Zanieczyszczenie powietrza i jego wpływ na nasze życie

Zanieczyszczenie powietrza i jego wpływ na nasze życie

Materiał dla uczniów szkół ponadpodstawowych oraz klas VII-VIII szkół podstawowych

przygotowany przez

Biuro Ochrony Powietrza i Polityki Klimatycznej Urzędu Miasta Stołecznego Warszawa

Załącznik 3 do Podręcznika dla nauczycieli i edukatorów

Podczas lekcji dowiecie się:

➢ co zanieczyszcza powietrze, którym oddychamy,

➢ jakie są źródła zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego,

➢ jaki wpływ na nasze zdrowie mają zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego,

➢ jakie działania na rzecz czystego powietrza należy

podejmować.

QUIZ

1. Czy smog to to samo, co zanieczyszczenie powietrza?

2. Czy brak smogu oznacza, że powietrze jest czyste?

3. Czy zanieczyszczenie powietrza to problem jedynie dużych miast?

4. Czy zanieczyszczenia powietrza są powodowane głównie przez przemysł?

5. Czy spalanie suchego drewna (w kominkach) i wysokiej jakości węgla powoduje zanieczyszczenia powietrza?

6. Czy jadąc samochodem lub siedząc w domu jesteśmy zabezpieczeni przed wpływem zanieczyszczonego powietrza?

7. Czy wystarczy wymienić samochody o napędzie spalinowym na

pojazdy z napędem elektrycznym i problem transportowego

zanieczyszczenia powietrza zniknie?

Skład czystego powietrza

1. azot 2. tlen 3. inne

3. Inne: argon, dwutlenek węgla, wodór, neon, hel, krypton, ksenon.

Powietrze zanieczyszczone wg Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) to takie, którego skład chemiczny może ujemnie wpłynąć na zdrowie człowieka, roślin i zwierząt, a także na inne elementy środowiska

(wodę, glebę).

Najważniejsze pojęcia

Smog to połączenie 2 grup czynników: zanieczyszczenia powietrza i specyficznych warunków atmosferycznych (brak wiatru lub słaby wiatr, brak opadów, inwersja termiczna). Powstaje najczęściej

w miesiącach jesienno-zimowych.

Źródło: https://pixabay.com

Smog fotochemiczny powstaje nad miastami zwykle w miesiącach

letnich, podczas gorącej,

słonecznej pogody, przy dużym ruchu ulicznym. Jest wynikiem reakcji mieszanki spalin

samochodowych ze światłem

słonecznym.

Emisja to wprowadzanie do powietrza zanieczyszczeń. Emitory to miejsca, z których te zanieczyszczenia wylatują

(np. kominy, rury wydechowe samochodów).

Emisję mierzymy masą danej substancji przypadającą na jednostkę czasu.

Stężenie danej substancji w powietrzu to jej zawartość w danej jednostce objętości.

W przypadku zanieczyszczeń powietrza podaje się je najczęściej w µg/m3

(mikrogram) lub ng/m3 (nanogram).

Najważniejsze pojęcia

Niska emisja to emisja szkodliwych pyłów i gazów na małej wysokości.

Pochodzi ona z emitorów (np. kominy, rury wydechowe samochodów)

znajdujących się na wysokości do 40 m od poziomu terenu.

Emisja wysoka to taka, w której emitory znajdują się na większej wysokości np. duże kominy

w elektrowniach lub

elektrociepłowniach i zakładach przemysłowych.

Źródło: https://pixabay.com Źródło: https://pixabay.com

Najważniejsze pojęcia

Źródła zanieczyszczeń powietrza- podział

Naturalne

Powstające w wyniku naturalnych procesów, m.in. erupcji wulkanów, pożarów lasów,

burz piaskowych, wyziewów bagien, pylenia roślin.

Antropogeniczne

Powstające w wyniku działalności człowieka m.in. wydobywania i spalania paliw,

działalności przemysłowej, transportu, gromadzenia i utylizacji odpadów.

Źródło: bank obrazów MS Office Źródło: bank obrazów MS Office

Substancje zanieczyszczające powietrze - pyły

Źródło: Agencja Ochrony Środowiska Stanów Zjednoczonych ( https://www.epa.gov/pm-pollution/particulate- matter-pm-basics)

Pyły zawieszone PM

i PM

–

(PM – Particulate Matter) to bardzo małe cząstki stałe o nieregularnych

kształtach (o średnicy odpowiednio do 10 albo do 2,5 mikrometra).

Substancje zanieczyszczające powietrze – pyły

Pyły zawieszone powstają m.in. w wyniku spalania paliw stałych (węgla, drewna), paliw samochodowych, ścierania się opon i klocków samochodowych.

Pyły zawieszone mogą zawierać:

• Metale ciężkie (arsen, kadm, nikiel, ołów).

• Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA), w tym dioksyny i benzo[a]piren, który wydziela się również przy paleniu papierosów.

• Furany, siarkę, azbest, benzen i inne.

Substancje zanieczyszczające powietrze - pyły

Pyły zawieszone zanieczyszczają powietrze także w wyniku tzw. unosu wtórnego, gdy zostają

poderwane z powierzchni ziemi pod wpływem warunków atmosferycznych lub ruchu pojazdów.

Zawierają, oprócz zanieczyszczeń pochodzenia antropogenicznego, również substancje

pochodzenia naturalnego, powstające w wyniku:

• Pylenia roślin lub rozkładu materii organicznej.

• Wybuchów wulkanów lub pożarów.

• Wietrzenia skał.

Substancje zanieczyszczające powietrze - gazy

Dwutlenek azotu (NO

) - powstaje

w wyniku spalania każdego rodzaju paliwa.

Ozon troposferyczny (O

) - powstaje w wyniku oddziaływania promieni

słonecznych (tzw. reakcja fotochemiczna) m.in. na: tlenki azotu, lotne związki

organiczne, metan, tlenek węgla.

Dwutlenek siarki (SO

) – powstaje w

wyniku w wyniku spalania każdego rodzaju paliwa, przede wszystkim najtańszych

gatunków węgla i tzw. odpadów

Źródło: https://pixabay.com

Warunki wpływające na poziom zanieczyszczenia powietrza

Pogoda. Brak wiatru lub słaby wiatr, inwersja termiczna

sprawiają, że zanieczyszczenia utrzymują się nisko nad ziemią przez dłuższy czas i nie mogą się rozproszyć. Niska

temperatura powoduje, że konieczne jest intensywne ogrzewanie budynków. Brak opadów to brak możliwości wymywania zanieczyszczeń.

Gęsta i wysoka zabudowa. Wysokie i gęsto rozmieszczone budynki utrudniają wymianę powietrza.

Położenie geograficzne i ukształtowanie terenu.

W kotlinach górskich i dolinach rzek cyrkulacja i wymiana

powietrza jest utrudniona.

Główne źródła zanieczyszczeń powietrza w Warszawie

• Niska emisja (zanieczyszczenia kumulują się przy powierzchni ziemi oraz wzdłuż ruchliwych dróg) - pochodząca ze źródeł liniowych (transport samochodowy) oraz źródeł powierzchniowych (ogrzewanie budynków).

• Zanieczyszczenia napływowe - pochodzące głównie z otaczających stolicę miejscowości stanowią około połowy wszystkich zanieczyszczeń w Warszawie.

Niekiedy napływają też z dalszych lokalizacji.

Wpływ zanieczyszczeń powietrza na nasze zdrowie

Dwie formy oddziaływania:

1. Pogorszenie stanu zdrowia i samopoczucia w okresach nagłego wzrostu zawartości zanieczyszczeń

w powietrzu - tzw. incydentów smogowych: wzrost zachorowań, zaostrzanie się objawów w chorobach przewlekłych, wzrost liczby zgonów.

2. Powolne pogarszanie się stanu zdrowia ludzi

pozostających pod stałym wpływem zanieczyszczonego

powietrza.

Wpływ zanieczyszczeń powietrza na nasze zdrowie

Pyły PM10 i PM2,5 i zawarte w nich szkodliwe substancje (m.in. metale ciężkie, WWA), wpływają na rozwój oraz zaostrzenia:

- chorób dróg oddechowych, - chorób układu krążenia, - chorób nowotworowych,

- uszkodzenia centralnego układu nerwowego i bezpłodność (benzo(a)piren).

Gazy zanieczyszczające powietrze wpływają głównie na stan dróg oddechowych:

- N0₂ - rozwój i zaostrzenie chorób dróg oddechowych (zapalenie płuc, nasilenie objawów astmy i reakcji alergicznych w drogach

oddechowych).

- O₃ - nasilenie objawów astmy i POChP, spadek sprawności oddechowej, wpływ na układ krążenia, reakcje zapalne oczu, . - SO - na upośledzenie funkcji oddechowych.

Dopuszczalne stężenia

wybranych substancji w powietrzu

Nazwa substancji Okres uśredniania wyników pomiarów

Poziom dopuszczalny (µg/m³)

Dopuszczalna częstość przekraczania poziomu

dopuszczalnego w roku kalendarzowym

Dwutlenek azotu (NO₂) 1 godzina 200 18 razy

rok kalendarzowy 40 -

Dwutlenek siarki (SO₂) 1 godzina 350 24 razy

24 godziny 125 3 razy

Benzen (C₆H₆) Rok kalendarzowy 5 -

Pył PM10 24 godziny 50 35 razy

rok kalendarzowy 40 -

Pył PM2,5 rok kalendarzowy 20 -

Normy stężeń zanieczyszczeń określają dopuszczalną ilość szkodliwej substancji w powietrzu, uśrednioną w odniesieniu do określonego przedziału czasu.

