Kultura fizyczna w działalności
Związku Młodzieży Ludowej
(1926-1937)
Prace Naukowe. Kultura Fizyczna 5, 101-110
2003
P R A C E N A U K O W E W y ż s z e j S z k o ł y P e d a g o g i c z n e j w C z ę s t o c h o w i e
Seria: K U L T U R A F I Z Y C Z N A z. V, 2 0 0 3
E ligiusz M ałolepszy
K U L T U R A F I Z Y C Z N A W D Z I A Ł A L N O Ś C I Z W I Ą Z K U M Ł O D Z I E Ż Y L U D O W E J (1926-1937)
S ło w a klu czo w e: K u ltu r a fizyczna, Z w i ą z e k M ł o d z i e ż y L u d o w e j, w ieś A B S T R A C T
P h y s i c a l C u l t u r e in t h e A c tiv i ti e s o f Z w i ą z e k M ł o d z i e ż y L u d o w e j ( 1 9 2 6 - 1937) K ey w o rd s : P h y s i c a l e d u c a t i o n , Z w i ą z e k M ł o d z ie ż y L u d o w e j , village
Z w i ą z e k M ł o d z ie ż y L u d o w e j (Z M L ) [A sso c ia tio n o f P e a s a n t Y o u th (A P Y ) ] started th eir activity in the se c o n d h a lf o f the 1 9 2 0 ’s (it w a s es t a b li s h e d in 1926). Z M L p u b lished its o w n n ew sletter called „ M ł o d a W ie ś ” [ Y o u n g V illage], w h e re n u m e r o u s artic les w ere p u b lis h e d , c o n c e rn i n g , a m o n g o thers, a d v a n ta g e s o f physical activity, o rg a n i s a ti o n o f p hysical e d u c a t io n w ithin Z M L , m e t h o d s o f g y m n a s tic c la sses, p o p u la r is a t io n o f v a ri o u s sp o rts, fo u n d a t io n o f sp o rt s e c tio n s w ithin Z M L , a nd o r g a n i s a ti o n o f sp o rts c o m p e t i tions. Z M L p o p u la r is e d and ran their activitie s in su c h fields as ph y sical e d u c a tio n , sport, and m ilita ry train ing, first o f all a m o n g p e a sa n t y outh. A m o n g v a ri o u s sports, th e m o s t p o p u la r were: sho o tin g , ta ble tennis, athletics, a nd t e a m gam es.
I.
W zakresie popularyzacji i upow szechniania w ychow ania fizycznego i sportu na wsi w okresie II Rzeczypospolitej w a ż n ą rolę odegrały polskie w iejskie organizacje młodzieżowe. Związek Młodzieży Ludowej (ZM L) nale żał, obok m.in. Związku M łodzieży Wiejskiej Rzeczypospolitej Polskiej „ W i ci” (Z M W RP „W ici” ), C entralnego Związku M łodzieży Wiejskiej „ S iew ” (C Z M W „S iew ”, od 1934 r. C entralnego Związku Młodej Wsi), do tych orga nizacji, które odegrały w a żn ą rolę w rozwoju w spom nianych dziedzin.
Zw iązek M łodzieży Ludowej rozwinął działalność w II połowie lat d w u dziestych. ZM L powstał w 1926 r. z inicjatywy działaczy Polskiego S tron
nictwa Ludow ego „Piast” (PSL „Piast”) 1. W 1927 r. ukonstytuował się zarząd ZM L, w skład którego weszli: Czesław Jankowski — prezes, W ładysław Da- ab, Zygm unt Czyżewski, Wiktoria A rdasiewiczówna, J ó ze f Klimek, K azi mierz Mahler, A dolf Delecki, Tomasz Kuźniarz — członkow ie zarządu2. W zakresie organizacyjnym i adm inistracyjnym , Z M L na terenie danej wsi był oddziałem ZM L; na terenie gminy — R ejonem ZML; na terenie powiatu — Obw odem ZML; na terenie dwu lub więcej powiatów — Okręgiem Z M L 3.
II.
