Placówki wychowania przedszkolnego w Polsce
Podstawowym aktem prawnym wyznaczającym ramy działalności polskich przedszkoli jest Ustawa z dnia 19 marca 2009 roku o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw( Dz.U.nr 56,poz.458). Zgodnie z ustawą przedszkole może być placówką publiczną lub niepubliczną.
Przedszkola publiczne mogą być zakładane przez gminę lub związek komunalny. Państwo jedynie w niewielkim stopniu wspiera finansowo działalność gmin, przekazując subwencję m.in. na prowadzenie przedszkoli. Przedszkole publiczne jest bezpłatne dla rodziców w określonym zakresie. Zapewnia się bezpłatność usług w zakresie podstawy programowej, określającej minimalny czas jej realizacji do 5 godzin dziennie, natomiast koszty wyżywienia i koszty wykraczające poza minimalny czas podstawy programowej pokrywają rodzice. W przedszkolach publicznych zatrudniani są nauczyciele z odpowiednimi kwalifikacjami do pracy w przedszkolu, a ich przywileje przestrzegane są zgodnie z Kartą Nauczyciela.
Przedszkole publiczne posiada statut opracowany przez radę przedszkola i podlega w pełni nadzorowi pedagogicznemu kuratorium oświaty. Maksymalna liczba dzieci w grupie nie może przekroczyć 25. Przeprowadza rekrutację dzieci w oparciu o zasadę powszechnej dostępności.
Przedszkola niepubliczne mogą być zakładane przez osoby prawne lub fizyczne, związki wyznaniowe i Kościoły, zgromadzenia zakonne, osoby i stowarzyszenia świeckie po uzyskaniu wpisu do ewidencji prowadzonej przez jednostkę samorządu terytorialnego obowiązaną do prowadzenia przedszkola. Wpis do ewidencji podlega wykreśleniu w przypadkach:
- niepodjęcia przez przedszkole działalności w terminie wskazanym w zgłoszeniu do ewidencji
- prawomocnego orzeczenia sądu zakazującego osobie fizycznej prowadzącej przedszkole, prowadzenia działalności oświatowej
- stwierdzenia, w trybie nadzoru pedagogicznego, że działalność przedszkola jest sprzeczna z przepisami ustawy lub statutem
- dokonania wpisu z naruszeniem prawa
- zaprzestania działalności przez przedszkole przez okres dłuższy niż trzy miesiące.
Wykreślenie z ewidencji następuje w wyniku decyzji, w terminie określonym w decyzji i jest równoznaczne z likwidacją przedszkola. Osoba prowadząca przedszkole niepubliczne może je zlikwidować z końcem roku szkolnego. W tym przypadku jest zobligowana, aby przynajmniej 6 miesięcy przed terminem likwidacji, zawiadomić o zamiarze i przyczynach likwidacji
rodziców oraz gminę. Dokumentację przebiegu wychowania i nauczania prowadzonego przez likwidowane przedszkole przekazuje się organowi sprawującemu nadzór pedagogiczny, w terminie jednego miesiąca od dnia zakończenia likwidacji. Po zakończeniu likwidacji wpis do ewidencji ulega wykreśleniu. Nadzór pedagogiczny nad przedszkolami niepublicznymi sprawują kuratorzy oświaty.
Osoba prowadząca przedszkole niepubliczne otrzymuje na każde dziecko objęte tą forma wychowania dotację z budżetu gminy w wysokości nie niższej niż 50% wydatków bieżących ponoszonych na jedno dziecko w przedszkolu publicznym prowadzonym przez gminę. Na dziecko niepełnosprawne natomiast w wysokości nie niższej niż kwota przewidziana na niepełnosprawne dziecko w publicznym przedszkolu i oddziale przedszkolnym w szkole podstawowej, w części oświatowej subwencji ogólnej otrzymywanej przez gminę, pod warunkiem, że osoba prowadząca przedszkole niepubliczne poda organowi właściwemu do udzielania dotacji planowaną liczbę dzieci nie później niż do dnia 30 września roku poprzedzającego rok udzielania dotacji. W przypadku braku na terenie gminy przedszkola publicznego, podstawą do ustalenia wysokości dotacji są wydatki bieżące ponoszone przez najbliższą gminę na prowadzenie przedszkola publicznego. Jeżeli do przedszkola niepublicznego uczęszcza dziecko nie będące mieszkańcem gminy dotującej tę placówkę, koszty dotacji pokrywa gmina, której mieszkańcem jest dziecko. Dotacje mogą być wykorzystane wyłącznie na pokrycie wydatków bieżących przedszkola.
