1. Prawo cywilne.
(od 1 października 1921 r. do 30 września 1922 r.) A) b. Z a b ó r r o s y j s k i : Wyrównania krzywd do konanych przez eksterminacyjną politykę rządu rosyjskiego dotyczy u s t a w a z 2 g r u d n i a 1921 r. Dz. U. nr. 106 p o z. 767 o u m o w a c h n a b y c i a n i e r u c h o m o ś c i s p o
r z ą d z o n y c h n a i m i ę o s ó b p o d s t a w i o n y c h o -r a z o w y k u p n i e m a j ą t k ó w s p -r z e d a n y c h z po w o d u o g r a n i c z e ń n a r o d o w o ś c i p o l s k i e j . Mia nowicie osoby narodowości p o l s k i e j oraz ich zstępni, którzy z powodu wyliczonych w art. 1 i 2 ustawy ograniczeń nabyli przed 1 sierpnia 1914 r. nieruchomości na imię osób podstawionych lub aktami nieformalnemi, mogą postawić od powiednie żądanie w celu uprawnienia swego nabycia. Te same osoby mogą również żądać w drodze sądowej zwrotu swoich majątków, sprzedanych po 13 stycznia 1886 r. wskutek wydania ustaw z 27. XII 1884 r. i 2. II. 1891 r., o ile majątki te znajdują się jeszcze w rękach pierwotnego nabywcy lub je-go spadkobierców, albo osób, które od nich otrzymały ten ma jątek pod tytułem darmym. Żądający zwrotu ma jednak wy płacić obecnemu właścicielowi cenę odpowiadającą przecię tnej cenie podobnych nieruchomości z ostatnich pięciu lat przed wytoczeniem powództwa. Nabyte w dobrej wierze prawa osób trzecich pozostają w swej mocy. Z żądaniem u-prawnienia nabycia względnie zwrotu można wystąpić naj później w przeciągu 5 lat od daty ogłoszenia niniejszej u-stawy.
Dalszym krokiem do ujednolicenia prawa cywilnego jest u s t a w a z 27. I 1922 r. Dz. U. nr. 11 p o z . 87 w przedmiocie zmiany i uzupełnienia niektórych przepisów obowiązującego w b. Królestwie Polskiem kodeksu cywilnego z 1825 r. oraz ustawy postępowania cywilnego, dotyczących n i e o b e c n y c h i z a g i n i o n y c h . Odtąd dla nieobecnego, który nie pozostawił pełnomocnika, może sąd ustanowić kuratora; to samo wolno sądowi uczynić, jeśli pełnomocnik dokonywa zarządu majątkiem ze szkodą dla interesów nieobecnego.
ma-łoletnie dzieci ze wspólnego małżeństwa pochodzące, matka sprawuje władzę rodzicielską.
Na wzór kodeksu niemieckiego i austrjackiego wprowa dza ustawa nieznaną dotąd kodeksowi z r. 1825 instytucję u z n a n i a za z m a r ł e g o . Aby mogło nastąpić uznanie za zmarłego musi wpierw nieobecny być uznanym za zaginio nego. Dalszemi warunkami są, by o zaginionym przez lat 10 nie było żadnej wiadomości, i by od jego urodzenia upłynęło przynajmniej 31 lat. Jeśli upłynęło lat 70, wystarczy by przez 5 lat nie było wiadomości. Okresy te się przedłużają, jeżeli w tym czasie państwo znajdowało się w wojnie, wtedy uzna nie za zmarłego nie może nastąpić przed upływem 2 lat od końca roku, w którym wojna się zakończyła.
Po upływie krótszego czasu natomiast mogą być uzna nymi za zmarłych ci, którzy zginęli na wojnie bądź to jako uczestnicy siły zbrojnej, jeńcy, zakładnicy, oraz wogóle oso by przebywające na obszarze działań wojennych. W tych wypadkach wystarczy, by nie było o nich wieści przez dwa lata, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym się woj na ukończyła.
Ten sam okres czasu wystarcza do uznania za zmarłą o-soby, która znajdowała się na rozbitym statku lub w innem bliskiem niebezpieczeństwie śmierci, tylko liczy się od dnia zdarzenia, które wywołało niebezpieczeństwo dla życia zagi nionego.
Uznanie za zmarłego stwarza domniemanie śmierci, za dzień śmierci uważa się koniec roku kalendarzowego, po u-pływie którego uznanie za zmarłego stało się dopuszczalnem, dla zaginionych w wojnie, koniec roku, w którym wojna za kończona została, a dla zaginionych przy rozbiciu statku lub w innem bliskiem niebezpieczeństwie śmierci, dzień zdarze nia, które niebezpieczeństwo wywołało. Koniec dnia poczy tany będzie za chwilę śmierci. Aż do tego czasu istnieje do mniemanie, że zaginiona osoba żyła. Uznanie za zmarłego powoduje wszystkie skutki prawne rzeczywistej śmierci z wyjątkiem rozwiązania małżeństwa. O dopuszczalności no wego związku małżeńskiego decyduje właściwa władza.
Domniemanie śmierci może być uchylone dowodem przeciwnym, jeżeli uznany za zmarłego się zjawi, może' ode brać swój majątek w tym stanie, w jakim się znajduje z uw zględnieniem zasady surrogacji rzeczowej.
Uznanie za zmarłego może nastąpić jedynie na wniosek osoby zainteresowanej. Właściwym do przeprowadzenia po stępowania jest sąd okręgowy, w którego okręgu zaginiony miał ostatnie stałe miejsce zamieszkania, a dla obywateli
pol-skich, którzy stale w kraju nie mieszkali, właściwym jest sąd okręgowy w Warszawie. Decyzję wydaje się po przeprowa dzeniu dochodzeń i postępowania edyktalnego.
Ustawa powyższa obowiązuje w okręgach sądów apela cyjnych warszawskiego i lubelskiego z wyjątkiem okręgu są du okręgowego w Białymstoku, jednakowoż Rada Ministrów ma rozciągnąć moc obowiązującą jej także na Ziemie Wschodnie i okręg białostocki z brzmieniem przystosowanem do obowiązującego tam ustawodawstwa.
Ziem Wschodnich dotyczy u s t a w a z 11 m a j a 1922 r. Dz. U. nr. 43 p o z. 358 o u c h y l e n i u o g r a n i c z e ń w s p r a w a c h s p a d k o w y c h k o b i e t zmieniająca art.
1128 cz. I. T. X. Ros. Zb. Pr. w ten sposób, że uprawnia do dziedziczenia narówni potomków płci męskiej jak i żeńskiej. B. b. Z a b ó r a u s t r j a c k i . Ustawa z 18 p a ź d z i e r n i k a 1921 r. Dz. U. 87, p o z. 636 w przedmiocie a d n o t a cji h i p o t e c z n e j z a m i a r u p o z b y c i a n i e r u c h o m o ś c i d r o g ą p a r c e l a c j i postanawia, ż e adnota cja taka będzie skuteczną przez lat t r z y , licząc od dnia do zwolenia jej, jeśli zamierzone jest pozbycie przez parcelację danej nieruchomości za pośrednictwem instytucji, upoważnio nej przez Prezesa Głównego Urzędu Ziemskiego.
M o r a t o r j u m dla prywatno-prawnych wierzytelności pieniężnych w okręgu sądu apelacyjnego we Lwowie prze dłużono rozporządzeniem Rady Ministrów z 21 grudnia 1921 Dz. U. nr. 106 poz. 777 z pewnemi modyfikacjami. Jako osta teczny termin odroczenia płatności przez sędziego oznaczono dzień 31 grudnia 1922 r.
C. b. Z a b ó r p r u s k i . Ustawa z 18 listopada 1921 r. Dz. U. nr. 100 poz. 715 o d o b r a c h r o d z i n n y c h w b. d z i e l n i c y p r u s k i e j wprowadza uproszczone postępo wanie w razie zniesienia lenn i fideikomisów. Można je znieść uchwałą rady rodzinnej zatwierdzoną przez władzę nadzorczą. O ileby w ciągu roku od dnia wejścia w życie u-stawy zniesienie takie nie nastąpiło może Minister Sprawie dliwości w porozumieniu z Ministrem Rolnictwa i D. P. za rządzić ich przymusowe zniesienie wedle przepisów ustawy, która dopiero w przyszłości będzie wydaną. Na uchwałę ro dzinną, znoszącą lenno lub fideikomis musi się zgodzić: obe cny dzierżyciel i najbliższy ekspektant i nadto albo także dru gi najbliższy ekspektant i conajmniej połowa wszystkich eks-pektantów, albo też, jeśli ekspektantów jest więcej niż dzie sięciu, pięciu najbliższych z kolei ekspektantów, albo też więk szość członków rodziny. Zgoda musi być stwierdzona przez akt publiczny lub publicznie uwierzytelniony. Uchwałę
zatwierdza władza nadzorcza, którą jest sąd apelacyjny, w obwodzie którego znajdują się dobra rodzinne lub główna ich część. Przeciw uchwale przysługuje środek prawny zażale nia, które należy wnieść w terminie prekluzyjnym 2 miesięcy. Rozstrzyga o niem Minister Sprawiedliwości. Wreszcie za wiera ustawa postanowienia dotyczące ułatwień co do roz rządzania przedmiotami należącemi do fideikomisu i prze widuje możność wprowadzenia przymusowego zarządu, jeśli postępowanie dzierżyciela lub niepomyślny stan jego majątku uzasadniają obawę, że dobro rodzinne doznaje znacznego u-szczerbku.
Pewnego rodzaju c u r i o s u m prawnicze stanowi usta-wa z 18 l i p c a 1922 Dz. U. nr. 62, p o z. 552 i z tego powodu zasługuje, by ją w całości przytoczyć:
Art. 1. Dokonane już sądowo uwierzytelnienie podpi sów stron na kontraktach pozbycia nieruchomości, zawiera nych prywatnie w czasie od 11 listopada 1918 r. do dnia 30 kwietnia 1922 r. włącznie w okręgu sądu powiatowego w C z e r s k u u prywatnego pisarza paczkowskiego1, ma ten sam skutek prawny, co przepisane §§ 313, 873 i 925 niemiec kiej ustawy cywilnej z dnia 18 sierpnia 1896 r. (Dz. Ust. Rze szy Niem. z 1896 roku str. 195) sądowe udokumentowanie i przewłaszczenie (powzdanic).
Art. 2. Wszelkie spory, wszczęte przez byłych właści cieli przeciw nabywcom, zmierzające do unieważnienia tych kontraktów, mają być na wniosek stron albo z urzędu umo rzone, o ile przyczyną unieważnienia jest jedynie brak for malności w §§ 313, 873 i 925 niemieckiej ustawy cywilnej prze pisanych.
