Artyku³ zosta³ przygotowany na podstawie ekspertyzy kryminalistycz-nej wykonakryminalistycz-nej w Pracowni Badañ Dokumentów Laboratorium Krymina-listycznego KWP w Szczecinie. Jako materia³ dowodowy i porównawczy do badañ dostarczono:
matryce offsetowe w szeœciu kolorach (od jednej do piêciu matryc w ka¿dym kolorze), arkusze kartonu, formatu B2,
z nadrukowanymi opakowania-mi papierosów „LM” i „Marlboro” (14 sztuk na jednym arkuszu), dociête, jednostkowe
opakowa-nia papierosów marki „LM” i „Marlboro”,
w pe³ni skonfekcjonowane paczki papierosów ww. marek. Nades³ane materia³y zosta³y za-trzymane w wyniku czynnoœci proce-sowych, przeprowadzonych przez dwa niezale¿ne zespo³y Centralnego Biura Œledczego w Koszalinie i Szczecinie. Zadaniem bieg³ego by³o zbadanie, czy zadrukowane opa-kowania zosta³y wykonane za pomoc¹ dowodowych matryc.
Policjanci CBŒ w Koszalinie, w wyniku informacji operacyjnych, w magazynach usytuowanych na te-renie miasta ujawnili materia³y s³u¿¹-ce do produkcji fa³szywych wyrobów tytoniowych:
sztancê do wycinania opako-wañ,
trzydzieœci matryc offsetowych z utrwalonymi obrazami cz¹st-kowymi opakowañ papierosów „Marlboro” i „LM”, w szeœciu ko-lorach, po kilka matryc w ka¿-dym kolorze (ryc. 1),
3 tony czystego kartonu formatu B2,
7000 arkuszy kartonu formatu B2 z nadrukowanymi opakowa-niami papierosów „LM” i „Marl-boro” (ryc. 2),
544 000 dociêtych, jednostko-wych opakowañ papierosów „Marlboro” i „LM” (ryc. 3). Natomiast policjanci CBŒ ze Szczecina w miejscowoœciach Ru-¿yca i Bo¿ys³awiec zabezpieczyli:
8 ton tytoniu, 5 palet filtrów,
182 000 dociêtych, jednostko-wych opakowañ papierosów „Marlboro” i „LM”,
40 000 pojedynczych paczek papierosów ww. marek.
Zadaniem bieg³ego by³o ustalenie, czy wszystkie zadrukowane opako-wania, zarówno te na arkuszach, jak i na w pe³ni skonfekcjonowanych paczkach papierosów, zosta³y wyko-nane przy u¿yciu dowodowych ma-tryc offsetowych. Proces badawczy rozpoczêto od pogrupowania czêœci materia³ów dowodowych. W ten spo-sób wyodrêbniono:
trzy grupy matryc offsetowych: „Marlboro” z napisami w jêzyku
Po nitce do k³êbka...
Identyfikacja jednostkowych opakowañ papierosów
na podstawie matryc z u¿ytkami
Ryc. 1. Dowodowe matryce Fig. 1. Evidential stencils
Ryc. 2. Dowodowe arkusze z nadrukami Fig. 2. Evidential prints
angielskim, „Marlboro” z napisa-mi w jêzyku nienapisa-mieckim i „LM”, szeœæ grup zadrukowanych
ar-kuszy formatu B2 charakteryzu-j¹cych siê odrêbnymi cechami indywidualnymi.
Nastêpnie dokonano zestawienia poszczególnych grup matryc z zadru-kami. W efekcie tej analizy zarówno
na arkuszach, jak i na poszczegól-nych matrycach ujawniono pojedyn-cze cechy lub zespo³y cech wspól-nych (ryc. 4–9).
Na arkuszach zaliczonych do gru-py 3 i 4 stwierdzono obecnoœæ jednej z cech, wystêpuj¹cej w kolorze czer-wonym, znajduj¹cej siê równie¿ na arkuszach z grupy 2 (ryc. 10).
œciowy.
