Geografia bezrobocia w Polsce w latach 2003–2011
Grzegorz Ciura
Geography of unemployment in Poland in 2003–2011
This paper provides an overview of the Polish labour market in the years 2003–2011 with an emphasis on the regions with the highest (25% and more) unemployment rates. Changing unemployment picture at both voivodeship (province) and poviat (coun- ty) levels has been analysed. The report utilises registered unemployment data provided by the Central Statistical Office (GUS).
Wstęp
Bezrobocie jako zjawisko społeczno-gospodarcze w Polsce w okresie po zmianach ustrojowych zawsze miało rozmiary na tyle duże, że stanowiło istotny problem społeczny, którego rozwiązaniem zajmowały się kolejne rządy. W ostatnim dzie- sięcioleciu mieliśmy do czynienia zarówno z maksymalnym jak i minimalnym stanem tego zjawiska w skali kraju. Z tego wzglę- du warto prześledzić jak wskaźniki opisujące bezrobocie zmie- niały się w tych powiatach, gdzie udział osób bezrobotnych był najwyższy w stosunku do ogółu ludności czynnej zawodowo
1. W przeprowadzonej analizie posługuję się danymi Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) w zakresie bezrobocia rejestrowa- nego, co oznacza, że prezentowane wskaźniki bezrobocia są wyż- sze niż uzyskiwane w trakcie Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności prowadzonej również przez GUS. Analiza obejmuje lata 2003–2010 wg stanu bezrobocia na koniec grudnia dane- go roku. W opracowaniu umieszczono również dane miesięczne z kwietnia i maja 2011 r. aby pokazać jak obecnie kształtuje się stopa bezrobocia w analizowanych powiatach. Tym niemniej dla porównywalności danych główna uwaga w opisie bezrobocia skupiona została na danych z grudnia każdego roku.
1
Stopa bezrobocia – procentowy udział liczby bezrobotnych w liczbie ludności aktywnej zawodowo.
Skala bezrobocia pokazywana w układzie wojewódzkim nie odpowiada sytuacji w tym zakresie w poszczególnych re- gionach Polski. Sprowadzenie obrazu bezrobocia do poziomu podstawowego (powiat jest najniższą jednostką administra- cyjną na poziomie której dokonuje się zestawień liczby bez- robotnych) pokazuje, jak w miejscu zamieszkania i najbliżej okolicy przedstawia się statystyczna możliwość zatrudnienia.
Celem tego opracowanie jest pokazanie tylko tych powiatów, w których skala bezrobocia wysokiego (25% i więcej) stanowi lub stanowiła istotny problem społeczno-gospodarczy, tj. po- kazanie geografii bezrobocia w Polsce. Ze względu na dużą liczbę ujętych w opracowaniu jednostek administracyjnych nie dokonuję opisu przyczyn występowania tak wysokiego bezrobocia i negatywnych skutków społecznych tak złej sy- tuacji w poszczególnych powiatach czy regionach, w których znajdują się skupiska powiatów o wysokiej stopie bezrobocia.
Analiza taka, dla wybranych regionów o wysokim bezrobociu, będzie tematem odrębnej publikacji.
W opracowaniu pominięto także problem „zawyżania” sta-
tystyk bezrobocia rejestrowanego ze względu na świadczenia
socjalne (głównie ubezpieczenie zdrowotne) przysługujące
wraz z rejestracją w urzędzie pracy oraz problemy szarej strefy
w zatrudnieniu.
Stopa bezrobocia według
województw w latach 2003–2011
Stopa bezrobocia oraz wzrost lub spadek jej wartości w po- szczególnych województwach nie był nigdy równomierny i zmieniał się w czasie. Przyjęty do analizy okres rozpoczyna się w fazie najwyższego bezrobocia w skali kraju, niemniej jednak niektóre województwa do 2003 r. dokonały już znaczą- cej restrukturyzacji zatrudnienia, co relatywnie łagodziło ich problemy z wysokim bezrobociem w latach 2003–2005 (np.
woj. łódzkie). Przed przejściem do prezentacji liczby powiatów i skali wysokiego bezrobocia w tych powiatach należy pokazać jak w skali kraju – w podziale na województwa – kształtowała się stopa bezrobocia w analizowanym okresie (tabela 1).
Już na przykładzie rozkładu stopy bezrobocia w zapre- zentowanym w tabeli 1 okresie widać, że narastanie i spadek stopy bezrobocia w poszczególnych województwach był zróżnicowany. Województwa zaznaczone w tabeli kolorem szarym charakteryzowały się najtrudniejszą sytuacją na ryn- ku pracy. W omawianym okresie najgorsza sytuacja zawsze występowała w woj. warmińsko-mazurskim, w którym stopa bezrobocia wahała się od 29,2% na koniec 2004 r. do 16,8%
w grudniu 2008 r. oraz woj. zachodniopomorskim (odpowied- nio 27,4% i 13,4%). Z kolei woj. podkarpackie w pierwszych la- tach dekady miało stopę bezrobocia w wysokości plasującej je w okolicach średniej dla całej Polski, by od 2006 r. przesuwać się w kierunku tej grupy województw, gdzie stopa bezrobocia jest najwyższa. Wiązało się to z niższą niż ogólnokrajowa dyna- miką spadku bezrobocia w tym województwie.
Województwa dolnośląskie i pomorskie można uznać za te, które relatywnie dobrze poradziły sobie z bezrobociem,
w szczytowym okresie (na koniec 2003 r.) bezrobocie było w tych województwach relatywnie wysokie. W tym miejscu należy jednak zaznaczyć, że dopiero zejście o dwa poziomy ni- żej
2do poziomu powiatu oddaje rzeczywiste problemy zwią- zane ze skalą bezrobocia na danym terenie.
Powiaty o najwyższej stopie bezrobocia
W zestawieniu zawartym w tabeli 2 znalazły się te powiaty, które w okresie 2003–2010 (wg stanu na koniec grudnia każ- dego roku) osiągnęły przynajmniej w jednym roku 25% stopę bezrobocia lub wyższą. Powiaty są prezentowane w układzie wojewódzkim. Ostatnia kolumna tabeli zawiera ostatnie dane (za maj 2011 r.) dotyczące stopy bezrobocia w tych powiatach.
Na ogólną liczbę 379 wyodrębnionych jednostek podzia- łu terytorialnego kraju dla opisu skali bezrobocia (powiatów i miast)
3którymi posługuje się GUS, 127 z tych jednostek (33,5%) to powiaty, w których przynajmniej w jednym roku – w analizowanym okresie – stopa bezrobocia wyniosła 25 lub więcej procent.
2
Wielkość powiatu jako jednostki terytorialnej w Polsce nie od- powiada zwykle zasięgowi lokalnego rynku pracy stąd w statystyce GUS występuje jeszcze poziom pośredni „podregion” skupiający są- siadujące ze sobą powiaty. Podział na województwa jest podziałem sztywnym, co nie zawsze odzwierciedla ciążenie danego powiatu do określonego lokalnego rynku pracy.
3