Wydane w związku z temi sporami zarządzenia tymcza sowe mają być z urzędu albo na wniosek stron cofnięte, zaś nabywcy usunięci z posiadania, napowrót w posiadanie na bytych temi kontraktami nieruchomości wprowadzeni.
A r t. 3. Z upoważnień, nadanych nabywcom mocą tej ustawy, mogą oni korzystać jedynie w przeciągu sześciu mie sięcy od dnia ogłoszenia tej ustawy.
Jest to zatem sanacja przez ustawodawcę drogą p r z y w i l e j u nieważnych umów zawartych dzięki niezna jomości prawa prywatnego pisarza Gaczkowskiego w Czer sku i to sanacja uchylająca nawet wydane już wcześniej pra womocne orzeczenia sądowe. Dzieło ustawodawcze zupełnie niezwykłe, które atoli do podniesienia pewności stosunków prawnych wcale się nie przyczyni.
2. Prawo handlowe.
(od 1 października 1921 do .30 września 1922). Czynność ustawodawcza w dziedzinie prawa handlowe go była w ubiegłym okresie sprawozdawczym ożywiona. Wy dano cały szereg ustaw i rozporządzeń z mocą obowiązującą po największej części na całym obszarze Rzeczypospolitej zaś obszar ten powiększył się w wspomnianym okresie o Zie mię Wileńską i Ziemie Górnośląskie. Dzieło unifikacji pol skiego prawa handlowego poczyniło w ten sposób dalsze po stępy. Przez zawarcie przez Polskę, wzgl. przystąpienie do dawniej już zawartych konwencyj międzynarodowych, osią gnięte zostało ponadto w niektórych dziedzinach prawa han dlowego uzgodnienie ustawodawstwa polskiego z dotyczącem ustawodawstwem zagranicznem.
Nie wdając się w szczegółowy rozbiór, jedynie dla ogól nej informacji, zwracam uwagę w szczególności na następu jące ważniejsze zmiany wzgl. uzupełnienia obowiązującego dotąd ustawodawstwa handlowego:
1. P e r s o n a l k u p i e c k i pomocniczy, w szczegól ności pomocników i uczniów handlowych, dotyczy między in nymi ustawa z 16. V. 1922 Dz. U. 40,334 o urlopach dla praco wników zatrudnionych w przemyśle i handlu oraz rozp. M. P. O. S. z 2. VII. 1922 Dz. U. 52, 482 w sprawie układania list ur lopów.
2. R e j e s t r h a n d l o w y . Dekret z 7. II. 1919 Dz. P. 14,164 o rejestrze handlowym, obowiązujący na obszarze b. Królestwa Kongresowego, został, ze zmianami wprowadzone-mi przez ustawę z 17. XII. 1921 Dz. U. 106, 770 zwprowadzone-mieniającą przepisy tymczasowe o kosztach sądowych, rozciągnięty rozp. R. M. z 6. III. 1922 Dz. U. 21, 170 na Ziemie Wscho dnie przyłączone na podstawie traktatu ryskiego zaś rozp. R. M. z 10. VIII. 1922 Dz, U. 74, 668 na Ziemię Wileńską. - Pozatem rozp. M. Sp. z 19. V. 1922 Dz, U. 47, 421 zmieniło rozp. M. Sp. z 11. III. 1921 Dz. U. 25, 139 o opłatach w postę powaniu rejestrowem.
3. W ł a s n o ś ć p r z e m y s ł o w a . Terminem tym o-kreślają konwencje międzynarodowe prawa przysługujące w odniesieniu do patentów na wynalazki, modeli użytkowych, rysunków łub modeli przemysłowych, znaków fabrycznych i handlowych, nazw firm handlowych, oznak pochodzenia, zwalczania nierzetelnej konkurencji. Dotyczące ustawodaw stwo obowiązujące w Polsce częściowo już na podstawie u-staw polskich (p. dekrety z 4. II. 1919 Dz. P. 137 — 139 o pa tentach na wynalazki, ochronie wzorów rysunkowych i mo deli oraz ochronie znaków towarowych) pozostało
merytory-cznie niezmienione i tylko opłaty przewidziane w przytoczo nych dekretach podwyższone zostały nasamprzód ustawą z 31.1.1922 Dz. U. 11, 89 a następnie rozp. R. M. z 28. IX. 1922 Dz. U. 89, 814. Nowość stanowi natomiast przystąpienie Polski, w wykonaniu art. 19 aneksu I. traktatu wersalskiego z 28. VI. 1919 z Państwami Sprzymierzonemi i Stowarzyszonemi, do międzynarodowej konwencji paryskiej z 20. III. 1883 o ochro nie własności przemysłowej, przejrzanej następnie w Brukseli 14. XII. 1900 i w Waszyngtonie 2. VI. 1911 wraz z uzupełnia jącym ją protokułem zamknięcia z 2. VI. 1911 (p. oświadczenie rządowe o przystąpieniu Polski do międzynarodowego związ ku ochrony własności przemysłowej Dz. U. z r. 1922, 8, 58 jak również oświadczenie rządowe z 4. VII. 1922 Dz. U. 53, 486 w przedmiocie przystąpienia Wielkiego Księstwa Luksembur skiego do tegoż związku). Wspomniana konwencja zapewniła obywatelom państw, które konwencję zawarły wzgl. do niej przystąpiły, bez względu na ich miejsce zamieszkania wzgl. siedzibę przedsiębiorstwa handlowego lub przemysłowego zaś obywatelom państw nienależących do związku pod wa runkiem zamieszkania lub posiadania rzeczywistego przed siębiorstwa w danym kraju, tę samą ochronę prawną, jaką u-stawodawstwo krajowe przyznaje własnym obywatelom. W celu zachowania lub przywrócenia praw własności przemy słowej, dotkniętych przez wojnę światową, zawarte zostało w Bernie 30. VI. 1920 porozumienie, ratyfikowane przez Pol skę ustawą z 7. VII. 1921 Dz. U. z r. 1922 15, 133 (p. również oświadczenie rządowe z 3. I. 1922 w przedmiocie mocy obo wiązującej porozumienia Dz. U. 15, 134 oraz oświadczenie rządowe z 8. IV. 1922 Dz. Ust. 28, 228 w przedmiocie ratyfi kacji porozumienia przez Republikę Portugalską), rozciągnię te następnie na Ziemie Górnośląskie ustawą z 16. VI. 1922 Dz. U. 46, 338 1. 21. W wykonaniu zawartego porozumie nia wydaną została ustawa z 7. IV. 1922 Dz. U. 30, 240 i rozp. M. P. H. z 15. V. 1922 Dz. U. 39, 327 w przedmiocie przedłuże nia terminów dla zachowania i przywrócenia praw własności przemysłowej dotkniętych przez wojnę. — Specjalne posta nowienia co do ochrony własności przemysłowej i zwalczania nierzetelnej konkurencji zawiera konwencja handlowa polsko-francuska z 6. II. 1922 (Dz. U. 50, 441 — 443) art. 12 — 14.
4. S p ó ł k i h a n d l o w e . Ustawa z 29. X. 1920 Dz. U. 111, 733 o spółdzielniach, rozciągnięta rozp. R. M. z 6. III. 1922 Dz. U. 21, 170 na Ziemie Wschodnie zaś rozp. R. M. z 10. VIII. 1922 Dz. U. 74, 668 na Ziemię Wileńską, uzupełniona została u-stawą z. 7. IV. 1922 Dz. U. 33, 265, która zawiera przepisy uła twiające łączenie się spółdzielni. — Ustawa z 29. IV. 1919 Dz. P.
39, 282 — wprowadzająca odnośnie do spółek akcyjnych system koncesyjny za wyjątkiem dzielnic, w których obowiązują przepisy o powstawaniu spółek akcyjnych w drodze rejestra cji bez uprzedniego zezwolenia rządu, z tern jednak ogranicze niem, że także i takie w drodze rejestracji powstałe spółki akcyjne obowiązane są uzyskać zatwierdzenie statutów, jeżeli pragną rozszerzyć swoją działalność poza granice dotyczą cych dzielnic — rozciągnięta została rozp. R. M. z 10. VIII. 1922 Dz. U. 74, 668 na Ziemię Wileńską zaś rozp. R. M. z 28. IX. 1922 Dz. U. 89, 815 na Ziemie Wschodnie. Wspomnianą
u-stawę uzupełniło rozp. M. P. H. oraz Sk. z 31. V. 1922 Dz. U. 51, 459 (p. także sprostowanie Dz. U. z r. 1922 Nr. 54 i. f.), któ
re dopuszcza uzależnienie zatwierdzenia statutów spółek ak cyjnych, mających znaczenie państwowe lub użyteczności pu blicznej od pewnych warunków, w szczególności od udziału kapitału krajowego w kapitale zakładowym spółki lub od u-działu większości obywateli polskich w zarządzie spółki. —
Rozp. M. P. H. oraz Sk. z 13. VI. 1922 Dz. U. 52, 474 określa warunki udzielenia pozwoleń zagranicznym spółkom akcyj nym i komandytowo-akcyjnym na działalność w państwie pol-skiem zaś rozp. M. Sk. z 22. VI. 1922 Dz. U. 52, 475 normuje opłaty stemplowe, uiszczać się mające przez takie spółki za graniczne od kapitału przeznaczonego do działalności w pań stwie polskiem. —Specjalne postanowienia co do dopuszcze nia zagranicznych spółek handlowych wogóle, do działalności
w Polsce i naodwrót zawiera umowa polsko-gdańska z 24. X. 1921, zatwierdzona ustawą z 17. XII. 1921 Dz. U. z r. 1922, 16, 139 oraz polsko-niemiecka konwencja górnośląska z 15. V. 1922, ratyfikowana ustawą z 24. V. 1922 Dz. U. 44, 370, jak również konwencja handlowa z Francją z 6. II. 1922 ratyfiko wana ustawą z 12. V. 1922 Dz. U. 50, 441—442 oraz z Szwaj carią z 27. VI. 1922 (Dz. U. ex 1922 Nr. 83, 744) ratyfikowana ustawą z 28. VII. 1922 Dz. U. 71, 638.
