Sprawozdanie z Narady Prezesów Oddziałów Towarzystwa 18 września 1977 r. w Częstochowie

Barbara Kryda

Sprawozdanie z Narady Prezesów

Oddziałów Towarzystwa 18 września

1977 r. w Częstochowie

Rocznik Towarzystwa Literackiego imienia Adama Mickiewicza 12, 133-136

Barbara Kryda

SPRAWOZDANIE

Z NARADY PREZESÓW ODDZIAŁÓW TOWARZYSTWA

18 WRZEŚNIA 1977 R. W CZĘSTOCHOWIE

18 września odbyła się w Częstochowie Narada Prezesów Oddziałów Towarzy­ stw a Literackiego im. Adama Mickiewicza. Gospodarzem imprezy był Oddział Czę­ stochow ski, przy współudziale władz m iejscowych i patronatu społecznego.

Gości pow itał prof. J. M ikołajtis, prezes Oddziału Częstochowskiego, prosząc o przewodniczenie w pierwszej — otwartej części obrad prof. Cz. Zgorzelskiego. Obrady poprzedziła dekoracja prezesa M ikołajtisa Odznaką Zasłużonego Działacza Kultury, przyznaną przez Ministra Kultury, którą w ręczył w ieloletniem u działa­ czow i społecznem u dyrektor W ojewódzkiego Wydziału Kultury, Jarosław Kidawa. Prezes Towarzystwa im. A. Mickiewicza, prof. M. K lim ow icz w ygłosił referat w stępny, charakteryzując sytuację Towarzystwa i najw ażniejsze zadania, jakie przed jego Zarządem Głównym, Oddziałami i członkam i staw iają warunki współczesnego życia społecznego i kulturalnego. Świadom ość kontynuacji dotychczasowego dorob­ ku i ukierunkow ane uczestnictwo — oto głów ne założenia działalności naszej in sty ­ tucji. Wyraża się ona w akcjach odczytowych, sesjach naukowych oraz populary­ zacyjnych, pracach badawczych i wydawniczych. Charakteryzuje ją w spółdziałanie pracow ników Polskiej Akadem ii Nauk, środowisk uniw ersyteckich oraz ogromnej rzeszy nauczycieli, co um ożliwia w ym ianę doświadczeń, pobudzanie inicjatyw ba­ dawczych i popularyzowanie w iedzy literackiej i hum anistycznej wśród najszerszych kręgów społeczeństwa. Rozwój kultury m asowej i zjawiska charakterystyczne dla cyw ilizacji współczesnej wyznaczają sw oiste potrzeby i zadania, które może i po­ winno spełniać Towarzystwo, poprzez branie udziału w dyskusji ogólnospołecznej nad kształtem narodowej ośw iaty, poprzez rozszerzanie w iedzy o klasycznych po­ zycjach literatury polskiej i obcej, poprzez pełnienie roli łącznika m iędzy w yspecja­ lizow anym często językiem współczesnej nauki o literaturze a jej potencjalnym i od­ biorcami, poprzez w pływ an ie na pogłębianie w iedzy polonistycznej nauczycieli prak­ tyków. Ze stwierdzeń tych w ynikły sugestie problem ów postawionych przez refe­ renta do dyskusji. Wśród nich znalazła się akcja odczytowa Towarzystwa, zagadnie­ nie w spółpracy Oddziałów z lokalnym i uczelniam i w yższym i, tem aty cyklów pre­

— 134 —

lekcji czy sejm ików naukowych, integrujących lokalne środowiska hum anistyczne, udział w kształceniu równoległym na różnych poziomach.