ZML posiadał własny organ prasowy, jakim była „Młoda Wieś”. W lipcu 1928 r. na łamach „Młodej W si” , opublikowano zasady ideowe ZM L. Wśród nich poruszono także problematykę wychowania fizycznego i sportu: „ZM L [...] zdając sobie sprawę, że rozwój fizyczny je s t dla jednostki i państwa nie mniej ważnym od duchow ego, poświęcać będzie rów ną uwagę krzewieniu własnych szeregów wychow ania fizycznego przez sport i gimnastykę, aby w ten sposób przez całokształt swej działalności w ychow yw ać obywateli zdolnych i gotowych do oddania na usługi państwa i wsi, wszystkich swoich sił fizycznych i duchowych. Wychodząc z tych założeń Z M L w ychow yw ać będzie młodzież w kierunku wysokiej etyki, pełnego poczucia godności i kar ności, państwowym , narodowym, zawodowym , kulturalnym oraz sprawności fizycznej”4. Aktywność fizyczna była jed n y m z celów i zadań w ychow ania i kształcenia w ZML.
Jak czytamy w statucie ZML, w zakresie celów i zadań, zamieszczono m.in. następujący zapis: „rozszerzenie i pogłębienie prac przysposobienia w ojskow ego i wychow ania fizycznego przy pomocy Komendy, specjalnie dla zw iązków młodzieży utworzonej z ramienia Państwowego Urzędu W ychow a nia Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego, nadto przez prowadzenie kur
1 M. S lo n ie w sk i. Wychowanie fizyczne i sportw działalności polskich organizacji związanych z prawicą społeczną w latach 1918-1939, W arszaw a 1984, s. 2 9; w e d łu g M. S lo n ie w sk ie g o , „ p ierw sze k oła Z M L p o w sta ły na teren ie w o je w ó d z tw p o z n a ń sk ie g o , k ra k o w sk ieg o i lw o w s k ie g o ” .
" „ M ło d a W ie ś” nr 1 z 1928 r.; przy zarząd zie u tw o rzo n o C en traln e B iuro Z M L , którym kierow ał A d o lf D cleck i.
3 Ibidem.
4 „ M ło d a W ie ś” nr 8 - 9 z 1. 0 7 . 1928 r.; „ M ło d a W ie ś” była w yd a w a n a w W arszaw ie ja k o p ism o Z w iązku M ło d z ie ż y L u d ow ej. C z a so p ism o o tej sam ej n a z w ie — „ M ło d a W ie ś” w y d a w a n o od
Kultu ra f i z y c z n a w d z i a ł a l n o ś c i 103
sów pożarniczych, gazowych itp. w porozumieniu ze strażami pożarnymi, Ligą O brony Powietrznej i Przeciwgazowej [...]”5.
N a łamach „Młodej W si” publikowano liczne artykuły, materiały doty czące m.in. korzyści płynących z uprawiania aktywności fizycznej, organizacji i prac w ychow ania fizycznego w ZM L, metodyki zajęć gim nastycznych, p o pularyzow ania dyscyplin sportowych, zakładania sekcji sportowych w ZM L, organizacji zawodów sportowych .
W artykule P otrzeba w ychow ania fizy c zn e g o , opublikow anym na łamach „M łodej W si” A d o lf Delecki pisze: „[...] Sport, ćw iczenia i zabawy polowe są z je d n e j strony zapobiegawczym środkiem przeciw schorzeniu, dotąd jeszc ze zdrowej młodzieży, a dalej pozw alają jej niejako pom nożyć swe zdrowie, zbierać kapitał na późniejsze lata. A zdrowie potrzebuje człow iek nie tylko dla w łasnego szczęścia, zdrowych obywateli potrzebuje i Państw o”7. Artykuły odnoszą ce się do wychow ania fizycznego i sportu miały charakter poznawczy i edukacyjny. Przybliżały uprawianie ćwiczeń fizycznych dzieciom i m łodzie ży wiejskiej.
W śród 5 sekcji, które powołał Zarząd G łówny Z M L w 1927 r., znalazła się sekcja w ychow ania fizycznego i sportu (istniały inne sekcje: organizacyj na, ogólno-ośw iatow a, rolniczo-zaw odowa i gospodarcza)8. ZM L prowadził działalność w zakresie wychow ania fizycznego, sportu oraz przysposobienia w ojskow ego. Wśród dyscyplin sportowych najbardziej popularnymi były: strzelectw o, tenis stołowy, lekka atletyka oraz zespołow e gry sportowe.