5. P r a w o b a n k o w e : Ustawa z 23. III. 1920 Dz. U. 30, 175 o nadzorze nad przedsiębiorstwami bankowemi i kanto rami wymiany, uzależniająca w szczególności ich prowadze nie od uzyskania koncesji, rozciągnięta została rozp. R. M. z 9. VIII. 1921 Dz. U. 71, 478 na Ziemie Wschodnie, dla których wydane zostało ponadto osobne rozp. M. Sk. z 5. XII. 1921 Dz. U. z r. 1922, 2, 10, zaś na Ziemię Wileńską rozp. R. M. z 11. IX. 1922 Dz. U. 78, 713. Specjalne postanowienia w sprawie banków zawiera polsko-niemiecka konwencja górnośląska w art. 314—329 (Dz. U. z r. 1922, 44, 370). — W dziedzinę prawa bankowego wkraczają ograniczenia obrotu dewizami i walu tami zagranicznemi, mające na celu podniesienie kursu marki
polskiej. Podstawę prawną dla tego rodzaju ograniczeń stano wi obecnie wydana, w miejsce obowiązujących poprzednio a-nalogicznych ustaw, ustawa z 17. XII. 1921 Dz. U. 104, 748, Któ ra udzieliła Ministrowi; Skarbu na czas do końca r. 1922 pełno mocnictwa do wydawania rozporządzeń z mocą ustawy, ma jących na celu regulację obrotu pieniężnego z krajami zagra-nicznemi oraz obrotu obcemi walutami. Wydane na podsta wie powołanej ustawy, rozciągniętej następnie rozp. R. M. z 18. IX. 1922 Dz. U. 82, 727 na Ziemię Wileńską, rozp. M. Sk. i b. dz. p. z 29. XII. 1921 Dz. U. 108, 795 utrzymało w mocy wydane, na podstawie poprzednio obowiązujących analogicz nych ustaw, rozporządzenia w szczególności rozp. M. Sk. i b. dz. p. z 31. XII. 1920 Dz. U. z r. 1921, 18, 104 ze zmianami; wpro wadzonemu rozp. M. Sk. i b. dz. p. z 12. XI. 1921 Dz. U. 96, 706 oraz z 13. II. 1922 Dz. U. 12, 113. W związku z wspomnianemi ograniczeniami pozostają również postanowienia, jakie zawie ra umowa polsko-gdańska w art. 184 — 196. (Dz. U. z r. 1922; 16, 139).
6. U s t a w o d a w s t w o g i e ł d o w e zainicjowane u-stawą z 20.1.1921 Dz. U. 13, 710 o organizacji giełd w Polsce, rozciągniętą rozp. R. M. z 1. VII. 1922 Dz. U. 65, 585 na Zie mię Wileńską, uzupełnione zostało następującemi wydanemi na jej podstawie rozporządzeniami, rozciągniętemi rozp. M. P. H. oraz Sk. z 31. VII. 1922 Dz. U. 65, 589 także na Ziemię Wileńską, a mianowicie rozp. M. P. H. oraz Sk. z 17. VIII. l921 Dz. U. 78, 540 określającem warunki należenia do giełd to warowych oraz rozp. M. P. H. oraz Sk. z 31. VIII. 1921 Dz. U. 82, 573 i rozp. M. Sk. oraz P. H. z 25. VIII. 1921, Dz. U. 83, 586, które — w treści identyczne poza różną kompetencją władzy zatwierdzającej maklerów — unormowały sposób powoływa nia i zwalniania oraz prawa i obowiązki maklerów na giełdach towarowych i pieniężnych.
7. P r a w o w e k s l o w e . Działalność ustawodawcza zaznaczyła się jedynie przedłużeniem terminów wekslowych a to rozp. R. M. z 21. XII. 19221 Dz. U. 106, 777 w przedmiocie odroczenia zapłaty prywatnprawnych wierzytelności w o-kręgu sądu apelacyjnego we Lwowie, rozp. R. M. z 23. VI. 1922 Dz. U. 47, 419 w okręgu sądu apelacyjnego w Warszawie o-raz rozp. R. M. z 23. VI. 1922 Dz, U. 47, 420 w okręgu sądu a-pelacyjnego w Lublinie. — Pozatem wspomnieć należy w tym związku o wydanej, w miejsce obowiązującej dotąd ustawy z 16. VII. 1920 Dz. U. 83, 553, ustawie z 26. X. 1921 Dz. U. z r. 1922, 38, 313 o opłatach stemplowych od weksli i zmieniającej tę ustawę ustawie z 24. III. 1922 Dz. U. 38, 314 wraz z rozporzą dzeniem wykonawczem z 13. V. 1922 Dz. U. 38, 317, jak
rów-nież o pozostającem z niemi w związku rozp. M. Sk. z 13. V. 1922 Dz. U. 38, 318 w przedmiocie blankietów wekslowych.
8. P r a w o k o l e j o w e . Z pośród ogromnej liczby rozporządzeń Ministerstwa Kolei Żelaznych, wydanych na mocy dekretu z 7. II. 1919 Dz. P. 14, 152 o tymczasowem prze kazaniu Ministrowi Komunikacji prawa wydawania przepi sów o przewozie pasażerów, bagażu i towarów oraz ustala nia taryf przewozowych na kolejach polskich a dotyczących w szczególności planu przewozowego, kolejności ładunków, komunikacji z zagranicą, ograniczenia odpowiedzialności ko lei zaś przeważnie podwyżki taryf, — ogólniejsze znaczenie posiadają przedewszystkiem przepisy przewozowe. Wpro wadzone rozp. z 24. I. 1920 Dz. U. 16, 82 — 83 jednolite prze pisy przewozowe uzupełnione następnie postanowieniami wy konawczemi zawartemi w rozp. z 20 i 24. IV. 1920 Dz. U. 40, 242 — 243, zastąpione zostały, o ile chodzi o przewóz osób i bagażu przez przepisy przewozowe zawarte w rozp. z 20. X. 1921 Dz. U. 97, 708, zmienione wzgl. uzupełnione rozp. z 22. II. 1922 Dz. U. 18, 155; z 11. IV. 1922 Dz. U. 29, 235 i z 17. V. 1922 Dz. U. 39, 333, zaś odnośnie do przewozu towarów przez rozp. z 13. VI. 1921 Dz. U. 65, 414 zmienione wzgl. uzupełnione rozp. z 7.1. 1922 Dz. U. 6, 40; z 22. II. 1922 Dz. U. 18, 156 i z 2. IX. 1922 Dz. U. 75, 680. Merytorycznie przepisy przewozowe nowe pokrywają się po największej części z przepisami dawnemi, które uzupełniono jedynie w celu łatwiejszej orientacji: wy-danemi w międzyczasie postanowieniami wykonawczemi, zaś
mają one za swój wspólny pierwowzór przepisy niemieckiego regulaminu kolejowego z r. 1908. — Odnośnie do przewozu to warów w bezpośredniej komunikacji międzynarodowej miaro dajne są postanowienia berneńskiej konwencji z 14. X. 1890 ze zmianami wprowadzonemi przez porozumienie dodatkowe z 16. VII. 1895 oraz konwencje dodatkowe z 16. VI. 1898 i 19. IX. 1906, do których Polska przystąpiła w wykonywaniu art. 19 aneksu I. traktatu wersalskiego z 28. VI. 1919 z Państwami Sprzymierzonemi i Stowarzyszonemi (p. oświadczenie rządo we z 4. IV. 1922 Dz. U. 76, 685). Postanowienia wspomnianej konwencji, pokrywające się treścią przeważnie z postanowie niami niemieckiego kodeksu handlowego w przedmiocie prze wozu towarów kolejami, stosowane były z nieznacznemi zmia nami wzgl. uzupełnieniami w zasadzie jeszcze przed przy stąpieniem Polski do niej, a to w bezpośredniej komunikacji z Austrją (rozp. z 15. X. 1919, Dz. U. 83, 456), Czechosłowacją (rozp. z 31. X. 1921 Dz. U. 92, 683), Węgrami rozp. z 15. III. 1922 Dz. U. 21, 179) i Rumunją (rozp. z 8. VII. 1922 Dz. U. 53, 492 — 494). Obecnie obowiązują przepisy konwencji
skiej w komunikacji towarowej także z innemi państwami, które konwencję zawarły wzgl. do niej przystąpiły, — są zaś niemi prawie wszystkie państwa europejskie — o ile przewóz odbywa się na podstawie bezpośredniego listu przewozowego po linjach koleji wciągniętych, na podstawie zgłoszenia doty czącego państwa, na listę kolei' żelaznych przez urząd central ny przewozów międzynarodowych w Bernie. — Specjalne przepisy, co do ruchu kolejowego zawiera konwencja z 21. IV. 1921 między Polską i W. M. Gdańskiem a Niemcami w sprawie wolności tranzytu pomiędzy Prusami Wschodnie-mi a resztą NieWschodnie-miec, ratyfikowana ustawą z 24. I. 1922 Dz. U. 61, 548 — 550 oraz górnośląska konwencja polsko-niemiecka z 15. V. 1922 (Dz. U. 44, 371).
