Udział marynarki angielskiej w zwycięstwie nad Niemcami

H. F. WYATT.

UDl?At ?lARY"ARKI A?ifiltl?K?fJ

W lWf[?[?TWlf ^nAD H?[r?[Ar?ll

.?'.-

?/???

WARSZAWl\

1920

I li)

\

•

I

DRUK W. PIEKARNIAKA, ^ORDYNACKA 3, ^- TELEfON 44-59.

?wiat _ujrza? obecnie koniec g?ównej

cz??ci najwi?ksze] ^z wojen, jak? ^{ród ludz-}

ki toczy?. Niektóre ogniska ^konfliktu

wznieconego przez t? olbrzymi? walk?

do dzi? dnia jeszcze tlej?. .J ^eszcze teraz,

w chwili gdy ^{te s?owa} piszemy, ^we

\V schodnie] Europie s?ycha? ?mierciono?-

ue strza?y, ^{a nowe i stare} narody ci?gle

zmagaj? si? ^ze sob?. ^{Ale nadesz?a chwi-}

la, gdy ^{nareszcie nad} najwi?kszymi

wsnólzawodnikami, ^tam gdzie 'by? ^?ro-

dek ci??ko?ci tej wielkiej walki, Pokói

roztoczy? ^swe skrzyd?a; ^na Zachodzie,

w krajach, gdzie walcz?ce ^w ci?gu ^czte-

rech lat armie sia?y zniszczenie nie s?y-

cha? ju? wi?cej ^{huku dzia?.}

Jak? ^w tej ^walce narodów, ^do której

w tej lub innej ^{formie ca?a ludzko?? zo-}

sta?a poci?gni?t? rol? odegra?y si?y ^mor-

skie? Jakim ^za? szczególnie by? ^udzia?

marynarki tego mocarstwa, które morze

uwa?a za swoje dziedzictwo, ^{które przez}

wieki rozlewa?o sw? krew na wszystkich

-4-

.'

oceaxach kuli ziemskiej, by zdoby? lub

utrzyma? ^za sob? panowanie ^{na mo-}

rzach; tego mocarstwa, którego ^statki

handlowe pru?y wody wszech?wiata,

i które zawsze u?ywa?o swej sity dla po-

pierania ^{wolno?ci ludów i} obrony ^uci?-

nionych?

"l

Piszemy ^te wiersze, by odpowiedzie?

na to pytanie, by wykaza? ^{co zdzia?a?a}

pot?ga ^morska Wielkiej Brytanii podczas

tej wojny. ^.

Gdy ^w sierpniu ^{1914 roku Niemcy wy-}

mierzy?y ^{nareszcie ten} cios, który skry-

cie, przez czterdzie?ci lat przesz?o ^za-

my?la?y, przez który pragn??y zawojo-

wa? ?wiat ca?y, s?dzi?y, ^i? Anglia nigdy

nie zechce interweniowa?. Zawiod?y si?.

Zap?aci?y ^{wielkie sumy, by} zapewni? ^so-

bie ten zawód. Przyczyni?a si? ^do tego

niechc?cy ^{cala armia} tajnych agentów,

utrzvmywanyuh przez nich nietylko ^w

Wielkiej Brytanii, ^{ale i we} wszystkich

prawie pa?stwach ^{?wiata w celu} podej-

?cia i przekunowania ^{o ile mo?na rzadów.}

narodów i prasy. Ludzie ci w Anglii,

utrzymuj?c ^{kontakt z mamcini i} nicpa-

trvotvcznemi warstwami spo?ecze(lstwa,

zostali w ten sposób ^{i w?asnym przemy-}

s?em wyprowadzeni ^{na bl?dn? drog?.}

Zadanie ich cz??ciowo polcaalo ^n.