Według M. Słoniewskiego, ZM L liczył w 1933 r. 12 670 członków, nato miast w roku następnym 13 49 6 9. W w ojew ództw ie warszaw skim , wśród 316 kół ZM L, 112 posiadało oddziały w ychow ania fizycznego i przysposobienia w ojskow ego, w których ćwiczyło 1622 członków (na o gólną ilość 7563
5 A rch iw u m Zakładu H istorii Ruchu L u d o w eg o (A Z H R L ), Statut Z w ią zk u M ło d z ie ż y L u d ow ej, s. 2 - 3 ; Statut Z M L został za tw ierd zo n y w W arszaw ie w dniu 1. 0 7 . 1 9 3 0 r.; sfo rm u ło w a n ie „ r o z sz e r z e n ie i p o g łę b ie n ie prac p rzy sp o so b ien ia w o jsk o w e g o i w y c h o w a n ia fiz y c z n e g o przy p o m o c y K o m en d }" o d n o si się do K o m en d y G łów n ej W F i PW Federacji Z w ią z k ó w M ło d z ie ż y W iejsk iej.
9 ..M ło d a W ieś" nr 1 z 1928 r„ nr 8 - 9 z 1. 0 7. 1928 r., nr 16 z 15. 0 1 . 1929 r., nr 9 z 1. 05. 1931 r., nr 2 4 z 2 4 . 12. 1931 r„ nr 7 z 1. 0 4 . 1932 r„ nr 1 2 -1 3 z 1 5 -3 0 . 0 6 . 1932 r„ nr 1 6 - 1 7 z 15. 0 8 - - 1 . 0 9 . 1932 r., nr 2 0 /2 4 z 15. 12. 1932 r., nr 3 z 15. 0 2 . 1933 r.; artykuły te p u b lik o w a li m .in. A d o lf D e le c k i, S tefan Piątek, Z b ig n ie w S k o c z , T a d eu sz W ilk, H enryk Z ieliń sk i.
7 „ M ło d a W ieś" nr 1 z 1928 r.
x I b id e m .
cz ło n k ó w )10. W w ojew ództw ie białostockim 127 kół ZM L prow adziło sekcje w ychow ania fizycznego i sportu, w których brało udział 1469 u c z e stn ik ó w 11. Do najlepszych kół prowadzących wychowanie fizyczne i przysposobienie w ojskowe należały: Oleksin, Zelwa i Kościewicze. W powiecie w a dow ickim (w ojew ództw o krakowskie) było zorganizowanych 26 sekcji sportow ych (34 koła ZM L — 1160 c z ło n k ó w )12.
C złonkowie ZM L brali udział w kursach instruktorskich w yc h o w an ia fi zycznego i sportu, m.in. w okresie 29 maja - 11 czerwca 1932 r. Zarząd W o jew ódzki ZM L Ziemi Wielkopolskiej w porozumieniu z O kręgow ym U rzędem
Wychowania Fizycznego i P rzysposobienia Wojskowego (W F i P W )
przepro-11
wadził kurs dla przodowników gier sportowych i sędziów sportow ych '. P ro gram kursu, obok zajęć z zakresu teorii i praktyki w ychow ania fizycznego, był uzupełniony przez wykłady o następującej problematyce: nauka o byw atelska i sam orządowa, higiena ciała i wsi, pożarnictwo, prace św ietlicow e, o s z c z ę d nościowe i gospodarcze. Podobny kurs (dla przodow ników gier sportow ych) zorganizowano dla młodzieży wiejskiej ZM L w P oznaniu w styczniu i lutym 1934 r.14 Członkowie ZM L uczestniczyli w kursach w ychow ania fizycznego, organizowanych przez Federację Zw iązków Młodzieży W iejsk iej15. K ursy przeprow adzono w 1930 r. dla młodzieży żeńskiej w Gostyninie i dla m ło dzieży męskiej w S u le jo w ie16. W programie kursów p row adzono zajęcia z zakresu gimnastyki, zabaw i gier ruchowych, lekkiej atletyki, pływ ania, gier sportowych. W lipcu 1931 r. członkow ie ZM L uczestniczyli w kursie w y c h o wania fizycznego w Sierakowie, przeprow adzonym z inicjatywy D o w ó d z tw a Okręgu Korpusu VII (P o zn a ń )17.
