Zofia Ratajczak
Sprawozdanie z konferencji
naukowej nt. "Bezrobocie :
psychologiczne i społeczne koszty
transformacji systemowej", Katowice,
9-10 maja 1994 roku
Chowanna 1, 70-72
„C how anna” Wydawnictwo R.XXXVII T. 1 Uniwersytetu Śląskiego Katowice 1995 (XLVIII) (4) s. 70 —72
KRONIKA
Sprawozdanie z konferencji naukowej nt.
Bezrobocie. Psychologiczne i społeczne
koszty transformacji systemowej
Katowice, 9— 10 maja 1994 roku
K onferencja na tem at bezrobocia i jeg o skutków odbyła się 9 — 10 m aja 1994 roku w K atow icach. Z ostała zorganizow ana przez K atedrę P sycholo gii O gólnej i P sychologii Pracy U niw ersytetu Śląskiego. W zięli w niej udział p rzedstaw iciele głów nych ośrodków akadem ickich kraju oraz p rak tycy zajm ujący się pom ocą i doradztw em psychologicznym dla osób pozo stający ch bez pracy.
W ygłoszono 20 referatów , dotyczących różnych aspektów bezrobocia. W referacie prof. T adeusza Tom aszew skiego bezrobocie zostało p o trak to w ane ja k o utrata m ożliw ości w ram ach szeroko rozum ianej teorii sytuacji trudnych. Prof. Jacek W ódz przedstaw ił ludzki w ym iar bezrobocia, zgodnie z podejściem hum anistycznym przyjętym w socjologii. D r K atarzyna Po p io łek zajęła się analizą psychologiczną utraty pracy jak o czynnikiem za grażającym rozw ojow i osobow ości człow ieka. Dr A gnieszka P ietrzyk p o d jęła próbę przedstaw ienia głównych nurtów badań nad ubożeniem z perspek tyw y historyczn ej.
W yniki badań em pirycznych nad aktualnym i i potencjalnym i b ezro bo t nym i zaprezentow ał m gr L ucjan M iś z Instytutu Socjologii U niw ersytetu Jagiello ń skieg o , porów nując zachow ania dw u grup m łodych m ieszkańców niew ielkieg o m iasta w w ojew ództw ie krakow skim . W yniki badań przep ro w adzonych na rep rezen taty w n ej grupie m łodych Polaków przedstaw iła
Sprawozdanie z konferencji naukowej... 71
prof. K. Skarżyńska z Instytutu Psychologii PAN. K to czuje się zagrożony bezrobociem , a kto dośw iadcza b ezrobocia? Jest to obraz dw u różnych światów i reprezentacja dwu odm iennych sylw etek p sychologicznych. M ło dzi ludzie oczekujący sukcesu na rynku pracy uznają kraj, w którym żyją, za spraw iedliw y i dem okratyczny. Są to osoby lepiej w ykształcon e i po chodzące z w ykształconych, zam ożniejszych rodzin. N atom iast w oczach m łodych oczekujących porażki na rynku pracy kraj idzie w złym kierunku, ich zdaniem , d om inuje niesp raw ied liw o ść, a dem okracja je s t źródłem chaosu i niepew ności, oni sam i zaś czują się w yobcow ani i pozbaw ieni m o żliw ości w pływ ania na bieg zdarzeń. W yniki tych badań autorka in te rp re tuje ja k o em piryczny dow ód w ażności pracy dla człow ieka i podstaw y w ar tościow ania w łasnego m iejsca w stru k turze społecznej.
Problem bezrobocia w śród m łodzieży p rzedstaw iła także dr M. P ietras, pokazując zm iany w św iadom ości absolw entów szkół zaw odow ych w ko lejnych latach od 1991 do 1994. D r L idia Z uber-D zikow a podzieliła się swym i refleksjam i z badań nad bezrobotnym i w kontekście tw ierd zeń do tyczących dezintegracji w ew nętrznej, jak a zachodzi w człow ieku poi u tra cie pracy.
