XX lat Polskiej Marynarki Wojennej

15

OLGIERD ?UKOWSKI

XX LAT

P O L S K I EJ' M A R?YN ARK I WOJENNEJ

LIGA MORSKA I KOLONIALNA

Warszawa, ^{ul. Widok 10}

1-

•

"

)

OLGIERD ?UKOWSKI

XX LAT

POLSKIEJ MARYNARKI WOJENNEJ

LIGA MORSKA I KOLONIALNA

Warszawa, ^ul. Widok 10

\

l ) ^{I I \..'} , ^'"

,-.. .

:lak?. Graf ... D?WIGNIA", Warszawa, Widok 24, ^tel. 665-39.

DWADZIE?CIA LAT POLSKIEJ MARYNARKI WOJENNEJ

W dniu dwudziestego ósmego listopada ^{1938 ro-}

ku min??o dwadzie?cia lat od chwi li, kiedy ^{z rozkazu}

Wodza Narodu, ^{Komendanta Józefa} Pi?sudskiego,

zrobili?my pierwszy ^{krok do stworzenia} morskiej

si?y zbrojnej Odrodzonej Rzeczypospolitej.

Geniusz, który przy?wieca? ^{Pierwszemu Mar-}

sza?kowi Polski, ^Józefowi Pi?sudskiemu, ^{w tworze-}

niu podwalin ^Pa?stwa Polskiego, ^nie pozwala? ^mu po-

min?? ?adnego szczegó?u ?ycia pa?stwowego. ^Nie

by?o resortu, ^o kt?zyrn ^{Marsza?ek nie} pomy?la?, ^bo-

wiem ka?dy ^{z nich} tworzy? jedno ogniwo d?ugiego

?a?cucha organizacji, ^{która nosi nazw? - Pa?stwa.}

Tak tedy, ^cho? kraj ^{nie zdo?a?} jeszcze otrz?sn??

si? ^z jarzma zaborców, ^{a w?ród} zawieruchy wojen-

nej powstawa?a ^przede wszystkim polska ^si?a zbroj-

na, która mia?a zagwarantowa? ^{z takim trudem zdo-}

byt? Niepodleg?o??, ^{aczkolwiek nie mieli?my jeszcze}

dost?pu ^do morza, ^a traktat wersalski by? jeszcze ^da-

leko, ^{Józef Pi?sudski} przewiduje, ^?e dost?p ^ten b?-

dziemy mieli, wi?c musimy by? ^na jego przyj?cie

przygotowani. ^Z t? ^te? my?l? wydaje 'historyczny I'

dekret:

DEKRET

o utworzeniu Sekcji Marynarki.

Z dniem 28 listopada ^{1918 T.} rozkazuj? ^utwo-

rzy? marynark? polsk?, mianuj?c jednocze?nie:

pu1ko.umika rnarynarki Bogumi?a Nowotnego ^sze-

fenL Sekcji przy MinisterstllJie Spraw Wojskowych.

(-) Józef ^Pi?sudski

1VaTszawa, ^{dnia 28} listopada ^{1918 r.}

Dekret ten by? podstaw? prawn? do organizacji

Marynarki Wojennej.

Do tego ^{czasu istnia?o} wprawdzie stowarzysze-

nie, ^za?o?one jeszcze ^{za czasów} okupacji niemieckiej

przez kontr ^- admira?a Kazimierza Por?bskiego,

pod nazw? nBandera Polska", ^które skupi?o przy-

padkowo przebywaj?c? ^{w Warszawie} gar?? ^ofice-

rów i marynarzy ^{z flot} zaborczych, przewa?nie ^au-

striackiej ⁱ rosyjskiej.

.

Stowarzyszenie ^to jednak powsta?o samoistnie,

jak zreszt? wszystkie organizacje ^{w okresie} pami?t-

nych ^dni listopadowych. Odegra?o ^ono sw? rol? ^w

tworzeniu podstaw marynarki, ^bowiem pierwszym je-

go celem by?o niedopuszczenie ^do uprowadzenia przez

Niemców flotylli uzbrojonych ^statków rzecznych ⁱ

motorówek, stanowi?cych "Schiffahrtabteilung"

przy Genera? ^- Gubernatorstwie warszawskim. Ura ^.