W 1933 został zorganizowany kurs strzelecki dla m łodzieży Z M L na tere nie C entralnego Instytutu W ychowania Fizycznego w Warszawie. P ierw sze
10 ib id e m , s. 101.
11 ..M łod a W ieś” nr 1 5 /1 6 z 31. 0 8 . 1933 r. D an e te p o c h o d z ą ze sp ra w o zd a n ia Z M L w o je w ó d z tw a b ia ło sto c k ie g o za okres od 18. 10. 1931 r. d o 2 0 . 0 8 . 1933 r. Z M L w w o je w ó d z tw ie b ia ło s to c kim lic z y ł w tym ok resie 3 4 0 kół, z których 2 5 0 p ro w a d ziło ak ty w n ą d z ia ła ln o ść ( 9 0 0 0 c z ło n ków ).
12 ..M ło d a W ie ś” nr 11/12 z 1934 r.
13 „ M ło d a W ie ś” nr 10/11 z 1 5 -3 0 . 0 5 . 1932 r.
14 „ M ło d a W ie ś” nr 5 z 15. 0 3 . 1934 r.
15 W skład F ederacji Z w iązków ' M ło d z ie ż y W iejskiej o b o k Z M L w c h o d z ił C Z M W „ S ie w ” oraz M a ło p o lsk i Z w ią z ek M ło d z ie ż y W iejskiej.
16 „ M ło d a W ie ś” nr 14 z 30. 0 9 . 19 3 0 r.; nr 17 z 15. 11. 1930 r.
K ultu ra f i z y c z n a w d z i a ł a l n o ś c i 105
zawody strzeleckie ZM L odbyły się w tym samym roku w Mościskach k. Pszczyny.
Z M L popularyzował aktywność fizyczną poprzez w spółzaw odnictw o sportowe. Młodzież ZM L najczęściej brała udział w zawodach sportowych organizow anych przez własne koła. Przykładem może być koło Z M L w H e n rykowie (powiat warszawski), posiadające sekcje piłki siatkowej, tenisa
sto-18
łowego, łyżwiarstw a i narciarstwa . Sportowcy ZM L w Henrykow ie rozgry wali zawody sportowe z okolicznymi klubami: m.in. KS „Jutrznia” Jabłonna, KS „ O rd o n ” Warszawa.
Niektóre koła ZM L przeprowadzały „Św ięta sportowe Z M L ” . Zaw ody ta kie odbyw ały się przeważnie raz w roku. ZM L powiatu stołpeckiego (w o je w ództw o nowogródzkie) organizował zawody sportowe w Rubieżewiczach, w których brali udział sportowcy ZM L z wojew ództw a nowogródzkiego, jak również z innych towarzystw i organizacji, m.in. Związku Strzeleckiego i K orpusu Ochrony P og ran icz a19. Sportowcy ZM L uczestniczyli w innych zaw odach sportowych, np. „Świętach W ychowania Fizycznego i
Przysposo-20
bienia W ojskow ego (W F i P W )” . Do wyróżniających się sportow ców ZM L należy zaliczyć Zdzisława W ąsow icza (kierownika działu W F i Strzelectwa przy Zarządzie Głównym ZM L), który na zawodach strzeleckich o m istrzo stwo W arszawy zwyciężył w 5 konkurencjach strzeleckich21. Inny sportowiec Z M L — Seweryn Szusterowski (Wolbórz) zw yciężył w biegu przełajowym zorganizow anym przez Miejski Kom itet W F i P W w Piotrkowie Trybunalskim w 1934 r.22
W 1929 r. w zakresie prac na polu wychowania fizycznego i sportu po wołano K om endę G łó w n ą W F i PW Federacji Zw iązków Młodzieży
Wiej-. . . . .
skiej" . Do Federacji Zw iązków M łodzieży Wiejskiej obok Z M L wchodził C Z M W „ S ie w ” i Małopolski Związek Młodzieży Wiejskiej. Ważnym zagad nieniem, które K om enda G łów na W F i PW Federacji Zw iązków Młodzieży
M ło d a W ieś" nr 1 z 15. 0 1 . 1934 r.