Przedszkola niepubliczne mogą pobierać opłaty od rodziców nawet za zajęcia obejmujące podstawę programową oraz określać warunki rekrutacji. Nauczyciele w nich pracujący muszą mieć takie same kwalifikacje ,jak nauczyciele w przedszkolach publicznych. Dyrektorem przedszkola może zostać osoba posiadająca określone kwalifikacje. W przedszkolach niepublicznych nie obowiązują przepisy Karty Nauczyciela. Statut przedszkola niepublicznego opracowywany jest przez osobę prowadzącą, nie obowiązuje limit liczby dzieci w grupie.
Zarówno przedszkola publiczne, jak i niepubliczne zobowiązane są do realizowania podstawy programowej wychowania w przedszkolu.
Rodzaje placówek przedszkolnych Przedszkola i oddziały przedszkolne
Odpowiedni do liczby dzieci zakłada się przedszkola jedno-lub wielooddziałowe.
Przedszkola pięciogodzinne, zazwyczaj jedno-lub dwuoddziałowe, zakładane są na wsiach lub w mniejszych osiedlach. Przedszkola czynne 9 lub więcej godzin organizuje się w dużych miastach i dużych osiedlach przemysłowych. Są to przeważnie placówki trzy-lub
czteroodziałowe. Wśród nich funkcjonują przedszkola z przedłużonym czasem pracy dziennej do czternastu godzin, przeznaczone dla rodziców zatrudnionych w nietypowych godzinach pracy, oraz przedszkola z grupą nocną dla dzieci rodziców pracujących w systemie zmianowym. Dla dzieci pięcioletnich organizuje się oddziały przedszkolne przy szkołach podstawowych.
Grupy przedszkolne w domach dziecka Przedszkola i grupy przedszkolne specjalne
Dla dzieci z lekkim upośledzeniem umysłowym, niewidomych i niedowidzących, o zaburzeniach narządu ruchu oraz dla dzieci przewlekle chorych tworzy się przedszkola specjalne. Są to bądź odrębne placówki, bądź grupy dzieci w wieku przedszkolnym wydzielone na terenie zakładów leczniczych lub wychowawczych. Z tymi dziećmi, jeśli ich rozwój nie odbiega od normy, można realizować program przeznaczony dla przedszkoli masowych. Bywa on jednak modyfikowany. Przedszkola specjalne mają znacznie rozszerzone zadania opiekuńcze, grupy dziecięce są w nich nieliczne, a od nauczycieli wymaga się odpowiedniego przygotowania pedagogicznego.
Przedszkola i grupy integracyjne
Integracja dzieci niepełnosprawnych rozumiana jest jako włączanie dzieci z zaburzeniami rozwoju w grupę rówieśniczą na zasadzie równości praw i obowiązków. Zadaniem placówek integracyjnych jest integracja psychospołeczna dzieci niepełnosprawnych ze zdrowymi, polegająca na wzajemnej akceptacji dzieci i rozumienia swoich potrzeb oraz zapewnienie dzieciom niepełnosprawnym jak najkorzystniejszych warunków rozwojowych, poczucia stabilizacji i bezpieczeństwa oraz przygotowanie do nauki w szkole i życia społecznego .Zwykle liczba dzieci niepełnosprawnych nie przekracza 1/3 wszystkich dzieci w grupie przedszkolnej. Do przedszkoli integracyjnych kwalifikuje się dzieci z następującymi rodzajami zaburzeń: upośledzone umysłowo w stopniu lekkim i umiarkowanym, z zaburzeniami narządu ruchu, z zaburzeniami w rozwoju emocjonalnym, z problemami w zakresie percepcji, motoryki, mowy i myślenia pojęciowego, z chorobami somatycznymi.