-5-

•

wzniecaniu wsz?dzie rozruchów, ^na

gruntowaniu spisków, ^{a w wielu} miejsco-

wo?ciach na organizowaniu zbrojnych

powsta? ^na chwil?, gdy Niemcy rozpocz-

n? woiu?, to jest gdy zechc? ^one, godz?c

w plecy kultury, utopi? ^w niej swój nó?

morderczy. ^{Plan ich} przewidywa? ^na

pierwszem miejscu zgniecenie Francvi

i Rosyi, podczas gdy Anglia u?piona ich

pi?knerui ^{s?owami mia?a} by? niemym tych

wydarze? ?wiadkiem, ^do chwili, gdy ⁱ j?

z kolei miecz uozra?vlbv w sromotnej

kl?sce. Emisarnrsze niemieccv dzia?ali za-

równo ^w Indyach, jak ^w Egipcie, ^{w Po-}

ludniowej Afryce ^{i w} Indvi, gotuj?c drog?

do skrytego powstania buntów, ^które

mia?y wybuchn?? po odniesieniu przez

Niemcy zwyci?stwa ^na kontvnencie

Europejskim, ^{w chwili} gdy ^{za?wita? mial}

dzie?, "der Taz" zgniecenia Wielkiej

Brytanii.

Oto by?y nadzieje ^{Niemiec. Oto} by?y

ich zamierzenia. Ale myli?y si? ^{one i} to

strasznie, gdy chcia?y przypisywa? ^An-

glii ^{ich w?asne} wiaro?omstwo i zupe?ne

lekcewa?enie danego ^{przez siebie s?owa.}

S?dz?c ^po w?asnej swei perfidii, my?la?y.

?e Anglia b?dzie zdoln? ^do bezece?stwa.

Dlatego, ^?e Niemcy chcia?y ^zdawna

my?la?y ^o :&?amaniu s?owa uszanowania

--6-

neutralno?ci Belgii. sadzi?y, ^i? Anglia

równie? uwa?a? b?dzie swój podpis ^za

czcz? formalno?? i traktowa? jako "?wi-

stek papieru" ^zawarte przez ni? umowy.

Ale si? przeliczy?y. ^Wielka Brytania P0-

zosta?a na stanowisku zawartego przez

ni? przymierza i zarówno niedawno, jak

i obecnie duch narodowy angielski wp?v-

wana rz?d, by wszystkie si?y kraju wy-

t??y? ^dla' zapobie?enia przed rzuceniem

Europy ^do stóp jej ciemi??cy.

Wskutek podobnej dccvzvi natych-

miast pojawi?a si? ^{na widowni flota An-}

gielska; wzi?cie przez ni? ^{udzia?u w wal-}

ce unicestwi?o odrazu znaczn? cz??? nie-

mieckich zamierze?.

