Święto Morza : zbiór przemówień, inscenizacyj, wierszy i pieśni o treści morskiej

, ..I.

,- Opl'Ott.ownt

J\.ntoni.

;3?t?J3e.stet'

l, .

!? ^" ,f,· ^{... ·• " ,.}

. ?^,

.,..

I

,·et

?

c'?

••

J ???,

,"

•

II •I

?.' ^•? t;

f •

? •

" ^I<?.,

-

.., -

"'. ^'M .," "t ... ^"-. ',.?.' -,

.'I'f)

i.'"

{ ^{.. ?,. :' t:,', ':.. .}

',. .:

9"?t

,

.'

"

..

--

I

"?WI?TO ^{: MORZA"}

.- zbiór przemówie?, inscenizacyj, wierszy ⁱ pie?ni ^{o tre?ci} morskiej ^..

Op.r ^{ac owa?}

ANTONI SyLWESTER

/

...

I I

Wydawca: Zarz?d Okr?gu ?l?sko. D?browskiego ligi Morskie] ^V!l Katowicad.

<, --...

I

-

u 115. (;48,

--

/ ^-,

,-

/\

\

,..--..,

Druk: Drukarnia nr 2 Katowice, ^uJ. Batorego ^{nr 4 - R 26840}

?•.

SLOWO W&T?PNE.

.Ieste?myjia?stwem ^{morskim od} niedawna. A narode"m rnor-"

skirn zamierz _amy dopiero by?. ^Zrozumia?e wi?c jest, ^cho? przy-

kre, ^?e kiedy chcemy urz?dzi? jak? akademi?' morsk?, poranek czy

? odpraw?, szukamy ^{mozolnie ca czasem.} bezskutecznie materia?u

do przemówienia, recytacji, pie?ni marynistycznej. ^{Mozolnie szu-}

kamy dlatego, ^{?E' na} tematy ^morskie pisze si? wprawdzie VI dzien-

nikach i periodykach, ^ale tych ^na ogó? ^{nikt nie} kolekcjonuje. ^Brak -\ ^"-

natomiast wydawnictwa, które da?oby wszystko, ^co potrzeba ^do

urz?dzenia jakiej? uroczysto?ci morskiej. T? powa?n? 'luk? ^stara

si? wype?ni? niniejsza ksi??ka, ^która mozol?cemu si? organizato- ^_

rowi uroczysto?ci morskiej ^chce pomóc ⁱ t? mo?liwie stuprocen-

towo. Znajdzie ^tu wi?c przemówienie ^okol iczno?ciowo, -recytacje

wzgl?dnie fragment ^utworu scenicznego, wiersze i pie?ni, czyli ^te

el enienty, ^'·które mog? wype?ni? ta:k? uroczysto??. (

Najwi?ksz? ^trudno?? mia?em ^z doborem wierszy ^{.. Jest ich bo-'}

wiem du?o i na ogó? ^{dobre. Stara?em} si? ^dobra? je tak, by ^mó-

\

wi?y ^o pi?knie morza, ^o portach morskich, ^o rzekach, rybakach

'i marynarzach. Jednej rzeczy ^w tym ^zbiorku brakuje, ^{a mianowi-}

cie fragmentów pi?knej prozy ^{o morzu.} Takie fragmenty nadaj?

si? dobrze do recytowania. ^Zamierzam _jednak wyda? ^w pó?niej-

szym terminio specjalne wypisy ^takich fragmentów.

Je?li niniejsza ksi??ka wywo?a ^u?miech zadowolemn ergani-

- zatorów uroczysto?ci morskich, wi?c np. prezesów 'oddzia?ów Ligi

Morskiej ⁱ nauczycielstwa ^oraz przyczyni si? ^do g??bszego ^uko-

chania Lzrozurnienia morza przez Polaków, ^s?owem przyczyni si?

do" przemiany l?dowego ^narodu :polskiego ^{w naród m}orski, ^zadanie

jej b?dzie spe?nione. ^Osobi?cie cieszy?bym 's?? ^bardzo, gdyby ^na

pó?kaoh ksi?garskich ^ukaza?o si? wi?cej ^taiItich 'prac ⁱ lepszych ^od

mojej.

