WSPÓLNOTOWE OZNAKOWANIE EKOLOGICZNE
W TURYSTYCE
Marta Najda-Janoszka
Uniwersytet Jagielloski
Streszczenie. Wedug koncepcji zrównowaonego rozwoju turystycznego kade
przedsi-biorstwo turystyczne moe funkcjonowa zgodnie z lozo proekologiczn, wdraajc odpowiednie procedury dotyczce gospodarki zasobami energii i wody, odpadami itd. Pozostaje kwestia komunikowania jednoznacznej informacji do partnerów biznesowych i klientów, który obiekt i w jakim zakresie realizuje polityk proekologiczn. Czytelnym no nikiem tej informacji s oznakowania ekologiczne, w tym wspólnotowe oznakowanie ekologiczne. W artykule przedstawiono problematyk wykorzystania tego oznakowania i krajowych oznakowa ekologicznych w brany turystycznej na obszarze UE.
Sowa kluczowe: oznakowanie ekologiczne, turystyka, turystyka masowa
WSTP
Zrównowaony rozwój gospodarczy Unii Europejskiej oznacza nie tylko wspóbie-no polityki dynamicznego wzrostu gospodarczego i spójno ci spoecznej, lecz rów-nie równolege dziaania w sferze szeroko rozumianej ekologii. Ochrona rodowiska naturalnego staje si dodatkowym skadnikiem wizki celów strategicznych podmiotów gospodarczych bez wzgldu na ich przynaleno sektorow. W przypadku brany tury-stycznej problem ekologii nie ogranicza si tylko do kontestowania turystyki masowej i propagowania destynacji w obszarach chronionych, charakteryzujcych si bogactwem zasobów naturalnych. Hotele w miejskich aglomeracjach mog równie funkcjonowa na paszczynie ekoturystyki, wdraajc odpowiednie procedury dotyczce gospodarki zasobami energii i wody oraz odpadami. Pozostaje kwestia komunikowania jednoznacz-nej informacji do partnerów biznesowych i klientów, który obiekt i w jakim zakresie realizuje polityk proekologiczn. Czytelnym no nikiem tej informacji s oznakowania ekologiczne, w tym wspólnotowe oznakowanie ekologiczne. Dlatego celem opracowa-nia jest skonfrontowanie potencjau, jaki tkwi w tego typu oznakowaopracowa-niach, z praktyk przedsibiorstw turystycznych. W artykule przedstawiono problematyk wykorzystania Adres do korespondencji – Corresponding author: Marta Najda-Janoszka, Uniwersytet Jagielloski, Katedra Zarzdzania w Turystyce, ul. ojasiewicza 4, 30-348 Kraków, e-mail: eknajda@cyfronet.pl
wspólnotowego oznakowania ekologicznego i krajowych oznakowa ekologicznych w brany turystycznej na obszarze UE.
TURYSTYKA MASOWA W KONCEPCJI TURYSTYKI ZRÓWNOWAONEJ
Turystyka jest dziedzin funkcjonujc w przekroju paszczyzn ekonomicznej, spo-eczno-kulturowej i przyrodniczej. Tym samym sektor turystyczny nie tylko korzysta w sposób intensywny i ekstensywny z zasobów rodowiska przyrodniczego i dziedzictwa kulturowego, lecz równie wywiera ogromny wpyw na ich obecny i przyszy ksztat. W dobie rosncej wiadomo ci ekologicznej o rodkiem uwagi staje si drugie, mniej chwalebne oblicze turystyki, przede wszystkim w jej masowym wydaniu. W ramach li-teratury przedmiotu pojawiy si liczne argumenty dyskredytujce pozytywny obraz tu-rystyki masowej [Gaworecki 2007, s. 59; Neto 2003, s. 216–217; Sasidharan i in. 2002, s. 163].