Następnym punktem programu był referat prof. E. Jankowskiego: Rola tr a ­ d yc ji w działalności T ow arzystw a. Mówca podkreślił, nawiązując do zbliżającej się rocznicy 100-lecia działalności Towarzystwa, jego rolę jako „strażnika kultury naro­ dow ej”. Ukazał kierunki przemian i rozwój Towarzystwa w różnych dziedzinach: w rodzaju związków, jakie łączyły jego członków, m.in. nauczycielstw o i nau ­ kowców; w zasięgu oddziaływania geograficznego; w charakterze roli i m iejsca T o­ w arzystw a w życiu kulturalnym społeczeństwa i wobec w ładz adm inistracyjnych i państwowych. Referat ten, przyjęty jako pierwsze ogniwo prac nad historią T o­ warzystwa, zebrani powitali ogromnym aplauzem (pełny tekst w „Roczniku”).

Trzeci referat, na tem at Rola Oddzia łó w T o w a rz y stw a w życiu kultu ralnym regionu na przykładzie Częstochowy w ygłosił prezes M ikołajtis. W dwudziestą rocz­ nicę istnienia Oddziału scharakteryzował on polonistyczne środowisko Częstocho­ w y i jego rolę inicjującą, animatorską w życiu kulturalnym miasta. Bogaty doro­ bek odczytowy (ilustrowany w ystaw ą okazjonalną) i żywa działalność w ydaw nicza wiążą się ze stworzeniem szerokiego m ecenatu społecznego. Szczególnie w ażnym rozdziałem działalności Towarzystwa — stw ierdził prelegent — było zorganizow a­ nie „Studium hum anistycznego”, które działało pod życzliw ym protektoratem partii i miasta w latach 1957 - 1969. Prezes M ikołajtis podkreślił wkład pracy w szystkich członków Oddziału oraz złożył podziękowanie szczególnie tym, którzy przyczynili się do zorganizowania Narady.

Drugiej części zebrania, w której odbyła się dyskusja, przewodniczył iprof. K li­ mowicz. Głos zabierali kolejno:

Doc. M. Fidelus (Piotrków Trybunalski) scharakteryzował działalność Oddziału, pracującego aktyw nie, znajdującego społecznych m ecenasów, sam ow ystarczalnego finansow o. Wyraził akceptację dla zasad współpracy z Oddziałami, przyjętych przez Zarząd Główny. Określił ją jako porządkującą, inspirującą, rozwijającą i perspek ­ tywiczną.

Mgr J. W. Lachendro (Bielsko-Biała); Oddział ten znajduje się pod opieką U niwersytetu Śląskiego, rozbudowuje związki z instytucjam i regionalnym i, prow a­ dzi akcje odczytowe dla nauczycieli i młodzieży.

Prof. Cz. Zgorzelski (Lublin) podkreślił rolę Towarzystwa w zakresie integracji środowiska polonistycznego na różnych poziomach nauczania. Celem tej integracji jest nie tylko podejmowanie dyskusji nad programami czy podręcznikami, ale prze­ de wszystkim rozwój metod kształcenia, samorozwoju, wytwarzania odpowiedzialnej opinii polonistycznej, podtrzym ywanie różnorodnych form pracy, zgodnie z potrze­ bami środowiska. Podniósł on znaczenie organizowania cyklów odczytów, podej­ mujących ważne problemy z dziedziny nauki o literaturze. W ysunął sugestię szcze­ gólnego zainteresowania badaniami nad twórczością Mickiewicza.

Doc. S. Frycie (Zarząd Główny) podał informację o bibliofilskim w ydan iu dru­ ku związanego z zeszłorocznym Sejm ikiem Polonistycznym . Egzemplarze tego dru­ ku zostały wręczone uczestnikom narady. Mówca w ysunął również propozycję dal­ szych prac w dziedzinie reform y szkolnictwa nad koncepcją nowoczesnego podręcz­ nika dla ucznia, książki pomocniczej dla nauczyciela. W grę w chodziłyby prace kom paratystyczne, diagnostyczne i prognostyczne.

Dr S. Kratochwilowa (Przemyśl) scharakteryzowała znaczenie prac w y d a w n i­ czych podejm owanych przez swój Oddział, związanych z kulturą regionu.