Istnieje zatem konieczność większej indywidualizacji oddziaływań pedagogicznych, zapewnienia specjalistycznej opieki rehabilitacyjnej, reedukacyjnej i terapeutycznej. W przedszkolach integracyjnych zatrudniani są pedagodzy, pedagodzy specjalni, psychologowie, logopedzi i rehabilitanci.
Ustawa o zmianie ustawy o systemie światy oraz o zmianie niektórych innych ustaw z dnia 19 marca 2009 roku stanowi, że obowiązek rocznego przygotowania przedszkolnego będzie realizowany również przez uczestnictwo w innych formach wychowania przedszkolnego.
Organizację i funkcjonowanie innych form wychowania przedszkolnego reguluje Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 maja 2009 roku w sprawie rodzajów innych form wychowania przedszkolnego, warunków tworzenia i organizowania tych form oraz sposobu ich działania.
Zgodnie z tym rozporządzeniem, wychowanie przedszkolne może być prowadzone w następujących, innych niż przedszkola i oddziały przedszkolne w szkołach podstawowych, formach:
punkty przedszkolne, w których zajęcia prowadzone są przez cały rok szkolny, z wyjątkiem przerw ustalonych przez organ prowadzący
zespoły wychowania przedszkolnego, w których zajęcia prowadzone są przez cały rok szkolny w niektóre dni tygodnia, z wyjątkiem przerw ustalonych przez organ prowadzący.
Punkty przedszkolne i zespoły wychowania przedszkolnego mogą być zakładane i prowadzone przez:
- gminy ( publiczne)
- osoby prawne( np. organizacje pozarządowe, stowarzyszenia, fundacje, związki wyznaniowe)
- osoby fizyczne( nie musza mieć wykształcenia pedagogicznego, ale muszą zatrudniać nauczycieli mających kwalifikacje do pracy w przedszkolu.
Osoba prowadząca wychowanie przedszkolne w innych formach wychowania przedszkolnego otrzymuje na każde dziecko objęte ta formą wychowania dotację z budżetu gminy, zgodnie z odpowiednimi przepisami prawa. Najważniejsze zadania organu prowadzącego to:
- zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania, opieki - zapewnienie odpowiednio wykwalifikowanej kadry pedagogicznej
- wyposażenie w środki dydaktyczne i sprzęt niezbędny do realizacji podstawy programowej wychowania przedszkolnego
- zapewnienie obsługi administracyjnej, finansowej i organizacyjno-kadrowej.
Punkty przedszkolne i zespoły wychowania przedszkolnego mogą być tworzone w:
- budynku funkcjonującej szkoły lub przedszkola - budynku po zlikwidowanej szkole lub przedszkolu - świetlicy środowiskowej
- remizie strażackiej - budynku parafialnym - domu kultury
- prywatnym domu lub mieszkaniu - wynajętym pomieszczeniu
- innych odpowiednio zaadaptowanych lokalach.
Warunkiem utworzenia punktu przedszkolnego lub zespołu wychowania przedszkolnego jest:
- uzyskanie przez organ prowadzący pozytywnych opinii państwowego powiatowego inspektora sanitarnego oraz komendanta powiatowego( miejskiego) Państwowej Straży Pożarnej o zapewnieniu w lokalu, w którym maja być prowadzone zajęcia w ranach punktu lub zespołu, bezpiecznych i higienicznych warunków pobytu dzieci - wyposażenie lokalu w sprzęt i pomoce dydaktyczne
- uzyskanie wpisu do ewidencji prowadzonej przez gminę właściwą ze względu na miejsce prowadzenia tych form wychowania przedszkolnego
Punkt przedszkolny lub zespół może być wykreślony z ewidencji, jeżeli:
- nie podejmie działalności w terminie wskazanym w zgłoszeniu do ewidencji
- osoba fizyczna zostanie wyrokiem sadu pozbawiona możliwości prowadzenia działalności oświatowej
- kurator oświaty stwierdzi w trybie nadzoru pedagogicznego, że działalność innej formy wychowania przedszkolnego jest sprzeczna z przepisami ustawy o systemie oświaty
- wpis został dokonany z naruszeniem prawa
- inna forma wychowania przedszkolnego zaprzestała działalności na okres dłuższy niż 3 miesiące.