Antoni Sylwester.

\ I •

.

- ...

..

l

r

1

•

,

•

..

.,

f

Jak urz?dzi? akademi? ^{w dniu} "?wi?ta ^{Morza" .}

•

"?wi?to ^Morza" jest najlepsz?- okazj? ^w ci?gu ca?ego roku, by

szeroko rozwin?? propagand? naszych ^{hase? i} my?li ^{o morzu.} Osi?--

gniemy ^{ten cel} wówczas, gdy wszystkie uroczysto?ci, urz?dzane

w tym celu, stan? ^{na mo?liwie} najwy?szym poziomie.

Trzeba o tym pami?ta? ^zw?aszcza wtedy, gdy ^{idzie o} urz?dze-

nie akademji, ^któr? "?wi?to ^Morza" powinno si? ko?czy?. ^W?a-

, ?nie dlatego, ^?e przypada ^na zako?czenie "Swi?ta", jako ^{ten ostatni}

akcent ?a?ych uroczysto?ci, musi _{wypa?? dobrze, by} zosta? na d?ugi

czas w pami?ci. ^•

'Dotychczasowe do?wiadczenia w

-

tej sprawie nastrajaj? ^do??

pesymistycznie. ^{Akademie w} ogóle ^s? urz?dzane "na predce", ^dla-

tego ^nie s? starannie przygotowane ^{i nie} daj? odpowiedniego

efektu. Najlepsz? wskazówk?, czya'kademia si? uda?a, czy nie,

s? uczucia, ^z jakimi ^widzowie j? opuszczaj?. Najlepiej, gdy ^w ogóle

nie chc? wyj?? ^ze sali: najgorzej, gdy j? opuszczaj? ^{-w' czasie}

trwania.

D??eniem organizatorów powinno by? zorganizowanie takiej

akademii, któr? by ^{zawsze mile} wspominano. ^To kosztuje ^du?o

wysi?ku, ^{ale, si?} op?aca.

Pozwol? ^sobie przypomnie? ^Ikilka kardynalnych ^{zasad, któ-}

rych ^trzeba przestrzega?- pfzy urz?dzaniu akademii w ogóle:

,

1. Rozpocz?? ^wcze?nie przygotowania. ^A wi?c ^nie tydzie?, ^ale

, / ( _co

najmniej miesi?ca nawet sze?? tygodni naprzód ^{zwo?a? ko-}

mitet, który. zajmie si? przygotowaniem ^programu, ,

? 2. Zainteresowa? akademi? wszystkich, którzy mog? do jej ^uda-

I nia si? przyczyni? ^a wi?c ^{i amatorski} zespó? teatralny ⁱ .szkol?

wzgl. zespó? baletowy ⁱ orkiestr? ^{i chór} ?piewaczy, ^{a w szczc-}

gólno?ci nauczycie?stwo. ^\V miejscowo?ciach, gdzie wymienio-

nych' 'zespo?ów ^{nie ma,} ?ajwi?ksze us?ugi ^odda nauczycielstwo,

bo w tych szeregach s? i dobrzy mówcy, ^s? nauczycielki, ^które

dobrze prowadz? ^{ta?ce i} nauczyciele, prowadz?cy, chóry.

3. Nie 'urz?dza? ^{akademii bez} generalnej próby, ^Uniknie si? przez

to' wiele prz?krych .niespo?zianek.. \ ^,

N? akademi? powinny SI? zasadniczo sk?ada?:

-,

5

1. krótkie, ^{ale istotnie} krótkie, zagajenie. Zagajenie: ^{nie ma} by?\..

referatem, tylko przywitaniem go?ci ^{j wskazaniem} na, ce? uro-

czysto?ci ewentualnie jeszcze- odczytaniem programu akademii.

\ .