Coraz wiksza i dotkliwsza w skutkach ingerencja w zasoby naturalne i dziedzic-two kulturowe wymagaa podjcia zdecydowanych kroków w kierunku przywrócenia i zachowania równowagi midzy rozwojem gospodarczym, w tym sektora turystyki, a rodowiskiem przyrodniczo-spoecznym. W latach siedemdziesitych ubiegego stule-cia powstaa zatem nowa formua zrównowaonego rozwoju (sustainable development), której idee odzwierciedlono pod koniec lat osiemdziesitych XX wieku w ramach kon-cepcji turystyki zrównowaonej. Wspólny fundament konkon-cepcji to podstawowa zasada, zgodnie z któr wzrost gospodarczy powinien nastpowa przy zachowaniu równowagi midzy tempem reprodukcji zasobów rodowiska a tempem zuycia tych zasobów [J-drzejczyk 2001, s. 29].
Nowa koncepcja zrównowaonego rozwoju turystycznego stanowia silny impuls do poszukiwania i upowszechniania nowych form turystyki, odmiennych od dotych-czasowych, standardowych i dysfunkcjonalnych na paszczynie spoeczno-przyrodni-czej, propozycji turystyki masowej. Te nowe moliwo ci okre lono mianem turystyki alternatywnej [Gaworecki 2007, s. 60]. Niemniej jednak naley podkre li, e koncepcja zrównowaonego rozwoju turystycznego nie powinna by traktowana w kategoriach po-lityki cakowitej eliminacji turystyki masowej i zastpienia jej turystyk alternatywn. O ile turystyka alternatywna stanowi przeciwwag dla masowej, to koncepcja turysty-ki zrównowaonej reprezentuje lozo rozwoju caego sektora turystycznego, zgodnie z któr postawy i dziaania proekologiczne powinny charakteryzowa kady rodzaj tu-rystyki, w tym masow [Niezgoda 2004, s. 81]. Biorc pod uwag podstawowe zasady turystyki zrównowaonej, mona wskaza, e wobec kadego podmiotu gospodarczego, bez wzgldu na jego wielko , struktur kapitau czy zasig dziaania, mona skutecz-nie kierowa zalecenia, np. w zakresie zmskutecz-niejszania ilo ci odpadów, oszczdzania wody i energii, stymulowania zachowa proekologicznych [Fenell 2008, s. 15]. Nawizujc do J. Clarka, mona stwierdzi, e kady rodzaj turystyki moe skutecznie wdraa zasady koncepcji zrównowaonego rozwoju turystycznego, jak równie w przypadku kadego rodzaju turystyki istnieje ryzyko wypaczenia koncepcji, jeeli w procesie zarzdzania wystpuj nieprawidowo ci [Clarke 2002].
OZNAKOWANIA EKOLOGICZNE W TURYSTYCE
Szczególnymi instrumentami popularyzacji dziaa proekologicznych w ród przed-sibiorstw turystycznych oraz pobudzajcych wiadomo proekologiczn klientów s oznakowania ekologiczne, stosowane do oceny zarówno jako ci rodowiska przyrodni-czego (oznakowanie obszarów recepcji turystycznej), jak i ekologicznego oddziaywania na rodowisko (oznakowania przedsibiorstw).
Od pocztku lat dziewidziesitych ubiegego wieku, kiedy sformuowano globalne wytyczne w ramach Agendy 21, obserwuje si dynamiczny rozwój programów ozna-kowania ekologicznego na caym wiecie. W ramach bada realizowanych przez ECO-TRANS (Europejska sie specjalistów i organizacji turystycznych) w latach 2000/2001 dokonano analizy ponad 100 oznakowa ekologicznych funkcjonujcych w rónych re-gionach wiata [Voluntary… 2002]. Z kolei projekt badawczy FEMATOUR zrealizowa-ny z inicjatywy Komisji Europejskiej w 2000 roku zawiera studium ponad 50 oznakowa ekologicznych wykorzystywanych w Europie do oceny obiektów zakwaterowania tury-stycznego. Biorc pod uwag szerokie spektrum produktów i usug turystycznych, liczba zrónicowanych oznakowa ekologicznych funkcjonujcych w ramach jednej brany tu-rystycznej jest ewidentnie zbyt dua.
