o w o len iem p rzez sta w ia ją cy ch p ierw sze kroki a d ep tó w w danej d zied zin ie, ja k k o lw iek d ośw iad czon ym fach ow com k sią żk a lub a rtyk u ł tego ty p u m oże rów n ież oddać c e n n e u sługi. P ow ażn ą część litera tu ry tego rodzaju sta n o w ią tzw . podręczniki przed m iotu , które — gro­ m ad ząc w sz e lk ie n iezb ęd n e, p o d sta w o w e w iad om ości z danej d ziedziny — sta n o w ią p u n k t w y jśc io w y do p o ­ w a ż n ie jsz y c h stu d iów , m ogących już m ieć charakter

n aukow y. R ozw ój k o n serw a cji i dziedzin z nią p o w ią ­ zanych d oszed ł do m om entu, w którym zaczyn a się odczuw ać brak w litera tu rze fach ow ej p ozycji od n o­ tow u jącej i pod su m ow u jącej w szy stk o to, czego d o­ tych czas dokonano na danym polu i co sta n o w i w k ła d dla przyszłych badań. R ów n ocześn ie m iałab y ona za zadanie pom óc m niej d ośw iadczonem u k o n se r w a to ­ row i w zn alezien iu od p ow ied zi na zasadnicze, w ta ­ kim w yp ad k u, pytanie: jak postąp ić w ła ś c iw ie ze zn iszczonym d ziełem sztuki?

N iep rzyp ad k ow o w ię c na w stę p ie om aw ian ej k siążk i p osłużono się n astęp u jącym cytatem B. B erensona: „ N iew iele je s t p rob lem ów w zb u d zających w ięcej k on trow ersyjn ych opinii niż zagad n ien ie, jak o d resta ­ urow ać m alow id ło? N igd y n ie sp otk ałem k o n serw a to ­