Monitoring jakości powietrza.

Jakość powietrza można sprawdzić na stronach www:

 Warszawski Indeks Powietrza https://wip.um.warszawa.pl/

 Główny Inspektorat Ochrony Środowiska http://powietrze.gios.gov.pl/pjp/current lub w odpowiednich aplikacjach

różnych firm i instytucji.

Działania systemowe na rzecz czystego powietrza

- Przepisy ograniczające oraz zakazujące wykorzystywania w celach

grzewczych kotłów i pieców na paliwa stałe i ciekłe (węgiel, drewno, olej opałowy).

- Wprowadzanie bardziej restrykcyjnych norm emisji spalin w pojazdach.

- Tworzenie infrastruktury dla pojazdów z napędem elektrycznym, czy

wodorowym (sieci stacji ładowania pojazdów) oraz zachęty do zakupu (ulgi podatkowe, dotacje, dostęp do stref ograniczonego ruchu).

- Rozbudowa sieci niskoemisyjnego transportu publicznego (autobusy o napędzie elektrycznym lub wodorowym, tramwaje, metro).

- Ograniczanie ruchu samochodowego w gęsto zabudowanych centrach miast.

- Zwiększanie i ochrona powierzchni zielonych (lasów, parków, ogrodów, skwerów).

§

Działania systemowe na rzecz czystego powietrza

- Rozbudowa sieci dróg rowerowych oraz sieci rowerów miejskich.

- Powszechna edukacja w zakresie ochrony środowiska.

- Systemy dofinansowania wymiany pieców lub kotłów na paliwa stałe na niskoemisyjne źródła ogrzewania.

- Systematyczne mycie ulic w celu zapobiegania unosowi wtórnemu pyłów z nawierzchni ulic.

- Transformacja energetyczna - rezygnacja z energii pochodzącej ze spalania paliw kopalnych na rzecz czystej energii pochodzącej z niskoemisyjnych, odnawialnych źródeł energii (OZE).

Działania indywidualne na rzecz czystego powietrza – inwestycje w otoczenie

- Wymiana starego pieca lub kotła na paliwo stałe i podłączenie budynku do miejskiej sieci ciepłowniczej lub gazowej, albo instalacja

odnawialnych źródeł energii (OZE).

- Ocieplenie budynku (termoizolacja).

- Zakup energooszczędnych sprzętów RTV/AGD, wymiana oświetlenia na energooszczędne, zakładanie termostatów.

- Inwestowanie w zieleń: ochrona zieleni i sadzenie nowych drzew

i krzewów, założenie zielonego dachu lub zielonych ścian, posadzenie łąki kwietnej.

- Wymiana samochodu na mniej emisyjny, elektryczny, hybrydowy albo mniejszy – bardziej oszczędny.

Działania indywidualne na rzecz czystego powietrza – zmiana nawyków

- Rezygnacja z samochodu na rzecz roweru, transportu miejskiego lub przemieszczania się na piechotę.

- A gdy nie da się funkcjonować bez samochodu to:

✓ ekonomiczna jazda, wyłączanie silnika na postoju,

✓ dzielenie się pojazdem z innymi,

✓ używanie samochodu tylko wtedy gdy to konieczne - przesiadanie się na komunikację publiczną,

✓ dbanie o dobry stan techniczny pojazdu.

- Oszczędzanie energii elektrycznej.

- Dbałość o stan przewodów kominowych i wentylacyjnych – korzystanie z przeglądów kominiarskich. Ograniczanie palenia w kominku.

- Niepalenie śmieci, liści w ogrodzie, traw. Są to działania nielegalne.

- Sprawdzanie jakości powietrza i odpowiednie reagowanie, zgodnie

Zaangażowanie społeczne

- Zdobywanie zweryfikowanej wiedzy i dzielenie się nią z rodziną, znajomymi, sąsiadami.

- Zadawanie politykom i urzędnikom trudnych pytań na temat ich działań lub pomysłów działań na rzecz czystego powietrza.

- Namawianie dorosłych (rodziny, znajomych) do działań na rzecz czystego powietrza.

- Popieranie działań systemowych na rzecz czystego powietrza:

działań kontrolnych Straży Miejskiej, ograniczenia ruchu pojazdów, odpowiednich przepisów prawnych.

- Zawiadamianie Straży Miejskiej (numer 986) w przypadku działań nielegalnych: spalania odpadów (śmieci) w paleniskach domowych i obejściach, wypalania traw, palenia liści, nielegalnej wycinki

drzew.