Contemporary determinants of integration of logistics processes

%

Wspó³czesny œwiat charakteryzuje siê intensywnymi procesami globalizacji oraz szeroko rozumianymi wspó³zale¿noœciami miêdzynarodowymi o charakterze gospodarczym. Przyczyn niespotykanego dotychczas rozwoju globalizacji jest niew¹tpliwie wiele. Za najwa¿niejsze uwa¿a siê jednak zmiany polityczno-spo³eczne, które nast¹pi³y w ostatnich latach, oraz (a mo¿e przede wszystkim) rewolucyjne przeobra¿enia w formach i sposobach komunikowania siê, g³ównie zaœ w informatyce (gromadzeniu, przetwarzaniu i przesy³aniu informacji). Nie bez znaczenia s¹ równie¿ rewolucyjne zmiany w technice, technologii i ekonomice, a ponadto tkwi¹ca w ludziach ¿¹dza w³adzy i posiadania1_.

Zjawisko i proces globalizacji s¹ ró¿nie definiowane ze wzglêdu na ich wszechstronny charakter we wspó³czesnym œwiecie. Najczêœciej artyku³owane s¹ w obrêbie gospodarki, œciœlej bior¹c, odnoszone s¹ do wymiany miêdzynarodowej i rynków, które zmierzaj¹ do powstania jednolitego rynku towarów, us³ug, kapita³u w skali œwiatowej, ³¹cz¹c w ca³oœæ rynki krajowe z rynkami miêdzynarodowymi, z wykszta³ceniem siê wzajemnych relacji, za³o¿eñ i powi¹zañ.

Proces globalizacji dokonuje siê przy wiod¹cej roli ponadnarodowych przedsiêbiorstw produkcyjnych, handlowych i finansowych USA, UE, Japonii. Przedsiêbiorstwa ponadnarodowe s¹ to przedsiêbiorstwa anga¿uj¹ce siê kapita³owo w ró¿nych krajach i na ró¿nych rynkach. Powstaj¹ zwykle poprzez procesy pionowej lub poziomej akumulacji kapita³u. Cele dzia³alnoœci przedsiêbiorstw ponadnarodowych to:

Andrzej BUJAK* Wies³aw SZOT**

WSPÓ£CZESNE UWARUNKOWANIA INTEGRACJI PROCESÓW

LOGISTYCZNYCH

We wspó³czesnym œwiecie zachodz¹ intensywne procesy, a wiêc i coraz szersze wspó³zale¿noœci miêdzynarodowe. Z globalizacj¹ ³¹czy siê unifikacja tych samych produktów, wzorców konsumpcji i zachowañ rynkowych. Rozwój logistyki powoduje zacieœnienie wiêzi miêdzy krajami i zaostrzenie miêdzynarodowej konkurencji. Na wspó³czesnym, szybko rozwijaj¹cym siê rynku gospodarczym w centrum zainteresowania znajduje siê klient. Od jego decyzji rynkowych zale¿y powodzenie i sukces produkuj¹cych i sprzedaj¹cych produkty. Wiedza o zachowaniu klienta i czynnikach go kszta³tuj¹cych stanowi podstawê do podejmowania decyzji marketingowych we wszystkich fazach kszta³towania oferty logistycznej.

* Dr hab. in¿. Andrzej Bujak, Miêdzynarodowej Wy¿szej Szko³y Logistyki i Transportu we Wroc³awiu. * Dr Wies³aw Szot, Miêdzynarodowa Wy¿sza Szko³a Logistyki i Transportu we Wroc³awiu.

&

· osi¹gniêcie wy¿szej stopy zysku;

· ominiêcie barier wystêpuj¹cych na rynku;

· ominiêcie pewnych postanowieñ rz¹dowych, np. dotycz¹cych podatków zagranicznych; · mo¿liwoœæ wejœcia na rynki instytucji integracyjnych, np. Unii Europejskiej;

· minimalizacja ryzyka (ryzyko walutowe, strajkowe, spo³eczno-polityczne); · walka konkurencyjna na rynku.

Globalizacja prowadzi do utworzenia zintegrowanego rynku œwiatowego, na którym w przysz³oœci obowi¹zywaæ ma pe³na liberalizacja handlu2_{. Liberalizacja handlu powoduje}

wyst¹pienie efektów substytucji dostawców i towarów. Wp³yw liberalizacji handlu na rynek œwiatowy odbywa siê poprzez obni¿enie cen na rynku kraju importuj¹cego, któr¹ w warunkach wolnej konkurencji okreœla poziom krañcowy wytwarzania kraju eksportuj¹cego. Wi¹¿e siê z ni¹ zmniejszenie produkcji producentów kraju importuj¹cego i wzrost wymiany miêdzy partnerami. Wzrost jest silniejszy, jeœli jest wy¿sza elastycznoœæ poda¿y w kraju eksportuj¹cym i im wy¿sza jest elastycznoœæ poda¿y w kraju importuj¹cym.

Zdaniem E. Go³embskiej: „…Szybki i niezbêdny dla rozwoju gospodarczego Europy i œwiata postêp we wdra¿aniu logistyki miêdzynarodowej (…) w przedsiêbiorstwach ³¹czonych w globalne ³añcuchy dostaw, stawia przed teori¹ i praktyk¹ nowe ¿¹dania…”3_.

Proces globalizacji powoduje, i¿ wspó³czesn¹, a jednoczeœnie nowoczesn¹ form¹ organizacji dzia³alnoœci przedsiêbiorstw jest tzw. forma „S” (sieæ). Jest to struktura organizacyjna oparta na autonomicznych jednostkach organizacyjnych, najczêœciej samodzielnych jednostkach gospodarczych, które bardzo aktywnie wspó³pracuj¹ ze sob¹. Fundamentem ich kooperacji jest zasada realizacji dostaw w trybie „just-in-time” i w najwiêkszej mo¿liwej skali wykorzystuje informatyczne systemy uzgadniania dzia³añ. Wspó³praca ta oparta jest na liberalnych zasadach rynkowych, co oznacza mo¿liwoœæ rezygnacji z us³ug czy oferty towarowej ka¿dego z kooperantów. W ten sposób powstaje tzw. zewnêtrzna, organizacyjna struktura sieciowa, maj¹ca cechy samoorganizacji, automatycznej optymalizacji i zmiennoœci.