V/skutek tego przewaga ^{na morzu}

przesz?a natychmiast ^{od Niemiec i ich}

sprzvrnierzc?ców do pa?stw ^{z nimi} woju-

j?cych. Gdyby Anglia pozosta?a ^{na stro-}

nie i flota jej by?a powstrzyman? ^od

wzi?cia ^{udzia?u w} walce, wtedvbv floty

Francyi ⁱ Rosyi okaza?y si? ^{daleko slab-}

szemi w zapasach ^{z sitami morskierni}

Niemiec i Austrvi. Przewaga ta, nornic-

dzy innymi, by?a wielk? si?a atrakcyjna

dla wci?gni?cia ^{W?och w ?lady Niemiec.}

W?ochy bowiem, maj?ce Iorme pó?wy-

spu daleko wysuni?tego ^{do morza} ?ród-

ziemnego, ^przez d?ugo?? swych wvbrzc-

-7-

?y s? nara?one zarówno od strony Za-

chodu jak ⁱ ze Wschodu na napa?? nie-

!II przyjaciela ^o przewa?aj?cych ^{sitach mor-}

skicli. Gdyby ^nie lnterwencva Anglii,

WIochy mog?y by? logicznie zniewolone

przez gro?b? ataku, którvbv _je zgniót? do

poci?gni?cia ^za tymi, ^z którymi ??czy?o

je ^formalne przymierze; ^co prawda trak-

tat ten, zawarty ^z Niemcami i Austrva

przewidywa? czynny udzia? W?och

w woinic nie agresywne]. i co do której

zasiaznt?tobv uprzednio ich zdania; ^wa-

runki te nie by?y spe?nione. ^{Lecz Niem-}

cy nic zwa?a?y na umowy. ani na warun-

ki, ^{na które} si? zgodzi?y. ^Nie ulega ^?ad-

nej w?tpliwo?ci, i? _przemoc? zniewolilv-

by W?ochy, ^o ilebv si? ^{to okaza?o mo?li-}

wern, do przy??czenia si? ^do zbrodnicze-

go zwi?zku ^i. zmusi?yby, pomimo ^wszel-

kirej przez nie okazamci niech?ci, ^do nod-

trzymania napa?ci na Francve,

Nasuwa si? ^tu zagadnienie, czyby si?y

morskie Francvi, ^{WIoch i} Rosyi okaza?y

si? dostatecznie pot??nemi ^w zapasach

z flot? Nicmiecko-Austrvacka, Z wszel-

Idem pr awdonodoble?stwem przy DUSZ-

cza?hy mo?na, i? nie. Si?y ^{morskie Au-}

strvi, aczkolwiek s?absze od W?oskich,

mog?yby przyku? ⁱ sparali?owa? swego

przeciwnika ^u w?asnych jego wybrze?y.

-8?

?

\ Potega ^{morska Niemiec,} zajmuj?ca pierw-

sze miejsce po Anglii by?a ^znacznie wi?k-

sz? od francuskiej i nadto wystarczaj?c?,

by ^{i?? w} zawody ^{z flotami} Francvi ^{i Ro-}

svi, ^w wypadku ^{nawet, gdyby te byty}

po??czone. ^{Ale mowy by? nie moglo}

o nodobnem po??czeniu ^{i jest to szczegó?,}

który nale?y mlie?przede,wszystkiem ^na

my?li, by ^{dok?adnie zda? sobie spraw?}

o svtuacvi morskiej podczas tej wojny.

Albowiem flota Rosviska, ^która nigdy ^nie

dosi?g?a poziomu, by ^móc ja przyrówna?

z flot? innych ^mocarstw, poziomu, ^{na któ-}

rym sta?a przed wojn? japo?ska" by?a

uwi?zion? ^{na morzu} Baltvckicm.

Dwa s? wyj?cia ^{z morza} Ba?tyckiego

na oceany ?wiata. Kana? ^{Kilo?ski oraz wa-}

zkie :i trudne do orzcnlvniecia przesmyki;

prowadz?ce mi?dzy ^Du?skiemi wyspami,

wzd?u? wybrze?y Norwegii, ^{przez Katte-}

gat ⁱ Skazer-Rak ^{do morza} Pólnocnezo.

Kana?, ^rzecz prosta, pozostawa? ^ca?kowi-

cie w r?kach ^{Niemców, a zewn?trzny ka-}

nat móz! by? ⁱ by? ^{istotnie zamkni?ty}

przez flot? Niemieck?. Waskie ^prze-

smyki ⁱ mielizny mog?y ^{by? zablokowa-}

ne przez miny ⁱ torpedy, ^{które by?y od-}

powiednio ^rozrzucone przed ^{flotami za-}

równo Angielsk? jak ⁱ Rosyjska. ^Wspó?-

czesne wynalazki wojskowo-morskie,

-9-

modyfikuj? dawniolsze. warunki i daj?

praktyczn? ^{mo?liwo?? dokonania opera-}

cii morskich, ^które niegdy? by?y wyklu-

czone. By?oby szale?stwem, ^{nawet dla}

floty Angielskiej, ^{stara? si? sforsowa? te _}

obszerne dost?py, dlatego ^{te? za} wyj?t-

kiem Drzep?yni?cia ^pewnej liczby Angiel-

skich ?odzi podwodnych, Baltvk pozosta?

morzem rz?dzonem ⁱ dominowanem od

pocz?tku ^{do ko?ca} wielkiej wojny przez

Niemców, wrogów ^ludzko?ci.