Przedstawione powy¿ej cechy po-zwoli³y stwierdziæ, i¿ analizowane za-drukowane arkusze zosta³y wykona-ne z u¿yciem czêœci dostarczonych do badañ matryc offsetowych. Jed-nak na poszczególnych zadrukach ujawniono tak¿e zespo³y cech indy-widualnych, nieposiadaj¹ce swojego odzwierciedlenia na matrycach (ryc. 11–13).
W przypadku zadruków z opako-waniami papierosów „Marlboro” z na-pisami w jêzyku niemieckim na ca³ej powierzchni ujawniono tylko jedn¹ cechê indywidualn¹, zaœ w przypad-ku tych w jêzyprzypad-ku angielskim – dwie. Dlatego dalsza identyfikacja jednost-kowych opakowañ oraz paczek z pa-pierosami by³a obci¹¿ona ryzykiem zwi¹zanym z losowym pobraniem materia³u porównawczego. W przy-padku nadruków na opakowaniach papierosów „LM” liczba ujawnionych cech by³a zadowalaj¹ca.
Ryc. 3. Jednostkowe opakowania papierosów „LM” i „Marlboro” Fig. 3. Individual packaging of „LM” and „Malboro” cigarettes
Ryc. 4. Cecha koloru czerwonego ujawniona na arkuszach i matrycach z wi-zerunkami opakowañ papierosów „Marlboro” z napisami w jêzyku niemieckim Fig. 4. Red feature detected on sheets and stencils with images of „Marlboro” cigarettes in German
Ryc. 5. Cecha koloru czarnego ujawniona na arkuszach i matrycach z wize-runkami opakowañ papierosów „Marlboro” z napisami w jêzyku niemieckim Fig. 5. Black feature detected on sheets and stencils with images of „Marlboro” cigarettes in German
Ryc. 6. Cecha koloru czerwonego ujawniona na arkuszach i matrycach z wi-zerunkami opakowañ papierosów „Marlboro” z napisami w jêzyku angielskim Fig. 6. Red feature detected on sheets and stencils with images of „Marlboro” cigarettes in English
Ryc. 7. Cecha koloru czarnego ujawniona na arkuszach zaliczonych do gru-py 1 i matrycy z wizerunkami opakowañ papierosów „LM”
Fig. 7. Black feature detected on sheets categorised as group 1 and on stencils with images of „LM” cigarettes
Ryc. 8. Cecha koloru czarnego ujawniona na arkuszach zaliczonych do grupy 2 i matrycy z wizerunkami opakowañ papierosów „LM”
Fig. 8. Black feature detected on sheets categorised as group 2 and on stencils with images of „LM” cigarettes
Ryc. 9. Cechy koloru czerwonego ujawnione na arkuszach zaliczonych do grupy 2 i matrycy z wizerunkami opakowañ papierosów „LM” Fig. 9. Red features detected on sheets categorised as group 2 and on stencils with images of „LM” cigarettes packs
Ryc. 10. Cecha koloru czerwonego wspólna dla matrycy i arkuszy z grup 2, 3 i 4 Fig. 10. Red feature common for stencil and sheets from 2, 3 and 4 groups
Ryc. 11. Cechy ujawnione na arkuszach z grupy 1 i 4 nie maj¹ce odzwierciedlenia na matrycach Fig. 11. Features detected on sheets from 1 and 4 groups and not found in stencils
Zleceniodawca dostarczy³ do ba-dañ dziewiêtnaœcie sztuk jednostko-wych opakowañ papierosów „Marlbo-ro” i trzy paczki papierosów – „Marl-boro” i „LM”. Analiza nadruków na opakowaniach jednostkowych wyka-za³a, i¿ w ich obrêbie nie wystêpuj¹ cechy indywidualne, na podstawie których mo¿na by³oby jednoznacznie
potwierdziæ lub wykluczyæ Ÿród³o ich pochodzenia. Z uwagi na bardzo ograniczony materia³ podjêto decyzjê o jego poszerzeniu. W tym celu eks-pert wykonuj¹cy badania wraz z
poli-cjantami prowadz¹cymi postêpowa-nia w Szczecinie i Koszalinie udali siê do magazynów, w których przecho-wywano dowody, i w oparciu o posia-dan¹ ju¿ wiedzê dokonali przegl¹du i selekcji dociêtych opakowañ. W wy-niku tych czynnoœci materia³ dowodo-wy poszerzono o dziesiêæ opakowañ z ka¿dego rodzaju, na których
stwier-dzono obecnoœæ cech zbli¿onych do ujawnionych na matrycach i arku-szach. Szczegó³owa analiza potwier-dzi³a, i¿ s¹ to cechy zgodne z wcze-œniej ujawnionymi (ryc. 14–16).