19 „ M ło d a W ieś" nr 6 z 1. 0 6 . 1 9 3 0 r., nr 14/15 z 1. 0 8 . 1931 r.; p o d o b n e z a w o d y sp o rto w e o rg a n i z o w a ł Z M L p ow iatu ryp iń sk iego.
Jl ..M ło d a W ieś" nr 6 z 1. 0 6 . 1930 r., nr 9 z 15. 0 7 . 1930 r.: Z M L u c z e stn ic z y ł w 1930 r. m .in. w ..Ś w ię c ie W F i PW w S u lm ierz y ca ch , C zarnym L e sie, S o śn ia ch i R a sz k o w ie (p o w ia t o d o la - n o w sk i) i w D ob rzyn iu nad D rw ęcą.
21 „ M ło d a W ieś" nr 18 z 30. 0 9 . 1933 r.
22 „ M ło d a W ieś" nr 7 z 15. 0 4 . 1934 r.
M. S lo n ie w s k i, op. cit., s. 95; K om en da G łó w n a W F i PW Federacji Z w ią z k ó w M ło d z ie ż y W iejsk iej d zia ła ła w latach 1 9 2 9 - 1 9 3 1 . Z o sta ła z lik w id o w a n a w p aźd ziern ik u 1931 r.
Wiejskiej realizowała w zakresie popularyzacji i upow szechniania aktywności fizycznej było zdobyw anie przez młodzież w iejską „Brązowej Odznaki Sprawności Fizycznej Federacji Zw iązków M łodzieży W iejskiej” . W roku 1930 m inim a na odznakę osiągnęło około 500 członkiń i członków Federacji ZMW. W roku 193 1 K om enda G łów na przewidywała zdobycie 6000 odznak24. Posiadacze „Brązowej Odznaki Sprawności Fizycznej” mieli pierw szeństw o przy zgłaszaniu się na obozy instruktorskie organizowane z inicjatywy K o mendy Głównej. N astępnym etapem podnoszenia poziomu w zakresie w y chow ania fizycznego i sportu młodzieży wiejskiej było zdobyw anie P aństw o wej Odznaki Sportowej (POS). Jeden z punktów regulaminu „Brązowej O d znaki Sprawności Fizycznej Federacji Z M W ” głosił, iż „członek Federacji ZMW, który w ciągu dwóch lat po zdobyciu Brązowej Odznaki Sprawności
25 Fizycznej nie zdobędzie POS, traci prawo noszenia Brązowej O d z n ak i” \
We wrześniu 1935 r. odbył się Walny Zjazd Z M L 26. N a zjeździe dokonano wyboru w ładz Związku. Prezesem wybrano Henryka Puziewicza, w ice prez e sami — Józefa Górskiego (z woj. poznańskiego), Feliksa K ozłow skiego (w a r szawskie), Stanisława Pajewskiego (w arszawskie), Stanisława Żuraw skiego (lwowskie), sekretarzem generalnym — C zesław a Tederko (w arszaw skie), skarbnikiem — Jana Stawiarza (łódzkie), członkami zarządu — M ikołaja Bo- rysławskiego (łódzkie), Mariana Kubickiego (warszawskie), A lojzego Z w o lińskiego (śląskie), Franciszka Ulatowskiego (poznańskie), S tanisław a R ey monta (nowogródzkie), Irenę Salingerównę (poznańskie), W ładysław a Kili- mona (białostockie)27. Z aszczytną godnością prezesa honorow ego Z M L o b d a rzono Karola Polakiewicza. Dokonano wyboru komisji rewizyjnej ZML. W skład tego gremium weszli: Bolesław Wiśniewski, Stefan N agraba, B ro n i sław Walukiewicz, Alfons Kulesza, Karolina Łukasiew iczów na.