Logistyka miêdzynarodowa rozumiana jako zarz¹dzanie strategiczne miêdzynarodowym ³añcuchem dostaw, czyli po³¹czenie dzia³alnoœci logistycznej firm-ogniw ³añcucha dostaw, a odnosz¹cych siê g³ównie do funkcji operacyjnej, finansowej i marketingowej oraz kontroli przep³ywu fizycznego dóbr, œrodków pieniê¿nych i informacji przez granice i ponad granicami ró¿nych pañstw jest efektem globalizacji.

Na prze³omie lat osiemdziesi¹tych i dziewiêædziesi¹tych w USA, Francji, Wielkiej Brytanii zaczêto wdra¿aæ logistykê miêdzynarodow¹ w sektorze spo¿ywczym, chemicznym i wyrobów elektrycznych, jako korporacje transnarodowe, które rekonstruuj¹ g³ównie proces miêdzynarodowej dystrybucji jako ogniwa ³añcucha dostaw. Etapy tej dystrybucji to4_:

· okreœlenie liczby dostawców i odbiorców;

· zastosowanie rein¿ynieringu w celu redukcji czasu obs³ugi i kosztów, wprowadzenie nowego systemu informatycznego na bazie EDI;

· zbudowanie regionalnych centrów logistycznych w Azji i Europie, wprowadzenie planowania obs³ugi transportowej.

2 _{Siekierski J., Wp³yw procesu i polityki globalizacji na agrobiznes w Polsce, [w:] Zeszyt Naukowy} Ma³opolskiej Wy¿szej Szko³y Ekonomicznej, Tarnów 2006, nr 1(9)/2006, s. 28.

3 _{Go³embska E., Kempny D., Eurologistyka w zarz¹dzaniu miêdzynarodowym, Warszawa 2005, s. 7.} 4 _{Tam¿e, s. 31.}

'

W wyniku tak wprowadzonego systemu dystrybucji uzyskano korzyœci w postaci:

· szybkiej odpowiedzi na potrzeby klientów; · konsolidacji ³adunków;

· centralizacji obs³ugi magazynowej; · skrócenia czasu obs³ugi klienta.

Zewnêtrzne uwarunkowania ekonomiczne krajów o wysokim stopniu rozwoju wymuszaj¹ na funkcjonuj¹cych w tych krajach przedsiêbiorstwach potrzebê poszukiwania innowacyjnych koncepcji rozwoju. Koncepcji, która zapewni, ¿e dzia³alnoœæ tych przedsiêbiorstw stanie siê bardziej konkurencyjn¹ na rynkach globalnych. Taki stan rzeczy wynika ze stale wzrastaj¹cego zapotrzebowania na unowoczeœnienie obrotu towarowego w globalizuj¹cej siê gospodarce œwiatowej, która wch³ania jednoczeœnie aspekt regionalizacji.

Innowacja, jako rezultat przedsiêbiorczoœci, jest to rzecz nowo wprowadzona b¹dŸ czynnoœæ polegaj¹ca na jej wprowadzaniu. Tworzenie wartoœci przez innowacjê znajduje wyraz i odzwierciedlenie w nowych produktach, procesach czy koncepcjach nowego stanu rzeczy (inwencjach). Innowacja jest to wszelka, z za³o¿enia korzystna zmiana w ró¿nych obszarach dzia³alnoœci organizacji, wnosz¹ca postêp w stosunku do stanu istniej¹cego, powsta³a w organizacji b¹dŸ poza ni¹, bêd¹ca odpowiedzi¹ na sygnalizowane potrzeby lub zaspokajaj¹ca potrzeby dotychczas nieujawnione. Ma charakter ewoluuj¹cego poprawiania rzeczy istniej¹cych, o ró¿nym stopniu nieskoñczonej skali nowoœci.

Zdaniem A. Francik5 _{innowacja obejmuje:}

· imitacjê produktów, us³ug, technologii, organizacji i zarz¹dzania;

· przyrostowe udoskonalenia stanowi¹ce poprawê wzglêdem rzeczy istniej¹cych, w tym przypadki zmian, które wynikaj¹ z manipulacji liczbowych czêœci sk³adaj¹cych siê na jak¹œ ca³oœæ; · oryginalne produkty, us³ugi, procesy, struktury itp. (wynalazki).

Liczba i rodzaje metod zarz¹dzania logistyk¹ miêdzynarodow¹ s¹ uzale¿nione przede wszystkim od otoczenia firmy, kultury zarz¹dzania, a tak¿e miejsca i roli firmy w ³añcuchu dostaw. O globalnym ³añcuchu dostaw, zwanym czêsto globalnym ³añcuchem poda¿y, zdaniem P.B. Sachary'ego i T.S. Larsena6_{, decyduje koniecznoœæ zaopatrywania rynków krajowych oraz}

wykorzystywanie produkcji prowadzonej na innych kontynentach.

Celem zarz¹dzania jest zwykle uzyskanie przewagi konkurencyjnej za pomoc¹ wzrostu efektywnoœci procesów logistycznych. Zarz¹dzanie logistyk¹ miêdzynarodow¹ nierozerwalnie zwi¹zane jest z przyjêciem odpowiedniej strategii, która umo¿liwi zrealizowanie zadañ logistycznych pomiêdzy ogniwami miêdzynarodowego ³añcucha dostaw, a tak¿e bêdzie fundamentem planowania rozwoju form wspó³pracy pomiêdzy partnerami, uwzglêdniaj¹cego zmiany w otoczeniu ³añcucha dostaw. Tak szeroko ujêty obszar zadaniowo-wynikowy wp³ynie w sposób pozytywny na w³aœciwe kreowanie perspektywicznych celów, ukierunkowanych na optymalizacjê obs³ugi logistycznej.

Podstawow¹ determinant¹ strategii jest identyfikacja potrzeb i preferencji klientów oraz reagowanie na nie.

Zdaniem J. Rymarczyk7_{, do najwa¿niejszych wskaŸników, okreœlaj¹cych intensywnoœæ}

umiêdzynarodowienia przedsiêbiorstwa nale¿y zaliczyæ:

· udzia³ œrodków trwa³ych i obrotów zagranicznych w ca³kowitej wartoœci ksiêgowej œrodków trwa³ych i ca³kowitych obrotach przedsiêbiorstwa;

5 _{Francik A., Sterowanie procesami innowacyjnymi w organizacji, Zeszyt Naukowy Akademii Ekonomicznej} (158), Kraków 2003, s. 23.

