Wincenty Szawłowski
Zagadnienia problemowe w świetle
praktyki sądowej
Palestra 4/6(30), 64-66
1960
Z4C/tOJl/fF/l/M PR O B L E M O W E W Ś W I E f L E
P H A K I riff S Ą D O W E J
C z y ogłoszone w M o n itc rz e P olskim z a r z ą d z e n i e P rezesa Rady M in istró w o b n iż a ją c e cen ę ro b ó t o b o w ią z u je osobę fizy c zn ą
w w yp ad ku w cze ś n iejs zeg o z a w a rc ia z nią um ow y p rz e z jed nostkę uspołecznioną?
Kopalnia węgla Zagłębia Śląskiego zawarła umowę budowlano-remon- tową z inż. J., któ ry należycie w ykonał tę umowę. Odbiór robót nastąpił w dniu 8.VII. 1957 r., końcowe zaś Sprawdzenie fa ktu r i ostateczny ob rachunek pom iędzy stronami został dokonany w dniu 16.VII.1957 r.
Obrachunek był dokonany na podstawie warunków , na jakich pozwa n y zobowiązał się w ykonać zleconą m u pracę, tj. według obowiązującego podczas zawarcia um ow y m nożnika 1,40.
Po upływ ie 9 i pół m iesięcy zleceniodawca w ytoczył pozew przeciwko inż. J. o zw rot rzekom o nadpłaconej kw o ty na tej podstawie, że po 2 z górą miesiącach od chw ili zawarcia um ow y i niemal po całkow itym już zakończeniu um ów ionych robót ukazało się w dniu 27.VI.1957 r. w Mo nitorze Polskim zarządzenie Prezesa Rady M inistrów (Mon. Pol. N r 51, poz. 321) cofające m nożnik 1,40 i redukujące go do 1,05 z mocą wsteczną od dnia 1.1.1957 r.
Na podstawie tego zarządzenia zostało w ytoczone powództwo o rzeko mo niesłusznie wypłaconą inż. J. kw otę 26 136 zł.
Sąd 1 instancji powództwo uwzględnił. W skardze rew izyjnej pełn. pozwanego adw. W. Szaw łow ski podniósł m.i., co następuje:
W sprawie niniejszej powstało zagadnienie, czy zarządzenie władzy adm inistracyjnej cofające jednostronnie wysokość świadczeń z umowy i zmieniające w ten sposób w arunki może być stasowane względem umów już zaw artych przez jednostkę uspołecznioną z osobą fizyczną lub jed nostką n ie uspołecznioną.
Na pytanie to należy dać odpowiedź odmowną.
Art. 4 K onstytucji głosi, że w szystkie organy władzy i adm inistracji państwowej działają na podstawie przepisów praw a, a więc na podstawie obowiązujących ustaw. Dlatego też należy uznać, że wszelkie zarządze nia adm inistracyjne o tyle tylko mogą obowiązywać obywateli, o ile stanowią one logiczne i słuszne rozwinięcie treści obowiązujących ustaw .
N r 6 Z A G A D N IE N IA PR O B L . W ŚW IE T L E P R A K T . SĄ D Ó W . 65
Omawiane zarządzenie Prezesa Rady M inistrów jest tylko aktem nor m atyw nym naileżącym do sfery zarządzania gospodarką uspołecznioną, nie może natom iast naruszać ipraw obywateli opartych na zaw artych umowach.
Strona .powodowa, dla wzmocnienia swej sytuacji, powoływała się na rozporz. Rady M inistrów z 19.11.1959 r. (Dz. U. N r 12, póz. 73), którego § 13 odwołuje się do § 8, ten ostatni zaś nakazuje traktow ać pozwane go — jako jednostkę nie uspołecznioną — na równi z jednostkam i uspo łecznionymi ipod względem udzielania zamówień, lecz nie rozrachunków. P arag raf 54 p kt 1 tegoż rozporządzenia wymaga, aby treść zawieranej umowy wyłączała wszelkie wątpliwości, m.i. również co do ceny (punkt „c”), a § 55 p k t 2 głosi, że zm iana umowy powinna być stwierdzona do datkow ą umową n a piśmie.