?towane ^w ten sposób ^{statki i} motorówki, niestety

ju? rozbrojone, ^z chwil? og?oszenia ^dekretu prze-

chodz? pod zarz?d Sekcji Marynarki.

Z t? ^te? chwil? ^coraz liczniej nap?ywa? zacz?li

do marynarki wojennej znajduj?cy si? ^w kraju ^ofi-

cerowie i marynarze pa?stw zaborczych ^{oraz ochot-}

nicy. ^Jako punkt zborny. wybrano port ^w Modlinie,

tam bowiem znajdowa?y si? ^{zabrane Niemcom stat-}

ki, istnia?y prowizoryczne warsztaty ^oraz jakie ^takie

pomieszczenia ^{dla ludzi.}

Dop?yw marynarzy by? ^tak liczny, ^{?e w krót-}

kim ju? ^czasie zorganizowano ^{I Batalion Morski}

oraz obsadzono cz??? posiadanych ^{statków i motoró-}

wek. A tymczasem marynarze WCl?Z nap?ywali;

brak ju? by?o naj niezb?dniejszych ^?rodków utrzy-

mania, pomieszcze? ekwipunku ^{- tote? cz?sc}

zg?aszaj?cych si?, ^{w liczbie} kilkuset, ^trzeba by?o

odes?a? do domów.

Z posiadanego ^taboru p?ywaj?cego tworzy ^si?

powoli Flotyll? Wi?lan?. Pocz?tkowo ^sk?ada si? ^ona

z kilku motorówek, . nawet nieuzbrojonych, ^{z cza-}

sem jednak flotylla uzupe?nia si? ma?ymi ^statkami:

"Warta", "Bug", "Ró?ycki", "Bartosz G?owacki" i

"Neptun", nast?pnie za?, ^{równie? w} spu?ci?nie po

okupantach, otrzymuje flotylla ^dwa wi?ksze ^statki

inspekcji wodnej: "Wis?a" ⁱ "Wawel". Mimo, ^i?

d??y si? ^wielkim wysi?kiem ^{w kierunku} uzbrojenia

tych ^{statków - z braku dzia? i karabinów} maszyno-

wych pozostaj? ^one nieuzbrojone. Dopiero ^{w sier-}

pniu ^{1919 roku} otrzymuje flotylla ^{kilka karabinów}

maszynowych Colta, ^{w które} uzbraja ^statki: "Bug",

"Motorówk? ^NI ", ^{a w} pa?dzierniku ^statki: "Wis?a"

i "Warta", ^{oraz motorówki} "N2" ⁱ "N4".

Tak przedstawia?a si? flotylla, kiedy ^{w ko?cu}

1919 roku dowódca jej otrzyma? ^rozkaz wyruszenia

do Nieszawy.

5

Tymczasem ^{rok 1919} jest ^{dla Polski bardzo do-}

nios?ym ^okresem politycznym organizacyjnym.

Przede wszystkim wype?nia go ^?mudna walka _po-

lityczna ^o dost?p ^{do morza, o} uzyskanie Gda?ska,

tej niezb?dnej podstawy ^{dla stworzenia i rozbudo-}

wy polskiej marynarki, ^tak wojennej, jak ^{i handlo-}

wej. Spo?ecze?stwo ^{rozumie, ?e niemo?liw? jest eg-}

zystencja ^{Pa?stwa bez} dost?pu ^do morza, tote? ^z

nies?abn?cym zainteresowaniem ?ledzi rozgrywk?

polityczn? ^{o te odwiecznie} polskie ^{miasto i} jedyny

mo?liwy port ^na wybrze?u pomorskim.

