Wojciech Góralski
Nowe rzymskie czasopisma
kanonistyczne : "Quaderni Studio
Rotale" oraz "Ius Ecclesiae"
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 34/3-4, 254-257
żm ud n ej pracy tryb u n ałów k o ścieln y ch , tak że w P olsce, D ecisio n es
seu s e n te n tia e pozostają d on iosłą i n ieod zow n ą form ą pom ocy. W y
dany w ię c k o lejn y tom teg o p ożyteczn ego i w cią ż rosn ącego zbioru zasłu gu je ze w szech m iar na u p ow szech n ien ie.
K s. W o jciech G ó ra ls k i
Nowe rzymskie czasopisma kanonistyczne: „Quaderni Studio Rotale” oraz „Ius Ecclesiae”
P ok aźn ą już ilość p eriod yk ów k a n o n isty czn y ch w ych o d zą cy ch w R zym ie (n ajw ażn iejsze to: A p o llin a ris — od 1928 r., C o m m e n ta riu m
p ro R elig io sis — od 1920 r., C o m m u n ica tio n es — od 1969 r., E p h e m e r id e s lu r is C an on ici — od 1945 r., M o n ito r E cclesia sticu s — od
1876 r., P e rio d ic a d e re m o ra li, can on ica, litu rg ic a — od 1905 r.) p o w ię k sz y ły o sta tn io dw a n o w e ty tu ły : „Q uaderni Stu d io R o ta le” — od 1987 r. oraz Iu s E cclesia e — od 1989 r.
Q u a d ern i S tu d io R o ta le, to czasop ism o w y d a w a n e od 1987 r. —
jako p ółroczn ik — przez S tudium R oty R zym sk iej, pod p atron atem d ziek an a T rybunału, rea lizo w a n e ed ytorsk o przez „Libreria L eo n ia - na — R om a”, red agow an e w jęz. w ło sk im . W p rezen tacji do p ie r w szeg o n u m eru m ons. E rnesto Piorę, d ziekan R oty R zym sk iej, n a w ią zując do p rzem ów ien ia pap ieża Jan a P a w ła II w y g ło szo n eg o 31 I 1986 r. podczas in au gu racji now ego roku są d ow ego do p ra co w n ik ó w w y m ien io n eg o tryb u n ału w sk azu je na gen ezę tej n ow ej in ic ja ty w y w y d a w n iczej: Studium R otalne, o r o li k tórego m ó w ił p apież, chce tą drogą okazać sw oim ab so lw en to m i w szy stk im in n ym zatru d n ion ym w są d o w n ic tw ie k o ścieln y m pom oc w p ełn iejszy m p ozn aw an iu ju ry s- p ru d en cji rotaln ej.
D otych czas u k azały się cztery n u m ery czasopism a w 1987 — 1; w 1988 — 2; w 1989 — 1. T y tu łem zo rien to w a n ia p oten cja ln eg o c z y teln ik a w charak terze Q u a d ern i S tu d io R o ta le w yp ad a za p rezen tow ać choćby jed en z w y d a n y ch dotąd num erów : sp rób u jm y to u czyn ić w o d n iesien iu do 2: 1988 nr 1 ss. 119.
N a początk u num eru zam ieszczon o k rótk ie sło w o red a k cy jn e (s. 5), w k tórym in form u je się o u tw orzen iu n iek tó ry ch sta ły ch rubryk cza sopism a: stu d ia z m a łżeń sk ieg o p raw a m aterialnego, stu d ia z p raw a p rocesow ego, studia z d zied zin y m ed y czn o -k a n o n isty czn ej, ju ry sp ru -
d en cja m ałżeń sk a, jurysp ru d en cja p rocesow a.
P ierw szą pozycją n um eru jèst p rzem ó w ien ie dziekana R oty R zym sk iej, w y g ło szo n e do stu d en tó w S tudium R otaln ego podczas in a u gu racji roku akad. 1987/88 (s. 7— 10). W sło w ie ty m E. F iore s tw ie r dził m .in., iż Q u a d ern i S tu d io R o ta le będą się u k a zy w a ć p rzyn ajm n iej raz w roku.
W d ziale J u r y s p ru d e n c ja m a łże ń sk a zn alazł się in teresu ją cy o b szern y w yrok ro ta ln y c. F iore z 30 V· 1987 r. w spraw ie- B ogoten.
o n iew a żn o ść m a łżeń stw a , ro zp a try w a n ej z ty tu łu braku rozezn an ia o cen ia ją ceg o u ob yd w u stron, stw ierd zający: „non con stare” (s. 11—
27). N a szczególn ą u w agę za słu g u je tu taj szeroko zakrojona część
„in iu re” (s. 12— 20), w której p onens za w a rł p rzejrzysty kom en tarz do kan. 1095, n. 2 p odkreślając m .in. różn icę zachodzącą p om ięd zy
d is c r e tio a „m atu ritas”.