W ten sposób wykazano, ¿e za-równo arkusze z nadrukami, jak i jed-nostkowe opakowania zabezpieczo-ne w Szczecinie oraz w Koszalinie zosta³y wykonane przy u¿yciu tych samych matryc i pochodz¹ z tego sa-mego Ÿród³a.
Na czêœci jednostkowych opako-wañ papierosów „LM” ujawniono tak-¿e cechy znajduj¹ce siê na zadruko-wanych arkuszach, niemaj¹ce swoje-go odzwierciedlenia na matrycach (ryc. 17).
W koñcowym etapie badañ przy-st¹piono do analizy opakowañ z pa-pierosami (dwóch paczek „LM” i jed-nej „Marlboro”) zatrzymanych w wyni-ku dzia³añ CBŒ w Koszalinie. Na
Ryc. 12. Zespó³ cech znajduj¹cy siê na arkuszach z grupy 2 Fig. 12. Group of features on sheets from group 2
Ryc. 13. Cecha znajduj¹ca siê na arkuszach z grupy 2 Fig. 13. Feature on sheets from group 2
Ryc. 14. Cecha w kolorze czerwonym, wystêpuj¹ca na matrycy, arkuszach i jednostkowych opakowaniach papierosów „Marlboro” z napisami w jêzy-ku angielskim. Opakowania zabezpieczono do sprawy prowadzonej przez CBŒ w Szczecinie.
Fig. 14. Red feature on stencil, sheets and individual „Marlboro” packs in English. Packs were secured for the case conducted by Central Investigation Bureau in Szczecin
Ryc. 15. Cecha w kolorze czarnym wystêpuj¹ca na matrycy, arkuszach i jed-nostkowych opakowaniach papierosów „Marlboro” z zapisami w jêzyku nie-mieckim. Opakowania zabezpieczono do sprawy prowadzonej przez CBŒ w Koszalinie.
Fig. 15. Black feature on stencil, sheets and individual „Marlboro” packs in German. Packs were secured for the case conducted by Central Investigation Bureau in Koszalin
paczce z papierosami ze znakiem fir-mowym „Marlboro” nie ujawniono ¿adnych cech. Natomiast na pacz-kach „LM” stwierdzono obecnoœæ ze-spo³u cech, maj¹cych swoje odzwier-ciedlenie na pojedynczych
opakowa-niach i arkuszach z zadrukami (ryc. 18).
Ze wzglêdu na bardzo ograniczo-n¹ iloœæ tego rodzaju materia³u do-wodowego, a w szczególnoœci wo-bec braku ujawnienia cech na
pacz-kach „Marlboro”, ponownie podjêto decyzjê o poszerzeniu materia³u. W wyniku rozmów z policjantami pro-wadz¹cymi postêpowania okaza³o siê, ¿e szczeciñski zarz¹d CBŒ za-bezpieczy³ opakowania papierosów ze znakami firmowymi „Marlboro” i „LM”, których nie nades³ano do ba-dañ. W zwi¹zku z powy¿szym mate-ria³ badawczy poszerzono o 1000 paczek papierosów ze znakami „Marlboro” i „LM”. Dostarczony mate-ria³ pozwoli³ na wskazanie, ¿e na paczkach papierosów ze znakami fir-mowymi „LM” znajduj¹ siê cechy, których obecnoœæ stwierdzono na wszystkich rodzajach materia³u do-wodowego analizowanego wczeœniej
Ryc. 16. Cechy w kolorze czerwonym wystêpuj¹ce na matrycy, arkuszach i jednostkowych opakowaniach papierosów „LM”. Opakowania zabezpieczono do sprawy prowadzonej przez CBŒ w Koszalinie i Szczecinie.