Akcja ^ta zajmuje ^w tym ^okresie najwa?niejsz?

pozycj? ^{w pracach Rz?du i rozci?ga si?} przede wszy-

stkim na Sekcj? Marynarki. Staje si? widoczne,

?e nowe zadania znacznie przerastaj? ramy Sekcji

Marynarki przy Ministerstwie Spraw Wojskowych

i utworzonej ^w pocz?tkach ^{1919 roku} Sekcji Mary-

narki Handlowej przy Ministerstwie Przemys?u

i Handlu, ^?e sprawy ^te wymagaj? baczniejszej ^uwa

gi ⁱ mocniejszej ^a trwalszej podstawy ^{- tote? w}

ko?cu zdecydowano skoncentrowa? _sprawy morskie

w jednym ministerstwie, daj?c tym samym mo?no??

szerszej ⁱ bardziej planowej pracy ^w dziedzinie

morskiej.

Wynikiem tego ^stanowiska staje si? ^{dekret Na-}

czelnika Pa?stwa ^o. nast?puj?cej ^tre?ci:

DEKRET

o utworzeniu Departamentu ^dla Spraw ^Morskich.

iV my?l uchwa?y Rady ^{Ministrów z dnia 20 mar-}

ca rb. tworzy si? ^zamiast Sekcji Marynarki ^{przy Mi,-}

tiisterstune dla Spraw Wojskowych, Departameni. ^dla

Spraw ^{Morskich - od dnia 2} rrwja rb., wed?ug ^eta-

tów, zcu.uiiersizcnsjch. ^{przez Ministra} Spraw Wojsko-

/

wy ch.

Departament podlega przez swego szefa bezpo-

?rednio Ministrowi Spraw Wojskowych.

\V zakres dzia?alno?ci Departamentu ^wchodzi

ca?okszta?t zarz?dze? ⁱ int.eresoui, dotycz?cych ^spraw

ma1'ynarki wo.jenne.j ⁱ handlowej, portów ⁱ ?eglugi

'morskiej, flotylli rzecznej ^{i sk?adu} osobistego.

Instytucje rz?dowe, ^które dotychczas zajmowa-

?y si? spTawami ?eglugi morskiej, rnaj? je przekaza?

Departamentowi.

Szeiem Deparuimeniu. mianuj? ^{kontr - admira-}

?a Kazimierza Por?bskiego ⁱ jego zast?pc? ^{kont?' - ad-}

nurola Wac?awa K?oczkowskiego.

w Wan;zawie, ^{dn. 14} maja ^{1919 r.}

J\rIinister Sinau: Wojskowych:

(- )J. ^Le?niwwski

Naczelnik Ptmet.uia:

(-) ^{J. Pi?sudski} Prezydent Ministrów.'

w z. (-) Wo.jciecho'W.ski

Po reorganizacji ^l obj?ciu wszystkich resortów,

Departament ^dla Spraw ^Morskich przyst?puje ^do

energicznej ^{pracy na} powierzonym ^{mu odcinku za-}

da? pa?stwowych. Przeprowadza jak najszybciej

prace, zwi?zane ^z rozleg?? ju? organizacj? ^w kraju,

stara si? przekona? Zachód, ^{?e Polska równie? musi}

mie? flot? wojenn? ⁱ handlow?, wreszcie, przy po-

mocy swego przedstawiciela przy pokojowej ^dele-

gacji polskiej, przeprowadza ^nasze ??dania ^{na kon-}

ferencji pokojowej ^w Pary?u.

Dnia 28 czerwca 1919 roku traktat wersalski

nareszcie zosta? podpisany. Polsk? jednak spotka?

dotkliwy ^zawód. Przyznano ^nam wprawdzie uprag-

niony dost?p ^do morza, pomini?to ^{natomiast Gda?sk,}

którego przy??czenie ^{do Polski by?o tak konieczne.}

Fakt ten "ogromnie zawa?y? ^{na losach} rozbudowy

polskiej marynarki, ^{z Gda?skiem bowiem} by? zwi?-

z.any gotowy port, ^{stocznie i mo?no??} budowy okr?-

tów w kraju, jak ^równie? natychmiastowy ^kontakt

ze ?wiatem drog? morsk?.