6 _{Sachary P.B., Larsen T.S., Zarz¹dzanie globalnym ³añcuchem poda¿y, Warszawa 2002, s. 295-298.} 7 _{Rymarczyk J., Internacjonalizacja i globalizacja przedsiêbiorstw, Warszawa 2004, s. 24-26.}



· udzia³ bezpoœrednich inwestycji zagranicznych w ca³kowitych inwestycjach przedsiêbiorstwa; · udzia³ zatrudnionych za granic¹ w globalnym zatrudnieniu przedsiêbiorstwa;

· stosunek liczby krajów, w których przedsiêbiorstwo prowadzi dzia³alnoœæ, do liczby krajów potencjalnej dzia³alnoœci, tzn. krajów, w których w danym roku realizowano BIZ - wskaŸnik ten nosi nazwê sieciowej dyfuzji korporacji.

Do uwarunkowañ globalnych kszta³tuj¹cych gospodarcz¹ sytuacjê œwiatow¹ nale¿y zaliczyæ równie¿ zdolnoœci konkurencyjne i adaptacyjne podmiotów gospodarczych krajów i regionów przez obni¿anie kosztów przewagi konkurencyjnej.

Pojêcie konkurencyjnoœci mo¿na zdefiniowaæ jako zdolnoœæ przedsiêbiorstwa do funkcjonowania w danej bran¿y w warunkach gospodarki wolnorynkowej. Im wiêksza konkurencyjnoœæ, tym pozycja przedsiêbiorstwa na rynku jest pewniejsza, a jego funkcjonowanie mniej nara¿one na bodŸce zewnêtrzne i niepomyœln¹ koniunkturê. Na konkurencyjnoœæ przedsiêbiorstw wp³ywa wiele czynników takich jak:

· innowacyjnoœæ i zaawansowanie technologiczne danego podmiotu gospodarczego; · sieæ kontaktów i kooperantów;

· ceny produktów i us³ug; · jakoœæ produktów i us³ug;

· inwestycje w³asne oraz mo¿liwoœæ pozyskania kapita³u; · dostêpnoœæ i sposób finansowania dzia³alnoœci;

· otoczenie biznesowe (np. pomoc rz¹du lub samorz¹du).

Wed³ug teorii ekonomii, organizacja rynków na zasadzie konkurencji wydajnoœci wymusza na podmiotach gospodarczych kompromisowe rozwi¹zania przeciwstawnych interesów. Konkurencja dostarcza mo¿liwoœci alternatywnych zachowañ (szeroka oferta towarowo-us³ugowa, oszczêdnoœciowa), gwarantuje szybki przep³yw prawdziwych informacji, zaœ monopol ogranicza mo¿liwoœci wyboru.

Konkurencyjnoœæ jest uk³adem gry si³ wyznaczonym przez podstawowe cechy strukturalne sektora gospodarczego i jego uczestników: nabywców, dostawców, konkurentów wewn¹trz sektora, substytutów oraz potencjalnych wchodz¹cych8_.

Swoboda gospodarcza i pozytywne ekonomiczne wyniki rynkowe jako dwa aspekty konkurencji pozwalaj¹ wy³oniæ elementy ró¿ni¹ce bardziej i mniej konkurencyjne struktury rynkowe9_.

Globalizacja na poziomie narodowym dotyczy pozycji kraju i du¿ych przedsiêbiorstw na miêdzynarodowych rynkach towarowych, a w ujêciu szerszym odnosi siê do regionalnych ugrupowañ integracyjnych w ró¿nych czêœciach œwiata (Unia Europejska, NAFTA, ASEAN, MERCOSUL w krajach Ameryki Po³udniowej).

Powstanie ugrupowañ integracyjnych w ró¿nych regionach œwiata uwa¿a siê za integraln¹ czêœæ procesu globalizacji, a przenoszenie dzia³alnoœci gospodarczej z poziomu pojedynczych firm do organizacji transnarodowych oraz z poziomu narodowego, regionalnego i ogólnoœwiatowego uto¿samia siê z istot¹ globalizacji i jej instytucjonalizacj¹.

Wed³ug R. Romañskiego, regionalizacja jest procedur¹ dwustopniow¹, gdy¿ obejmuje typologiê przestrzenn¹ oraz analizê rozmieszczenia geograficznego typów i prowadzi do delimitacji zwartych jednostek wy¿szego rzêdu, czyli regionów10_.

8 _{Porter M.E., Strategia konkurencji. Metody analizy sektorów i konkurentów, Warszawa 1992, s. 21.} 9 _{Thieme M.J., Spo³eczna gospodarka rynkowa, red. nauk. M. Soliñski, Warszawa 1995, s. 17.} 10_{Romañski R., Geografia ekonomiczna, ujêcie dynamiczne, Warszawa 2004, s. 26-29.}



Wed³ug S³ownika jêzyka polskiego, „region” oznacza: „…wydzielony, stosunkowo jednorodny obszar odró¿niaj¹cy siê od terenów przyleg³ych okreœlonych cechami naturalnymi lub nabytymi…”11_.

Region oznacza nie jak¹kolwiek wyodrêbniaj¹c¹ siê czêœæ kuli ziemskiej czy wyró¿niaj¹cy siê obszar geograficzny, lecz obszar objêty miêdzynarodow¹ wspó³prac¹ pañstw, z regu³y pokrywaj¹cy siê z terytorium danego zespo³u pañstw12_.

Ka¿dy region charakteryzuje siê swoimi specyficznymi cechami, które w du¿ym stopniu kszta³tuje dany system i uk³ad gospodarczo-polityczny.

Encyklopedyczna definicja systemu to: „…wszelki skoordynowany wewnêtrznie i wykazuj¹cy okreœlon¹ strukturê uk³ad elementów; uk³ad taki rozpatrywany od zewn¹trz jest ca³oœci¹, rozpatrywany od wewn¹trz zbiorem, do którego przynale¿noœæ warunkuje zwi¹zki wzajemnej zale¿noœci miêdzy wszystkimi jego elementami…”13_{. Elementy systemu s¹ konieczne, lecz niewystarczaj¹ce do}

osi¹gniêcia danego, sprecyzowanego celu. W ka¿dym bowiem systemie wystêpuje wspó³zale¿noœæ jego elementów. Im ta wspó³zale¿noœæ jest wiêksza, tym wiêksza jest potrzeba komunikacji i wspó³pracy miêdzy nimi. System, stanowi¹c zorganizowan¹ ca³oœæ, jest zbiorem elementów wzajemnie na siebie oddzia³uj¹cych, który wymienia z otoczeniem materiê, energiê i informacjê.