K olejn a ru b ryk a (dział) p eriod yk u D o k r y tn a k a n o n is ty c zn a m a ł
ż e ń s k a o b jęła d w ie prace:; 1) O. C affarra (profesor U n iw ersy tetu L a
terań sk iego) — M a łże ń stw o i w iz ja c z ło w ie k a (s. 29— 40); 2) M. F. P om pedda (audytor R oty R zym sk iej) — W ia ra i s a k r a m e n t m a łż e ń
s tw a : a s p e k ty p ra w n e . Z nany autor sta w ia tu in teresu ją cy problem
d otyczący sy tu a cji praw nej n u p tu rien ta ochrzczonego, który za w ie r a jąc m a łżeń stw o n ie m a w ia r y relig ijn ej. C hodzi o rela cję ta k iej s y tu acji do k o n sen su m ałżeń sk iego w asp ek cie jego w ażności.
W dziale P r a w o p ro c e s o w e czy teln ik sp otyk a pracę A. S ta n k iew icza (audytora R oty R zym sk iej i p rofesora U n iw e r sy te tu G regoriańskiego, zn an ego i w y b itn eg o autora (pt. O d rzu cen ie sk a r g i w sp r a w a c h m a ł
że ń s k ic h i ś r o d k i p r z e c iw k o o d rzu c e n iu (s. 73— 85).
Z k o lei sp o ty k a m y rubrykę: J u ry s p ru d e n c ja p ro c e so w a , w której z n a la zły się trzy d ek rety R oty R zym sk iej: 1) c. S tan k iew icz, w spra w ie O polien. (o n iew a żn o ść m a łżeń stw a ) z 10 X 1985 r., o d m a w ia ją cy przyznania r e s titu tio in in te g ru m (przeciw ko d ek reto w i T ry b u n ału W rocław sk iego) (s. 91— 97); 2) c. Bruńo, w sp raw ie O polien. (o n iew a żn o ść m a łżeń stw a ) z 23 V 1986 r„ p rzyznający r e s titu tio in
in te g ru m (przeciw ko d ek reto w i Tryburfhłu W rocław sk iego) oraz p rzy
jęcie sk argi pow oda (s. 99— 105); 3) c. P in to, w sp ra w ie C aracen. (o n iew a żn o ść m a łżeń stw a ) z 23 III 1987 r., o d m a w ia ją cy ap elacji i p rzy zn a ją cy r e s titu tio in te g ru m (s. 107— 109).
O sta tn i dział n osi tytuł: K w e s tie m e d y c zn o -k a n o n ic z n e i zaw iera arty k u ł prof. G. Z uanazzi pt. Z g o d a m a łże ń sk a , sc h izo fre n ia i p s y
c h o zy en d o g en n e (s. 111— 118).
Iu s E cclesiae, to drugi, n o w y p erio d y k k an on istyczn y, ró w n ież p ó ł-
rocznik. Jego p ierw szy , sta ra n n ie w y d a n y num er (1: 1989 nr 1 ss. X + 591) u k a za ł się w paźd ziern ik u 1989 r. W p o d ty tu le czasopism a fig u ru je zapis: R iv is ta in te rn a zio n a le d i d ir itto canonico. R edakcję tw o rzy zesp ół w y k ła d o w có w p raw a k an on iczn ego R zym sk iego C en
tru m A k ad em ick iego św . K rzyża w R zym ie, stan ow iącego S ek cję
R zym sk ą (działającą w ram ach struktur O pu s D ei) W ydziału P ra w a K an on iczn ego U n iw ersy tetu N avarra w P am p elon ie. W yd aw cą tom u jest zn an a O ficyn a W yd aw n icza „G iuffró E d itore”. W p rezen ta cji (s. IX —X ) tego ob szern ego n u m eru R edakcja p rzed sta w ia gen ezę in ic ja t y w y w y d a w n iczej: w o lą z a ło ży c iela O pus D ei b yło u tw o rzen ie w R zym ie C entrum S tu d ió w K ościeln y ch , co też stało się rze c z y w isto ścią. N o w y p eriod yk p o m y śla n y jest jako form a a k ty w n o ści n a u k o w e j tego ośrodka.