W trakcie obrad zjazdu delegaci pozytywnie wyrażali się w sprawie z a chow ania samodzielności Związku i j e g o obrony przed próbami łączenia z C Z M W „S iew ” . Zarząd G łówny Z M L uchwalił m.in. następujący wniosek:
24 ..M ło d a W ieś" nr 10 z 15. 0 5 . 1931 r.; w e d łu g inform acji podanej w ..M łod ej W si", „na p o s z c z e g ó ln e ok ręgi F ederacji Z M W p rzezn a cz o n o d o zd o b y c ia n astęp u jące ilo śc i odznak: w ar sz a w sk i 5 0 0 , lu b elsk i 1 0 00, b ia ło sto ck i 1000, łód zk i 6 0 0 , krakow ski 5 0 0 , lw o w sk i 3 0 0 , p o zn a ń ski 3 0 0 , p om orski 2 0 0 , p o lesk i 3 0 0 , k ieleck i 1000, w ileń sk i 3 0 0 , w o ły ń sk i 2 0 0 , ślą sk i 2 0 0 ” .
25 „ M ło d a W ieś" nr 10 z 15. 0 5 . 1931 r.; na łam ach „M łod ej W si" p u b lik o w a n o artykuły i m ate riały p o św ię c o n e akcji z d o b y w a n ia P O S, m .in. artykuł Z b ig n ie w a S k o c z a pt. H a lo , z d o b y w a m y P O S , który ukazał się w num erze 5. c z a so p ism a z 15. 0 3 . 1933 r.
26 „ M ło d a W ie ś” nr 16 z 15. 0 9 . 1935 r.
K u ltu ra f i z y c z n a w d z i a ł a l n o ś c i 107
„Sam odzielność, której broniliśmy i którą uw ażam y za sw o ją dumę, a co w a ż niejsze, najwięcej zasadniczy warunek rozwijania naszej myśli społecznej, nakłada na nas obowiązek utrzymania swoimi siłami bytu organizacji”28.
III.
W II połowie lat trzydziestych władze Z M L dążyły w dalszym ciągu do upow szechniania aktywności fizycznej, m.in. w wytycznych Związku każdy członek Z M L „pow inien uprawiać j e d n ą z następujących gier sportowych: piłka siatkowa, piłka koszykowa, palant, piłka ręczna lub nauczyć się jeźd z ić na nartach. Ponadto musiał znać przynajmniej pięć gier ruchowych, które m ogą być przeprow adzone w pokoju lub na wolnym pow ietrzu”29. Ważne miejsce w działalności członków ZM L było zdobyw anie Odznaki Strzeleckiej (OS). O prócz w ychow ania fizycznego i sportu, istotnym elem entem była działalność na polu przysposobienia wojskowego.
Stanisław Kroczak w artykule W ychow anie fizyczn e czy rekordom ania, który ukazał się na łamach „Młodej W si” , pisze: „Celem w ychow ania fizycz nego j e s t utrzymanie zdrowia, przez hartow anie ciała, rozwijanie i p om naża nie spraw ności ruchowej, wyrobienie dzielności duchowej przez kształcenie, szybkość orientacji, przytomność umysłu, zaufanie we własne siły, panow anie nad sobą, parcie do zw ycięstw a i nieustępliwości, pracę w zespole i przyzw y czajenie do wysiłku zbiorowego. [...] Ć w iczenia i zawody sportowe — p o tę g ują ambicję, przejaw iającą się w długim i cierpliwym przygotow ywaniu się do zaw odów ; zaś w spółzaw odnictw o ograniczone przepisami i koleżeństwem sportowym potęguje kulturę tow arzyską i w spółżycie”30. S. Kroczak zgodził się ze stwierdzeniem marszałka Józefa Piłsudskiego, „że nie zgadza się, aby w ychow anie fizyczne gwałtem wprow adzać na wieś, a z młodzieży robić sportow ców specjalistów. M łodzież w iejska psychicznie różni się od m łodzie ży m iejskiej, j e s t bardziej powolna, nie przejawia się u niej zbytnia n e rw o wość. [...] M arszałek cenił j ą bardziej, bo je s t zdolna do w ykonania o wiele cięższej pracy i pokonania dłuższego wysiłku fizycznego opartego na mocnym i nie starganym systemie nerw ow ym ”31.
28 Ib id e m .
29 ..M ło d a W ie ś’* nr 1 -2 z 1 5 . 0 1 . 1936 r.
30 ..M ło d a W ieś" nr 1 3 - 1 4 z 15. 0 7 . 1936 r. A utor artykułu — S ta n isła w K roczak — byl c z ło n k iem Z M L z w o je w ó d z tw a lw o w sk ie g o .