Wyodrbnia si trzy podstawowe funkcje programów oznakowania ekologicznego, a mianowicie [Sasidharan i in. 2002, s. 163]:
ograniczanie negatywnego wpywu turystyki na zasoby naturalne w obszarach recep-cji turystycznej przez stymulowanie przedsibiorstw turystycznych do osigania wy-sokich standardów w zakresie wpywu ich dziaalno ci na rodowisko przyrodnicze; edukowanie turystów na temat wpywu ich zachowa i decyzji zwizanych z turysty-k, a dziki temu nakanianie ich do sprzyjania przedsibiorstwom przyjaznym rodo-wisku przez dokonywane decyzje zakupu danych produktów i usug turystycznych; opracowanie standardów dla produktów i usug turystycznych przyjaznych rodowi-sku przyrodniczemu.
Rzeczywiste wypenienie wskazanych powyej funkcji, czyli funkcjonalno ozna-kowa ekologicznych, zaley od wielu czynników. Aby oznakowanie ekologiczne byo uznane przez klientów, musi stanowi cz skadow okre lonego programu, który z kolei powinien by administrowany przez organizacj o nieposzlakowanej reputacji. Bez tego formalnego zaplecza oznakowanie stanowioby tylko prosty chwyt marketingo-wy. Oznakowanie ekologiczne, tak jak inne oznaczenia jako ci, powinno mie precyzyj-n techniczprecyzyj-n de nicj, transparentne kryteria oceny oraz skuteczne mechanizmy zapo-biegajce naduyciom. Wymogi te mog by spenione przez zaangaowanie krajowych i midzynarodowych organizacji ds. standardów lub przez wypracowanie transparent-nych procedur w zakresie certy kacji i akredytacji [Font, Buckley 2001].
W ramach istniejcych programów oznakowania ekologicznego formuowane kryte-ria oceny oddziaywania na rodowisko mona podzieli na dwie podstawowe kategorie, kryteria obligatoryjne i fakultatywne (tab. 1).
1)
2)
Prawidowo formuowane kryteria powinny w pierwszym rzdzie wynika z dokad-nej i rzetelnie przeprowadzodokad-nej analizy cyklu ycia konkretnych usug i produktów oraz by zgodne z istniejcymi przepisami prawa w zakresie ochrony rodowiska. Po drugie, poziom restrykcyjno ci kryteriów powinien by precyzyjnie i przezornie ustalony, aby zapewnia selektywno oznakowania, stymulujc przedsibiorców do osigania wy-sokich standardów w zakresie oddziaywania na rodowisko, jak równie umoliwia uzyskanie oznakowania szerszemu gronu przedsibiorstw [Buckley 2001, s. 22]. Zaob-serwowano przy tym, e duo wiksze wymagania, w sensie zarówno jako ciowym, jak i ilo ciowym, wystpuj w programach oznakowania ekologicznego o zasigu krajowym i niszym. agodniejsze podej cie reprezentuj programy ponadnarodowe i midzyna-rodowe [FEMATOUR 2000, s. 67]. Istotne jest take to, aby w procesie ustalania kryte-riów uczestniczyli wszyscy interesariusze, poczwszy od przedsibiorstw turystycznych, organizacji pozarzdowych, lokalnych spoeczno ci, o rodków badawczych po organy wadzy publicznej. Umoliwia to uwzgldnienie specy ki obszaru, na którym wiadczo-ne s okre lo wiadczo-ne usugi turystycz wiadczo-ne. Przy tym ustalanie kryteriów jest w pewnym sensie procesem cigym, biorc pod bowiem uwag postp techniczny, rozwój rozwiza i wie-dzy w zakresie ekologii, wystpuje konieczno okresowego aktualizowania ustalonych wcze niej kryteriów czy te poszczególnych wskaników [Buckley 2001, s. 22; FEMA-TOUR 2000, s. 67].
W opinii R.C. Buckleya idealny program oznakowania ekologicznego powinien po-siada nastpujce wyznaczniki [Buckley 2001, s. 21]:
globalnie rozpoznawana marka i proces audytu, lokalna implementacja,
precyzyjnie sformuowane kryteria techniczne dla rónych rodzajów dziaalno ci tu-rystycznej,
stopie realizacji kryteriów wyznacza odpowiedni poziom oznakowania, wysoka transparentno procedur,
publiczny dostp do informacji dotyczcych oznakowania i procedur.