2. przemówienie,' Przemówienie musi wyg?osi? dobry mówca, ^t.zn.

nie cz?owiek, który rozporz?dza tylko demagogiczn? skal? g?osu

lub tylko wielk?, wiedz?, ^ale cz?owiek, który m?dre my?li ^umie

pi?knie wypowiedzie?. ^{Trzeba w} tym wypadku zrezygnowa?

z ambicji. by 4Przemawia?a ".figura" urz?dowa, partyjna czy ^01'-

ganizacyjna. ^Niech raczej mówi cz?owiek ma?o znany, ale do-

• bry ^{mówca. Tematów do} przemówienia ^{nie brak.} Mowa mó-

wi? o naszym, stanie posiadania ^na Wybrze-?u ^{w rolou U):?g}

i dzi?, ^o bojach polskiej marynarki wojennej ^w drugiej wojnie

?wiatowej, ^{o stanie i} 'potrzebach naszej floty handlowej, ^o r:v-

\ bo?óstwie morskim, ^o naszych ?ródl?dowych drogach wodnych,

szczególnie ^o Odrze, ^itd Bezwarunkowo nale?y je?ll\ak powie-

dzie? o konieczno?ci przeobra?enia psychiki ^Narodu Polskiogo

_ z l?dowej' ^{na m}orsk?, ^o konieczno?ci utrzymania' naszego ^stanu

posiadania ^nad Ba?tykicni. jako podstawy si?y ⁱ niezale?no?ci

gospodarczej ^Polski. ,

3. wiersze. Ale tylko jeden ^{lub dwa.} Unika? prze?adowania ^aKa-

? dernii wierszami, szczególnie ^marnie deklamowanymi ^wier-szami

dzieci. które cz?sto jak kuk?y wybiegaj? ^{na scen?,} recytuj?

'". wyuczony wiersz i znów, jak kuk?y, znikaj?, ^{To n1.emcf sensu,}

? -T?zeb?- zer;';'6 ^z utartym 'n;memariiem? ^ze 'dektam?j(" ^s? wy-

?a?zna domena dzieci. Deklamacja ^musi by? ^{odczuta i} wypo-

?iedziana' ^z g??bokim ·przej?ciem. ^Na ogó? ^dxieci, szczególnie

. klas ni?szych, tego wyczuciu ^nie maj?. ^A d()br?h, ??arszych

deklamatorów, jest dosy?.

4. obrazek sceniczny. ^{Nie ma to} by? przedstawienie Wystarczy

dziesi?ciominutowy ^{obrazek, fragment sztuki} teatralnej, ^zbio-

rowa recytacja czy jaki? inny zespo?owy wyst?p ^{Musi bv?}

przede wszystkim _dobry re?yser, '7?y ^{z powa?nci rzeczy ni?.}

? zrobi? farsy. ^{' "}

5. taniec. Nic powmno brakowa? tradycyjnego ^{tanca marynarzu,}

stosunkowo ?atw?go ^do wykonania jako ^taniec grll'po:"Y ^czy'

solowy. ^{-. _} \

6. pie?? choralna,

.

Oczywi?cie nale?y za?piewa? jak?? pie?? ^{o mo-}

rzu czy marynarzach ^{Je?li nie ma chóru} ?piewaczpgo, ^mo?e

to ^{Z po} wodzerriern wykona? dzieci?cy ^{chór sz-ko 1 ny. A taki} jest

w ka?dej miejscowo?ci.

7. wy ...st?p orkiestry. ^Orkiestra _powinna ^zasadniczo s?u?y? ^do wy-.

1 pe?niania ^luk mi?dzy" poszczególnymi punktami pl'o?ra:mu, ^oraz

gra? przed rozpocz?ciem ^{akademii i Ila} 7alko?cze,11e.

•

'-- Akademie, ^{z?o?one z oko?o} dziesi?ciu punktów plogra:mu,,-- ^nie

powinny zaj?? wi?cej, ^{ni? dwie} godziny. ^{Te dwie} godziny b?d?

.. si? ^widzom d?u?y?y, gdy wykonania b?dzie ^{sta?o na ruskim} pozio-

mie, ^a przejd? ^bardzo szybko r?ostawi? ^niezatarte wra?enie, gdy

poziom, ^{talk ze} wzgl?du ^{na dobór tre?ci} [ak ⁱ wykonanie, b?dzie

wysoki.