Te podstaw ow e przepisy, regulujące zawieranie umów, są jasne i nie zaw ierają żadnych niedomówień.
Z powyższego wynilka zatem, że zarządzenie Prezesa Rady M inistrów % dnia 27,VI.1957 r. nie stosuje się do nie uspołecznionych jednostek i Obowiązywać nie może, jeśli chodzi o obniżenie takim jednostronnym zarządzeniem wysokości zapłaty w brew w arunkom umowy.
Decydujące są tu art. 129, 131 p k t 2 i art. 189 kod. zob. oraz a<rt. 3 i 59 p.o.p.c. Przepisy te w ym agają przede wszystkim przestrzegania w stosunkach umownych dobrej w iary. Stronie pozwanej w omawia nym w ypadku nie zarzucono złej w iary. G dyby do umowy pomiędzy stronam i był wprowadzony taki w arunek, że w przyszłości może nastą pić w stosunku do inż. J. obniżenie świadczenia w ypływającego z umo wy na skutek jednostronnego zarządzenia kontrahenta, to, rzecz jasna, pozwany nie mógłby ani takiej umowy podpisać, ani podjąć się wyko nania robót.
Wymienione zarządzenie Prezesa Rady Ministrów, obniżające mnoż nik z mocą wsteczną, może mieć znaczenie przy rozrachunkach pomię dzy jednostkam i uspołecznionymi przy obliczaniu np. akum ulacji, p re mii, rentow ności przedsiębiorstw a itd., ale na ich szczycie jest wciąż jedna i ta sama strona: S karb Państw a. Jednakże nie można tego za rządzenia stosować do jednostek nie uspołecznionych. Do tych ostatnich mógłby być zastosowany tylko § 13 pkt 3 rozp. R. M. z dn. 19.11.1949 r., przew idujący podwyższenie świadczenia za pracę. Jest to zupełnie zro zumiałe, bo jeśli jednostka uspołeczniona z takich czy innych względów nie może wykonywać pewnej pracy, to szuka rozwiązania naw et przy staw kach wyższych, korzystając z usług jednostki nie uspołecznionej.
M W IN C E N T Y SZ A W Ł O W SK I N r 6 Sąd W ojew ódzki w Katowicach w yrokiem z dnia 4.1X.1959 r. w yrok Sądu I instancji zm ienił i powództwo oddalił, zasądzając jednocześnie na rzecz inż. J. ko szty procesu.
N otka re d a k c y jn a . W analogicznej sp ra w ie S ąd N ajw yższy w orzeczeniu z dn. 23.VL1958 r. (1 CR 128/58) uznał, że z a rząd z en ia o rganów a d m in istra cy jn y c h , u sta n a w ia ją c y c h ceny i s ta w k i za ro b o ty i u słu g i w y k o n y w an e p rzez je d n o stk i g o sp o d a rk i u społecznionej, w iążą ty lk o te je d n o stk i, nie m ogą zaś w p ro w ad zać żad n y ch ogran iczeń p r a w o b y w ateli lu b n ie uspołecznionych osób p raw n y ch , gdyż n ie m a ją c h a r a k te ru tego ro d za ju ak tó w n o rm aty w n y c h , k tó re m ogłyby w pływ ać n a sy tu a c ję p ra w n ą ty c h podm iotów . Je d n o stk a g o sp o d a rk i uspołecznionej w w y n ik u w y d a n ia obow iązującego ją ce n n ik a p o w in n a n a przyszłość zaw ierać um ow y u w zg lę d n ia jąc e now e ceny i je śli pozw olą n a to p rze p isy p ra w a , w ypow iedzieć n a o d p o w ied n i te rm in um ow y ju ż za w a rte , n a to m ia st nie m ożna, z pow ołaniem
się n a now y cennik, je d n o stro n n ie zm ienić w a ru n k ó w um ó w p rze w id u jąc y ch