Niestety, znaczna cz szerokiego spektrum oznakowa ekologicznych w turystyce nie przejawia penej kompatybilno ci z przedstawionymi wyznacznikami. W konsekwen-cji ich funkcjonalno jest w duym stopniu ograniczona, na co wskazuj wyniki bada
–
–
–
–
–
–
Tabela 1. Kryteria oceny oddziaywania dziaalno ci turystycznej na rodowisko Table 1. Criteria for evaluating the impact of tourism on the environment
Kryteria obligatoryjne Kryteria fakultatywne polityka ochrony rodowiska
zasoby wody cieki energia odpady stae zanieczyszczenia powietrza haas komunikacja z klientami szkolenia pracowników
klimat wewntrzny w przedsibiorstwie transport i ruch drogowy
krajobraz i otoczenie
projekt obiektu i konstrukcja, dziedzictwo kulturowe dziaania wspólne z lokaln spoeczno ci na rzecz
ochrony rodowiska
dziaania w zakresie ochrony rodowiska odtworzenie zniszczonych skadników rodowiska rodki zapobiegawcze
ródo: [FEMATOUR 2000, s. 67–68]. Source: [FEMATOUR 2000, p. 67–68].
[ISPRA 2009]. Ewidentnie sabe wyniki odnotowano w zakresie marketingu, bada ryn-kowych i edukacji klientów w zakresie wiedzy ekologicznej i oznakowa ekologicznych [ISPRA 2009, s. 59–60]. Warto zatem podkre li, e kluczowy czynnik sukcesu progra-mów oznakowania ekologicznego stanowi tury ci, nabywcy przyjaznych, jak i obojt-nych lub wrcz szkodliwych dla rodowiska produktów i usug turystyczobojt-nych. Wykorzy-stanie oznakowania ekologicznego przez klientów w dokonywanych wyborach zaley od [Buckley 2001, s. 21]:
ich wiadomo ci istnienia i znaczenia danego oznakowania, stopnia, w jakim klienci troszcz si o rodowisko naturalne,
postrzeganej rónicy w zakresie oddziaywania na rodowisko midzy produktami oznakowanymi i nieoznakowanymi.
Jakkolwiek klienci wiedz o istnieniu oznakowa ekologicznych, to wykorzystywanie ich procesie dokonywania zakupu nie jest satysfakcjonujce. W ród przyczyn tego zjawiska wzjawiskazuje si na przytaczajc liczb i rónorodno oznakowa pod wzgldem: de -nicji dziaalno ci, produktu i usugi poddanej procedurze oceny, stosowanych kryteriów, geogra cznego zakresu oddziaywania, rodzaju instytucji nansujcych, akredytujcych, certy kujcych itp. [Lübbert 2001; Sasidharan i in. 2002; Sasidharan, Font 2001]. Ist-niejce programy wykazuj skrajne rónice równie w odniesieniu do sposobu punktacji i procedury przyznawania oznakowa. Na przykad program ECOTEL przewiduje od-rbne logo dla kadej z piciu opracowanych kategorii kryteriów, które z kolei oceniane s na trójstopniowej skali. Z kolei w ramach programu Green Globe 21 przedsibiorstwo turystyczne moe uzyska oznakowanie ju w momencie formalnej deklaracji, e zamie-rza przystpi do programu [Sasidharan i in. 2002, s. 169]. Taka sytuacja powoduje nie-czytelno informacji, której no nikiem s oznakowania, podwaa wiarygodno istnie-jcych etykiet, ogranicza moliwo porównywania przedsibiorstw, produktów i usug turystycznych pod wzgldem ich dziaa proekologicznych [Lübbert 2001, s. 61–62]. Wydaje si zatem suszne, podjcie dziaa w celu wypracowania jednolitego standar-du w zakresie oznakowa ekologicznych. Taki wysiek podjto w ramach Unii Europej-skiej, a jego efektem jest unijne oznakowanie ekologiczne, przewidziane do zastosowania w rónych sektorach gospodarki, przy zachowaniu jednolitego logo.