O ?wicie, dnia, gdy Anglia, ^za któr?

sz?y podleg?e jej pa?stwa Kanady ^{i No-}

wej Zelandii. Australii I Poludniowei

Afryki ^{i wielu} innych ^{krain i wysp, gdzie}

dumnie powiewa jej flaga, wzi??a ^udzia?

w wojnie, ^{flota Niemiecka} by?a ^na pelnem

morzu i by?a prze?wiadczon?, ^{i? ?adna}

sita jej si? ^{nie oprze, i ?e} posiada pierw-

sze?stwo nad wrogami ^na wszystkich

wodach ?wiata. Ale skoro tylko ^{wiado ..} ,-

mo?ci nadesz?y ^o wypowiedzeniu wojny

przez Angli?, ^Armada Kajzera, tego cz?o-

wieka, który ^{sam siebie nazwa?} .Admi-

ralcrn Atlantyku" ⁱ ci?gle g?osi? ^o swej

"b?yszcz?cej ^{zbroi" i} "?elaznej pie?ci" ^---<

cofn??a ^sie natychmiast ^{do obronnych}

swych schronisk, ^do swych portów ^{i ka-}

.alu Kilo?skiego.

Tym snosobenr ^na samym uoczatku

-10-

walki jeden ^z najpowa?niejszych ^czynni-

ków decyduj?cych ^o pó?niejszych wy-

padkach ^zosta? ju? ustalony. .Pauowanie

morskie" wraz z ca?ym szeregiem ^wnio-

sków, ^{które s?owo to zawiera, Niemcy}

w milczeniu przekaza?y Anglii. ^{Co zna-}

czy "panowanie morskie"? Znaczy to, ^?

i? osi?gni?to naiwiekszv cel wojny

morskiej, ^i? krócej mówi?c, zamkni?to

nieprzyjacielowi drogi kornunikacvi ^mor-

skiel, Albowiem oceany ?wiata, ^cho?

ró?ne _nosz? miana, s? ^w samej ^rzeczy

jedn? ogromn? masa wody. Dopóki po-

wietrze nie zostanie drog? komunikacyj-

n?, tak doskona?? jak ^{morze Ci obecnie}

jeszcze ^ta chwila nie nadesz?a), ^{ta masa}

wody jest drog? ??cz?c? l?dy ?wiata, ^po

której, przy pomocy tysi?ca ^{sit po?redni-}

cz?cych nadprodukcya jednego kraju ^mo-

?e by? dostarczon? ^dla potrzeb innego;

przez morze, ?wiat nrzcobru?a si? ^w jed-

n? ?yj?c? ca?o??. Tak wi?c podczas woj-

ny mocarstwo, które ma w swym r?ku

panowanie ^na morzach, jest panem tego

wszystkiego, ^{co mo?e} by? morska drog?

dostarczone 'nieprzyjacielowi. ^{Mo?e on}

wzbroni? statkom nic-przyjacieIskim

u?ytku tych ^wielkich dróg, ^którcmi s?

wody ^?wiata. Tylko przez statki pa?stw

nie obj?tych wojn?, ^to jest ^przez ?tatki

- 11 _-;-

neutralnych ^{mocarstw mo?e} pa?stwo,

które ust?puje swoje panowanie, ^mie?

nadziej? ^na zadosy?uczynienie swych po-

trzeb; lecz i ta mo?liwo?? jest ^wszak?e

ograniczon? przez prawa okre?lalace

kontraband? wojenn? ^.

.T^ak zdoby? ^{sob'e to} panowanie ⁱ jaK

je utrzyma?? ^Dwie s? tylko drogi:

przez walk? ⁱ zwyci?stwo; ^{lub przez ten}

Sa111 fakt, i? wróg, obawiatac si? walki,

stara si? jej unika?. I Za wyj?tkiem jedy-

nego wvpadku, który opiszemy Pó?l1,iej,"

flota bojowa Niemiecka, Wysoka ^Flota

Mórz, jak j? nazywano, odwa?y?a si? ^sta-

wi? czo?o flocie Angielskiej. ^Raz tylko

u .Intlandu, ^w ?rodkowej fazie wojny, ^od-

wa?y?a si? ^{stawi? czo?o} Angielskim ^dzia-

Ior?, ^{- ale} wi?cej ju? nigdy ^{nie mia?a} tej

?mia?o?ci.