Wprawdzie ^{traktat wersalski} przewidzia? ^mo?-

no?? zawarcia ^z Gda?skiem konwencji, ^lecz czy ^to

zast?pi w?asny port, czy da mo?no?? przeprowadze-

nia swych postulatów ^{w uk?adach z miastem tak nie-}

przychylnie ^{do Polski} ustosunkowanym?

Odpowied? ^{na to} pytanie przysz?a ju? ^wkrótce.

W rok zaledwie pó?niej, ^{w czasie} wojny polsko ^-

sowieckiej, trafili?my ^na nieprzezwyci??one ^trud-

nOSCI w czasie wy?adowywania ^w porcie gda?skim

broni i amunicji ^{dla Polski. A czy te} tylko wypad-

ki "uprzyjemni?y" ^{s?siedzkie po?ycie Polski z Gda?-}

skiem?

Sta?o si? jednak. ^Gda?sk pozosta? poza gram-

cami Rzeczypospolitej, ^{która musia?a sobie radzi? sa-}

ma na przyznanym wybrze?u, zaczynaj?c ^{i w} tym

wypadku ^od podstaw, tworz?c Polsk? ^{na morzu -}

z niczego!

Ale od podpisania ^{traktatu do} obj?cia ^Pomorza

i wybrze?a morskiego up?yn??o ^sze?? miesi?cy.

Przez ten czas marynarka wojenna, szykuj?c si?

Cio swych przysz?ych ^{zada? na morzu,} jednocze?nie

pe?ni s?u?b? konwojow? ^na Wi?le, przeprowadzaj?c

transporty poprzez tereny plebiscytowe ^{z Gda?ska}

a? do Czerwonego Krzy?a, dawnej granicy ^niemiec-

ko ^- rosyjskiej,' jak ^{równie? stara} si? zaopatrzy?

i wyekwipowa? nowy swój ^{oddzia? -} Flotyll? ^Pi?-

sk?.

Jeszcze na wiosn? tego ^roku zg?osi? si? ^do gene-

ra?a Listowskiego, ówczesnego dowódcy grupy pole-

skiej, ^z pro?b? ^o przyj?cie ^do wojska polskiego by-

ly porucznik rosyjskiej marynarki wojennej ^Jan

Giedroy?, przy czym poda? projekt zorganizowania

z pozosta?ych po Niemcach kilku ?odzi motorowych,-

flotylli. Projekt ^ten by? ^{bardzo na} r?k? ^Dowództwu

Grupy, ^bowiem roztopy ^wiosenne przekszta?ci?y ^te-

ren Polesia w olbrzymie rozlewisko, ^z którego tyl-

ko gdzieniegdzie wy?ania?y si? wyspy i wzgórza

z wioskami. Wówczas to porozrzucane po wsiach

oddzia?y znalaz?y si? ^{w bardzo} przykrej sytuacji.

Komunikacja ^{ko?owa nie} istnia?a, ??czno?? ^{z Pi?-}

skiem, sk?d sprowadzano ^ca?e zaopatrzenie, mog?a

si? odbywa? tylko drog? wodn?, ^a tymczasem ^nie

by?o ?adnych ?rodków, by ^{ten dowóz} móg? by? wy-

konany ^{stosownie do} potrzeb wojennych.

Tote? z przyj?ciem projektu ^{nie zwlekano. Po-}

rucznik mar. Giedroy? ^zostal wcielony ^do marynar-

ki wojennej, ^a nast?pnie, po porozumieniu si? ^{z De-}

partamentem ^dla Spraw Morskich, energicznie przy-

st?pi? ^do organizacji Flotylli, ^która otrzyma?a ^na-

zw? Flotylli Fi?skiej.

Szlo to pocz?tkowo ^{nie ?atwo.} Kad?uby pozo-

stawionych ^motorówek by?y ^bardzo zniszczone, ^sil-

niki rozkradzione i ukryte, ^{fachowców dla ich re-}

montu brak. Wkrótce jednak udaje si? ^znale?? cz???