WSPÓLNOTOWE OZNAKOWANIE EKOLOGICZNE
Wspólnotowy program oznakowania ekologicznego zosta utworzony Rozporzdze-niem Rady 880/1992 zgodnie z celami i priorytetami zawartymi w pitym programie Wspólnot Europejskich w zakresie ochrony rodowiska (The Fifth Environmental Action
Programme „Towards Sustainability”), bdcym europejskim odpowiednikiem Agendy 21. Cel programu zde niowano jako promocj produktów charakteryzujcych si wyso-kim poziomem efektywno ci ekologicznej. Aktualnie obowizujce warunki przyznawa-nia oznakowaprzyznawa-nia zostay okre lone w Rozporzdzeniu 66/2010/WE Parlamentu Europej-skiego i Rady oraz w szczegóowych decyzjach dotyczcych poszczególnych kategorii wyrobów i usug.
W ramach wspomnianego Rozporzdzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 66/2010 z dnia 25 listopada 2009 r. w sprawie oznakowania ekologicznego UE
(zast-–
–
–
pujcego Rozporzdzenie 1980/2000/WE) wprowadzono wiele zmian majcych na celu usprawnienie i upowszechnienie wspólnotowego programu oznakowania ekologicznego. Najwaniejsze elementy programu zostay ujte poniej w ukadzie wyznaczników ide-alnego programu oznakowania ekologicznego, które zostay sformuowane przez R.C. Buckleya.
Globalnie rozpoznawana marka i proces audytu. W celu upowszechnienia
wspól-notowego oznakowania ekologicznego i zwikszenia jego rozpoznawalno ci zalecono obnienie kosztów zwizanych z uytkowaniem oznakowania, uproszczenie procedur wery kacyjnych, zintensy kowanie dziaa promocyjno-edukacyjnych na poziomie lo-kalnym, krajowym i wspólnotowym. Wskazano równie now ciek upowszechniania oznakowania w postaci krajowych planów dziaa w zakresie ekologicznych zamówie publicznych na produkty przyjazne rodowisku. Ponadto, pastwa czonkowskie i insty-tucje Wspólnotowe zostay zobowizane do dziaania na rzecz wzmocnienia spójno ci oraz promowania harmonizacji programu oznakowania ekologicznego UE oraz istniej-cych we Wspólnocie krajowych i regionalnych programów.
Lokalna implementacja. Kady kraj czonkowski powouje jednostk wa ciw
od-powiedzialn za prowadzenie procesu wery kacji. Ponadto, aby zapewni wiarygodno oznakowania, na jednostk wa ciw naoono wymóg przeprowadzania wery kacji po rejestracji celem eliminacji przypadków naruszania ustanowionych przepisów. Jednostki wa ciwe maj moliwo realizowania funkcji wery kacyjnej w postaci wyrywkowych kontroli. Krajowe jednostki wa ciwe, tworzce Komitet Unii Europejskiej ds. Ozna-kowania Ekologicznego, uczestnicz równie w opracowywaniu i zmianach kryteriów oznakowania.
Precyzyjnie sformuowane kryteria techniczne dla rónych rodzajów dziaalnoci turystycznej. Kryteria s opracowywane na podstawie najwyszego poziomu
efektyw-no ci ekologicznej, jaki udao si osign wery kowanej kategorii produktów i usug na rynku Wspólnoty. Formuowane kryteria musz by przy tym zrozumiae i atwe w stosowaniu oraz powinny by oparte na dowodach naukowych, przy uwzgldnieniu najnowszych osigni technologicznych. Celem zachowania równowagi midzy re-strykcyjno ci kryteriów i orientacj rynkow kryteria obejmuj jedynie najbardziej zna-czce rodzaje wpywu produktu na rodowisko w cigu caego jego cyklu ycia. Biorc pod uwag fakt, i produkty i usugi oferowane s w obszarach o odmiennej specy ce, warunkach spoecznych, rodowiskowych, ekonomicznych, co moe wpywa na mo-liwo ci skutecznego wypeniania kryteriów, przyjto w ramach procesu formuowania kryteriów zasad równego udziau interesariuszy, tj. jednostek wa ciwych, producentów, importerów, usugodawców, dystrybutorów, organizacji ekologicznych i konsumenckich W rozporzdzeniu przewidziano równie moliwo poszerzania zestawu kryteriów o kryteria zawarte w krajowych programach oznakowania ekologicznego dla produktów nieuwzgldnionych we wspólnotowym programie. Warunkiem jest, aby krajowy program by zgodny z wymogami oznakowa rodowiskowych EN ISO 14024 typu I.