9 . P r a w o p o c z t o w e , t e l e g r a f i c z n e i t e l e f o n i c z n e . Ustawa z 27. V. 1919 Dz. P. 44, 310 o państwo wej wyłączności poczty, telegrafu i telefonu, obowiązująca na obszarze b. dzielnicy pruskiej od 1. I. 1921 (p. art. 6. ust. z 23. VI. 1921 Dz. U. 75, 511) oraz ustawa z 18. XII. 1920 Dz. U. z r. 1921 7, 36 o pocz tach, radiotelegrafach, telegrafach i telefonach w czasie wojny, rozciągnięte zostały rozp. R. M. z 27. VIII. 1921 Dz. U. 79, 541 na Ziemie Wschodnie zaś rozp. R. M. z 29. V. 1922 Dz. U. 43,
362 na Ziemię Wileńską. — Ruch pocztowy między polską czę ścią Górnego Śląska a niemieckim Górnym Śląskiem oraz resztą Niemiec, jak również ruch telegraficzny i telefoniczny, reguluje górnośląska konwencja polsko-niemiecka z 15. V. 1922 (Dz. U. 44, 371) zaś ruch pocztowy, telegraficzny i telefoniczny między Prusami Wschodniemi a resztą Niemiec przez kory tarz polski konwencja między Polską i W. M. Gdańskiem a Niemcami w sprawie wolności tranzytu z 21. IV. 1921 (Dz. U. 61, 548 — 550). Ponadto zawarta została między Polską a Ru-munją specjalna umowa w przedmiocie wzajemnej wymiany korespondencji telegraficznej, telefonicznej i paczek poczto wych z 1. VII. 1922, ratyfikowana ustawą z 28. VII. 1922 Dz. U. 71, 636. — Wydane pozatem w dziedzinie prawa pocztowego w szczególności, rozporządzenia M. P. T. mają za przedmiot poza podwyżką opłat między innemi postępowanie z prze syłkami pocztowemi niedoręczalnemi, bez adresu oraz przed miotami znalezionemi (rozp. z 13. V. 1922 Dz. U. 61, 551 oraz z 23. VIII. 1922 Dz. U. 77, 699) oraz odpowiedzialność zarządu pocztowego za krajowe przesyłki pocztowe i telegramy (rozp. z 11. IX. 1922 Dz. U. 84, 725). Ruch pocztowy z zagranicą re guluje rozp. z 21. XII. 1921 Dz. U. z r. 1922, 9, 62 w sprawie za prowadzenia wymiany paczek z zagranicą oraz rozp. z 17. VII. 1922 Dz. U. 65, 588 w przedmiocie wymiany listów z
po-daną wartością z zagranicą, ponadto rozp. z 26. IV. 1922 Dz. U. 40, 341 zaprowadziło wzajemną wymianę przekazów po cztowych między Polską a Francją. — Pocztowy obrót cze kowy, wprowadzony przez ustawę z 19. V. 1920 Dz. U. 48, 297 o Pocztowej Kasie Oszczędności, obowiązującą w byłej dzielnicy pruskiej od 1. II. 1921 (p. art. 6 ust. z 23. VI. 1921 Dz. U. 75, 511) zaś rozp. R. M. z 26. VI. 1922 Dz. U. 52, 471 rozciągniętą na Ziemię Wileńską, doznał specjalnego unormowania w obrocie między Górnym Śląskiem polskim a Rzeszą niemiecką przez układ polsko-nie-miecki z 15. V. 1922, ratyfikowany ustawą z 24. V. 1922, Dz. U. 51, 453 — 455. — W dziedzinie prawa telegraficznego wreszcie zasługuje na wzmiankę przystąpienie Polski, w wykonaniu art. 19 an. I traktatu wersalskiego; z 28. VI. 1919 z Państwami Sprzymierzonemi i Stowarzyszonemi do międzynarodowej konwencji telegraficznej petersburskiej z r. 1875 (p. oświad czenie rządowe z 28. IV. 1922 Dz, U. 72, 649).
10. U b e z p i e c z e n i a . W dziale ubezpieczeń pry watnych (w przeciwstawieniu do ubezpieczeń socjalnych) za sługuje przedewszystkiem na uwagę ustawa z 23. VI. 1921 Dz. U. 64, 395. Wprowadziła ona przymus ubezpieczenia od o-gnia z reguły wszystkich budynków a zarazem obowiązek u-bezpieczenia się w Polskiej Dyrekcji Ubezpieczeń Wzajem nych w Warszawie. Obowiązuje nietylko w b. Królestwie Kongresowem, ale i na. Ziemiach Wschodnich i w b. zaborze austriackim, na które działalność P. D. U. W. została rozcią gnięta rozp. M. Sk. z 23. XII. 1921 Dz. U. z r. 1922, 5, 34 i, z 27. V. 1922 Dz. U. 47, 423. Natomiast nie rozciąga się działalność P. D. U. W. w dziale ubezpieczeń przymusowych od ognia na m. Warszawę i b. zabór pruski, które posiadają własne in stytucje ubezpieczeniowe. Poza ubezpieczeniami przymuso-wemi od ognia, P. D. U. prowadzi dobrowolne ubezpiecze nia w wyszczególnionych w art. 4 działach, zaś w tym zakre sie działalność jej rozciąga się również i na m. Warszawę i na b. zabór pruski. P. D. U. W. jest osobą prawa publicznego i podlega daleko idącej ingerencji państwowej. — Zagranicz nych zakładów ubezpieczeniowych, działających na obszarze b. zaboru austrjackiego dotyczy rozp. M. Sk. z 4. IV. 1922 Dz. U. 38, 316, które przepisuje złożenie kaucji na zabezpieczenie wykonania zawartych umów. — Co do opłat stemplowych od ubezpieczeń pozostała miarodajną ustawa z 16. VII. 1920 Dz. U. 75, 509 i rozporządzenie wykonawcze z 27. IX. 1920 Dz. U. 93, 617, jednak ze zmianami wprowadzonemi rozp. M. Sk. z 28. X. 1921 Dz. U. 101, 726. W uzupełnieniu wspomnianej u-stawy wydane zostało ponadto rozp. M. Sk. z 2. V. 1922 Dz.
U. 41, 355 o przeliczaniu — w wypadkach, w których zawar cie umowy ubezpieczenia w walucie obcej wogóle jest w myśl art. 6. ustawy z 17. XII. 1921 Dz. U. 103, 741 dopuszczalne — walut obcych na marki polskie a to celem ustalenia opłaty stemplowej od ubezpieczenia.
11. P r a w o m o r s k i e . Wszystkie sprawy związane z marynarką handlową, przekazane zostały rozp. R. M. z 1. XII. 1921 Dz. U. 103, 742 Ministerstwu Przemysłu i Handlu i w celu ich załatwienia utworzony osobny departament ma rynarki handlowej, z pozbawieniem kompetencji1 w tych spra wach departamentu dla spraw morskich przy Ministerstwie Spraw Wojskowych. Ważną nowością jest następnie utwo rzenie rozp. R. M. z 3. IV. 1922 Dz. U. 32, 258 Urzędu Mary narki Handlowej w Gdańsku, jako organu M. P. H. w obrę bie Komisarjatu Generalnego Rzeczypospolitej Polskiej w Gdańsku, dla wykonywania wszelkich czynności w sprawach dotyczących marynarki handlowej, przewidzianych art. 8 konwencji polsko-gdańskiej z 9. XI. 1920 (Dz. U. z r. 1922, 13, 117) oraz art. 173 zawartej w jej wykonaniu i uzupełnieniu u owy polsko-gdańskiej z 24. X. 1921 Dz. z r. 1922, 16, 139. Wydział rejestracyjny wspomnianego Urzędu Marynarki Han dlowej z sędzią rejestrowym sądu powiatowego w Wejhero wie jako kierownikiem w szczególności, ma sobie poruczoną rejestrację polskich statków handlowych morskich i kontrolę nad rejestracją statków W. M. Gdańska tudzież załatwianie spraw awaryjnych i wypadków morskich. — Poza opisanemi postanowieniami organizacyjnemi zasługuje na uwagę usta wa z 4. X. 1921 Dz, U. 84, 594 w przedmiocie obciążeń hipote cznych w walucie zagranicznej polskich Statków handlowych morskich oraz postanowienia jakie zawiera odnośnie do że glugi morskiej wspomniana wyżej umowa polsko-gdańska.
Prof. Dr. Sułkowski (Poznań).
3. Proces cywilny.
(Od 1-go października 1921 r. do 1 października 1922 r.) Ustawodawstwo dotyczące dziedziny procesu cywilnego szło dalej w kierunku zmian poszczególnych ustaw dzielnico wych, przystosowując je do zmienionych warunków politycz nych i gospodarczych.
I. Najwięcej zmian zasadniczych wykazuje ustawo dawstwo odnoszące się do b. d z i e l n i c y p r u s k i e j po większonej o G ó r n y Ś l ą s k . Odtąd należy na ziemiach b. dzielnicy pruskiej odróżniać: 1) Województwo p o z n a ń s k i e i p o m o r s k i e oraz 2) g ó r n o ś l ą s k ą c z ę ś ć wo j e w ó d z t w a ś l ą s k i e g o .
1) Województwo p o z n a ń s k i e i p o m o r s k i e zostało z dniem 13 listopada 1921 r. pod względem zarządu wymiaru sprawiedliwości zunifikowane z resztą ziem Rzeczypospolitej przez przekazanie zarządu tej dziedziny Ministerstwu Spra wiedliwości. (Rozp. Rady Min. z 25 października 1921 r. „Dz. Ust." poz. 651). Od tej chwili wchodzą jako źródła do ustroju sądownictwa i procedury cywilnej w rachubę tylko ustawy sejmowe łącznie z rozporządzeniami Rady Ministrów i Mini stra Sprawiedliwości; nie wchodzą już w rachubę rozporzą dzenia ministra b. dzielnicy pruskiej.
Jeszcze przed unifikacją zarządu wymiaru sprawiedliwo ści minister b. dzieln. pruskiej wydał kilka ważnych rozporzą dzeń, a to w sprawie n o t a r j a t u (rozp. z 28 października
1921 r. „Dzien. Ust" poz. 592), a p l i k a c j i s ą d o w e j (rozp. z 24 października 1921 r., „Dzien. Ust." poz. 633), oraz j ę z y k a u r z ę d o w e g o w u r z ę d a c h r o z j e m c z y c h
(rozp. z 19 września 1921 r. „Dzien. Ust." poz. 619).
Z późniejszych ustaw i rozporządzeń należy wymienić u s t a w ę o zmianie niemieckich ustaw o s ą d a c h p r z e m y s ł o w y c h i k u p i e c k i c h z 30 maja 1922 r. („Dzien. Ust. poz. 386), oraz ustawą z 26 września 1922 r. („Dzien. Ust." poz. 780), według której ogłoszenia dokonywane w „Orędowniku Rzeszy Niemieckiej" i w „Orędowniku Pań stwa Pruskiego" mają być zamieszczone w „Monitorze Pol skim".
Z rozporządzeń Rady Ministrów dotyczy rozporządzenie z 31 października 1921 r. („Dzien Ust." poz. 668) k o s z t ó w s ą d o w y c h , rozszerzając moc obowiązającą pruskiej usta wy z 4 lipca 1919 r. na cały ówczesny obszar b. dzielnicy pru skiej, a rozporządzenie z 2 października 1922 r. („Dzien. Ust" poz. 834) łącznie z rozporządzeniem ministra sprawiedliwości z 9 września 1922 r. („Dzien. Ust." poz. 835) normuje właści wość sądu dla uznania zaginionego za zmarłego (§ 961 p. a).
Oprócz tego trzeba wymienić jeszcze dwie ustawy doty czące p r o c e d u r y c y w i l n e j , a mianowicie ustawę z 18 lipca 1922 r. („Dzien. Ust." poz. 552) dotyczącą ważności k o n t r a k t ó w c z e r s k i c h i ustawę z 26 września 1922 r. („Dzien. Ust." poz. 827) o skutkach prawnych zatajenia części ceny w umowach o sprzedaż lub zamianę nieruchomości. U-stawy te wprowadzają do procedury cywilne] pojęcie u m o r z e n i a p r o c e s u , niewyjaśniając ani i s t o t y tego dla procedury niemieckiej zupełnie nowego pojęcia ani też proce-sualnych s k u t k ó w umorzenia. Według motywów ustawo dawczych chciano stworzyć n o w ą instytucję procesualną
a stworzono instytucję ustawodawczo nieprzemyślaną i z prze pisami niemieckiej procedury cywilnej nieuzgodnioną.