9

si lników, ^zalata? napr?dce kad?uby ⁱ ju? ^w po?owie

maja pierwsza ^motorówka zostaje .uruchomiona. ^A

gdy ^{2.:1 maja} przybywaj? ^{do Pi?ska: Jeden oficer}

i 12 marynarzy ^- wys?ani przez Departament ^dla

Spraw ^{Morskich - robota} szybko post?puje ^na-

przód. ^Ju? po paru dniach Ul uchamia si? nast?pne

dwie motorówki, ^{które razem z} pierwsz? zajmuj?

si? pocz?tkowo transportem amunicji ⁱ zaopatrze-

ma dla oddzia?ów wojska. ^{Jednak?e w miar?} opada-

nia wód i udost?pnienia transportu ko?owego-

flotylla zaczyna rozwija? pocz?tkowo dzia?alno??

zwiadowcz?, ^{a wkrótce} potem przechodzi ^{do dzia?a?}

bojowych.

Bod?cem do U?yCIa flotylli ^w akcji bojowej by?

pierwszy jej wyst?p ^{w natarciu na wie?} Horodysz-

cze, le??ce ^nad jeziorem ^o tej?e nazwie, gdzie ^flo-

tylla, dzia?aj?c równolegle ^do akcji l?dowej, ^mia?a

wysadzi? desant, którego ^zadaniem by?o poprze?

oddzia?y post?puj?ce l?dem.

W walce tej ^{dnia u} lipca ^{1919 r.} maj?c tylko

trzy motorówki, ^z których najwi?ksza uzbrojona by-

?a w jedno ^{dzia?ko 37 mm ile. K. :M.,} druga ^{za? i}

trzecia w 2 C. K. NI., wykaza?a flotylla ca?? sw? ^war-

to?? bojow?.

M?stwo ⁱ odwaga szczup?ej za?ogi ^motorówek,

jak ^{równie? sukces,} jaki ^odnios?a flotylla ^w tej ^bit-

wie sprawi?y, ^{?e dowódca} grupy wyró?ni? jej ^od-

dzia? w swym rozkazie pochwalnym ^{w s?owach na-}

st?puj?cych:

.Podkresumi dzia?alno?? poszczególnych

dowództw i wyra?arn szczegóLnq wdzi?czno.??

i s?ov.:a pochwa?y Flotylli Pi?skiej pod ^dowódz-

twem por. ^maT. ksi?cia GiedToycia" .za inicja-

tyw? ⁱ m?stwo podczas zdobycia Horodyszcza".

Od tego ^czasu flotylla zacz??a pe?ni? s?u?b? ^bo-

jow?. ^Nieraz styka?a si? ^{i stawia?a czo?o statkom}

pancernym flotylli sowieckiej, ^{sama za? w} tym ^cza-

sie, uzupe?niana ^{oficerami i} marynarzami, przydzie-

lanymi przez Departament ^dla Spraw Morskich,

powoli ^ros?a. Uruchomiono nast?pne ^{dwie motorów-}

ki, zorganizowano port wojenny ⁱ warsztaty repe-

racyjne ^{w Pi?sku. W celu} uzupe?nienia Flotylli ^w

warto?ciowe statki bojowe ^- Departament ^zama-

wia w stoczni gda?skiej cztery monitory ^rzeczne.

Nastaje ^{rok 1920} obfituj?cy ^{w liczne} momenty

historyczne, ^a jednocze?nie naj ci??szy ^{dla Pa?stwa}

i Narodu. Marynarka Wojenna przebywa ^równie?

ci??ki ^okres rozproszenia swych wysi?ków ⁱ ogromu

pracy, zwi?zanej ^z obj?ciem w?a?ciwych jej ^obo-

wi?zków.

18 stycznia tego? ^roku przypada ^{termin rozpo-}

cz?cia obejmowania przyznanej ^nam przez traktat

wersalski Ziemi Pomorskiej ⁱ Wybrze?a Morskiego.