Stopie realizacji kryteriów wyznacza odpowiedni poziom oznakowania. W ramach
wspólnotowego programu nie przewidziano moliwo ci stopniowania oznakowa. Kady produkt lub usuga speniajca sformuowane kryteria obowizkowe i okre lon cz kry-teriów fakultatywnych ma prawo uzyska oznakowanie wystpujce w jednej formule.
Wysoka transparentno procedur. Publiczny dostp do informacji dotyczcych ozna-kowania i procedur. Procedury wery kacyjne wspólnotowego programu oznaozna-kowania
ekologicznego s jednolite w caej Unii Europejskiej. Procedury maj charakter jawny, zostay opublikowane jako zaczniki do rozporzdzenia. Istnieje o cjalna strona inter-netowa programu w ramach serwisu Unii Europejskiej (http://ec.europa.eu/environment/ ecolabel), na której prezentowane s podstawowe informacje na temat programu, jego podstaw prawnych, nansowania, grup produktów, dla których sformuowano kryteria oceny, dane liczbowe w ramach analiz i raportów, informacje na temat inicjatyw dotycz-cych oznakowania podejmowanych w poszczególnych krajach czonkowskich itd. Po-nadto, jednostki wa ciwe w kadym kraju Wspólnoty prowadz wasny serwis informa-cyjny dotyczcy programu, udostpniajc jednocze nie dokumenty dla wnioskodawców w formie elektronicznej (w Polsce PCBC S.A.: http://www.pcbc.gov.pl/ecolabel/).
Reasumujc, naley stwierdzi, e unijny program oznakowania ekologicznego do dobrze odpowiada wyznacznikom idealnego programu zde niowanym przez Buck-leya. Jedynie punkt dotyczcy stopniowania oznakowa nie znalaz odzwierciedlenia w programie Wspólnoty. Niemniej jednak znaczna cz przedstawionych powyej dziaa wynika z regulacji zawartych w nowym rozporzdzeniu, które weszo w ycie w 2010 roku. Dlatego nie wszystkie zalecenia znalazy na chwil obecn odzwierciedlenie w praktyce. Do oceny rzeczywistego funkcjonowania programu wedug zmienionych re-gu niezbdne s efekty sformuowanych zalece, a na to trzeba czasu.
Dotychczasowa formua programu miaa kilka do istotnych sabych stron, w ród których prym wiody: skomplikowane procedury oceny, brak wyranej harmonizacji z krajowymi i regionalnymi programami oznakowania ekologicznego, nieskuteczne i zbyt ograniczone dziaania promocyjne i edukacyjne. Niemniej jednak naley zauway, e wspólnotowe oznakowanie ekologiczne staje si coraz bardziej rozpoznawalne, jak równie obserwuje si systematyczny wzrost liczby wydawanych certy katów [FEMA-TOUR 2000, s. 23–31]. Porównanie liczby oznakowanych produktów i usug w przekroju grup pozwala stwierdzi, e wspólnotowe oznakowanie ekologiczne jest najbardziej po-pularne i rozpowszechnione w sektorze turystycznym w zakresie usug zakwaterowania turystycznego i usug kempingowych ( rys. 1).
Wynik 385 certy katów na tle pozostaych grup produktów naley uzna za pozytywny. Jednake, biorc pod uwag rozkad oznakowanych usug zakwaterowania turystycznego w przekroju poszczególnych krajów czonkowskich, nie jest ju tak optymistyczny (por. rys. 2). Wochy z wynikiem 205 w sposób zdecydowany deklasuj pozostae pastwa. Sa-tysfakcjonujc liczb certy katów odnotowano w Irlandii, we Francji i w Austrii. W pozo-staych krajach zakres wykorzystania oznakowania jest w zasadzie marginalny.
W przypadku pól namiotowych i kempingowych w ponad poowie krajów czonkow-skich nie odnotowano adnego certy katu wspólnotowego oznakowania ekologicznego (por. rys. 3). Najwicej oznakowanych usug wystpuje w Danii i we Woszech.