Podobnie ja k w okresie poprzednim (koniec lat dw udziestych i pierw sza połowa lat trzydziestych XX wieku), ZM L organizował kursy w ychow ania fizycznego. W czerwcu 1936 r. odbył się kurs w ychow ania fizycznego i spo- łeczno-oświatowy w Suchodole (powiat Krosno, w ojew ództw o lw ow sk ie)32. Jak pisze Stanisław Starzyński — instruktor kursu w ychow ania fizycznego w Suchodole — na łamach „Młodej W si” : „Sam kurs je s t d o b rą szkołą dla [...] m łodego pokolenia i widzę, że będzie to bardzo dobry materiał dla p rz o d o w ników do pracy budowniczej — przyszłej silnej wsi polskiej, która musi na reszcie dźw ignąć się — przy pom ocy tych młodych rąk i pełnych zapału ludzi m łodego pokolenia. Im to pow inna wieś oddać swoje bolączki w ręce i oni powinni kierować polityką wsi. Takich kursów — no i takich pełnych zapału słuchaczy powinno być w Polsce w ięcej”33.
W kwietniu 1937 r. odbył się czterotygodniowy kurs przodow ników w y chow ania fizycznego w Przemyślu dla młodzieży wiejskiej ZM L z w o je wództw a lw ow skiego34. Na kursie prowadzono zajęcia z gim nastyki, gier sportowych, lekkiej atletyki, boksu, zabaw i gier ruchowych, pływania, zaję cia teoretyczne z w ychow ania fizycznego oraz w ychow anie obywatelskie. Zajęcia z praktyki i teorii w ychow ania fizycznego realizow ano na kursach społeczno-ośw iatow ych Z M L 35.
W 1937 r. Z M L liczył 628 kół i 23 710 członków (Tab. I)36. Prezesam i poszczególnych wojew ódzkich zw iązków ZM L byli: Adam G rochm al — pre zes Białostockiego ZM L, Antoni Klimczyński — prezes L w ow skiego ZML, Jan Stawiarz — prezes Łódzkiego ZML, Michał Zbirochow icz — prezes N o w ogródzkiego ZM L, Adam Stachowiak — prezes P oznańskiego ZM L, Józe f Turski — prezes W arszawskiego Z M L 37. Ponadto w skład ZM L w chodził Małopolski Zw iązek M łodzieży Ludowej, który liczył 520 kół i 20 000 cz łon ków' . Prezesem M ałopolskiego ZM L był Wincenty Styrylski.
32 ..M ło d a W ie ś’- nr 1 3 - 1 4 z 15. 0 7 . 1 9 3 6 r.
33 Ib id e m .
34 „ M ło d a Wier nr 9 - 1 0 z 3 1 . 0 5 . 1937 r.
35 „ M ło d a W ieś" nr 1 -2 z 3 1 . 0 1 . 1937 r.; w 1937 r. kursy s p o le c z n o -o ś w ia to w e z o r g a n iz o w a n o m .in. w p ow iatach p iotrkow sk im i sierad zk im w o je w ó d z tw a łó d z k ie g o .
36 „ M ło d a W ieś" nr 1 -2 z 31. 0 1 . 1937 r.
37 Ib id e m ; w sp raw ozd aniu o rgan izacyjn ym n ie p od an o p rezesa Ś lą sk ie g o Z M L .
38 Ib id e m : M a ło p o lsk i Z M L , z a ch o w u ją c a u to n o m ię, w c h o d z ił w skład Z M L na z a sa d z ie fed era cyjn ej, na m o cy p o ro zu m ień p o m ię d z y Z w ią zk a m i, zaw artym i 16 c z e r w c a 1932 r. i 15 listo p a d a
K u ltu ra f i z y c z n a w d z i a ł a l n o ś c i 109
T a b e l a 1. Ilość k ó ł i c z ł o n k ó w Z M L w 19 37 r.