Nale?y jeszcze ^s?owo po?wi?ci? wyst?pom solowym, szczegól-e

nie _muzycznym 1 spiewaczym. Przydynjaj'? si? ^one znakomicie

do urozmai ceni a programu ale tam, gdzie .stoj? ^na wysokim po-

ziomie.

Druga sprawa, to dekoracja ^{sali. Z} uwagi ^na wysoki ^koszt

artyku? ^ów dekoracyjnych, ^ilo?? dekoracji b?dzie ,sH? rzeczy ogra-

niczona. Nale?y' jednak bezwarunkowo odpowiednio ^udekorowa?

_ przynajmniej ^{scen?· ./}

Przemówienia

Morz? jest ^?ród?em bogactwa ⁱ szko?? charakterów ..

Nie byli?my, niestety, nigdy ^{narodem morskim.}

Mieli?my wprawdzie przez wiele wieków dost?p ^do morza,

ale me umieli?my !;;a wykorzysta?. Tacy' ^królowie jak Chrobry;

Krzywousty, ^Kazimierz Jagiello?czyk, Zygmunt Waza, Batory,

W?adys?aw ^IV hyli wyj?tkami, którzy ^{swoich zamierze? na od-}

cinku morskim nie mogli urzeczywistni?, gdy? ^nie znajdowali ^zro-

zumienia u szlachty,' ^która Polsk? rz?dzi?a. ^Szlachta polska ^uwa-

?a?a zajniowanie si? ^rzemios?em morskim, wi?c s?u?b? ^na morzu,

budownictwem okr?towym, rybo?óstwem, handlem zamorskim,

za zaj?ciee niegodne ^{siebie i oddawa?a te} sprawy obcym, cz?sto

nawet wrogo do nas ustosunkowanym ^miastom czy narodom. Wy-

starczy powiedzie?, ^?e ni? stworzyli?my ^na polskim wybrze?u ^Ba?-

tyku ^ani jednej w?asnej stoczni-cpomijaj?c Gda?sk, ^{i ?e w} tych

..

wyj?tkowych wypadkach, kiedy ^dcrólowie zdobyli si? ^{na Sitwo-}

r?enie polskiej floty, ^musieli okr?ty ^{zamawia? w} krzy?ackim ^{El- .;}

bJ?gu ^{lub w} portach hanzeatyckich Zwi?zanie si? ^z ziemi? po-

I

g??bia?o ^coraz wi?cej ^{\V narodzie} polskim ^'te cechy, ^{które z} tego

organicznego zespolenia ^{cz?owieka z} gleb? wynikaj?. .Stali?my si?

krótkowzroczni w polityce ^{i w} gospodarstwie. ^Zamiast walczy? ^o

wybrze?e, ^morskie, urz?dzali?my wyprawy ^na wschód, ^{[które nie}

przynios?y ?adnych korzy?ci, ^natomiast nies?ychanie ^nas os?abia?y.

Urz?dzali?my wyprawy pod ^Wiede? dla 'cudzych ^{interesów. Za-}

przepa?cili?my ca?? politycznie ⁱ gospodarczo twórcz? ideo?ogi?·

.Chrobrego ⁱ Krzywoustego" Patrzyli?my oboj?tnie ^na bogacenie

?j? niektórych ^miast hanzeatyckich ^u naszych granic ⁱ biedniej?c

•

coraz wi?cej, ^nie rozumieli?my g??bokich przyczyn tego ^stanu

rzeczy.

Zwi?zali?my si? ^z ziemi? ^{i odwrócili od morza.}

Dopiero odrodzenie- pa?stwa ^{w 1918 roku} spowodowa?o ^zwrot

nasz ku morzu. "Wtedy pos?awili?my. ^{zaledwie stop? na} w?hrz:e?\.l

ba?tyckim. ^Po zwyci?sko zako?czonej wojnie ^{w 1945 roku sta-}

n?li?my ^na tym wybrze?u ^{mocno i szeroko:} Dostali?my wybrze?e,

o jakim marzyli tylko nieftozni ^{i w} naj?mielszych ^{snach. Sta-}

Ii?my -si? ^w ca?ym tego .s?m:va ^{znaczeniu pa?stwem morskim.}

To jednak ^nie rozwi?zuje sprawy.