Zakres wykorzystania wspólnotowego oznakowania ekologicznego w turystyce, jak-kolwiek jest wyróniajcy na tle innych zde niowanych grup produktów, to jednak do ograniczony geogra cznie. Wprowadzone mody kacje w programie oznakowania po-winny przyczyni si w znacznym stopniu do upowszechnienia oznakowania we wszyst-kich krajach Wspólnoty i zniwelowania wystpujcych rónic w liczbie certy kowanych usug turystycznych.
385 115 88 83 64 62 32 26 25 24 20 15 15 14 14 11 8 5 5 2 2 1 0 100 200 300 400 500 zakwaterowanie turystyczne rodki czystoci wyroby wókiennicze farby i lakiery usugi kempingowe detergenty do rcznego mycia papier toaletowy smary detergenty do prania myda i szampony detergenty do zmywarek polepszacze gleby twarde pokrycia podogowe materace papier do kopiowania buty podoa uprawowe arówki telewizory komputery osobiste komputery przenone pompy ciepa liczba certyfikatów
Rys. 1. Certy katy wspólnotowego oznakowania ekologicznego w przekroju grup produktów Fig. 1. EU eco-label certi cates in cross-section product groups
ródo: [http://ec.europa.eu/environment/ecolabel/about_ecolabel/facts_and_ gures_en.htm]. Source: [http://ec.europa.eu/environment/ecolabel/about_ecolabel/facts_and_ gures_en.htm].
12 29 2 8 6 7 8 1 63 2 7 27 205 1 1 5 2 1 5 2 0 50 100 150 200 250 Austria Szwajcaria Cypr Czechy Dania Grecja Hiszpania Finlandia Francja Wgry Wielka Brytania Irlandia Wochy Lichtenstein Malta Holandia Norwegia Polska Portugalia Rumunia liczba certyfikatów
Rys. 2. Wspólnotowe oznakowanie ekologiczne zakwaterowania turystycznego – stan w 2010 r. Fig. 2. EU Eco-label for tourist accommodation – in 2010
ródo: Opracowanie wasne na podstawie [http://www.eco-label.com]. Source: Based on [http://www.eco-label.com].
PODSUMOWANIE
Implementacja zasad zrównowaonego rozwoju w turystyce powinna przejawia si rozpowszechnieniem polityki proekologicznej w ród wszystkich podmiotów sektora, re-prezentujcych cae spektrum zrónicowanych form dziaalno ci turystycznej. Szczegól-nymi instrumentami popularyzacji dziaa i postaw proekologicznych s oznakowania ekologiczne, stosowane do oceny zarówno jako ci rodowiska przyrodniczego (ozna-kowanie obszarów recepcji turystycznej), jak i ekologicznego oddziaywania na rodo-wisko (oznakowania przedsibiorstw). Mimo i w kadym kraju Wspólnoty obowizuj przepisy prawa ochrony przyrody, to wdraanie dodatkowych programów oznakowania ekologicznego jest w peni uzasadnione. Podczas gdy normy zawarte w prawie ochrony przyrody maj charakter podstawowy i bezwzgldnie obligatoryjny, to wymogi formu-owane w ramach dobrowolnych programów oznakowania ekologicznego su osiga-niu przez podmioty gospodarcze najwyszych standardów efektywno ci ekologicznej. Niestety, ogromny potencja, jaki tkwi w tego typu programach, nie znajduje penego odzwierciedlenia w praktyce. Funkcjonalno wikszo ci z przytaczajcej wrcz licz-by programów, jakie funkcjonuj na terenie UE, jak i na caym wiecie, nie wspógra z oczekiwaniami interesariuszy. Wspólnotowe oznakowanie ekologiczne równie nie byo wolne od niedocigni. Dotychczasowa formua programu miaa kilka do istot-nych sabych stron, w ród których prym wiody: skomplikowane procedury oceny, brak wyranej harmonizacji z krajowymi i regionalnymi programami oznakowania ekologicz-nego, nieskuteczne i zbyt ograniczone dziaania promocyjne i edukacyjne. Niemniej jed-nak naley zauway, e wspólnotowe ozjed-nakowanie ekologiczne staje si coraz bardziej rozpoznawalne w ród turystów, jak równie obserwuje si systematyczny wzrost liczby wydawanych certy katów. Ponadto, w 2010 roku weszo w ycie nowe Rozporzdzenie
11 1 1 19 1 14 15 1 20 1 1 0 5 10 15 20 25 Austria Czechy Szwecja Wochy Hiszpania Niemcy Francja Szwajcaria Dania Wielka Brytania Finlandia liczba certyfikatów
Rys. 3. Wspólnotowe oznakowanie ekologiczne pól namiotowych i kempingowych – stan w 2010 r.