Prof. Z. Libera (Warszawa) przedstawił wnioski w ynikające z analizy tem atyk i akcji odczytowej, prowadzonej przez Oddziały Towarzystwa. Widać w nich zain­

teresow anie następującym i dziedzinami: a) historia literatury (niepokojący spadek odczytów); b) literatura w spółczesna (bogato reprezentowana); c) zagadnienia dy­ daktyki, m etodyki nauczania; d) m etodologia badań literackich (zbyt rzadko zgła­ szana w stosunku do potrzeb); e) językoznawstwo (najchętniej w związku z proble­ m ami stylistycznym i i teoretycznoliterackim i); f) problematyka kultury współczesnej; g) problem y okazjonalne; h) spotkania autorskie. Osobne m iejsce i znaczenie w tym przeglądzie należałoby przyznać sesjom naukowym , które zasługują na podejm o­ w anie i rozpowszechnianie ze względu na ogromne znaczenie dla życia kulturalne­ go środow isk, które je organizują.

Prof. M. Inglot (Wrocław) podjął problem trudności, z którymi borykają się in icjatyw y społeczne o charakterze samorządowym i znaczenia w arunków lok al­ nych, z czego w ynikają często różnice w skali działania poszczególnych oddziałów. Zgłosił on potrzebę zainteresowania się problem atyką „pogranicza” literatury — kultury audiowizualnej i m asow ej, wychow ania odbiorcy współczesnej sztuki i lite ­ ratury. W yjaśnił sytuację Oddziału W rocławskiego i przedstawił jego plany na przyszłość.

Doc. H. Stankow ska (Opole) przedstawiła pracę Oddziału i wiążące się z nią problem y, np. brak trwałego kontaktu z instytucjam i, które m ogłyby zapewnić m e­ cenat społeczny. Wyraziła ona aprobatę dla listy prelekcji proponowanych przez Zarząd Główny Oddziałom, sugerując jednak bądź w eryfikację części projektu Sos­ nowskiego, bądź rozszerzenie tej inicjatyw y na w szystkie Oddziały, które m ogłyby ją podjąć. W k w estii „Rocznika” Towarzystwa w ysunęła propozycję wcześniejszego inform ow ania o pracy nad kolejnym i numerami, by um ożliwić Oddziałom w spółpra­ cę z redakcją.

Prof. A. Bukowski om ówił pracę Oddziału oraz nawiązał do prac przygoto­ w aw czych nad historią Towarzystwa. Wyraził potrzebę starań o zwiększenie udz ału m łodzieży w pracach Towarzystwa — szczególnie w ośrodkach uniw ersy­ teckich.

Dr. S. Świrko (Zarząd Główny, red. „Rocznika”) przedstawił stan pracy nad bieżącym numerem „Rocznika”, zwracając uwagę na trudności w ydawnicze. Poin­ form ował również o pracy nad numerami 11, 12 i 13.

Doc. W. Łukszo-Nowakowska (Łódź) w ysunęła k w estię składek, sugerując, że ich podwyższenie, w warunkach niskich wciąż uposażeń nauczycielskich stanie się barierą dla rozwoju ilościow ego Towarzystwa.

Prof. Z. Stefanow ska (wiceprezes Towarzystwa) przedstawiła projekt sesji naukowej w ramach W alnego Zjazdu Delegatów Oddziałów Towarzystwa w Łomży w 1978 r. Temat: „Współczesna recepcja twórczości Słow ackiego”.

Mgr H. Czernekowa (Łomża) przedstawiła pracę Oddziału, potwierdzając goto­ w ość zorganizowania Walnego Zjazdu i opublikowania m ateriałów sesji.

Doc. S. Frybes (wiceprezes Towarzystwa) podkreślił znaczenie świadomości m iejsca Towarzystwa w historii, w e współtw orzeniu narodowej kultury. Przedsta­ w ił formy współpracy Zarządu z Oddziałami. A pelow ał o w ykorzystyw anie m ożli­ w ości stałego kontaktu, instruktażu finansowego, archiwalnego, jak też o przesy­ łanie sprawozdań z pracy Oddziałów z dołączoną samooceną działalności. Zgłosił też apel o nadsyłanie m ateriałów dotyczących działalności Juliana K rzyżanowskie­ go w kontaktach z poszczególnymi Oddziałami. Wspomniał o planowanej w spółpra­ cy Towarzystwa Literackiego im. A. M ickiewicza z Polskim Towarzystwem H isto­ rycznym. Przedstawił też m ożliwość wzm ożenia akcji odczytowej Towarzystwa do końca 1977 r. ze względu na uzyskaną dodatkową dotację finansową.