W ten sposób ^na samym poczatku ^ka-

tastrofy .?wiatowci, ogromna przewaga

panowania ^{morskiego by?a ust?piona}

, w wielkiei trwodze Anzlf i jej snrzvrnie-

r?e?com.

I _pocz?wszy od tej chwili flota han-

dlowa niedosz?ych zdobywców ^?wiata

zosta?a skazan? ^{na oddanie si? do niewo-}

Ii, lub na internowanie w portach ^neutral-

nych, ^{lub na sterczenie} bezu?ytecznie

beznadziejnie ^na kotwicy ^we w?asnych

-12-

portach. ^{Wiele statków handlowych}

niemieckich, ^{które w chwili} wybuchu

wojny znajdowa?y si? ^na pelnem ^morzu,

zosta?y uj?te przez Anglików ⁱ uprowa-

dzone. Wi?kszo?? ^{z nich, by unikn?? te-}

?

go losu starula si? schroni? ^{na wodach}

terytoryalnych ^Stanów Zjednoczonych,

lub Republik ^{Poludniowo - arncrvka?-}

skich, gdzie ^zmuszone pozosta?, pos?u?y-

?y ^{w ko?cu,} jako ^kompensata tych ^kra-

'" [ów ^{za dzikie} zniszczenia, poczynione

przez Niemieck? flot? podwodn?.

Ale korzy?? osi?gni?ta ^{przez mocar-}

stwa panuj?ce ^{na morzach nie} polega

tylko ^na sparali?owaniu ^{?eglugi handlo-}

wej nieprzyjaciela. ^{Podobna przewaga}

w zale?no?ci od tego ^czy jest ca?kowit?,

zabezpiecza ^równie? ?eglug? narodów,

które sobie to panowanie ^{zdoby?y. »:}

W ten .sposób ^flota angielska, ^{za nie-}

znacznymi wzgl?dnie wyj?tkami, ^pomi-

mo ca?ej floty wojennej Niemiec, ^zabez-

pieczy?a swoj?," jakote? ⁱ sprzymierzeI1-

cza flot? ^{handlow? do} takiego stopnia, ^i?

podobnego wypadku ^nie spotykamy ^do-

tychczal$w historji. ^{W ?adnej z minio-}

Dych wojen, po

' najwi?kszych ^morskich

zwvciestwacli (takich ^{nawet jak Trafal-}

gar) bezpieczeflstwo ^od napa?ci ^{ze stro-}

ny wroga nie by?o" ^tak calkowitcni, jak

-13-

obecnie, ^w wvnadku ^z Niemiecka flot?.

- r?ozumlljac jak to pierwotna _teorya

wskazywa?a, panowanie to bvlo calko-

witern. Ale wspó?czesna nauka, ^{ten do-}

rohek umys?owo?ci ludzkiej zwi?ksza?

i stale wci?? zwi?ksza okropno?ci woi-

?

ny. Nauka nic tylko czyni przewrót

w warunkach ?ycia pokojowego, ^{ale te?}

stale zmienia warunki nrowadzcnla woj-

ny. ?ód? podwodna by?a nicbezulecze?-

stwcrn, którego nie znali dawni ci wielcy

admira?owie angielscy, jak Nelson i Rod-

nev, Hawkc i Drako, którzy ugruntowali

i podtrzymywali pot?g? morsk? Anglii.