2) Z chwilą przejęcia G ó r n e g o Ś l ą s k a wyłoniła się konieczność przystosowania dotychczasowych ustaw do zmienionych warunków politycznych.
P o zawarciu k o n w e n c j i n i e m i e c k o - p o l s k i e j w Genewie z 15-go maja 1922 roku (Dziennik Ustaw poz. 371) oraz wydania ustawy z 8 czerwca 1922 r. (Dzien. Ust. poz. 376) i deklaracji z 19 czerwca 1922 r. („Dzien. Ust." poz. 377) o zachowaniu w mocy niektórych ustaw niemieckich na Górnym Śląsku, rozciągnięto u s t a w ą z 16 c z e r w c a 1 9 2 2 r. („Dzien. Ust." poz. 388) na ziemię górnośląską moc obowiązującą konstytucji i całego szeregu innych zasadni czych ustaw polskich przyczem art. 3 tej ustawy oznacza o-kres organizacyjny w sądownictwie śląskiem aż do końca ro ku 1923, a Rada Ministrów może okres ten przedłużyć aż do końca roku 1924.
Równocześnie z tą ustawą Minister Sprawiedliwości, o-pierając się na art. 36 statutu organicznego Województwa Śląskiego z 15 lipca 1920 r„ wydał w porozumieniu z śląską Radą Wojewódzką względnie tymczasową Radą Wojewódz ką cały szereg rozporządzeń, dotyczących u s t r o j u s ą d o w n i c t w a , p r o c e d u r y , a d w o k a t u r y , n o t a r a t u oraz p o m o c n i c z e g o i t e c h n i c z n e g o p e r s o n e l u s ą d o w e g o . Rozporządzenia te są ogłoszone w nu merze 46 „Dziennika Ustaw" pod poz. 390 do 397, 399, 400 do 403. Do tego należy jeszcze wymienić rozporządzenie z 19-go lipca 1922 r. („Dzien. Ust." poz. 530) o zmianie niektórych postanowień o n o t a r j a c i e oraz ważne rozporządzenie z 18 sierpnia 1922 r. („Dzien. Ust." poz. 631) o u ż y w a n i u ję z y k a p o l s k i e g o w s ą d o w n i c t w i e i n o t a r j a c i e . Z mniej ważnych rozporządzeń trzeba zarejestrować rozpo rządzenie z 3 lipca 1922, o uposażeniu funkcjonarjuszów władz wymiaru sprawiedliwości i więziennictwa („Dzien. Ust." poz. 467) oraz rozporządzenie z tego samego dnia w sprawie dyjet i kosztów podróży tychże funkcjonarjuszów władz wymiaru sprawiedliwości i więziennictwa („Dzien. Ust. poz. 468) a także rozporządzenie z 28 sierpnia 1922 roku („Dzien. Ust." poz. 645) o zamianowaniu oraz wynagrodzeniu sę dziów komisoryjnych i podprokuratorów.
Wymienione wyżej rozporządzenia ministra sprawiedli wości wprowadzają w z a s a d z i e takie same zmiany do u s t r o j u s ą d o w n i c t w a , a d w o k a t u r y , n o t a r j a tu i p r o c e d u r y c y w i l n e j , jakie zaprowadzono już
przednio w województwie poznańskiem i pomorskiem. Za chodzą jednak pewne różnice, z których jako najważniejsze wymienieniam następujące: a) Nie zaprowadzono dla spraw c y w i l n y c h Sądów Pokoju; b) właściwość rzeczowa Są dów Powiatowych w sporach majątkowych wynosi 10000 mk. niemieckich, podczas gdy w województwie poznańskiem i po morskiem sądy te są właściwe tylko w sporach do 3000 mk. polskich; c) nie wprowadzono na Górnym Śląsku ustawy z 18 marca 1921 r. („Dzien. Ust." poz. 176) o zmianie postępo wania apelacyjnego. Również i ustrój adwokatury na Gór nym Śląsku jest o tyle różny, że ograniczono jej (działalność) na teren górnośląski a o ile wchodzi w rachubę Sąd Najwyższy do spraw, pochodzących z Górnego Śląska.
Również i w innych jeszcze punktach znajdujemy różnice i odchylenia, tak, że jednolitość ustawodawstwa nie jest nie stety przeprowadzona» nawet w tych dzielnicach, które posia dają ustawodawstwa zasadniczo równe.
W końcu należy wymienić ważny dla Górnego Śląska mianowicie na czas przejściowy układ polsko-niemiecki z 12 kwietnia 1922 r. o przejęciu wymiaru sprawiedliwości („Dzien. Ust. poz. 448 łącznie z ustawą ratyfikującą ten układ z 19 maja 1922 r. („Dzien. Ust". poz. 447), wzorowany na u-kładzie polsko-niemieckim z 20 września 1920 r. („Dzien. Ust." poz. 794, 795). Wreszcie wspomnieć jeszcze trzeba o u-stawie z 5 lipca 1922 r. („Dzien. Ust." poz. 635) o ratyfikacji zarządzeń o sądach przez Rządzącą i Plebiscytową Komisję Międzysojuszniczą Górnego Śląska, powziętych dnia 15-go, czerwca 1922 r. w związku z przekazaniem przez tę Komisję terytorjów, przyznanych Polsce i Niemcom w myśl Traktatu Pokoju.
Wymiar sprawiedliwości na Górnym Śląsku przeszedł na Polskę z dniem objęcia tego obszaru, przyczem odnośnie do sądów oddanych Polsce decyduje dzień podpisania protokułu przejęcia sądu, a w tych okręgach, w których Polsce sądu nie oddano, dzień podpisania protokułu o przejęciu p i e r w s z e g o
z oddanych Polsce sądów. Dni przejęcia podaje rozporządze nie wykonawcze ministra sprawiedliwości z 25 września 1922 r. („Dziennik Urzędowy min. Spr. W. 19 str. 340).
II. W b. z a b o r z e r o s y j s k i m musimy odróżnić trzy dzielnice: 1) Ziemie b. K o n g r e s ó w k i ; 2) Ziemie W s c h o d n i e i 3) Z i e m i ę W i l e ń s k ą .
1) Dla b. K o n g r e s ó w k i wydano poza kilkoma roz porządzeniami o zmianie właściwości terytorialnej sądów („Dzien. Ust." 1922 poz. 2, 202, 300, 344) u s t a w ę z 27 s t y c z n i a 1922 r. („Dzien. Ust." poz. 87) w sprawie zmiany nie- '
których przepisów obowiązującego w b. Królestwie Polskiem Kodeksu cywilnego z 1825 r. oraz ustawy postępowania cy wilnego, dotyczących nieobecnych i zaginionych.
Ustawę tę rozciągnięto rozporządzeniem Rady Ministrów z 15 maja 1922 r. („Dzien. Ust." poz. 360) również i na Z i e -mie W s c h o d n i e , z-mieniając równocześnie art. 2330, i u-chylając art. 1243 tomu X części pierwszej Zb. Praw ros. oraz art. 1451, 1460 ustawy postępowania cywilnego.
Dla b. K o n g r e s ó w k i i r ó w n o c z e ś n i e dla Z i e m W s c h o d n i c h wydano także rozporządzenie mini stra sprawiedliwości z 6 kwietnia 1922 r. („Dzien. Ust." poz. 406) o uiszczaniu opłat sądowych w znaczkach sądowych. Ziem tych dotyczy również i rozporz. min. spraw. z 25 paź dziernika 1921 r. („Dzien. Ust." poz. 669) w przedmiocie opłat za doręczenie wezwań i zawiadomień oraz ustawa z 17 gru dnia 1921 r. („Dzien. Ust." poz. 770) zmieniająca przepisy tym czasowe o kosztach sądowych.
2) Celem unifikacji poszczególnych ziem b. zaboru ro syjskiego wprowadzono na Z i e m i a c h W s c h o d n i c h ca ły szereg ustaw, obowiązujących w b. Kongresówce. Prze-dewszystkiem należy tutaj wymienić r o z p o r z ą d z e n i e R a d y M i n i s t r ó w z 19 s t y c z n i a 1922 r. („Dzien. Ust." poz. 70) zmieniające niektóre przepisy, normujące o r g a n i z a c j ę , s ą d o w n i t w o i s ą d o w e p o s t ę p o w a n i e c y w i l n e w województwach nowogródzkiem, poleskiem i wołyńskiem oraz w powiatach białowieskim, grodzieńskim i wołkowyskim województwa białostockiego. Dalsze r o z p . R a d y M i n i s t r ó w z 23 c z e r w c a 1922 r. („Dz. Ust." poz. 416) rozciąga na Ziemie Wschodnie moc obowiązującą dekretu z 24 grudnia 1918 r. w przedmiocie statutu tymczaso wego palestry Państwa Polskiego.
Oprócz tego zarejestrować należy jeszcze r o z p. R a d y M i n i s t r ó w z 4 w r z e ś n i a 1922 r. zmieniające właści wość terytorjalną sądów okręgowych w Grodnie i Białymsto ku („Dz. Ust." poz. 679).
3. Taki sam proces unifikacyjny przechodzi również i Z i e m i a W i l e ń s k a , przyłączona do Polski uchwalą Sej mu Ustawodawczego z 24 marca 1922 r. („Dzien. Ust." poz. 162). W tym celu wydano rozporządzenie Rady Ministrów z 19 czerwca 1922 r. („Dzien. Ust." poz. 414) o zmianie u s t r o j u s ą d o w n i c t w a oraz rozp. Rady Ministrów z 21 czerwca 1922 r. („Dzien. Ust." poz. 415) o zniesieniu Sądu Apelacyjnego Ziem Wschodnich oraz dyslokacji sądów w okręgach sądów apelacyjnych w Wilnie i Lublinie. Rozporzą dzeniem tem, dotyczącem zarówno Ziem W s c h o d n i c h
jak i Z i e m i W i l e ń s k i e j , włączono do jurysdykcji Sądu Apelacyjnego w W i l n i e Sądy Okręgowe w Grodnie, Piń sku i Wilejski z siedzibą w Nowogródku, zaś do Sądu Ape lacyjnego w Lublinie: Sąd Okręgowy w Łucku. Sądowi O-kręgowemu Wilejskiemu nadano zarazem nazwę Sądu Okrę gowego w Nowogródku. Oprócz tego ustalono właściwość terytorialną sądów okręgowych, należących do Sądu Ape lacyjnego w Wilnie.