Proces globalizacji wp³ywa w istotny sposób na gospodarczo zró¿nicowane regiony powoduj¹c przeobra¿enie ich z tradycyjnego obrazu w obraz nowoczesny, wynikaj¹cy m.in. z przesuniêcia œrodka ciê¿koœci - od pozyskiwania zasobów rzeczowych do zasobów ludzkich. Konsekwencj¹ takiego stanu rzeczy jest powstawanie nowych miejsc produkcji towarów jak i us³ug w regionach o niskich kosztach pracy, a tak¿e niskich kosztach pozyskiwania surowców.

Nale¿y wiêc stwierdziæ, i¿ wraz ze zwiêkszeniem zró¿nicowania przestrzennego regionów, a tak¿e z uwzglêdnieniem w procesach logistycznych nowych regionów, na œwiecie wzrasta znaczenie logistyki miêdzynarodowej, warunkuj¹cej lub przyspieszaj¹cej wyrównanie ró¿nic miêdzy regionami14_.

Logistyka miêdzynarodowa odgrywa istotne znaczenie dla procesu internacjonalizacji przedsiêbiorstw, rozumianego jako ka¿dy rodzaj dzia³alnoœci gospodarczej podejmowanej przez przedsiêbiorstwo za granic¹15_.

Istota logistyki miêdzynarodowej polega g³ównie na powi¹zaniu przedsiêbiorstw w obszar systemów gospodarczych ró¿nych krajów opartych na wymianie handlowej, która nierozerwalnie zwi¹zana jest z przep³ywem towarów lub us³ug.

Logistyka miêdzynarodowa dotyczy:

· tworzenia systemów logistycznych, w których logistyka miêdzynarodowa uwa¿ana jest za platformê integracyjn¹ globalizuj¹cego siê biznesu (aspekt makroekonomiczny),

· metody zarz¹dzania ponadnarodowymi ³añcuchami dostaw, w kategoriach systemowego narzêdzia wspomagaj¹cego i optymalizuj¹cego procesy handlu zagranicznego (aspekt mikroekonomiczny).

Proces internacjonalizacji generuje dzia³ania logistyczne, co z kolei wymusza potrzebê przyjêcia jednej ze strategii zarz¹dzania16_{: policentrycznej, globalnej, etnocentrycznej lub dualnej.}

· Strategia policentryczna - zak³ada obs³ugê wielu rynków zagranicznych z uwzglêdnieniem ich zró¿nicowania i specyfiki. Mo¿e to wymagaæ od firmy tworzenia na tych rynkach celowych rozwi¹zañ organizacyjnych, umo¿liwiaj¹cych adaptacjê do zró¿nicowanych wymagañ.

11_{S³ownik jêzyka polskiego, t. 3, Warszawa 1981, s. 34.}

12_{Jasudowicz T., Kategorie „regionu” w stosunkach miêdzynarodowych, [w:] Marksistowska nauka} stosunków miêdzynarodowych (pojêcie - terminy - kategorie), pod red. E. Pa³ygi, J. Simonidesa, Warszawa 1979, s. 192-193.

13_{Wielka Encyklopedia Powszechna PWN, t. 11, Warszawa 1968, s. 174.}

14_{Zob.: Go³embska E., Wspó³czesne kierunki rozwoju logistyki, Warszawa 2006, s. 13.} 15_{Zob.: Rymarczyk J., Internacjonalizacja…op.cit.}



· Strategia globalna - jest równoznaczna z traktowaniem rynku œwiatowego lub rynku regionalnego jako rynku homogenicznego.

· Strategia etnocentryczna - oznacza internacjonalizacjê w formie eksportu na wyselekcjonowane rynki zagraniczne, które s¹ podobne do rynku krajowego, i na których mo¿na stosowaæ strategiê zbli¿on¹ do realizowanej na rynku krajowym.

· Strategia dualna - ma charakter eklektyczny. Jest prób¹ pogodzenia strategii globalnej (uzyskanie korzyœci z globalnej integracji) i policentrycznej (chêæ i koniecznoœæ dopasowania siê do specyfiki poszczególnych rynków).

Dokonuj¹ce siê w obszarze ¿ycia spo³eczno-gospodarczego zmiany w uk³adzie globalnym wp³ywaj¹ w sposób doœæ istotny na jakoœæ procesów logistycznych. Zmiany te oscyluj¹ w nastêpuj¹cych kategoriach i wynikaj¹17_:

· ze wzrostu miêdzynarodowych przewozów towarowych, który wymusza modernizacjê infrastruktury transportowej i œrodków transportu, a tak¿e przyczynia siê do dalszego rozwoju transportu intermodalnego,

· ze wzrostu szybkoœci przep³ywu produktów, na bazie którego rozwijaj¹ siê (w oparciu o zmodernizowan¹ infrastrukturê transportow¹ i informacyjn¹) nowe struktury dystrybucji towarów,

· z rozwoju obs³ugiwanej przestrzeni, a tym samym zwiêkszenia siê odleg³oœci w kana³ach logistycznych wymuszaj¹cego tym samym powstanie kolejnych technologii zdalnej kontroli i zarz¹dzania oraz nowych standardów komunikacji i wymiany dokumentacji handlowej, · z podniesienia wymagañ co do œwiadczonych us³ug logistycznych, co wyra¿a siê w zwiêkszeniu

niezawodnoœci i terminowoœci dostaw,

· z rozszerzenia zakresu us³ug logistycznych, co powoduje przeniesienie prostych operacji monta¿owo-produkcyjnych na szczebel dystrybucji i znaczne rozwiniêcie us³ug informacyjnych (banki danych, gie³dy wirtualne, us³ugi decyzyjne),

· z poprawienia obs³ugi i ograniczania kosztów, które powoduj¹ dalej id¹c¹ standaryzacjê i normalizacjê w zakresie urz¹dzeñ transportowo-magazynowych, opakowañ,

· z postêpuj¹cej deregulacji w transporcie oraz znoszenia kolejnych barier w handlu miêdzy pañstwami jako warunku koniecznego dla dalszego rozwoju miêdzynarodowego.