Jak skrvtobóica, którvbv czycha? ^z tylu

na swoj? ofiar? ^{i w} nlccv nó? by jej ^uto-

pil, ^{tak samo} dzia?a ten _nowy mordeczy

wynalazek, który nauka w swoim Dost?-

pie ^{odda?a w} rcce Niemcom. Wprawdzie

na pocz?tku wojny ?mierciono?na ta ma-

china nic by?a ^tak skuteczna i nie budo-

wano ich w ilo?ciach, których ^w nast?p-

stwie dosi?g?y. ^{- Nic} bacz?c ^na to, soiu-

sznicv, dzieki. nanowaniu morskiemu,

które im przynios?a ^A nglia, ^11s1a ty ^sobie

drog? przez Oceany ⁱ handel zamienny

by?" sta?ym pomi?dzy ^nimi ??cznikiem.

Porty ^?wiatowe bvlv dla nich otwarte.

W zale?no?ci od\v?as1ncgo dobrobytu

nrodukcya ?wiatowa by?a ^{..w ich rozpo-}

?

rz?dzeniu. Mogli ^oni kupowa? ^{i surowa-}

dza? wszystko ^czego notrzcbcwali. To

by?o cichym czynnikiem, który podobnie

do parali?u post?powego, który powoli

zabija cz?owieka, stopniowo niweczy?

pot?g? Niemiec i Austrvi, szerzy? ^w tych

krajach niedostatek i nawisa? nad nimi,

jak ^coraz wiekszv cie? przyszlej ^?mierci

ich zabiegów.

Pot?ga ^morska odegra?a daleko wa?-

niejsz? jeszcze rol? odsun?wszy ^{od mórz}

nictylko ^handel niemiecki, ^ale i transpor-

ty wszelkiego rodzaju. Przykula ^ona

miecz Hunnów do l?du. ^{Oddzieli?a Niem-}

cy od wszvstkich krajów, ^do których ^do-

st?p prowadzi? przez ^morza. Podczas

gdy transporty brvta?skie sprowadza?y

synów tej rasy i ?o?nierzy jej pa?stwa ^In-

dyjskiego przez Ocean Spokojny, b?d?

przez Ocean Indyjski, ^lub Atlantyk, by

prowadzi? ostateczn? walk? ^z tymi ^lud?-

1111i, którzy, ogarni?ci niecnym szalem,

mordowali m??czyzn ⁱ kobiety, ^?aden

transportowiec ^{niemiecki nie} przcn?vnal

wód morza Pólnocnego. ^{' Przez} cztery

lata i trzy miesi?ce zaci?tej ^{walki ?aden}

?o?nierz niemiecki nie wyl?dowa? ^{na an-}

gielskim brzegu, chyba jako jeniec, ^-

a tych by?o tysi?ce.

•

Poniewa? flota niemiecka obawia?a si?

- 15 ^{- 9}

'zetkn?? ^w otwartej ^{bitwie z} angielsk?,

opu?ci?a pe?ne morze i ci sami fanfaroni

niemieccy, którzy che?pili si? ^ze swego

zamiaru opanowania mórz. ^{musieli z bez-}

nadziejn? nicinoc? by? ^{?wiadkami tego,}

jak wszystkie ^ich posiad?o?ci ^kolonialne

by?y stopniowo zdobywane przez angicl-

sk ic, ^a po cz??ci, ^w Zachodniej Afryce

przez francuskie wciska. ^Ani jednego

pu?ku, ^ani szwadro?u, ^{ani annaty nie mo-}

?na by?o wys?a? ^{z Niemiec na pomoc} tym

silom, ^które przed wojn? by?y ^umiesz-

czone w zamorskich posiad?o?ciach. ^Te

si?y wprawdzie mogly walczy? ⁱ walczy-

Iy, ^{a wc} Wschodniej Afryce szczególnie,

korzystaj?c ^z ogromnych przestrzeni

i kolosalnych trudno?ci topograficznych,

by?y ^{w stanie} d?ugi ^czas opiera? si?"