Musimy si? jeszcze ^sta? narodem. morskim. ^•

A· musimy ^do tego d??y? ^{z dwóch} zasadniczych przyczyn,

po l) dlatego, ^{?e morze} Jest ^?ród?em naszej gospodarczej ni?-,

zale?no?ci i sI?y, ?

i po 2) dlatego, ^{?e morze jest ?ród?em} silnych charakterów

Morle ^{jest ?ród?em} gospodarczej niezlllcino?ci ^{i si?y; bo unie-}

zale?nia nas od dróg komunrkacyjnych nie?yczliwych Is:?s?adów, ^bo

??czy ^nas bezpo?rednio ^{ze ?wiatem, bo. pozwala na zu?ycie wiel-}

?jch ^{sum 'za us?ugi portowe i ?eglugowe, które sz?y zagranice, we- ,}

wn?trz kraju, ^bo ?ci?ga obcy kapita? ^do Polski, ^{bo stwarza nowe}

warsztaty pracy ^w postaci stoczni, w?dzarni, sieciarni, ^ch?otl1i

itd., ^{bo wreszcie} pozwala ^na eksploatacj? rozlicznych dóbr, znaj-

duj?cych si? ^{w morzach Morze za? jest ?ród?em} silnych ^charak-

terów, ^bo hartuje ^{ludzi w walce z} ?ywio?ami. Wytwarza ^poza tym

typy ^{.Iudzi o szerokich} horyzontach my?lenia, trze?wych ^i- prace-

witych. ^'}

? Na naszym pokoleniu ci??y odpowiedzialny obowi?zek

przetworzenia ^{tej psychiki} l?dowej ^{Polaka na} psychik? ^morsk?.

Oczywi?cie, ^{?e zadanie to nie} jest ^do. ?rzeprowadzenia ^{w ca?ej}

rozci?g?osci ^Trudno b?dzie przerobi? starsze ... pokolenie. Dlatego

tym gorliwiej ^{musimy sit! zaj?? pokoleniem m?odszym, które teraz}

•

chodz+ do szkó?. Musimy tej m?odzie?y zapewsn? pobyt ^{nad mo-}

rzem 'wzgl?dnie ^{nad jeziorami li} r'zekami, aby ^{ich oswoi? z} ?y-

wio?em wodnym, nauczy? ^ten ?ywio? ^{kocha? i rozumie?} jego ^war-

to?? gospodarcz? ⁱ wychowawcz? ^{dla Polski} ?-wi?to Morza s?u?y

w?a?nie temu wielkiemu celowi. Nie mo?na jednak, ^wobec wiel-

? 'ko?ci zadania, ogranicza? ^{naszego wysi?ku do} jednorazowe), ^cho?by

najokazalszej manifestacji ^{w dniu} "?wi?ta Morza". Nasza _praca

musi by?, jak praca fal morskich, ^sta?a. Musimy urz?dza? wy-

.. cieczki" nadmorskie, wy?wietla? ^{filmy morskie,} organizowa? ^{aka- -,}

dernie morskie, ^zak?ada? marynistyczne biblioteki, ^zak?ada?

o?rodki s?ortów ^{wodnych i kursy} modelarskie" organizowa? wysta-

"

wy i konkursy ^{morskie i robi? wiele} innych rzeczy, które da tego

przerobienia polskiej psychiki l?dowej ^na psychik? morsk? ^mog?

si ? przyczyni?.

.

To jest ^zadanie zasadnicze. Je?li ono zastanie dobrze wyko-

nane, ma?emy by? przekonani, ^{?e .nie} tylko ^nie zaprzepa?cimy ^00'-

gartego dziedzictwa na tym ^'blisko pi?tsetkilometrowym wybrze?u,

ale stworzymy' ^tam ku?ni? wielkiego bogactwa przysz?ej ^Polski.