Fig. 16. Red features on stencil, sheets and individual „LM” packs. Packs were secured for the case conducted by Central Investigation Bureau in Koszalin and Szczecin
Ryc. 17. Cechy znajduj¹ce siê na jednostkowych opakowaniach papierosów „LM” zabezpieczonych w Koszalinie i na zadrukowanych arkuszach Fig. 17. Features on individual „LM” packs seized in Koszalin and on printed sheets
Ryc. 18. Cechy maj¹ce od-zwierciedlenie na pojedyn-czych opakowaniach i ar-kuszach z zadrukami Fig. 18. Features having their matches on individual packs and printed sheets
(matryce, arkusze, pojedyncze opa-kowania) – ryc. 19.
Niestety w przypadku paczek pa-pierosów ze znakami firmowymi „Marlboro” nie ujawniono cech indy-widualnych. Jak ju¿ wspomniano, na tych opakowaniach cechy pozwalaj¹-ce na identyfikacjê wystêpowa³y w ograniczonej iloœci, w zwi¹zku z czym prawdopodobieñstwo natra-fienia na karton zawieraj¹cy takie w³aœnie paczki równie¿ by³o niewiel-kie.
Wnioski
W LK KWP w Szczecinie by³a to pierwsza ekspertyza, w której
mate-ria³ dowodowy by³ tak obszerny i zró¿nicowany, ¿e pozwala³ na prze-œledzenie procesu produkcji bada-nych opakowañ. Na podstawie prze-prowadzonych badañ ustalono po-chodzenie wszystkich arkuszy zadru-kowanych wizerunkami opakowañ papierosów „Marlboro” i „LM”. Ustalo-no, ¿e czêœæ pobranych losowo, do-ciêtych opakowañ jednostkowych ka¿dego rodzaju, zabezpieczonych zarówno w Koszalinie, jak i w Szcze-cinie, posiada³a takie same cechy in-dywidualne jak matryce i arkusze, a co za tym idzie, ich Ÿród³o pocho-dzenia by³o to¿same. Udowodniono, i¿ pobrane losowo paczki z papiero-sami ze znakami firmowymi „LM”,
za-bezpieczone w Szczecinie, równie¿ posiada³y zbie¿ne cechy jak odpo-wiadaj¹ce im matryce, arkusze i poje-dyncze opakowania, a tym samym wskazano ich to¿same Ÿród³o pocho-dzenia.
Uwagi koñcowe
Przeprowadzone badania po-zwoli³y na wykazanie, i¿ mate-ria³ dowodowy z obu œledztw pochodzi z tego samego Ÿród³a. W wyniku prowadzonych spraw
trzynastu osobom przedstawio-no zarzuty z art. 12a Ustawy o wyrobie alkoholu etylowego oraz wyrobów tytoniowych. Obecnie przeciwko szeœciu z nich skierowano akty oskar¿e-nia do s¹du.
Prokuratura Okrêgowa w Szczecinie nie podjê³a decyzji o po³¹czeniu postêpowañ. Kwe-stia ta do dnia dzisiejszego roz-patrywana jest w Prokuraturze Apelacyjnej.
Na terenie województwa za-chodniopomorskiego toczy siê kilka postêpowañ, w których ja-ko dowody zabezpieczone zo-sta³y fa³szywe paczki papiero-sów „LM” i „Marlboro”. ¯adna z tych jednostek nie zleci³a ba-dañ w celu ustalenia, czy nie zo-sta³y one wytworzone z tych sa-mych matryc, co opakowania opisane w powy¿szym opraco-waniu.
Beata Mazur
zdj.: autorka i Jaros³aw Rz¹sik
Ryc. 19. Cechy ujawnione na wszystkich rodzajach materia³u dowodowego (w postaci opakowañ pa-pierosów „LM”) analizowanego wczeœniej (matryce, arkusze, pojedyncze opakowania)
Fig. 19. Features detected on all types of evidential material (i.e. „LM” packs) analysed before (stencils, sheets, single packs)