Dalsze rozporządzenie Rady Ministrów z 23 czerwca 1922 r. („Dzien. Ust." poz. 417) rozciąga na Ziemię Wileńską dekret z 24 grudnia 1918 r. w przedmiocie statutu tymczaso wego palestry Państwa Polskiego a rozporządzenie z 21 sier pnia 1922 r. („Dzien. Ust." poz. 661) reguluje działalność do tychczasowej Rady adwokatów przysięgłych okręgu Sądu Apelacyjnego w Wilnie.
Wreszcie rozciąga na Ziemię Wileńską rozporządzenie Rady Ministrów z 28 sierpnia 1922 r. („Dzien. Ust." poz. 689) moc obowiązującą ustawy z 31 lipca 1919 r. o utworzeniu Prokuratorji Generalnej. Rozporządzenie to weszło w. życie z dniem 1 października 1922 r.
4) Nieliczne są jeszcze ustawy, wydane z mocą obowią zującą dla c a ł e g o b. z a b o r u r o s y j s k i e g o , bez wzglę du na różne jego ziemie. Z ustaw tych należy wymienić usta wę z 31 maja 1922 r. („Dzien. Ust." poz. 387) o ulgach w a p l i -k a c j i s ą d o w e j , przedłużającą czas trwania upoważ nień udzielonych Ministrowi Sprawiedliwości w art. 13 de kretu o aplikacji sądowej z dnia 8 lutego 1919 r. („Dz. Praw" poz. 225) aż do końca roku 1924 oraz ważną u s t a w ę z 23 w r z e ś n i a 1922 („Dzien. Ust." poz. 771), zmieniającą nie które przepisy o postępowaniu sądowem w sprawach cywil nych, w szczególności rozszerzającą właściwość sądów po koju w sprawach cywilnych do 100 000 marek a w pewnych w ustawie określonych wypadkach do 500 000 marek. Usta wa ta stanowi zarazem, że apelacja n i e służy w sprawach, w których suma sporu nie przenosi 5 000 marek z wyjątkiem spraw o należność za pracę lub służbę. Ustawa ta weszła w życie dopiero 1 listopada 1922 r. Wreszcie należy jeszcze wspomnieć o rozporządzeniu Rady Ministrów z 21 sierpnia 1922 r. („Dzien. Ust." poz. 659) o zmianie taksy dla komorni ków sądowych. Rozporządzenie to opiera się na art. 2 usta wy z 9 lipca 1920 r. („Dzien. Ust." poz. 450).
III. Odnośnie do b. z a b o r u a u s t r i a c k i e g o na-l e ż y odróżnić: 1) M a ł o p o na-l s k ę oraz 2) O r a w ę i Spisz.
1) Oprócz rozporządzeń, dotyczących d y s l o k a c j i s ą d ó w („Dzien. Ust." poz. 215, 404, 406, 422) należy
wymie-nić rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 21 listopada 1921 r. dotyczące urzędowych ogłoszeń sądowych w okrę gach Sądów Apelacyjnych Krakowskiego i Lwowskiego. We dług rozporządzenia tego sądy winny wszelkie ogłoszenia zamieszczać nadal w „Gazecie Lwowskiej", ewentualnie w „Monitorze Polskim" (np. § 16 i 29 austr. ust. notarj.) Poza-tem ustawa z 31 stycznia 1922 r. („Dzien. Ust." poz. 88) pod wyższa pewne opłaty sądowe a rozporządzenie min. spraw, z 31 sierpnia 1922 r. („Dzien. Ust." poz. 657) podwyższa staw ki należytości znawców, lekarzy i weterynarzy. Jako naj ważniejszą należy wymienić u s t a w ę z 5 s i e r p n i a 1922 r. („Dzien. Ustaw" poz, 769), zmieniającą niektóre postano wienia o postępowaniu sądowem cywilnem. Ustawa ta zmie nia normę jurysdykcyjną, procedurę cywilną, ordynację egzekucyjną, ustawę o postępowaniu upominawczem, ustawę o sądach przemysłowych, ordynację konkursową i ces. rozp. o odnowieniu i sprostowaniu granic, podwyższając zna cznie, stosownie do spadku waluty polskiej zawarte w tych ustawach kwoty pieniężne, od których zależy między innemi właściwość sądu, dopuszczalność rewi zji i rekursu. Zaznaczy należy, że według tej usta wy rewizja jest niedopuszczana jeżeli wartość przed miotu sporu, o którym rozstrzygał sąd odwoławczy, nie przekracza 100 000 marek a nawet 300 000 marek, jeżeli sąd odwoławczy zatwierdził wyrok pierwszej instancji. Prze pis ten stanowi znaczne odciążenie sądu rewizyjnego. To sa mo trzeba powiedzieć o zmianie art. 402 ordynacji egzekucyj nej, do którego dodano przepis, że rekurs od uchwały sądu drugiej instancji jest niedopuszczalny. W końcu należy jesz cze zaznaczyć, że również i ustawa z 23 września 1922 r.
(,,Dz. Ust." poz. 779) zmienia wysokość grzywien, przewidzia nych w statucie dyscyplinarnym dla adwokatów i kandyda tów adwokackich.
2) Stosunki prawne tych gmin na S p i s z u i O r a -wie, które przyłączono do Polski, dotąd nie były jeszcze ure gulowane. W tym względzie ustawa z 26 października 1921
roku („Dzien. Ust." poz. 657) wypowiada zasadę, że ustawy i rozporządzenia, które obowiązywały na tym obszarze w dniu przyłączenia do Polski pozostają nadal w mocy, o ile skutkiem zmienionych stosunków prawno-państwowych na mocy późniejszych polskich ustaw i rozporządzeń nie prze stały obowiązywać. Zarazem ustawa ta upoważniła Radę Ministrów do wydania rozporządzeń, znoszących lub zmie niających obowiązujące na Spiszu i Orawie normy prawne, oraz do wprowadzenia na tych ziemiach ustaw,
obowiązują-cych w Polsce. W myśl tego upoważnienia Rada Ministrów wydała dnia 14 września 1922 r. rozporządzenie („Dzien. Ust." poz. 833), regulujące o r g a n i z a c j ę s ą d o w ą na S p i s z u i O r a w i e i rozciągające na ten obszar niektó re polskie, ustawy i rozporządzenia, w szczególności o-bowiązujące w okręgu sądu apelacyjnego w Krakowie, ustawy i rozporządzenia dotyczące p o s t ę p o w a n i a s ą d o w e g o w sprawach cywilnych spornych i nie spornych, o r g a n i z a c j i s ą d o w n i c t w a oraz opłat sądowych, adwokatury i notarjatu. W ten sposób na stąpiła w dziedzinie procesu cywilnego i organizacji są dowej unifikacja Spiszu i Orawy z Małopolską.
IV. Coraz większą staje się liczba ustaw i rozporządzeń, wydawanych pomimo różnicy ustaw dzielnicowych dla c a ł e g o o b s z a r u R z e c z y p o s p o l i t e j P o l s k i e j . I tak o -kreśliło rozporządzenie Rady Ministrów z 1 grudnia 1921 r. („Dz. Ust." poz. 735) okres organizacji sądownictwa w całej Polsce do końca 1922 r. Jedyny wyjątek w tym względzie stanowi G. Śląsk, gdzie okres ten trwa do końca roku 1923 a może być przedłużony do końca roku 1924. — Z innych ogól-no-polskich rozporządzeń należy wymienić rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 26 czerwca 1922 r. („Dzien. Ust." poz. 429) o oznaczeniu władz dyscyplinarnych, powołanych do orzekania w sprawach dyscyplinarnych przeciw urzędni kom i niższym funkcjonarjuszom zarządu i wymiaru sprawie dliwości. Rozporządzenie to opiera się na ustawie z dnia 17 lutego 1922 r. („Dzien. Ust." poz. 165) o organizacji władz dy scyplinarnych i postępowaniu dyscyplinarnem przeciwko funkcjonarjuszom państwowym, zmienionej następnie przez ustawę z 28 lipca 1922 r. („Dz, Ust." poz. 582). Dalej posiada ogólno-polskie znaczenie ustawa z 25 września 1922 r. („Dz. Ust." poz. 763), zmieniająca uposażenie sędziów i prokurato rów.
Ważniejsze są te ustawy, które aczkolwiek należą do dziedziny procesu cywilnego w Polsce posiadają jednak zna czenie ogólniejsze, gdyż regulują zarazem stosunek Polski do
innych państw. W tym związku wymienić należy ustawę z 12 maja 1922 roku o przystąpieniu Polski do k o n w e n c j i h a s k i e j z dnia 17 l i p c a 1905 roku d o t y c z ą c e j p r o c e d u r y c y w i l n e j („Dz. Ust." poz. 535). Dalej wcho dzi tutaj w rachubę umowa p o l s k o - g d a ń s k a z 24 paź dziernika 1921 r. („Dz. Ust." Nr. 16), zawierająca w części drugiej (art. 45 do 148) liczne przepisy dotyczące również i spraw cywilnych, w szczególności także przepisy o p o m o cy p r a w n e j (art. 45 do 59) oraz zawarta w Genewie p o l
-s k o - n i e m i e c k a k o n w e n c j a g ó r n o - ś l ą -s k a z 15 ma ja 1922 r., zawierająca ważne postanowienia o j ę z y k u w ł a d z s ą d o w y c h (art. 140 do 146 łącznie z art. 73 i 74). Przytem należy zaznaczyć, że konwencja górno-śląska utwo rzyła Górnośląski Trybunał Rozjemczy, którego p o s t ę p o wanie unormuje własny regulamin (art. 596), a którego u-strój uregulowany jest przez konwencję (art. 563 i nast.).
Nie należy też pominąć polsko-niemieckiego Mieszanego Trybunału Rozjemczego, ustanowionego na zasadzie art. 304 Traktatu Wersalskiego. Trybunał ten ustanowił w ł a s n y r e g u l a m i n p r o c e s o w y , ogłoszony oświadczeniem rządowem z 3 listopada 1921 r., („Dz. Ust." poz. 670), który normuje ustrój, właściwość i postępowanie procesowe tego trybunału.
Dr. B r o n i s ł a w S t e l m a c h o w s k i . Sędzia Sądu Najwyższego.
4. Zobowiązania międzynarodowe Polski *).
(Ciąg dalszy).
5. K o n w e n c j a h a n d l o w a z R u m u n j ą , podpi sana w Bukareszcie dnia 1 lipca 1921 r,, ratyfikowana przez Sejm ustawodawczy ustawą z dnia 28 lipca 1922, ogłoszona w Dz. U. 1922 Nr. 71, poz. 636.
