Władysław Paszkowski
Pałac Branickich w Białymstoku
Ochrona Zabytków 2/1 (5), 60-61
f o r m y rolnej. Z eb ran e r u c h o m o ś c i m a j ą s t a n o w i ć z e s p o ł y w n ę t r z m u z e a l n y c h w w y t y p o w a n y c h , s p e c j a l n i e c i e k a w y c h o b i e k t a c h . P o z o s t a łe z a m k i i d w o r y p r z y d z i e l a n e są i n s t y t u c j o m o ś w i a t o w y m i s p o łe c z n y m . K o n s e r w a t o r m a w p ł y w n a i c h u t r z y m a n i e . W p r a c a c h U r z ę d u K o n s e r w a t o r s k i e g o p r z y c h o d z ą z p o m o c ą in n e i n s t y t u c j e , j a k np. U r a d pro Z r iz o v a n i rek la m , i s t n i e j ą c y o p r ó c z P r a g i w i n n y c h w i ę k s z y c h m i a s t a c h kraju. U r z ą d ten z a j m u j e się w y ł ą c z n i e u r e g u l o w a n i e m z a g a d n i e n i a u m i e s z c z a n ia o d p o w i e d n i o e s t e t y c z n y c h re k l a m w d z i e l n i c a c h z a b y t k o w y c h . P r a c ę s w ą o p ie ra o p r z e p i s y is t n i e j ą c e j u ż od la t 15. O p a n o w a n i e te g o t r u d n e g o z a g a d n i e n i a p o s t ę p u j e j e d n a k d o ś ć p o w o li , ze w z g l ę d u na m a s o w o ś ć n i e e s t e t y c z n y c h r e k l a m , n ie d o p a s o w a n y c h z u p e ł n i e do c h a
-KRONIKA
P A Ł A C B R A N I C K I C H W B I A Ł Y M S T O K U P a ł a c w z n i e s i o n y p o c z ą t k o w o w f o r m i e d w o r u w X V I I w. r o z b u d o w a n y zo s ta ł w r. 1711 p r z ez J a n a K le m e n s a B r a n ic - k i e g o do t y c h r o z m ia r ó w , j a k i e p o s ia d a o b ecn ie. D z i e d z i n i e c r e p r e z e n t a c y j n y z a m y k a się w f o r m i e p o d k o w y . B u d y n e k g ł ó w n y ł ą c z y się z p r o s t o k ą t n y m i s k r z y d ł a m i b o c z n y m i za p o ś r e d n i c t w e m p ó ł o k r ą g ł y c h o t w a r t y c h g a ler ii k o l u m n o w y c h . K o r p u s g ł ó w n y d w u p i ę t r o w y p o s ia d a e l e w a c j e d łu ż s z e r o z c z ł o n k o w a n e p r z ez t r z y d y z a l i t y . O f i c y n y b o c z n e p r o s t o k ą t ne: j e d n o p ię t r o w e . N a t y m p a n o n i e g ł ó w n e g o b u d y n k u : na j e g o ś c i a n a c h r z e ź b y rakterti z a b y t k ó w . P o n a d t o istn ie je w P r a d z e K lu b za Stń ro u P ra h u , g r o m a d z ą c y m i ł o ś n i k ó w z a b y t k ó w nie t y l k o P r a g i, le cz i c a łe g o kra ju . K lu b ten p o s i a d a s w o j e w y d a w n i c t w o pt. V e s tn ik p r o O c h r â n u P a m â t e k , p o r u s z a j ą c e s z e r eg z a g a d n i e ń k o n s e r w a t o r s k i c h . N a j b a r d z ie j p o p u l a r n e w tej d z i e d z i n i e jest w y d a w n i c t w o k r a j o z n a w c z e , b ę d ą c e o r g a n e m z w i ą z k u z w a n e g o : O k r a s l o v a c i S vaz. W p r z e c i w i e ń s t w i e do d w ó c h p o w y ż s z y c h w y d a w n i c t w p i s m o „ Z p r â v y P a m a t k o v é P é c e “ z a w i e r a a r t y k u ł y n a u k o w e i z a j m u j e się o m a w i a n i e m p r o b l e m ó w śc iśle k o n s e r w a t o r s k i c h . P is m o to, w y d a w a n e p r z ez p a ń s t w o , p o d n a c z e l n ą r ed a k c ją d r M en ela , p o s ia d a za so b ą d a w n ą t r a d y c j ę . W z n o w i o n e po w o j n i e u k a z a ł o się w 10 z e s z y t a c h . H. P i e ń k o w s k a . d e k o r a c y j n e , p r z y w e j ś c i u p o r t y k . D o p a ł a c u p r z y l e g a p a r k r o z d z i e l o n y na d w i e t a r a s o w a t e c zę śc i, g ó r n a o c h a r a k t e r z e o g r o d u fr a n c u s k ie g o , d o ln a w t y p i e o g r o d u a n g i e ls k i e g o . W n a js ta rs ze j c z ę ś c i p a ł a c u z a c h o w a ł y si ę s k le p i e n i a , c z ę ś ć rze