Warunki, które musi spełniać lokal:
- powierzchnia pomieszczenia dla od 3 do 5 dzieci wynosi co najmniej 16 m
- w przypadku liczby dzieci większej niż 5, ulega zwiększeniu na każde dziecko, z tym że na każde kolejne dziecko co najmniej 2 metry, jeżeli czas pobytu nie przekracza 5 godzin dziennie, 2,5 m jeśli czas pobytu przekracza 5 godzin lub jest zapewniane leżakowanie.
Organ prowadzący inną formę wychowania przedszkolnego ustala jej organizację określając:
- nazwę punktu lub zespołu i miejsce prowadzenia
- cele i zadania punktu lub zespołu oraz sposób ich realizacji
- dzienny wymiar godzin zajęć, w tym wymiar godzin zajęć, w czasie których jest realizowana podstawa programowa wychowania przedszkolnego, a w przypadku zespołu również dni tygodnia, w których prowadzone są zajęcia
- warunki przyjmowania dzieci na zajęcia
- prawa i obowiązki wychowanków punktu lub zespołu, w tym warunki pobytu dzieci zapewniające im bezpieczeństwo, przypadki, w których organ prowadzący może skreślić dziecko z listy wychowanków
- sposób sprawowania opieki nad dziećmi w czasie zajęć
- warunki przyprowadzania dzieci na zajęcia i odbierania ich przez rodziców lub upoważnioną przez nich osobę
- warunki organizowania zajęć dodatkowych, wykraczających poza zakres podstawy programowej
- terminy przerw w pracy punktu lub zespołu
- zakres zadań nauczycieli prowadzących zajęcia związanych z :
współdziałaniem z rodzicami w sprawach wychowania i nauczania dzieci, z uwzględnieniem prawa rodziców do znajomości treści zawartych w programie wychowania przedszkolnego oraz uzyskiwania informacji dotyczących dziecka, jego zachowania i rozwoju
zachowaniem właściwej jakości pracy wychowawczo-dydaktycznej
prowadzeniem obserwacji pedagogicznych mających na celu poznanie możliwości i potrzeb rozwojowych dzieci oraz dokumentowaniem tych obserwacji
przeprowadzeniem, w roku szkolnym poprzedzającym rok szkolny, w którym możliwe jest rozpoczęcie przez dziecko nauki w szkole podstawowej diagnozy gotowości do podjęcia nauki w szkole
współpracą ze specjalistami świadczącymi dzieciom pomoc psychologiczno- pedagogiczną lub opiekę zdrowotną.
Nadzór pedagogiczny pełni kurator oświaty. Zajęcia w punktach i zespołach mogą być prowadzone w grupach liczących od 3 do 25 dzieci. Minimalny dzienny wymiar godzin zajęć prowadzonych w punkcie lub zespole, w czasie których realizowana jest podstawa programowa wynosi 3 godziny, a minimalny tygodniowy wymiar godzin zajęć wynosi:
- w grupie liczącej od 3 do 15 dzieci- 12 godzin - w grupie liczącej od 16 do 19 dzieci- 16 godzin - w grupie liczącej od 20 do 25 dzieci- 20 godzin.
Nauczyciel prowadzący zajęcia w punkcie lub zespole współpracuje z rodzinami dzieci uczęszczających na zajęcia w szczególności przez:
- korzystanie z pomocy rodziców lub innych pełnoletnich członków rodzin dzieci, upoważnionych przez rodziców w sprawowaniu opieki nad dziećmi w czasie prowadzenia zajęć
- prowadzenie konsultacji i udzielanie porad rodzicom w zakresie pracy z dziećmi.
Przebieg działalności wychowawczo-dydaktycznej w punkcie przedszkolnym lub w zespole jest dokumentowany w dzienniku zajęć do którego wpisuje się nazwiska i imiona dzieci uczęszczających na zajęcia, daty i miejsca ich urodzenia, nazwiska i imiona rodziców i adresy ich zamieszkania. Odnotowuje się obecność dzieci na zajęciach.
Opracowała dr Mirosława Żmudzka