i zn?ca? ^w barbarzy?ski sposób ^{nad tu-}

bylcami. ^Ale napró?no ^niemieckie woj-

ska, zajmuj?ce ^te kraje, sk?ada?y ^{S \V} (l

w?ciek?o?? na bezbronnych tubylców. ^Ci

rzeczywi?cie byli ^{w ich} w?adzy ^{i Niem-}

cy ch?ostali ich roztrzcliwali, krzy?owali

i kaleczyli. Pornimo, ^{?e zatruwali oni}

studnie, pozostawiali po?wiartowane ^tru-

py zamordowanych przez nich ofiar na

drogach, po których.. jak ^\V Zachodniej

Afryce Niemieckiej (ju? nigdy ^nie "Nie-

mieckiei") posuwa?y si? wojska angiel-

-16-

#I

ski e, ^{- marszu} tego powstrzyma? ^nie

byli ^{w stanie. Zamierzali oni na?o?v?}

swoj? okrwawion? gar?? ^na ca?y konty-

nent Afryka?ski. ^{Przeciwnie ani pi?d?}

ziemi na ca?ym kontynencie ju? wiccel

do nich nie nale?y. ^{A wyspy na nolud-}

niowych morzach, ^{a kolonia w} Nowej Cwi-

nci, któr? ^{oni równie?} mieli w swoicni po-

siadaniu, zosta?y odebrane, podczas, gdy

JapOllsko ^- Angielsko ^- Indyjskie wojska

pozbawia?y ^{ich Szantunga, który prze-}

j szlo 20 lat przedtem ^oderwali byli ^od

Chin.

Poteaa morska by?a czynnikiem, ^któ-

ry wywo?a? wszystkie ^te wypadki, ^ona

otworzvla ^{morza dla} ?eglugi ^soluszni-

ków, ^ona zamkn??a je dla Niemiec. Ma-

rynarka ^{angielska by?a zarazem funda-}

mentem, sklepieniem ⁱ g?ównYln ^filarera

tej pot?gi.

W ocenie rezulta tów w ten sposób

osiagnictvch, zwrócili?my oczy ^na czasy

bardziej odlegle ^od pocz?tku ^{wojny. A te-}

raz wró?my ^do tej chwili kryzysu ^dzie-

jowego ⁱ zauwa?my, ^{czego dokona?a}

Królewska Angielska Marynarka. ^Prze-

dewszystkiem

-

umo?liwi?a ^ona przewóz

z ojczyzny ^tej malej ^{znakomicie wv?wi-}

czonei armii, ^{która zvskala sobie} wieczn?.

chwal? ^w historvi bohaterstwa ludzkiego.

-17- ..

By?a ma?? liczebnie. W pierwszych

czasach wys?ano mniej ni? sto tysi?cy

ludzi, ^ale wi?cej ^ni? liczebno?? _jej zna-

czy? fakt, ^i? by?a ^to bodaj jedyna na ?wie-

cie wyszkolona zawodowo armia. 201-

nierze, wchodz?cy ^w jej ^sk?ad obrali so-

bie zawód wojskowy dobrowolnie i po-

lsiadali daleko d?u?sze i dok?adniejsze

wyszkolenie, ni?li ?o?nierze innych ^ar-

mii europejskich. Chocia? byli nieliczni,

wzi?li ^wielce chwalebny ^{udzia? w} pierw-

szych scenach pot??nego dramatu, Pod

MOl1s bronili swoich pozycyi przeciw

dwu, ^lub trzykrotnie przewy?szaj?cym

ich liczebnie silom niemieckim. Gdy

zgodnie ^z planem Francuskiego g?ówno-

dowodz?cego ^marsza?ka Joffre'a zmusze-

ni byli ^do cofni?cia si? ^dla utrzymania

iednei linii z pozosta?ymi sprzymierze?-

cami wykonali ^{ten ruch} nieugi?cie, ^zwra-

caj?c sic; kilkakrotnie przeciw wrogowi,

który ^{szed? w ich} ?ladv, ^{a w bitwie} pod

Marna, która zniweczy?a plany ^niemiec-

kie i ocali?a Pary? ^- zas?ug? jest Angli-

ków, i?, gdy zwyci?stwo zawis?o na

w?osku, przeci?gn?li szale ^na korzy??

dzielnych 'Francuzów.

/'?\\.;o? mYIJfaWa ^ta by?a skierowana przez

! /)

kanar$:iA

igiclskl, podczas gdy ^{flota nie-}

? ? ? 2

?_? ?.;._...-J ^CD.

v

'. ? ^?