Ju? w przeddzie? przekracza wojsko polskie dawn?

granic? prusk? ⁱ posuwa si? ^w g??b kraju ^{w dwóch}

grupach. ^.Jedna pod ^dowództwem genera?a ^.Józefa

Hallera posuwa si? lewym brzegiem Wis?y. ^Do tej

grupy nale?y ^{I Batalion Morski,} który ^w miar?

zbli?ania si? ^chwili zaj?cia ^{Pomorza zosta? prze-}

rzucony ^z Modlina do Aleksandrowa. Druga ^do-

wodzona przez genera?a ^{Dowbór -} Mu?niekiego

obejmuje tereny po?o?one ^wzd?u? prawego brzegu.

Zajmuj?c kolejno, ^dzie? po dniu, ^{coraz to no-}

we miasta i miejscowo?ci, ^{w dniu 10} lutego ¹⁹²⁰

roku dociera grupa genera?a ^{Hallera do Pucka. Je-}

dyny ^ten poza Helem port polski, zdatny ^zaledwie

do postoju ^statków rybackich, zajmuje ^{I Batalion}

Morski.

Dzie? ten staje si? ^od tej ^chwili donios?ym ^{i ra-}

dosnym ^momentem historycznym, ^bowiem prócz

obj?cia ^w wieczyste posiadanie rozleg?ego ^szlaku

morskiego, maj?cego po??czy? ^{Polsk? ze ?wiatem,}

w dniu tym odby?a si? podnios?a uroczysto?? sym-

boliczna "za?lubin ^{Polski z} Morzem".

Dnia tego?, ^o godzinie pi?tnastej, ^{na dworzec}

kolejowy ^w Pucku, ozdobiony flagami ⁱ zieleni?,

przybywa poci?g wioz?cy genera?a ^{Hallera, które-}

mu towarzysz?: kontr-admira? Por?bski. wy?sze

w?adze wojskowe, przedstawiciele ^w?adz pa?stwo-

wych, Sejmu ^oraz delegaci wojskowi Anglii, Francji

i W?och.

Powitany hymnem narodowym, przechodzi

gen. Haller przed ^frontem kompanii honorowej ^ora?

licznych delegacyj miejscowej ludno?ci, po czym

wsiada na konia i, ^w?ród radosnych ⁱ niemilkn?cych

okrzyków, ^{rusza ku morzu.} Tu, ^{niedaleko od} hanga-

rów lotniczych pozosta?ych ^w spu?ci?nie ^{po Niem-}

cach, stan??y ^w ordynku ^doko?a wysokiego ^masztu

ustawionego ^{tu? na} brzegu ^{morza! I Batalion Mor-}

ski, szwadrony ^U?anów Krechowieckich ⁱ baterie

aitylerii. ^U stóp ^masztu widniej? poczty ^sztandaro-

we. Nastrój powa?ny ^{i radosny, mimo, ii dzie? jest}

pochmurny ⁱ d?d?ysty.

Genera? nie zatrzymuj?c si? wje?d?a ^po pechy-

?ym pomoscie ^w fale Ba?tyku, chwil? patrzy ^{na da-}

leki horyzont ^{i wreszcie widocznie} wzruszony prze-

mawia do zgromadzonych:

"Oto dzi? dzie? czci i chwa?y! ^{.Jest on dniem}

wolno?ci, ^bo rozpostar? skrzyd?a ^Orze? Bia?y

nie tylko ^{nad ziemiami} polskimi, ^{ale i nad mo-}

rzem polskim. ^{Naród czuje, ?e go ju? nie dusi}

hydra, ^która dotychczas okr?ca?a ^mu szyj?

i piersi. ^{Teraz wolne} przed ^nami ?wiaty ^{i wolne}

kraje. ?eglarz polski b?dzie móg? dzisiaj ^wsz?-

dzie dotrze? pod ^znakiem Bia?ego Or?a, ca?y

?wiat stoi mu otworem.

Zawdzi?czamy ^to przede wszystkim ^Mi?o-

sierdziu Bo?emu, ^a petem wszystkim tym, ^któ-

rzy ^w walce nie ustawali, ^lecz dotychczas ^wy-

trwali, ^zw?aszcza naszym praojcom, którzy

walki o wolno?? toczy ^li.