Specyfika logistyki miêdzynarodowej wynika z cech charakterystycznych miêdzynarodowych przebiegów towarowych, a szczególnie z:

· wielokrotnego przekraczania granic pañstwowych przez towary, co wi¹¿e siê z dodatkowymi op³atami (np. celnymi) oraz opóŸnieniami i zahamowaniami materialnych strumieni,

· obiegaj¹cych dooko³a globu przebiegów towarowych, przekraczaj¹cych wiele stref klimatycznych przy u¿yciu rozmaitych œrodków transportu oraz ró¿nych systemów magazynowania i sk³adowania,

· istniej¹cej substytucji miêdzy nak³adami na logistykê a nak³adami na produkcjê, obs³ugê i sprzeda¿, z której wynika, i¿ skomplikowan¹ i drog¹ logistykê mo¿na w pewnej mierze i pewnym kosztem zast¹piæ odpowiednim rozmieszczeniem procesów produkcyjnych.

Do najwa¿niejszych zadañ logistyki miêdzynarodowej18 _{nale¿y zaliczyæ, zdaniem}

P. Sachary'ego i T. Arsena:

17_{Skowronek Cz., Sarjusz-Wolski Z., Logistyka w przedsiêbiorstwie, Warszawa 1999, s. 279-280.} 18_{Zob.: Go³embska E., Wspó³czesne kierunki …op.cit., s. 18.}

!

· oferowanie klientom na ca³ym œwiecie niepowtarzalnych wartoœci;

· dostosowanie do œrodowisk narodowych o zró¿nicowanej kulturze, ró¿nych systemach gospodarczych i politycznych, a tak¿e odmiennej infrastrukturze;

· zarz¹dzanie rozbudowan¹ sieci¹.

Podstaw¹ logistyki na tle integracji procesów logistycznych w uk³adzie globalnym staje siê wiêc tworzenie przestrzennych konfiguracji sieci logistycznych. W takim uk³adzie skutecznoœæ wszelkich przedsiêbiorstw zwi¹zanych z realizacj¹ procesów logistycznych bêdzie zale¿eæ od dostêpnoœci komunikacyjnej oraz wielkoœci i struktury zasobów rzeczowych i ludzkich w regionie19_.

Znaczenie logistyki miêdzynarodowej roœnie w wyniku coraz szybszej globalizacji powi¹zañ gospodarczych. Powi¹zania te dotycz¹ takich obszarów dzia³alnoœci jak:

· planowanie;

· realizacja przep³ywu dóbr; · kontrola przep³ywu dóbr;

· informacja miêdzy poszczególnymi krajami.

Efekty wdro¿enia logistyki miêdzynarodowej mo¿na oceniaæ, bior¹c pod uwagê nastêpuj¹ce kryteria20_:

· wielkoœæ i strukturê eksportu i importu w obrêbie UE i innych krajów; · liczbê dostawców i odbiorców krajowych i zagranicznych;

· kryteria wyboru dostawców;

· rodzaj wspó³pracy z kontrahentami w podziale na sta³y i sezonowy; · poziom outsourcingu w obs³udze logistycznej przedsiêbiorstwa;

· udzia³ us³ug logistycznych we wszystkich formach obs³ugi logistycznej, transportowej i spedycyjnej;

· formy obs³ugi transportowej;

· metody magazynowania i obs³ugi zapasów.

Jak stwierdza J. Siekierski: „…Integracja tak œciœle zwi¹zana z globalizacj¹ wnosi swój wk³ad w tworzenie ugrupowañ integracyjnych w ró¿nych czêœciach œwiata, instytucji i organizacji ponadnarodowych, wreszcie rynków œwiatowych…”21_.

Do podstawowych miêdzynarodowych problemów gospodarczych, które nierozerwalnie zwi¹zane s¹ z funkcjonowaniem rynku œwiatowego, nale¿y zaliczyæ: zad³u¿enia miêdzynarodowe, niekontrolowany przep³yw kapita³ów, kryzysy walutowe, dysproporcje rozwoju, deficyt zasobów surowcowo-energetycznych, problemy zwi¹zane z handlem œwiatowym i dzia³alnoœci¹ korporacji transnarodowych.

Zdaniem E. Jantoñ-Drozdowskiej: „…cech¹ podstawow¹ korporacji transnarodowych jest rozproszenie w skali miêdzynarodowej zasobów, operacji oraz realizuj¹cych je jednostek i zdolnoœci wytwórczych, w celu wykorzystania najbardziej dogodnych warunków wytwarzania oraz lepszego dostosowania siê do zró¿nicowanych rynków zbytu…”22_.

Korporacje transnarodowe warunkuj¹ politykê wewnêtrzn¹ poszczególnych pañstw, wp³ywaj¹ w sposób ograniczaj¹cy na zdolnoœci regulowania przep³ywów finansowych i wymiany handlowej. W sposób istotny wp³ywaj¹ równie¿ na kszta³t polityki zagranicznej.

19_{Zob.: Tam¿e, s. 11.}

20_{Go³embska E., Kempny D., Eurologistyka…op.cit., s. 56-57.} 21_{Siekierski J., Wp³yw procesu…op.cit., s. 25.}

"

Zdaniem K. Piórko: „…Korporacje transnarodowe zajmuj¹ wœród uczestników stosunków miêdzynarodowych miejsce szczególne. (…) S¹ one postrzegane jako swoisty fenomen wspó³czesnego œwiata; z jednej strony, najwiêksi beneficjenci, z drugiej zaœ - si³a napêdowa i katalizator procesów, które w istotny sposób modyfikuj¹ podstawowe parametry œrodowiska miêdzynarodowego, implikuj¹c transformacjê pozycji i ról poszczególnych podmiotów funkcjonuj¹cych w jego ramach, a tak¿e zmianê charakteru ich wzajemnych relacji…”23_.

Kolejnym nastêpstwem procesów globalizacji jest: niestabilnoœæ i nag³e zmiany kursów walutowych na miêdzynarodowym rynku walutowym jako rezultat nadmiernej spekulacji (grozi to nawet za³amaniem miêdzynarodowego systemu finansowego), nierównowaga bilansów p³atniczych pañstw i miêdzynarodowej równowagi p³atniczej, protekcjonizm i merkantylizm w polityce ekonomicznej innych pañstw (stwarza on wiêksze zagro¿enia, jeœli jest motywowany przes³ankami politycznymi, co w skrajnej wersji przybiera postaæ wojny ekonomicznej) oraz brak i niedoskona³oœæ mechanizmów regulacyjnych w gospodarce œrodowiska miêdzynarodowego dla gospodarki ka¿dego pañstwa24_.