, ?

"?'\

"" .

'... ^j r*fI

• -18-

miecka (na któr? ^niedoszli rywale Anglii

wydali ^{300 mirlonów} funtów) _by?a w bli-

skiej odleg?o?ci, ^z której obawia?a si?,

lecz mogla otworzy? ogie?. Znamienny

to na samym pocz?tku wojny wypadek;

tak samo przez cztery lata przedstawia?o

si? zestawienie sil morskich.

Przez ca?y ^{ten okres czasu,} gdy ^roz-

grywa? si? ^los ludzko?ci, ^po wszystkich

morzach je?dzi?y transporty ?o?nierzy'

Irnpcryum Brvta?skiego ⁱ jego sojuszni-

ków. Liczba nrzewiezionvch ^w ró?nych

kierunkach, w??czywszy ^rzecz prosta

i tych, którzy kilkakrotnie tu i tam prze-

p?ywali dosi?g?a prawie niewiarozodnei

cyfry ²⁰ miljonów ⁷⁷⁸ tysi?cy. ^Z tej

ogromnej liczby ^{stracono naozól wsku-}

tek dzia?a? nienrzvlacielskich 4.394 ludzi.

Rezultat ten osi?gni?to pomimo ^wszelkie-

?:o mo?liwego nrzeclwdziatania ^{ze stro-}

ny fIoty Niemieckiej ⁱ jej podwodnych ^?o-

dzi, dzi?ki tylko szponom floty Angiel-

skiej, ^która jak ^?ruba zamkn??a ^wszvst-

!::c wody otaczaj?ce Niemcy.

Co byto sil? tego chwytu? Jaka?

metod? ⁱ drog? jakiej ^{strategii flota Bry-}

taiiska zdo?a?a dokona? tego zadziwiaia-

cego czynu, bv niezachwianie trzyma?

w swym u?cisku flot? ^{Kaizera, od pocz?t-}

?

ku do ko?ca tych d?ugich zapasów.

-19-

By odpowiedzie? ^na podobne pytanie

spójr ^{zy na map?. Ponatrzrnv na Angli?,}

t? zbrojn? przez sw? flot? twierdz?, któ-

ra stoi wprost wód, okalaj?cych Niemcy.

?egluga Niemiecka, by wyj?? ^na wody

zewn?trzne posiada ^dwie drogi po wy-

p?yni?ciu ^{z Baltyku na Morze Pólnocne,}

lub odbiciu ^od krótkiej ^linii wybrze?a,

któr? ^moza si? pochwali? Niemcy.

Z tych dwóch dróg jedna ^wiedzie

przez przesmyk ^{Duwru 120 mil} szeroki)

do Angielskiego ^{kana?u i} ciagnie ^przez

blisko 300 mil wzd?u? polu dniowego ^{w v-}

brze?a Anglii, ^na którcrn s? po?o?one ^?i\\'a

jej najwi?ksze porty wojenne: Port-

smouth i Plymouth. Jest ^to niezbyt ^bez-

pieczna droga ^{dla mocarstwa} wojuj?cego

z Angli? ⁱ staraj?cego si? unikn?? ^spot-

kania ^z flot? Angielsk?. Jedyna d?uga

droga ^{wiedzie w kierunku} pó?nocnym

i pó?nocno-zachodnim przez ^samo rozle-

gle ^{Morze Pólnocne,} pomi?dzy ^Norwe-

gi? ^a Szkocj? ^{i woko?o} pó?nocnych wy-

brze?y tej ostatniej ^do Atlantyku. ^Ta

wielka droga morska, b?d?c ^{daleko szer-}

sz? od przesrnyku pomicdzv Douvrc ? Ca-

lais by?a ^te? odpowiednio trudniejsz? ^do

strze?enia. St?d g?ównem ^zadaniem

"Wielkiej Floty Bryta?skiei" by?o ^sta?

na pogotowiu ^{do otwarcia} ognia przeciw