Konwencja ta, opierająca się na zasadzie wzajemnego największego uprzywilejowania obu stron, zawiera przepisy, omawiające stanowisko osób, trudniących się handlem, oraz firm i spółek handlowych.
*) W uzupełnieniu działu I-go niniejszego przedstawienia zobowią zań międzynarodowych Polski, zatytułowanego „Umowy międzynarodo we prawotwórcze" zaznaczyć należy, iż opublikowana już została:
P o l s k o - f r a n c u s k a u m o w a p o l i t y c z n a , podpisana w Pa ryżu dnia 19 lutego 1921 r., ratyfikowana przez Sejm Ustawodawczy u-stawą z dnia 12 maja 1922 r., protokuł wymiany dokumentów ratyfikacyj nych z dnia 24 czerwca w Paryżu, ogłoszono w Dz. Ust. Rz. P. w Nr. 63 z dnia 9 sierpnia 1922 r. pod pozycją 563.
Umowa powyższa, podpisana jeszcze przed zawarciem konwencji o przymierzu odpornem z Rumunją, jest właściwie pierwszym jak dotąd, najważniejszym krokiem w dziedzinie naszej czynnej polityki zagranicz nej, o której już wzmiankowałem przy omawianiu przymierza naszego z Rumunją.
Umowa ta posiada charakter wybitnie pokojowy i zachowawczy w odniesieniu do stosunków międzynarodowych, gdyż, jak głosi formuła wstępna, oba rządy, polski i francuski, . . . troszcząc się w równej mierze
Umowa gwarantuje obywatelom jednej strony na tery-torjum drugiej wolność od wszelkich specjalnych opłat oraz obowiązków osobistych.
Powyższe postanowienia rozciągnięto analogicznie rów nież na handel morski.
6. K o n w e n c j a h a n d l o w a p o l s k o - f r a n c u s k a , podpisana w Paryżu dnia 6 lutego 1921 r, ratyfikowana przez Sejm Ustawodawczy ustawy z dnia 12 maja 1922 r., Dz. Ust. Rz. P. Nr. 50, poz. 441 i 442, protokuł wymiany dokumentów ratyfikacyjnych z dnia 27 czerwca 1922 r. w Paryżu.
Konwencja handlowa polsko-francuska podobnie, jak się rzecz ma z konwencją handlową polsko-rumuńską, jest roz winięciem w całej rozciągłości zasady największego uprzy wilejowania.
7. K o n w e n c j a p o l s k o f r a n c u s k a b i l a t e r a l -na, podpisana d. 6 lutego 1922 r. w Paryżu, ratyfikowana przez Sejm Ustawodawczy ustawą z dnia 12 maja 1922 r., Dz. Ust. torjum ", postanowiły jednocześnie w celu poparcia „wzajemnych inte resów politycznych i gospodarczych" ....„działać w porozumieniu we wszel kich sprawach polityki zagranicznej, dotyczących obu Państw i mających związek z uporządkowaniem stosunków międzynarodowych w duchu trak tatów i zgodnie z Paktem Ligi Narodów...." (art. 1).
W myśl art. 2 zobowiązują się oba Rządy w celu nawiązania wzaje mnych stosunków gospodarczych do zawarcia umów specjalnych i kon wencji handlowej. Postulatowi temu stało się już zadość przez zawar cie w dniu 6 lutego 1922 r. w Paryżu konwencyj polsko-francuskich han dlowej, bilateralnej i naftowej, ratyfikowanych już przez Sejm ustawą z dnia 12 maja 1922 r.
Art. 3 umowy politycznej polsko-francuskiej głosi, iż ....„gdyby jednak, wbrew przewidywaniom i szczerym zamiarom pokojowym obu umawia jących się Państw, oba lub jedno znich zostało zaatakowane b e z w y z w a n i a z e s w e j s t r o n y oba Rządy p o r o z u m i e j ą s i ę celem obrony ich terytoriów i ochrony swych słusznych interesów....";
Oba Rządy zobowiązują się zasięgnąć wzajemnie zdania przed za warciem nowych układów, dotyczących ich polityki w E u r o p i e ś r o d k o w e j i W s c h o d n i e j . . . " (art. 4).
Wejście w życie umowy, w myśl art. 5, uzależnionem zostało od pod pisania umów handlowych, co jak podniesionem było wyżej, zostało do-konanem.
Paryska umowa z dnia 19 lutego 1921 r. utwierdzająca tradycyjną przyjaźń francusko-polską, jest zarazem zasadniczą podstawą naszej orientacji mię dzynarodowej i wytyczną zabiegów naszej dyplomacji w dziedzinie polityki zagranicznej, które zdążają do „zachowania traktatów" i „ochrony słu sznych interesów".
Rz. P. Nr. 71, poz. 634, protokuł wymiany ratyfikacji z dnia 27 czerwca 1922 r. w Paryżu.
Konwencja ta, przewidziana już przez Traktat Wersalski, reguluje cały szereg kwestyj prawno-gospodarczych, powsta łych w wyniku wielkiej wojny, a których zlikwidowanie jest jednym z warunków powrotu do normalnego stanu gospodar czego obu krajów.
8. K o n w e n c j a p o l s k o - f r a n c u s k a t. zw. n a f t o w a , podpisana d. 6 lutego 1922 r. w Paryżu, ratyfikowa na przez Sejm Ustawodawczy ustawą z dnia 12 maja 1922 r., Dz. Ust. Rz. P. Nr. 71, poz. 633, protokuł wymiany ratyfikacji z dnia 27 czerwca 1922 r. w Paryżu.
Konwencja ta, zawierająca cały szereg uprzywilejowań kapitału francuskiego w dziedzinie podatkowej na terenie przemysłu naftowego, jest wynikiem z jednej strony stosun ków politycznych, łączących oba kraje, z drugiej strony dąż nością zagwarantowania kapitałowi francuskiemu inwesty-jącemu w Polsce, zysków, któreby zrównoważyły ryzyko, połączone zawsze z fundowaniem nowych placówek przemy słowych.
9 . K o n w e n c j a h a n d l o w a p o l s k o - w ł o s k a , podpisana w Genui dnia 12 maja 1922 r., ratyfikowana przez Sejm Ustawodawczy ustawą z dnia 28 lipca 1922 r.
10. K o n w e n c j a h a d l o w a p o l s k o - s z w a j c a r s k a , podpisana w Warszawie dnia 26 czerwca 1922 r., raty fikowana przez Sejm Ustawodawczy ustawą z dnia 28 lipca 1922 roku.
11. K o n w e n c j a p o l s k o - f r a n c u s k a o p o m o cy s p o ł e c z n e j , podpisana w Warszawie dnia 14 pa ździernika 1920 r., ratyfikowana przez Sejm Ustawodawczy ustawą z dnia 11 maja 1922 r., Dz. Ust. Rz. P. Nr. 54, poz. 495.
12. P o l s k o - n i e m i e c k i u k ł a d o a m n e s t j i na górnośląskim obszarze plebiscytowym wraz z protokułem końcowym, podpisany w Opolu dnia 21 czerwca 1922 r., raty fikowany przez Sejm Ustawodawczy ustawą 'z dnia 27 lipca 1922 r., Dz. Ust. Rz. P. Nr. 65, poz. 581.
Układ powyższy podobnie jak w swoim czasie polsko-niemiecka umowa amnestyjna z dnia 1 października 1919 r. oraz dodatkowa do niej z dnia 12 lutego 1921 r., czynią zadość wymaganiu amnestjowania przestępstw politycznych, popeł nionych w okresie i z powodu nieustalenia losu odnośnych te rytoriów, spornych między Polską a Niemcami.
13. P o l s k o - n i e m i e c k i u k ł a d o p a ń s t w o w e j w ł a s n o ś c i g ó r n i c z e j i h u t n i c z e j w polskiej części Górnego Śląska, podpisany w Opolu dnia 22 czerwca 1922 r...
ratyfikowany przez Sejm ustawodawczy ustawą z dnia 4-go sierpnia 1922 r., Dz. Ustaw Rz. P. Nr. 71, poz. 642.
14. U k ł a d p o l s k o - n i e m i e c k i w p r z e d m i o c i e k o p a l ń g ó r n o ś l ą s k i c h , podpisany w Opolu dnia
22 czerwca 1922 r., ratyfikowany przez Sejm Ustawodawczy ustawą z dnia 4 sierpnia 1922 r., Dz. Ust. Rz. P. Nr. 71, poz. 643.
15. O ś w i a d c z e n i a r z ą d o w e z dnia 23 m a j a 1922 r. w s p r a w i e p o d z i a ł u G ó r n e g o Ś l ą s k a , Dz. Ust. Rz. P. Nr. 44, poz. 369, stwierdzające przyjęcie przez Rząd polski decyzji Konferencji Ambasadorów z dnia 20 paź dziernika 1921 r.
16. K o n w e n c j a p o l s k o - n i e m i e c k a , dotycząca Górnego Śląska, podpisana w Genewie, dnia 15 maja 1922 T., ratyfikowana przez Sejm Ustawodawczy ustawą z dnia
24 maja 1922 r., wymiana dokumentów ratyfikacyjnych w O-polu dnia 3 czerwca 1922, Dz. Ust. Rz. P. Nr. 44 poz. 370, 371 i 372.
Polsko-niemiecka konwencja górnośląska rozpada się na 6 części. Część pierwsza zawiera postanowienia ogólne. W myśl tytułu I części pierwszej przepisy prawa materjalnego, obowiązujące w dniu przejęcia przez Rząd polski polskiej części G. Śląska, pozostają w mocy w ciągu lat 15 (§ 1) z tem jednak zastrzeżeniem, że Polska będzie mogła w ciągu wy mienionych lat 15 zastąpić obowiązujące postanowienia prawa
materjalnego innemi postanowieniami (§ 2), mogącemi być zastosowanemi na całym jej obszarze. W razie sporu w tym względzie sprawa przechodzi pod rozstrzygnięcie górnoślą skiej Komisji Mieszanej względnie Międznarodowego Trybu nału Sprawiedliwości. (Artykuł 2, §§ 1 i 2). W razie sporu, któ ryby wynikł pomiędzy Polską a Niemcami w przedmiocie za rządzeń ustawodawczych, sprawa ma być przedłożona przez interesowanych do decyzji Rady Ligi Narodów (§ 3).