W czasop iśm ie spotyk am y k ilka d ziałów . P ierw szy z n ich z a ty tu ło w a n o „ D o k t r y n a ”. W p ierw szej części tego działu zaw arto blok tem a ty czn y zatytu łow an y: S tu d ia n ad K o n fe r e n c ja m i B isk u p ó w , zło żo n y z 4 studiów : 1) J. I. A rrieta — K o n fe r e n c je B isk u p ó w i w ią z y
w s p ó ln o ty (w jęz. w łoskim ); 2) C. de D iego — Lora — W ła d za r z ą d zen ia K o n fe r e n c ji B isk u p ó w w k p k z 1983 r. (w jęz. hiszpańskim );
3) V. F agiolo — „ P o te sta s” b isk u p a i K o n fe r e n c ji B isk u p ó w (w jęz. w łosk im ); 4) J. L. G utierrez — K o n fe re n c ja B isk u p ó w ja k o organ
p o n a d d ie c e z ja ln y w str u k tu r z e K o ścio ła (w jęz. w łosk im ). C zęść dru
ga działu — zatytu łow an a: Inne stu d ia ob jęła 3 n a stęp u ją ce prace: 1) S. B erlin gó — O ryg in a ln o ść p o rz ą d k u k a n o n iczn eg o (w jęz. w łoskim );
2) A . d e F u en m ayar — P r a ła tu r y p erso n a ln e i „O pus D ei” (jest to
a rtyk u ł recen zy jn y na tem at pracy G. Lo C astro — L e p r e la tu r e
p e rso n a li. P r o fili g iu rid ici. M ilano 1988) (w jęz. w łosk im ); 3) C. J.
E rrśzuriz — W y m ia r p r a w n y „m unus d o c e n d i” w K o śc ie le (w jęz. w łosk im ).
D ział drugi tom u nosi ty tu ł J u ry s p ru d e n c ja i za w iera d ekret d e fi n ity w n y S y g n a tu ry A p ostolsk iej c. L ara z 21 X I 1987 r. n a tem at zd oln ości p rocesow ej osób p raw n ych oraz 3 w y ro k i rotalne: 1) c. S ta n k iew icz z 26 II 1987 r. w sp raw ie o separację; 2) c. L a n v ersin z 18 III 1987 r. w sp raw ie o n ie w a ż n o ść m a łżeń stw a z ty tu łu n ie zd oln ości do podjęcia istotn ych o b o w ią zk ó w m ałżeń sk ich ; 3) c. P o m - p edda z 11 IV 1988 r. w sp raw ie o n iew a żn o ść m a łżeń stw a z ty tu łu braku rozezn an ia ocen iającego lub n iezd o ln o ści do podjęcia isto tn y ch o b o w ią zk ó w m ałżeńskich.
W k o lejn y m dziale — U w a g i i k o m e n ta r z e — sp otyk am y trzy p o zycje: 1) u w a g i n a te m a t ze z w o le n ia na p u b lik a c ję p ism ; 2) k o m e n
ta r z do listu a p o sto lsk ieg o p a p ie ż a Jan a P a w ła II „ S o llicita cu ra ”
z 26 X II 1987 r. na te m a t tr y b u n a łu a p e la c y jn e g o W ik a ria tu M ia sta ; 3) u w a g i na te m a t o d p o w ie d z i P a p ie s k ie j K o m is ji do A u te n ty c z n e j
I n te r p r e ta c ji K P K z 20 V I 1987 r. w s p r a w ie p r z e jśc ia za k o n n ik a z k la s z to r u a u to n o m iczn eg o do in n ego (tego sam ego in sty tu tu zak.).
B ogato p rzed staw ia się dział P r ze g lą d b ib lio g ra fic zn y . D ział o b e j m u je cztery części. W p ierw szej — „R ecen zje” zn a la zły się recen zje aż 23 prac (m. in. pracy zb iorow ej pt. II sin odo dio cesa n o n e lla t e
o lo g ia e n ella sto ria . C atania 1987 ss. 181 z a rtyk u łem ks. prof. T. P ie
ronka a tak że pracy: „S yn od k r a k o w s k i 1972— 1979). C zęść druga — to D o k u m e n ty , ob ejm u jąca en u n cjacje i a k ty n orm atyw n e O jca ś w ię teg o , akta S to licy A p ostolsk iej (m. in. od p o w ied zi P a p iesk iej K o m i sji do A u ten ty czn ej In terp retacji K PK ). W części trzeciej — U s ta w o
d a w s tw o P a ń s tw a W a ty k a ń sk ie g o — o p u b lik o w a n o list ap o sto lsk i p a
pieża Jan a P a w ła II Quo c iv iu m iu ra z 21 X I 1987 r. w sp raw ie stru k tu ry są d o w n ictw a P a ń stw a W atyk ań sk iego. W reszcie w części czw artej — U stau > odaw stw o p a r ty k u la r n e — zap rezen tow an o w a ż n iejsze d ek rety różn ych K on feren cji B isk u p ó w (m. in. M eksyku).