Rzeczywistoœæ gospodarcza wiêkszoœci krajów w warunkach postêpuj¹cej globalizacji wymaga intensywnych poszukiwañ dla wypracowania wspólnych rozwi¹zañ w zakresie odpowiednich mechanizmów wspó³pracy gospodarczej i handlowej, pokojowego rozstrzygania sporów, zapewnienia zrównowa¿onego rozwoju oraz niezbêdnych dzia³añ w dziedzinie œrodowiska przyrodniczego.

Do g³ównych czynników sprawczych globalizacji nale¿¹: wdra¿anie zdobyczy rewolucji naukowo-technicznej, zw³aszcza rozwój informatyki, miêdzynarodowy podzia³ pracy, przep³yw kapita³ów, inwestycji, technologii, towarów, us³ug i ludzi (migracje). Jednoczeœnie wraz z postêpuj¹c¹ globalizacj¹ pojawi³y siê sprzecznoœci interesów miêdzy pañstwami narodowymi a interesami krajów (grup) wiod¹cych w gospodarce œwiatowej i napiêcia we wzajemnych stosunkach.

Proces globalizacji, a z tym zwi¹zane sytuacje konfliktowe i kryzysowe rozgrywaj¹ce siê w dalszym otoczeniu miêdzynarodowym naszego kraju wp³ywaj¹ w sposób doœæ istotny na bezpieczeñstwo polityczne Polski. Mog¹ to byæ sytuacje dotycz¹ce relacji zarówno miêdzy du¿ymi pañstwami, w tym mocarstwami regionalnymi (np. miêdzy Chinami a Indiami), jak i mniejszymi pañstwami (np. miêdzy Iranem a Izraelem)25_.

Jak stwierdza E. Cziomer: „…Podstawowym elementem idei globalizacji jest przeœwiadczenie, i¿ wiele problemów wspó³czesnych nie mo¿e byæ badanych w kategoriach pañstw narodowych i stosunków miêdzypañstwowych, lecz jedynie w kategoriach procesów globalnych…”26_{. W takim}

podejœciu nale¿y podaæ w w¹tpliwoœæ sens istnienia pañstw narodowych, które strac¹ na wartoœciach poprzez funkcjonowanie wielonarodowych korporacji, globalnych instytucji ekonomicznych, globalnej kultury oraz globalnych systemów przekonañ.

Aby uwypukliæ wa¿noœæ powy¿szego problemu wystarczy, ¿e dodamy do niego wzrost znaczenia handlu zagranicznego i wspó³pracy miêdzynarodowej w gospodarce wiêkszoœci pañstw, to oczywista staje siê rosn¹ca ich wra¿liwoœæ na zmiany w zewnêtrznym otoczeniu gospodarczym27_.

Istotnymi czynnikami maj¹cymi wp³yw na te otoczenia maj¹ transformacje ustrojowe i bardzo

23_{Piórko K., Korporacje transnarodowe, [w:] M. Pietraœ, Miêdzynarodowe stosunki polityczne, Lublin} 2006, s. 144-145.

24_{Por. Hali¿ak E., Ekonomiczny wymiar bezpieczeñstwa narodowego i miêdzynarodowego, [w:] Bobrow} D.B., Hali¿ak E., Ziêba R., Bezpieczeñstwo narodowe i miêdzynarodowe u schy³ku XX wieku, Warszawa 2002, s. 87.

25_{Sroka P., Strategia bezpieczeñstwa zewnêtrznego Polski. Proces formu³owania, Warszawa 2006, s. 65.} 26_{Cziomer E., Zyblikiewicz L.W., Zarys wspó³czesnych stosunków miêdzynarodowych, Warszawa-Kraków}

2000, s.185.

27_{Por. Frejtag-Mika E., Bezpieczeñstwo ekonomiczne jako warunek rozwoju wspó³pracy miêdzynarodowej,} [w:] Bezpieczeñstwo ekonomiczne we wspó³czesnym œwiecie (pod red. J. Zuchowskiego), Radom 1996, s. 69.

#

szerokie otwarcie siê gospodarki krajów na œwiat. To spontaniczne dzia³anie niesie ze sob¹ jednak pewne zagro¿enia, wyzwania oraz potêguje zagro¿enie o charakterze ekonomicznym. Zagro¿enia te mog¹ byæ zwi¹zane m.in.: „…ze stopniem i charakterem wspó³zale¿noœci ekonomicznej, geopolitycznym uk³adem powi¹zañ gospodarczych, stopniem i charakterem zaburzeñ (dysharmonii) w miêdzynarodowych stosunkach ekonomicznych, ró¿nymi formami oddzia³ywania w ramach wojny gospodarczej, gdyby taka wyst¹pi³a…”28_.

W tej sytuacji nale¿y stwierdziæ, i¿ znaczenie problemów gospodarczych systematycznie wzrasta i wywiera ono kolosalny wp³yw na kszta³t wspó³pracy gospodarczej o charakterze miêdzynarodowym. Przyczynami takiego stanu rzeczy s¹ m.in. rozszerzaj¹cy siê zakres miêdzynarodowych stosunków gospodarczych, miêdzynarodowa konkurencja oraz szeroko rozumiany postêp technologiczny29_.

Cech¹ charakterystyczn¹, uto¿samian¹ niekiedy z procesami umiêdzynarodawiania globalizacji gospodarczej, jest przede wszystkim kumulacja jakoœciowych zmian w szeroko rozumianej gospodarce œwiatowej. Istot¹ tej kumulacji jest: „…zmiana charakteru i zasad funkcjonowania rynku œwiatowego…”30_.

Dynamicznie rozwijaj¹cy siê w naszym kraju rynek logistyczny, w aspekcie tak szeroko zaawansowanego procesu globalizacji, stawia w centrum zainteresowania klienta. Od zadowolenia a jednoczeœnie zaspokojenia jego potrzeb zale¿y powodzenie i osi¹gniêcie sukcesu w obszarze logistycznym.