Morze jako producent.

i'

Jeste?my przyzwyczajeni, mówi?c ^o morzu, my?le? ^{o ni.m}

przede wszystkim jako ^{o drodze} handlowej, czyli ^o jego niejako

biernej ^{roli w} 'gospodarce ^?wiata. Tymczasem ^marze jest ^w tej

gospodarce ^{równie? faktorem} aktywnym jaka producent Iicznych

dóbr, n.p. artyku?ów ?ywno?ciowych, przedmiotów zdobniozych

i surowców przemys?owych. ^Niektóre wybrze?a zosta?y ^{za] udnione}

".

dopiera ^z uwagi ^{na blisko??} bogatych ^terenów rybnych, n.p. wy-

brze?e Norwegii ⁱ Kanady.

Dla niektórych ^{narodów morze} Jest ?yw?cielem ^w dos?ownym

tego ^s?owa znaczeniu, n.p, dla Norwegów, ^u których 33?; wywozu

stanowi? produkty rybne. Anglia _za? wyci?ga cadzie?nie ^{z mo-}

rza towar warto?ci blisko pó?tora ^mliona przedwojennych z?otych,

CD w stosunku rocznym stanowi nawet dla bogatej Anglii ^{bardzo --}

poka?n? ikwot?. ^Niektóre ludy pierwotne s? ca?kowicie zale?ne

od morza, jaiko producenta. Wspomn? tylko po linezyjczyków,

grenlandczyków, mieszka?ców Islandii i eskimów, dla których n.p.

Joki _s? tym, czym dla nas trzoda chlewna ^..

"

Ryba jest badaj najwa?niejszym produktem ^{morza i stanowi}

dla niektórych pa?stw jedn? ^z podstaw wy?ywienia. Dawniej,

gdy ^mo?liwo?ci transportowe ryby by?y ograniczane, ^mia?a ryba

znaczenie jako .pokarrn tylko ^dla <rlliesika?ców _wybrze?a mar-

skiego. ^dzi? jedJO;'1k ^{ma to znaczenie równie? dla ludno?ci w} g??bi

kraju. ^Tanio?? tego produktu, szczególnie ?ledzia, zrobi?y ^z niego.

ludowy airtyku ^? spo?ywczy.' ^.

Spo?ród pi?cj ^u oceanów, Spokojnego, Atlantydklego. Indyj-"

skiego ^{i dwóch} Polarnych, najbogatszym jest Atlantyk, który

lwz'bd'liue ^równie? pod ^-wielu innymi wzgl?dami, n.IP· g?sfo?ci

sieci komunikacyjnej. ^Na Atlantyku ^za? Cz??? pó?nocna jest ^szcze-

gólnie aktywna ^w gaspodarce ^?wiata przez ogromn? obfito?? ?le-

dzia. -Anglia "przoduje ^w rybolóstwie .?ledziowyrn ^{i ma}

-

na ca?ym

wybrze?u, ^a szczególnie ^w Szkocji, ^liczne porty ?ledziowe, jak

Wiok, Frazerburg ⁱ Peterhead, ^a dalej ^na po?udnie ^{Greath Yar-}

mouth. Najwa?niejsze ^pa?stwa, uprawiaj?ce polowy ^{?ledzi, ?owi?}

rocznie oko?o 3 milionów beczek ?ledzi, ^co si? ^równa mniej wi?-

cej ^{400 milionom} kg. Drugie miejsce pod wzgl?dem ^warto?ci prze-

mys?owej zajmuje ^dorsz, napotykany ^w ogromnych ^ilo?ciach przy

Lofotach. _przy Doggerbank ^{na Morzu Pó?nocnym, kolo ISlandii}

i Nowej ^Funlandii, gdzle ^{od 1500 roku} istniej? najbogatsze tereny

?owne tej ryby ^{na ?wiecie. Dorsz} dostaje si? ^na rynki ^{?wiata \SU-}

szony lub solony. ^Roczna wa'rto?? _{toj ryby} ^na _rynkach ^{?wiata do-}

chodzi do 700 milionów przedwoj. z?otych.