Cze?? im! Oni nie do?yli tej szcz??liwej ^chwi-

li. My szcz??liwsi.

Cze?? tym, którzy ^w tej wojnie polegli! ^Cze??

tym ?yj?cym, którzy prac?, trudem i znojem

walcz? ^w szarej codziennej ^walce ?ycia!

Cze?? ca?emu Narodowi Polskiemu, ^cze??

i tym ^narodom wolnym, ^{które z} wolnym ^Naro-

dem Polskim chcia?y ?y? ^{i w} tych tytanicznych

walkach rami? przy ramieniu ^z nami sta?y, ja-

ko dobrzy sojusznicy!

A teraz my?l ^nasza niechaj ^zwróci si? ^ku

Warszawie, sk?d rz?dy id? ^{i i??} b?d? przez ca??

Polsk?. Zwró?my ^{oczy ku naszemu udzielnemu}

Sejmowi ⁱ wznie?my okrzyk ^{na chwa??} Ojczyz-

ny, Sejmu Udzielnego. ^{Naczelnika Pa?stwa}

13

i Naczelnego Wodza, ^Józefa Pi?sudskiego!"

Okrzyk ^ten entuzjastycznie. podchwycili wszy-

scy zebrani. _."..

W chwil? pózmej odby? si? ^akt po?wi?cenia

bandery polskiej, któr? przy d?wi?kach hymnu ^na-

rodowego podnie?li ^{na maszt por. mar. P?awski}

i mat. Wi?niewski, ^- jako symbol obj?cia przez

Polsk? brzegu Ba?tyku. Pochyli?y si? sztandary, ^za-

nurzy?y si? ^{zlekka ich ko?ce w falach - to} wojsko

polskie ^wita?o polskie ^morze.

Po Mszy ?wi?tej genera? ^Haller jeszcze

raz wróci? nad morze rzuci? ^w fale z?oty

pier?cie? ^{-- na znak za?lubin Polski z morzem.}

\V ko?cu dokonano po?wi?cenia ^{i wbicia w dno}

morskie s?upa pami?tkowego, ^na którym widnieje

napis:

"Roku Pa?skiego 1920, ^{dnia 10} Lutego)

Wojsko ^{Polskie z} gen. Hallerem na czele ob.i??o

w wieczyste posiadanie polskie morze",

Nast?pnie podpisano ^akt erekcyjny obj?cia ^mo-

rza.

W tym ^{czasie w} ca?ej ^Polsce bij? ^rado?nie

dzwony, odbywaj? ^{si? liczne} uroczyste akademie,

a w stolicy ^ma miejsce uroczyste posiedzenie Sejmu

Ustawodawczego. ^Lo?a rz?dowa ⁱ ?awy poselskie ^za-

pe?nione. Trybuny ^dla publiczno?ci ^ledwie mog?

zmie?ci? zwarty ^t?um pragn?cych przys?ucha? si?

obradom, ^{bo? to dzi?} jest pierwsza ^{rocznica otwarcia}

Izby Ustawodawczej.

Jak zapatrywano si? ^{wówczas na} sprawy ^mo-

4

rza w Polsce, mo?emy ^{wnosi? z} przemówienia ^mar-

sza?ka Sejmu Wojciecha Tr?pczy?skiego, który

w d?ugiej swej mowie, ^{o tre?ci ca?kowicie} zwi?zane]

z historyczn? chwil? odzyskania ^morza, u?y?, mi?-

dzy innymi, nast?puj?cych ^s?ów:

"Szanowni ^Panowie!

Dzisiejsza pierwsza ^rocznica pierwszego po-

siedzenia naszego Sejmu zhiega si? ^z historyczn?

chwil? ,w której sztandary ^nasze zaszumia?y ^nad

brzegiem Ba?tyku (Brawa. ^Pos?owie wstaj?), ?

chwil?, ^na któr? ^od tylu miesi?cy wyczekujemy ^...