Œwiadomoœæ tego faktu jest zasadniczym fundamentem pozwalaj¹cym na funkcjonowanie przedsiêbiorstw. Skutecznoœæ dzia³ania rynku logistycznego zale¿y od stopnia rozpoznania potrzeb klientów, od sposobów ich zaspokajania oraz od umiejêtnego dostosowania oferty towarowej do potrzeb i oczekiwañ klientów. Uzyskanie odpowiedniej a jednoczeœnie trafnej wiedzy o potrzebach i postêpowaniu klientów w procesie ich zaspokajania warunkuje osi¹gniêcie sukcesu w dzia³alnoœci logistycznej. W tej sytuacji wzrasta zainteresowanie klientem, co dodatkowo potêguje szybkie tempo wprowadzania nowych produktów na rynek, ci¹g³e skracanie cyklu ¿ycia produktów, nacisk na ochronê interesów klienta, troska o œrodowisko naturalne cz³owieka, w którym ¿yje potencjalny klient.

Podejmowanie decyzji nabycia danego towaru przez klienta uzale¿nione jest od typu zakupu i konsekwencji, jakie mog¹ powstaæ wraz z podjêciem decyzji o pozyskaniu towaru i byciem w najbli¿szym czasie jego w³aœcicielem.

Podejmowanie decyzji zakupu jest bez w¹tpienia czynnoœci¹ ryzykown¹, zw³aszcza w przypadku produktu nabytego po raz pierwszy. Transakcji takiej towarzyszy na ogó³ ryzyko podjêcia niew³aœciwej decyzji, czyli prawdopodobieñstwo poniesienia ró¿nego rodzaju strat, które mog¹ wynikaæ w nastêpstwie zakupu. Jest to wiêc czynnik, który w sposób bardzo istotny kszta³tuje zachowanie klienta na rynku.

Ryzyko w procesie wyboru i zakupu towaru (produktu) wywo³uje stan napiêcia. Naturaln¹ konsekwencj¹ tego stanu jest d¹¿enie klienta do jego zmniejszenia lub likwidacji31_.

Do dzia³añ, które mog¹ podj¹æ klienci w tym zakresie, nale¿y zaliczyæ: · poszukiwanie dodatkowych informacji i porad;

· lojalnoœæ wobec marki produktu;

28_{Ko³odziejak Z., Bezpieczeñstwo ekonomiczne - geneza, uwarunkowania, zakres pojêciowy, aktualnoœæ,} [w:] Bezpieczeñstwo ekonomiczne we wspó³czesnym œwiecie (pod red. J. Zuchowskiego), Radom 1996, s. 15.

29_{Marzêda K., Miêdzynarodowe problemy gospodarcze, [w:] M. Pietraœ, Miêdzynarodowe stosunki} polityczne, Lublin 2006, s. 469.

30_{Tam¿e, s. 470.}

$

· wybór powszechnie uznawanej marki produktu;

· dokonywanie zakupu po porównaniu wielu marek produktu i odwiedzeniu wielu punktów ich sprzeda¿y;

· zmniejszenie oczekiwañ wobec produktu;

· dokonywanie zakupu w sieci handlowej znanego biura;

· delegowanie uprawnieñ do podejmowania decyzji zakupu produktu i odpowiedzialnoœci za zakup na inne osoby, bardziej kompetentne w przekonaniu klienta lub podejmowanie decyzji zakupu wspólnie z innymi osobami.

Znajomoœæ Ÿróde³ oraz charakteru ryzyka klientów jest wa¿na dla przedstawicieli rynku logistycznego. Wiedza ta winna byæ przez nich wykorzystywana do zmniejszenia i redukcji ryzyka klienta poprzez:

· wprowadzanie na rynek i utrzymanie na nim tylko dobrych jakoœciowo produktów; · wprowadzanie na rynek produktów niezawieraj¹cych sk³adników kontrowersyjnych; · stosowanie szerokich gwarancji;

· podkreœlanie w reklamie, i¿ produkt cieszy siê spo³eczn¹ akceptacj¹.

Zachowanie klienta jest czêœci¹ szerszej problematyki dotycz¹cej zachowania cz³owieka w ogóle, przez które rozumie siê ka¿d¹ reakcjê na bodŸce otoczenia lub ogó³ reakcji i stosunku organizmu ¿ywego do œrodowiska32_.

Organizacja i jej dostawcy s¹ od siebie zale¿ni, a wzajemnie korzystne powi¹zania zwiêkszaj¹ zdolnoœæ obu stron do tworzenia wartoœci. Efektywnoœæ wspó³pracy miêdzy klientem i dostawc¹ uzale¿niona jest od wielu czynników, z których najwa¿niejsze s¹ wiêzi ekonomiczne i techniczne. Dostawcy powinni znaæ potrzeby swoich klientów i dostosowaæ siê do ich oczekiwañ. Istotna jest tu jakoœæ oferowanych produktów, terminowoœæ dostaw, warunki p³atnoœci (cena, upusty, terminy p³atnoœci, serwis itp.).

Jak stwierdza A. Gajewski: „…Z up³ywem czasu klient i dostawca tworz¹ rozleg³e zwi¹zki, w których wzajemne stosunki regulowane s¹ poprzez umowy, a zadowolenie z realizacji postanowieñ przeradza siê w œcis³e stosunki partnerskie…”33_{. Taka wspó³praca owocuje wzajemnymi}

korzyœciami, takimi jak: poprawa jakoœci produktu i us³ug, preferencyjne ceny, a nawet wspólne prace badawcze.

Mo¿na wiêc stwierdziæ, i¿ zarówno dostawca jak i klient d¹¿¹ do osi¹gniêcia pewnych celów. W interesie dostawcy s¹ cele strategiczne - zapewnienie op³acalnego sprzedawania wyrobów, a w interesie klienta le¿y budowa wiêzi z dostawc¹ zapewniaj¹ca osi¹ganie okreœlonych celów d³ugookresowych34_.

Ogólnie nale¿y stwierdziæ, i¿ o osi¹gniêciu satysfakcji klienta, co jest dla dostawcy najistotniejsze, albowiem zwiêksza to korzyœci wytwórcze, decyduj¹ funkcjonuj¹ce w uk³adzie wspó³zale¿noœci podsystemy: zarz¹dzania systemem jakoœci, sterowania rozwojem wyrobów, sterowania rozwojem procesu produkcyjnego, programy obiegu informacji o jakoœci, badania rozwojowe i studialne, urz¹dzenia kontrolno-pomiarowe, zaanga¿owanie zasobów ludzkich, kontakty z nabywcami.