Fig. 3. EU Eco-label campsites and camping – in 2010
ródo: Opracowanie wasne na podstawie [http://www.eco-label.com]. Source: Based on [http://www.eco-label.com].
Parlamentu Europejskiego i Rady, w którym dokonano pewnych istotnych mody kacji w programie celem zwikszenia jego funkcjonalno ci. Wprowadzone zmiany dobrze wpisuj si w model idealnego programu oznakowania ekologicznego dla turystyki, któ-ry sformuowa Buckley. Niemniej jednak do oceny rzeczywistego funkcjonowania pro-gramu wedug zmienionych regu niezbdne s efekty sformuowanych nowych zalece, a na to trzeba czasu.
PIMIENNICTWO
Buckley R.C., 2001. Major Issues in Tourism Ecolabelling, [in:] Tourism ecolabelling: certi cation and promotion of sustainable management, Font X., Buckley R.C. (eds.) United King-dom, CABI Interntational.
Clarke J., 2002. A synthesis of activity towards the implementation of sustainable tourism: ecotourism in different context. International Journal of Sustainable Development, Vol. 5, No 3. Feasibility and market study for a European Eco-label for tourist accommodations (FEMATOUR),
2000. European Commission, Amsterdam.
Fennell D., 2008. Ecotourism. Great Britain, Cornwall, Routledge.
Font X., Buckley R.C., 2001. Tourism ecolabelling: certi cation and promotion of sustainable ma-nagement, United Kingdom, CABI Interntational.
Gaworecki W.W., 2007. Turystyka. PWE, Warszawa.
Jdrzejczyk I., 2001. Nowoczesny biznes turystyczny. Ekostrategie w zarzdzaniu rm. PWN, Warszawa.
Lübbert C., 2001. Tourism Ecolabels Market Research in Germany, [in:] Tourism ecolabelling: cer-ti cation and promotion of sustainable management, Font X., Buckley R.C. (eds.) United Kingdom, CABI International.
Neto F., 2003. A new approach to sustainable tourism development: Moving beyond environmental protection, Natural Resources Forum No 27.
Niezgoda A., 2004. Problemy wprowadzania turystyki zrównowaonej w Polsce. Studia Turystycz-ne, nr 1.
Sasidharan V., Sirakaya E., Kerstetter D., 2002. Developing countries and tourism ecolabels. To-urist Management, No 23.
Tourist accommodation and camp site services. EU Eco-label award scheme, 2009. ISPRA http:// ec.europa.eu/environment/ecolabel/ecolabelled_products/categories/pdf/FinalReport-TAS.pdf
Voluntary initiatives in Tourism – Worldwide Inventory and Comparative Analysis of 104 Eco--labels, Awards and Self-Commitments, 2002. ECOTRANS, WTO, www.world-tourism. org/sustainable/publications.htm
http://www.eco-label.com
http://ec.europa.eu/environment/ecolabel/about_ecolabel/facts_and_ gures_en.htm
EU ECOLABEL IN TOURISM INDUSTRY
Abstract. According to the concept of sustainable tourism development each to-urist company can practice environmental philosophy by implementing appro-priate procedures for saving energy and water resources, waste management etc. However, it remains the question of communicating clear information to business partners and customers, which object and to which extent implements environ-mental policy. Eco-labels, including the EU eco-label, are useful means that can
convey the needed information. The article presents the problem of the EU ecola-bel use, as well as other national ecolaecola-bels in the tourism industry across the EU.
Key words: ecolabels, tourism, mass tourism