O bydw a n o w e p eriod yk i zasłu gu ją na u w agę za jm u jących się p ra w em kan on iczn ym . Z arów no Q u a d ern i S tu d io R o ta le, jak i Ius E ccle
siae s ta n o w ią — jak dotąd, a za p ew n e będą sta n o w ić i w d alszym
ciągu — zn aczące i n ieo d zo w n e r e k w iz y ty w a rszta tu k an on isty.
K s. W o jciech G ó ra ls k i
Jean B e r n h a r d , Charles L e f e b v r e , Francis R a p p L’époque
de la Réforme et du Concile de Trente, Éditions Cujas, Paris 1990, ss. 447
N ie trzeba przytaczać d o w o d ó w b y u zasad n ić tezę, że dobra zna jom ość i u m iejętn o ść in terp reta cji p ra w a ob ecn ego b ezw zg lęd n ie do m a g a się zn ajom ości p raw a daw nego. Stąd też każde u k azu jące się o p ra co w a n ie d otyczące h istorii p raw a k o ścieln eg o w ita n e jest z w ie l ką radością. T ak też n a leży p o w ita ć o b szern e i d ogłęb n ie o p ra co w a ne dzieło n oszące tytuł: E poka R e fo rm a c ji i S o b o ru T ryd en ck ie g o . S ta n o w i ono cztern a sty tom d on iosłej serii zatytu łow an ej: H isto ria
p r a w a i I n s ty tu c ji K o ścio ła Z a ch odn iego w y d a w a n ej pod k ieru n k iem
zn an ych fra n cu sk ich h isto ry k ó w praw a: n ieży ją ceg o już śp. G abriela L e B ras i Jean a G audem et. P rezen to w a n a p ozycja p o św ięco n a odno w ie ży cia k o ścieln eg o pod jętej przez dw a sobory p o w szech n e, k tó r e o d b y ły się w epoce R efo rm a cji jest logiczn ą k om pozycją trzech o p racow ań różn ych autorów , dzieląc całość n a trzy części.
A u torem p ierw szej części za ty tu ło w a n ej: N a ro d zin y E u ro p y n o w o
ż y t n e j jest F ran cis Rapp, profesor n auk h u m a n isty czn y ch U n iw e r
sy tetu w Strasbourgu. Z w ielk im z n a w stw em w trzech rozdziałach o m ó w ił sy tu a cję sp o łeczn o -p o lity czn ą E uropy na p rzełom ie w ie k u X V i X V I. Z achodzące zm ian y w w ielu d zied zin ach życia sp ra w ia ły , że sytu acja ta sta w a ła się coraz bardziej n iesta b iln a . A n alizu jąc szcze gółow o zm ian y zachodzące w ek on om ii, zm ia n y sp ołeczn e i k u ltu ro w e n a k reślił p o w ik ła n ą panoram ę p o lity czn ą E uropy ó w czesn ej do by. W szystko to oznaczało szybko zb liża ją cy się k o n iec w ie k ó w śred n ich i p oczątek koń ca ch rześcijań sk iej jed n ości Europy. S tan ow iło to też, w p ew n y m sen sie, p od atn y grunt dla rozw oju b łęd ów R efo r m acji. N a stęp n ie autor p rzechodzi do an alizy życia K ościoła ó w c z e sn ej doby, u k azu jąc jego n e g a ty w n e jak i p o zy ty w n e p rzejaw y. Do ty c h p o zy ty w n y ch p rzeja w ó w zaliczyć n a leży fak t, że od rad zający się a u to ry tet p a p ie sk i b y ł o sto ją d la ty c h te n d e n c ji w K ościele, k tó re w obliczu zagrożenia ze stron y R eform acji, dążyły do przep row ad zen ia g ru n to w n ej refo rm y życia k o ścieln eg o . D w ie n a stęp n e części p rezen to w a n ej p o z y c ji u k azu ją sposób w jak i d zieło o d n o w y ży cia k o śc ie l n ego p rzybrało sw ą rea ln ą postać.
D ru ga część au torstw a C harlesa L efeb v re szczegółow o o m a w ia o k o liczn o ści z w o ła n ia i przebieg Soboru L aterań sk iego V o d b ytego w la ta c h 1512— 1517. M iał o n n a c e lu zap row ad zen ie pokoju m ięd zy n