Podobnc znaczenie, jakie ^{ma ?led? dla} Atlantyku Pólnocnego,

ma tu?czyk ^d1a Atlantyku 'Po?udriiowego. Szczególnie ^obficie

wyst?puje ^w pewnych rejonach ^Morza Sródziomnego, n.p ^u wy-

brze?y Dalmacji, ^{wzd?u? zachodnich} wybrze?y ^{W?och. u} wybrze?y

Sardynii, Sycylii ⁱ Portugalii. ^Z innych gatunków ryb na,le?}? wy-

mienie makrel?, ^{?owion?. dooko?a} ca?ej Europy, szprot, ^{bardzo Iicz-}

('

nic wyst?puj?cy ^na Ba?tvnku ^{i Morzu Pó?nocnym (na marginesie}

wspomn?, ?e ^w Anglii u?ywaj?' tego gatunku ryby cz?sto Jako ^na-

wozu). dalej malmy ^sa rdy ^{nki na Morzu} ?ródziemnym ⁱ atlantyckim

wybrze?u ^{Francji, wreszcie ryby, daj?ce kawior, a ?owiono prze-}

wa?nie w po?udniowych ^{morzach Rosji. Rosja. jest} g?ównym ^do-

stawc? kawioru) ^{w ostatnim czasie} wyst?puj? ^na plan ^rówruez

.Stany Zj. ^{A:P Nie} m;o?'na nie wspomnie? ^o ostrygach, ^które

w niektórych .miastach czy cz??ciach kraju ^{na Zachodzie} 'sta?y si?

poikarmem ^{codziennym szerokich rzesz ludno?ci.} Londyn spo?ywa

podobno ^{oko?o l miliarda ostryg} rocznie:' Podobnie jest ^na wy-

brze?u ut lantycki ^{m Francji, zw?aszcza w} s?ynnym ^z .po?owów

ostryg ^{Arcachon Trzecim} 'wa?nym Konsumentem ostryg ^s? Stany

Zjednoczone, dysponuj?ce ^równie? olbrzymimi ^terenami po?owów' ^.

n.p, ^w zatoce Chcaspeak, gdzie tereny ^te obejmuj? olbrzymi? prze-

strze? 8.000 km" ^,

-... U wybrze?y A"'ineryki ?rodkowej ⁱ ?acinskiej ^?owi SH? ^'v./ At.?an-

tyku ^{du?e ?ó?wie •}

'Spo?ród ^ssaków zamieszkuj?cych ^morza, najjva?niejsze ^zna-

czenie g'os,podarc?e ^{maj? foki i wieloryby.}

Foki _s? dla ludów, ?yj?cych ^nad brzegami ^mórz polarnyclf"

zwierzetarni o uniwersalnej ^wartosci. Dostarczaj? ^bowie'm wszyst-

?deg0, ^co tym ^{ludziom do} ?ycia .10st potrzebne, wi?c po?ywienia,

odzie?y ^{t?uszczu do} lamp, ^{ko?ci UO} .llajró?norodn'iejszych ^cdów

Oczywi?cie ?o\?i !'ji? .fn?i ^{równie? na wielk? skal? przez} 'specjalne

pr'ledsi?biol'stvva ^{Port St. ,John na} Nowe'; ^Funlandii ?yjE' 'Przf'dc

\vszystkim ^{z fok. "}

\Vieloryb ^to najwi?ksze ^stworzeme ?"viata, jest r9wme? pL'zed-

nJiotem gorliv,.:ych po?owów ⁱ du?ego prze·mys?u: ^{Dla jego po?owu}

.10

.,

"

'8·uduje. ^si? specjalne okr?t:y:-falbryki, przerabiaj?ce ^{schwytan? zdo-}

bycz ^na miejscu ⁱ przywo??ce ju? gotowy Iprodukt Iprnemys?owy

w postaci ^{tranu, fiszbinu i} m?czki kostnej.

Jo?li sobie uzmys?owimy, ^?e wieloryb ^mo?e 'Osi?gn?? ^wag?