... Szum Ba?tyku ^{- to} najpi?kniejszy hymn

naszej pa?stwowo?ci (Brawa). ^Na tym pomor-

skim skrawku ziemi, ^na tej w?skiej polskiej ^ta?-

mie, ci?gn?cej si? pomi?dzy wynarodowionymi

doszcz?tnie ^Prusami Ksi???cymi, ^{a Pomorzem}

Szczeci?skim, ^stoi przysz?o?? ^nasza (Brawa). ^Bez

owych p?uc, otwieraj?cych si? ^{na wolne} morze,

Pa?stwo nasze mog?oby egzystowa?, mog?oby ^we-

getowa?, ^ale ?y? by ^nie mog?o, ^bo pozostawa?oby

zawsze w zale?no?ci od s?siadów.

Zapatrzeni ^w przysz?o?? Narodu, musimy

wlewa? ^w serca m?odzie?y naszej ^ów niepowtrzy-

many p?d ^do wolnego ^morza, p?d, który ju? ^{u lu-}

dów staro?ytnych ^{uchodzi? za} silniejszy ^nad

?mier?. I wobec s?siadów ^nie mo?emy ^{ani na chwi-}

l? dopu?ci? w?tpliwo?ci, ^{?e skrawka} tego b?dziemy

broni? do ostatniej kropli ^krwi (Brawa ⁱ oklaski) ^...

... Uzyskali?my wprawdzie dost?p ^{do morza,}

uzyskali?my woln? ?eglug? ^na uj?ciu Wis?y, ^{ale nie}

odzyskali?my jedynego portu, ja/ki brzeg Ba?tyku

móg? ^nam da?, ^nie odzyskali?my ^{Gda?ska ...}

... Pot??ne ^{Pa?stwo Polskie nie mo?e} spokoj-

nie ?cierpie?, aby ^centrum jego ^{handlu zamorskie-}

go le?a?o _poza granicami kraju (Brawa). ^Zatem

natychmiast winni?my przyst?pi? ^nie tylko ^do

tworzenia w?asnej floty, ^{ale i do} budowy ^w?asne-

go portu ^na polskiej ziemi, portu ^dla okr?tów

morskich na polskiej cz??ci Wis?y (Brawa) ^".

Nast?pnie ^{referent wniosku} pos?ów ^{Anusza i de}

Rosseta uzasadnia konieczno?? utworzenia sejmo-

wej komisji morskiej.

Wniosek ten Izba przyjmuje jednog?o?nie

i w dalszym ci?gu przyst?piono ^do rozpraw ^nad

spraw? budowy w?asnego portu.

*

Ustaw? ^{z dnia 10} lutego polecono Rz?dowi ^bu-

dow? portu morskiego. Up?yn??o jednak sporo czasu,

zanim budow? rozpocz?to. ?ciera?y si? ^bowiem po-

gl?dy ^{co do} wyboru miejsca. ^{Jedni uwa?ali za} naj-

bardziej dogodny ^{teren - koniec Za toki} _Puckiej,

która mia?a by? po??czona ^z otwartym ^{morzem ka-}

na?em przekopanym ^w Pó?wyspie ^Helskim. Drudzy

doradzali budow? portu morskiego ^w Tczewie, przy

pog??bieniu prowadz?cego ^{do? odcinka} Wis?y. ^Wre-

szcie trzeci projekt, przed?o?ony przez Departament

dla Spraw Morskich, ^doradza? jako miejsce budowy

przysz?ego portu, ^{teren na} rozleg?ym ^torfowisku

przedhistorycznego koryta Wis?y, ^{tu? nad} brzegiem

Zatoki Gda?skiej, pomi?dzy K?p? Oksywsk?, ^{a wio-}

sk? ryback? Gdyni?.

Po dok?adnym ⁱ wszechstronnym rozpatrzeniu

wszystkich tych projektów wybrano ^{ostatni i oto}

ju? ^na wiosn? ^{1821 roku} _rozpocz?to budow? portu

tymczasowego, prostej ⁱ taniej konstrukcji palowej,

pod ^nazw?: "Tymczasowego portu wojennego ^{i schro-}