— 136 —

za udział w naradzie i w dyskusji. Nawiązując do dalszej pracy w yraził refleksję 0 potrzebie szerokiej perspektyw y badań nad kulturą, bez obawy przed w kracza­ niem na tereny dyscyplin pogranicznych, pozaliterackich. Ich źródłem bowiem jest 1 pozostanie literatura.

Znakom icie zorganizowane przez Oddział Częstochowski spotkanie zakończyło się w ycieczką autokarową do Złotego Potoku i Olsztyna.

Michał Błażejewski

TRZYDZIESTOLECIE GDAŃSKIEGO ODDZIAŁU

TOWARZYSTWA LITERACKIEGO IM. ADAMA MICKIEWICZA

Trzydzieści lat temu, 26 marca 1947 r., odbyło się pierwsze, konstytucyjne z e ­ branie Oddziału Gdańskiego Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza.

Pow stałe w e Lw ow ie w 1886 r. Towarzystwo prowadziło ożywioną działalność naukowo-literacką wśród polonistów i m iłośników literatury ojczystej. Kiedy po ostatniej wojnie, w nowych, sprzyjających warunkach Towarzystwo wznawiało sw o­ ją działalność, Gdańsk był jednym z ośrodków szczególnie predestynowanych do utworzenia nowego Oddziału. Chęć stworzenia na Wybrzeżu twórczego środowiska humanistycznego, z instytucjam i zdolnymi zaspokoić stale rosnące potrzeby społe­ czeństwa, a zwłaszcza nauczycieli gdańskich, w ielow iekow e i bogate tradycje histo­ ryczno-literackie miasta i regionu, w reszcie trwający od czasów n iew oli politycznej kult M ickiewiczowskiego słowa („Miasto Gdańsk, niegdyś nasze, będzie znowu na­ sze!”) — tak w bardzo dużym skrócie przedstawiają się przesłanki założenia gdań­ skiego Oddziału. Pamiętać też należy o jeszcze jednym — o silnej chęci zam ani­ festow ania jedności z Ojczyzną tych ziem, które przez dłuższy czas znajdowały się poza jej granicami. Sama natom iast idea powołania Oddziału pojaw iła się już w ro­ ku 1946, wśród pracowników nowo powstałej w Gdańsku Wyższej Szkoły Pedago­ gicznej.

Oddział Gdański proponując „ożywienie i skupienie na naszym terenie prac w zakresie nauki o literaturze, stw orzenie terenu do w ym iany poglądów i przed­ staw ienia sw ego dorobku naukowego, a w efekcie końcowym stworzenie żywego środowiska naukowego, którego brak tu jest przez ogół żywo odczuwany” w tw ór­ czy sposób naw iązyw ał do założeń statutowych i bogatej tradycji Towarzystwa L i­ terackiego. W ciągu 30-letniej, nieprzerwanej działalności nauczyciele języka pol­ skiego, bibliotekarze, pracownicy i studenci wyższych uczelni Trójmiasta, zgrom a­ dzeni w okół Oddziału Gdańskiego, brali żyw y udział w życiu kulturalnym miasta i regionu.

Prace Towarzystwa prowadzone były w kilku kierunkach. Najbardziej zauw a­ żalna przez m ieszkańców Gdańska akcja popularyzatorska zaowocowała dziesiątka­ mi prelekcji, spotkań i dyskusji. U kładały się one częstokroć w wyraźnie zaznaczo­ ne cykle poświęcone literaturze i kulturze różnych epok (przykładowo: „Kultura