L.p. W o j e w ó d z k i Z M L Ilość kół Ilość c z ło n k ó w
1. B ia łosto cki Z M L 92 3 100 2. L w o w sk i Z M L 135 6 9 0 0 3. Łódzki Z M L 103 3 6 4 0 4. N o w o g r ó d z k i Z M L 111 3 2 0 0 5. P oznański Z M L 57 1 87 0 6. Śląski Z M L 9 3 5 0 7. W a r s z a w s k i Z M L 121 4 6 5 0 R a z e m 628 23 7 1 0 Ź r ó d ł o : „ M ł o d a W i e ś ” n r 1 - 2 z 3 1. 0 1 . 1 9 3 7 r.
W październiku 1937 r., w trakcie obrad Zjazdu Walnego ZM L podjęto uch w ały o rozwiązaniu ZM L i przystąpieniu ZM L do Związku Młodej Polski (ZMP)~ . W artykule Henryka P uziewicza O co nam cho dzi opublikow anym na łam ach listopadowego wydania Młodej W si” czytamy: „W alny Zjazd Związku Młodzieży Ludowej w dniu 24 października 1937 r. to wyraźny d ro g ow skaz dla młodego pokolenia wsi, która chce i musi w Rzeczypospolitej zw yciężać, która chce wieś w prow adzić z honorem na miejsce jej należne i w rysowaniu oblicza Polski dać swój znak, zdecydować o tym ja k ma ta Polska wyglądać, by stała się wsi bardzo swoja i by w niej wsi polskiej było dobrze żyć i w pełni się rozwijać. W dniu 24 października określił ZM L miejsce tej młodej wsi i przekreślając w łasną formę organizacyjną, opow iedział się bez zastrzeżeń i z pełną w iarą na najwyższy kredyt jaki można dać — za miejscem młodej wsi przy marszałku Rydzu-Smigłym. C złonkow ie ZM L poświęcili własne formy organizacyjne dla celów wyższych, mimo wielkiego do nich przyw iązania wytworzonego ofiarną pracą, p row adzoną bez przerwy, mimo kłód rzucanych pod nogi przez tych, dla których praw dziw e oblicze ideowe młodej polskiej wsi było solą w oku [...]”40. W innym fragmencie artykułu H. Puziew icz pisze: „Chcem y Polski nie nędzy i wyzysku, ale Polski spraw ie
i} ..M ło d a W ie ś” nr 1 z 30. 11. 1937 r.; „ M ło d a W ie ś” stała się c z a so p ism e m sekcji w iejsk iej Z w ią z k u M łod ej P olski. N a stronie tytu łow ej „M ło d ej W si” hasło — „ P rzez M ło d ą W ieś do S iln ej P o lsk i L udow ej" za stą p io n o n o w y m — „P rzez M ło d ą W ieś d o W ielk iej i P otężn ej P o l sk i” .
dliwości społecznej, Polski mas pracujących: chłopa, robotnika i inteligenta, dającej pracę i chleb każdemu Polakowi, Polski, gdzie praca będzie prawem do udziału w dochodzie narodowym [...]”41.
IV.
Fragmenty artykułu H. Puziewicza — ostatniego prezesa Z M L — o d d a ją przyczyny przystąpienia ZM L do ZMP. ZML, właściwie od początku p o w sta nia opierał się tendencjom unifikacyjnym w wiejskim ruchu m łodzieżow ym , aż do października 1937 r. W ostatnim okresie przed w ybuchem wojny — (1938 - 1939) — ZM L działał jak o sekcja wiejska ZMP.
Związek M łodzieży Ludowej (ZM L) rozpoczął działalność w II połowie lat dwudziestych (Z M L powstał w 1926 r.). Posiadał własny organ prasowy, jak im była „M łoda Wieś” . N a łamach „Młodej W si” publikow ano liczne a rty kuły, materiały dotyczące m.in. korzyści płynących z upraw iania aktywności fizycznej, organizacji i prac wychowania fizycznego w ZM L, m etodyki zajęć gimnastycznych, popularyzowania dyscyplin sportowych, zakładania sekcji sportowych w ZM L, organizacji zawodów sportowych.
Z M L popularyzował i prowadził działalność w zakresie w yc h o w an ia fi zycznego, sportu oraz przysposobienia wojskowego, przede wszystkim wśród młodzieży wiejskiej. Organizował kursy wychow ania fizycznego. W śród d y s cyplin sportowych najbardziej popularnymi dziedzinami były: strzelectwo, tenis stołowy, lekka atletyka oraz zespołowe gry sportowe.