Tytuł II, części pierwszej traktuje o ochronie praw na bytych, tytuł III o wywłaszczeniu. Jako zasadę wywłaszcze nia ustalono, iż Polska może wywłaszczyć na polskim Gór nym Śląsku przedsiębiorstwa należące do wielkiego przemy słu, włączając w to pokłady oraz wielką własność rolną (Ar tykuł 6).
Część II-go konwencji dotyczy „obywatelstwa i zamie szkania". Art. 25, § 1 głosi na wstępie tej części, iż „obywa tele niemieccy, którzy w chwili zmiany suwerenności mają zamieszkanie w polskiej części obszaru plebiscytowego, na bywają z samego prawa obywatelstwo polskie, a tracą nie mieckie". W ten sposób ustala konwencja ścisły związek
mię-dzy faktem zamieszkania a obywatelstwem. Zasada ta ogra-niczoną jest jednak tem zastrzeżeniem, iż „obywatele nie mieccy, którzy zamieszkali na.... obszarze plebiscytowym dopiero po 1 stycznia 1908 ...." nabywają obywatelstwo pol skie nie inaczej, jak za osobnem upoważnieniem Rządu pol skiego (art. 25, § 2). Art. 33 i następne omawiają kwestję opcji, art. 40, i następne prawo zachowania zamieszkania na obsza rze plebiscytowym w ciągu lat 15 w wypadku opcji na rzecz Niemiec.
Część III konwencji omawia ochronę mniejszości naro dowych, zastosowując postanowienia traktatu wersalskie go z d. 28 czerwca 1919 r. między Polską a Głównemi Mo
carstwami do stosunków górnośląskich.
Część IV-ta konwencji dotyczy spraw socjalnych, część V-ta spraw gospodarczych. W tej ostatniej części czyli V-ej, dział IV-ty zawiera przepisy, ustanawiające specjalny pas po graniczny. Mieszkańcy i stosunki wspomnianego pasa pogra nicznego korzystają ze specjalnych przywilejów prawnych a to w celu uniknięcia zbyt ostrego przełamania łączności go spodarczej, łączącej obie części G. Śląska — polskiej i nie mieckiej.
Końcowa część VI-ta konwencji zawiera postanowienia o Górnośląskiej Komisji Mieszanej i Górnośląskim Trybu nale Rozjemczym.
17. K o n w e n c j a o w o l n o ś c i t r a n z y t u , podpi sana w Barcelonie, dn. 20 kwietnia 1921 r., ratyfikowana przez Sejm Ustawodawczy ustawą z d. 4 sierpnia 1922 r., (Dziennik UstawRzpltej Polskiej Nr. 71, poz. 640).
18. K o n w e n c j a w s p r a w i e u r z ą d z e n i a d r ó g ż e g l o w n y c h o znaczeniu międzynarodowem, podpisana w Barcelonie d. 20 kwietnia 1921 r., ratyfikowana przez Sejm Ustawodawczy ustawą z d. 4 sierpnia 1922 r. (Dziennik Ustaw Rzpltej Pol. Nr. 71, poz. 641).
Do działu umów prawotwórczych należą również wszyst kie konwencje, Wyszczególnione w aneksie I-ym do art. 19 Traktatu między głównemi Mocarstwami Sprzymierzonemi a Polską, podpisanego w Wersalu 28 czerwca 1919 r. Polska
zobowiązała się na mocy rzeczonego traktatu do przystąpienia do wszystkich, wymienionych w aneksie I-ym do art. 19 konwencyj w terminie rocznym od dnia uprawomocnienia się traktatu czyli w tym wypadku od d. 10 stycznie 1920 r. Zobo wiązanie to przez Rząd polski zostało wykonane w ustalo nym terminie. Ody zaś ustawodawcze upoważnienie Rządu
do przystąpienia w imieniu Polski do wspomnianych konwen cyj uzyskanem zostało już przez Rząd przez fakt
ustawodaw-czej ratyfikacji wyżej wymienionego traktatu, przeto upra womocnienie rzeczonych konwencyj nie wymagało już uprze dniego przedkładania ich Sejmowi Ustawodawczemu do zatwierdzenia, — i Rząd mógł przystąpić do opublikowa nia ich w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej w formie o-świadczeń rządowych.
W wykonaniu wspomnianego artykułu 19 aneksu I-go Traktatu między Mocarstwami Sprzymierzonemi a Polską, podpisanego w Wersalu d. 28 czerwca 1919 r., przystąpił Rząd Polski do następujących konwencyj:
19. M i ę d z y n a r o d o w a k o n w e n c j a t e l e g r a f i c z n a , podpisana w Petersburgu 10/22 lipca 1875, przejrza na w Lizbonie 11 czerwca 1908 r.. Dziennik Ustaw Nr. 72/22, poz. 469. Przystąpienie Polski pod datą 30 czerwca 1920 r.
20. M i ę d z y n a r o d o w a k o n w e n c j a r a d i o t e e g r a f i c z n a , podpisana w Londynie 5 lipca 1912 r. Przy stąpienie Polski pod datą 6 stycznia 1920 r.
21. Międzynarodowa konwencja kolejowa, podpisana w Bernie, d. 14 października 1890 r., przejrzana 22 grudnia 1908 r. Przystąpienie Polski pod datą 28 lipca ro ku 1920.
22. M i ę d z y n a r o d o w a k o n w e n c j a s a n i t a r -na , podpisa-na w Paryżu, d. 3 grudnia, została zastąpioną przez konwencję, podpisaną w Paryżu d. 17 stycznia 1920 r., i obecnie już nie obowiązuje. Wobec tego zgłoszone przez Rząd Polski stosownie do zobowiązania, wynikającego ze wspomnianego powyżej Traktatu wersalskiego, przystąpienie Polski do rzeczonej konwencji przez francuskie ministerstwo Spraw Zagranicznych przyjętem nie zostało z powołaniem się na zamianę konwencji sanitarnej z 1903 roku konwencją z roku 1920. Uzyskania przez Rząd polski względnie ministra spraw zagranicznych konstytucyjnego upoważnienia do przystąpienia w imieniu Polski do konwencji z r. 1920 należy spodziewać się w najbliższym czasie.
23. M i ę d z y n a r o d o w a k o n w e n c j a o z a k a z i e p r a c y n o c n e j k o b i e t , zatrudnionych w przemyśle, pod pisana w Bernie, d. 26 września 1916 r. Dziennik Ustaw Rze czypospolitej Polskiej Nr. 19/22, poz. 158. Przystąpienie Pol ski pod datą 14 stycznia 1921 r.
24. M i ę d z y n a r o d o w a k o n w e n c j a o z a k a z i e u ż y w a n i a b i a ł e g o f o s f o r u przy wyrobie zapałek, podpisana w Bernie d. 26 września 1906 r. Dziennik Ustaw Rzpltej Polskiej Nr. 19/22, poz. 159. Przystąpienie Polski pod datą 14 stycznia 1921 r.
h a n d l u ż y w y m t o w a r e m , podpisana w Paryżu, dnia 4 maja 1910 r. Dziennik Ustaw Rzpltej Polskiej Nr. 87/22, po zycja 783. Przystąpienie Polski pod datą 12 stycznia 1921 r.
26) M i ę d z y n a r o d o w a k o n w e n c j a o z a k a z i e p u b l i k a c y j p o r n o g r a f i c z n y c h , podpisana w Pary żu d. 4 maja 1910 r. Dziennik Ustaw Rzpltej Polskiej Nr. 21/22, poz. 167. Przystąpienie Polski pod datą 12 stycznia 1921 r.
27) M i ę d z y n a r o d o w a k o n w e n c j a o o c h r o n i e w ł a s n o ś c i p r z e m y s ł o w e j , podpisana w Pary żu d. 20 marca 1883 r., przejrzane w Brukseli, d. 14 grudnia
1900 r. i w Waszyngtonie d. 2 czerwca 1911 r. Dziennik U-staw Rzpltej Polskiej Nr. 8/22, poz. 58. Przystąpienie Polski pod datą 10 listopada 1919 r.
28) M i ę d z y n a r o d o w a k o n w e n c j a o o c h r o n i e u t w o r ó w l i t e r a c k i c h i a r t y s t y c z n y c h , podpisana w Bernie 13 listopada 1908 r. Dziennik Ustaw Rze-czyposp. Polskiej Nr. 3/22, poz. 16. Przystąpienie Polski pod datą 20 stycznia 1920 r.
Przez przystąpienie do konwencyj, wyszczególnionych w aneksie I do artykułu 19 Traktatu wersalskiego, zawartego przez Polskę z Głównemi Mocarstwami Sprzymierzonemu weszła Polska do międzynarodowej wspólnoty administracyj nej, przejmując prawa i obowiązki, wynikające z najpoważ niejszych organizacyj międzynarodowych.
II. Kontrakty prawne.
Pod pojęcie „kontraktów prawnych" podporządkowuję takie umowy międzynarodowe, które nie wprowadzają do stosunków międzynarodowych nowych trwałych norm, lecz zmierzają w granicach istniejących norm prawnych do ure gulowania, przeważnie w sposób przejściowy, zbieżności lub kolizyj interesów międzynarodowych, przedewszystkiem cha rakteru gospodarczego. Z określenia tych umów wynika, iż czasokres ich mocy prawnej jest krótki, wygasają one bądź przez wpływ czasokresu, bądź przez wykonanie. Znaczna część kontraktów prawnych charakteru międzynarodowego, które zawarł Rząd polski, już wygasła, a to bądź z pierwsze go, bądź drugiego powodu. Z reguły umowy także nie pod legają ratyfikacji, chyba, że strony z powodów politycznych uznają ratyfikację takiej umowy za wskazaną.
Z pośród umów międzynarodowych, które podciągam pod pojęcie kontraktów prawnych, zawartych przez Rząd polski, dotychczas ratyfikowane zostały dwie umowy, a mianowicie:
1 ) U k ł a d p o l s k o - n i e m i e c k i w sprawie utrzyma nia w ruchu gospodarstw rolnych na pograniczu
polsko-nie-mieckiem, podpisany w Poznaniu d. 27 lipca 1920 r., ratyfiko-wany przez Rząd polski d. 26 stycznia 1921 r. Dotychczas nie ogłoszony w „Dzienniku Ustaw".
2) U k ł a d , p o d p i s a n y w P o z n a n i u d. 29 k w i e t n i a 1922 r. m i ę d z y R z e c z y p o s p o l i t ą P o l s k ą a R z e s z ą N i e m i e c k ą w sprawie ułatwień, dotyczących ruchu granicznego, ratyfikowany przez Sejm Ustawodaw czy ustawą z d. 28 lipca 1922 r., Dziennik Ustaw Rzpltej Pol skiej Nr. 71, poz. 637.