Podstawowym bodŸcem rozpoczynaj¹cym ci¹g reakcji klienta s¹ zawsze jego potrzeby. Reasumuj¹c powy¿sze rozwa¿ania nale¿y stwierdziæ, i¿ rozwój logistyki zbli¿a do siebie poszczególne pañstwa oraz sprzyja zaostrzeniu konkurencji w skali œwiatowej. Proces i polityka

32_{Encyklopedia popularna PWN, Warszawa 1995, s. 880.}

33_{Gajewski A.S., Wstêp do zarz¹dzania jakoœci¹, Tarnów 2007, s. 44.} 34_Tam¿e.

%

globalizacyjna obejmuj¹ wszystkie sfery ¿ycia gospodarczego, a wiêc dotycz¹ tak¿e konsumpcji we wszystkich jego wymiarach. Do podstawowych uwarunkowañ globalnych, wp³ywaj¹cych na sytuacjê œwiatowej gospodarki, nale¿y zaliczyæ zdolnoœci konkurencyjne i adaptacyjne podmiotów gospodarczych i krajów do miêdzynarodowych wymogów, standardów i rozwi¹zañ organizacyjno--prawnych, obowi¹zuj¹cych ju¿ w skali œwiatowej. Z globalizacj¹ ³¹czy siê unifikacja tych samych produktów, wzorców konsumpcji i zachowañ rynkowych.

Na wspó³czesnym, szybko rozwijaj¹cym siê rynku gospodarczym w centrum zainteresowania znajduje siê klient. Od jego decyzji rynkowych zale¿y powodzenie i sukces produkuj¹cych i sprzedaj¹cych produkty. Wiedza o zachowaniu klienta i czynnikach go kszta³tuj¹cych stanowi podstawê do podejmowania decyzji marketingowych we wszystkich fazach kszta³towania oferty logistycznej.

LITERATURA

[1] Cziomer E., Zyblikiewicz L. W., Zarys wspó³czesnych stosunków miêdzynarodowych, Warszawa-Kraków 2000.

[2] Encyklopedia popularna PWN, Warszawa 1995.

[3] Francik A., Sterowanie procesami innowacyjnymi w organizacji, Zeszyt Naukowy Akademii Ekonomicznej (158), Kraków 2003.

[4] Frejtag-Mika E., Bezpieczeñstwo ekonomiczne jako warunek rozwoju wspó³pracy miêdzynarodowej, [w:] Bezpieczeñstwo ekonomiczne we wspó³czesnym œwiecie (pod red. J. Zuchowskiego), Radom 1996.

[5] Gajewski A.S., Wstêp do zarz¹dzania jakoœci¹, Tarnów 2007. [6] Garbarski L., Zachowania nabywców, Warszawa 1998.

[7] Go³embska E., Kempny D., Eurologistyka w zarz¹dzaniu miêdzynarodowym, Warszawa 2005. [8] Go³embska E., Wspó³czesne kierunki rozwoju logistyki, Warszawa 2006.

[9] Hali¿ak E., Ekonomiczny wymiar bezpieczeñstwa narodowego i miêdzynarodowego, [w:] D. B. Bobrow, E. Hali¿ak, R. Ziêba, Bezpieczeñstwo narodowe i miêdzynarodowe u schy³ku XX wieku, Warszawa 2002.

[10] Jantoñ-Drozdowska E., Miêdzynarodowe stosunki gospodarcze, Poznañ 2004.

[11] Jasudowicz T., Kategorie „regionu” w stosunkach miêdzynarodowych, [w:] Marksistowska nauka stosunków miêdzynarodowych (pojêcie - terminy - kategorie), pod red. E. Pa³ygi, J. Simonidesa, Warszawa 1979.

[12] Kaczmarek J., Bezpieczny œwiat. Utopia czy realna szansa?, Wroc³aw 2002.

[13] Ko³odziejak Z., Bezpieczeñstwo ekonomiczne - geneza, uwarunkowania, zakres pojêciowy, aktualnoœæ, [w:] Bezpieczeñstwo ekonomiczne we wspó³czesnym œwiecie (pod red. J. Zuchowskiego), Radom 1996.

[14] Marzêda K., Miêdzynarodowe problemy gospodarcze, [w:] M. Pietraœ, Miêdzynarodowe stosunki polityczne, Lublin 2006.

[15] Piórko K., Korporacje transnarodowe, [w:] M. Pietraœ, Miêdzynarodowe stosunki polityczne, Lublin 2006.

[16] Porter M.E., Strategia konkurencji. Metody analizy sektorów i konkurentów, Warszawa 1992. [17] Romañski R., Geografia ekonomiczna, ujêcie dynamiczne, Warszawa 2004.

[18] Rymarczyk J., Internacjonalizacja i globalizacja przedsiêbiorstw, Warszawa 2004. [19] Sachary P.B., Larsen T.S., Zarz¹dzanie globalnym ³añcuchem poda¿y, Warszawa 2002.

[20] Siekierski J., Wp³yw procesu i polityki globalizacji na agrobiznes w Polsce, [w:] Zeszyt Naukowy Ma³opolskiej Wy¿szej Szko³y Ekonomicznej Tarnów 2006, nr 1(9)/2006.

[21] Skowronek Cz., Sarjusz-Wolski Z., Logistyka w przedsiêbiorstwie, Warszawa 1999. [22] S³ownik jêzyka polskiego, t. 3, Warszawa 1981.

[23] Sroka P., Strategia bezpieczeñstwa zewnêtrznego Polski. Proces formu³owania, Warszawa 2006. [24] Thieme M. J., Spo³eczna gospodarka rynkowa, red. nauk. M. Soliñski, Warszawa 1995.

&

SUMMARY

Contemporary determinants of integration of logistics processes

Intensive globalization processes and broadly understanding economic interrelationships are characteristic factors for the modern world. A result of globalization is homogeneous, international goods, service and funds market which is closely combined with national markets. Logistics development brings closer countries and supports sharpening of international competition. Nowadays a customer is the center of attention on rapidly developing economic market. Customers' decisions determine a success of producers and sellers. Knowledge about customers' behavior is fundamental for marketing decision making in all stages of developing a logistics offer.