K ilka referatów d otyczyło psy chologicznej reakcji na utratę pracy, a zw łaszcza strategii zaradczych, podejm ow anych w tego rodzaju sy tu acjach. I tak, prof. Zofia R atajczak przedstaw iła utratę pracy z jed n ej stro ny jak o dośw iadczenie traum atyzujące, z drugiej zaś — jak o sw oiste w y zw anie rozw ojow e. Jedni upadają na duchu i trzeba ich w yciągać z d e p re sji, natom iast inni szybko podejm ują d ziałania zaradcze, uczą się now ych zaw odów i znajdują pracę.
D r Anna M. M anek z P olitechniki Lubelskiej pokazała, ja k zm ienia się stru k tu ra życia m ężczyzn w średnim w ieku jak o reakcja na utratę pracy. R eferat ten zaw ierał pogłębioną analizę czynników ściśle p sych o lo g icz nych determ inujących określone zachow ania zaradcze.
D r Eugenia M andal analizow ałą sytuację kobiet, jak o bardziej n ara ż o nych na utratę pracy lub jej nieotrzym anie ze w zględu na sw oją płeć. Z ja w isko to nosi nazw ę seksizm u i je s t pow szechnie trakto w ane ja k o przejaw dyskrym inacji.
Tem atem kilku referatów były psychologiczne, zdrow otne i społeęzne skutki bezrobocia. Dr M aryla G oszczyńska z U niw ersytetu W arszaw skiego m ów iła o psychologicznych kosztach radzenia sobie w sytuacji utraty p ra cy na podstaw ie pam iętników bezrobotnych, którzy po jak im ś czasie p o now nie zostali zatrudnieni. Dr D anuta Rode potraktow ała problem b e z ro bocia od strony zjaw isk, jak ie bezrobocie zarobkującego członka rodziny w yw ołuje w życiu jeg o najbliższych. A utorka om ów iła zjaw isko przem ocy w rodzinie. D r Stefania K lar przedstaw iła w yniki badań nad b ezrobociem w oczach dzieci, zw róciła uw agę na to, ja k w iele one w idzą i ja k w iele w ie
72 KRONIKA
dzą o sytuacji m aterialnej sw ojej rodziny, starając się jej pom agać nie zaw sze zgodnie z norm am i społecznym i, a nierzadko w chodząc w kolizję z praw em . M gr Jolanta B uchta także poruszyła problem funkcjonow ania rodziny w sytuacji utraty pracy.
O drębną grupę tem atyczną reprezentow ały referaty dotyczące prak tycz nych aspektów pracy psychologa, a w szczególności zagadnienia pom ocy psycholo g iczn ej, w sparcia sp ołecznego oraz polityki państw a w obec b ez robotnych.
Prof. A ugustyn Bańka z U niw ersytetu im. Adam a M ickiew icza z refero w ał zag ad nienia z zakresu p sy ch olo g iczny ch podstaw zaw odoznaw stw a i poradn ictw a zaw odow ego w okresie bezrobocia. D r B ogusław a Gaś z U niw ersytetu M arii Skłodow skiej-C urie p rzedstaw iła obraz b ezro bo tne go i je g o w pływ na skuteczność działania rejonow ych urzędów pracy, n a tom iast m gr A gata C hudzicka zaprezentow ała ideę i praktyczne osiągnięcia tzw. klubów pracy, w których uczestniczą osoby pozbaw ione pracy. Form a klubów w ydaje się jed n ą z bardziej ow ocnych nie tylko w ram ach p ro g ra m ów pom ocy bezrobotnym , ale i pod w zględem m obilizow ania do po d ej m ow ania sam odzielnych prób w yjścia z im pasu życiow ego, w jak ie w py cha u trata pracy zaw odow ej.
K onferencję zorganizow ała K atedra Psychologii O gólnej i Psychologii Pracy U niw ersytetu Ś ląskiego w K atow icach.