100.000 kg, czyli. ¹²⁰⁰ "dobrae wypasionych ^krów, u?wiadomimy

sobie dopiero ^warto?? przemys?ow? tej góry ^{mi?sa, t?USZ1cZlU i KJO-}

?Cl. Krajem, który, ^{rzec mo?na,} zm'OnopolizQI\va?po?ó'W ?iello-

rybów, ^to Norwegia.

•

Z innych produktów ^morza zas?uguj? ^{na uwag?:} ko:rale, ,g?bki

'j per?y. ^{Korali dostarcza} tylko ^Morze ?ródziemne, szczególnie

wody pomi?dzy ^{Santa Maria di Leuca} i.Otranto. ^{G?bki daje Mo-}

rze ?ródziemne Ameryka?skie (Bahama ⁱ Floryda), ^{oraz Morze}

?ródziemne europejsko-afrY1ka?skie (Lampedusa, ^-Tarant, Sfax).

Per?y ^za? daj? ^morza ciep?e, n.p. Morze Czerwone, ^{Zatoka Perska}

i wybrze?e Cejlonu. S?aw? ?wiatow? maj? wody ^{ko?o wysp}

Bahrcin w Zatoce Perskiej. ^I

Z innych produktów ^morza wymieni? jeszcze nale?y ^nraw?

i mech morski, s?u??ce, ^{zale?nie od ok oli C)...,} jako ^materia? ta{pi-

cerski. _pasza dla byda?, nawóz, pod?ció?ka, ^{surowiec do} produkcji

-

jodu; nast?pnie sól, uzyskrwan? ^przez wyparowywanae ^w wiel-

, kich p?ytkich ^{basenach, a w ko?cu} bursztyn, wydobywany ^{na Ba?-}

tyku, ^{w Pr-usach} Wschodnich.

l. ?

..-

r .Jak wida?, ^{list n} produktów, których ^{morze dostaroza, jest}

do?? bogata. Tym?zasem ^{warto?? morza} le?y ^nie tylko "'y ^dostar-

czaniu (artyku?ów ?ywno?ciowych. zdobniczych ⁱ przemys?owych,

ale i w tym, ^{?e stanowi} podstaw? ^{dla- szeregu} przemys?ów 'P0-

• "chodnych n.p. Iabryk ^{tranu, konserw} rybnych, opakowa?, ^:(}.8;W?U

Tybi('g? ??d'Zn:rn{, ^{Iabry'k beczek, sieci itp. Na} zako?czenie wy-

pada jeszcze ^{doda?. ?e} pomys?owos? ^{ludzka potrafi?a wykor?y-}

sta? nawet energie, utajon? ^w przyp?ywie ^{i odp?ywie morza.}

Na wschodnim wybrze?u ^{Anglii Jest n.p,} elekh'owni'3i, 1)1'0-

dul$:uj?lca pr?d ^{w?a?nie na} tej pod?tawie. ^I

. vVszystJde-te olbrzymie bogact? ^{maj? w sobie du?? si?? po-}

Ci?gaj?c?. By?y ^te? niejednokrotnie przyczyn? krwawych ^Ikon-

fliktó\:v mH?dzyna'rodowych. ^{Obecnie j'stnieje} ustawodaWiSltwo Imi?-

dzynaroClowf. i'eguluj?ce Vv"Szyst'kle. ^{na\vet drobne} kwestie, zwi?-

.I

zane' z po?owem ryh, ^{ssaków i: innych dóbr morza na otwartym}

oceanie. Tstniej? ^{co do} niektórych ^{terenów ?ownych,} .3pecjalne

umowy zainteresowanych pa?stw, ^n.p. mi?dzy,RoSlj? ^a .Ja{PQI1i?·

Zasadniczo wszystkie ^{,t.e boga!ctwa stoj? ka?demu, a wi?c}

i nam, otworem. Kto tylko ^ma dOf>tatecznie

-

du?o pieni?dzy, ^iby

sobie zakupi? odpowi..?dn1i ^{statek, mo?e z tych bogactw} korzy.?ta?.

)

11