źb i b a lu stra d . W r. 1945 o d g r u z o w a n o p a ła c , z a b e z p ie c z o n o r z e ź b y i p o d s t e m p l o w a n o z a g r o ż o n e ś c i a n y . O k n a p arteru z a m u r o w a n o , a na p ię t r z e z a s z a l o w a n o d e s k a m i. W n a s t ę p n y m ro k u p r z y k r y t o g ł ó w n y b u d y n ek d a c h e m p r o w i z o r y c z n y m na w i ą z a - rach d w u t e o w y c h i p r z y k r y t o go p a p ą b i t u m i c z n ą . N a s t ę p n i e o d g r u z o w a n o s k r z y d ł a p a ł a c u . W r. 1947, p o rozb ió rce c zę ś c i z a g r o ż o n y c h , z r e k o n s t r u o w a n o m u -Kyc. 57. B i a ły s t o k , d a w n y p a ł a c Brani- c k ich , w i d o k od s tr o n y p a r k u (fot. If l. P a s z k o w s k i ) .60
Ryc . 58. B i a ły s t o k , d a w n y p a ł a c Bra- nick ich , fig u r a H e r k u le s a ( f ot . Wl . P a s z
k o w s k i ). R y c . 59. B i a ły s t o k , d a w n y p a ł a c Bra- nickich , g ł ó w n a s ień p a ł a c o w a , k o l u m n a da (fot. fVt. P a s z k o w s k i ) . ry w e w n ę t r z n e , k l a t k ę s c h o d o w ą i s t r o p y n a d p a r t e r e m i p iętrem . N a p i ę t r z e z a s t o s o w a n o w i ą ż ą c e s t r o p y A k e r m a n a . Zre k o n s t r u o w a n o w i ę ź b ę d a c h o w ą n a d p r a w y m s k r z y d ł e m i p r z y k r y t o je d a c h ó w k ą e s ó w k ą . N a s t ę p n i e r o ze b r a n o czę śc io w To z a g r o ż o n e m u r y d a w n e j s t a j n i h e t m a ń sk ie j o r a z p r z y g o t o w a n o p l a n o d b u d o w y g ł ó w n e g o b u d y n k u . W r. 1948 u r u c h o m i o no r o b o t y w l e w y m s k r z y d l e p a ła c u , a w p r a w y m z r e k o n s t r u o w a n o rozeb ran e p r z e d t e m m u r y i s k le p ie n ia . N a s t ę p n i e n a k r y t o je p ł y t ą ż e l b e t o w ą . P o d c z a s ro b ót o d k r y t o w f ila r a c h m i ę d z y o k i e n n y c h w n ę k i ze ż ło b a m i p o d a w n e j s ta jn i h e t m a ń s k ie j . W l e w y m s k r z y d l e u s u n ię to p ó ź n i e j s z e p r z y b u d ó w k i , p r z y c z y m o d k r y t o d a w n y p o z io m p o d łó g , u ł o ż o n y c h z p ł y t c e r a m i c z n y c h , w m i e s z c z ą c y c h si ę tuta j p i e r w o t n i e d a w n y c h k u c h n i a c h h e t m a ń s k ich . N a p ó ł n o c n e j ś c i a n i e l e w e g o s k r z y d ł a n a t r a f i o n o na w n ę k i o k i e n n e z p o l i c h r o m i ą im it u j ą c ą r y s u n e k okien. Zg o d n ie z p r o j e k t e m u z y s k a n o k r e d y t y na r e k o n s t r u k c j ę m u r ó w , s t r o p ó w i d a ch u z h e ł m a m i n a d k o r p u s e m g ł ó w n y m . W w n ę k a c h m i ę d z y p i l a s t r o w y c h p o d k o lu m n a d ą w tej c z ę ś c i p a ł a c u o d k r y t e z o s t a ł y f r a g m e n t y p o l i c h r o m i i r o k o k o w e j fi g u r a ln ej. P r z y g o t o w a n o r y s u n k i d o r e k o n s t r u k c j i a t t y k i rzeźb. W b u d y n k u g ł ó w n y m z n a j d z i e p o m i e s z c z e n ie p a ł a c K u l t u r y L u d o w e j , a w j e d n y m ze s k r z y de ł M uzeu m B ia ło s to ck ie . Jf l a d y s l a m P a s z k o w s k i .
Z AMEK W K R A S I C Z YN I E
ZbudowTa n y p r z e z S t a n i s ł a w a i M arc ina K ra s ic k ic h w l a t a c h 1598— 1633 na p l a n ie c z w o r o b o c z n y m , z g a ler ią a r k a d o w ą , at- t y k ą i 4 b a s z t a m i n a r o ż n y m i (bo ska , p a pieska, k r ó l e w s k a i s z l a c h e c k a ) , je d e n z n a j w s p a n i a l s z y c h z a m k ó w p o ls k ic h z k o ń c a e p o k i r en es a n su , jest d z i e ł e m a r c h i t e k t a G e l e a z z o A p p i a n i i i n n y c h W ł o chów7. W c z a s i e p o t o p u i n a j a z d u R a k o c z e g o w roku 1657 z a m e k zo sta ł z n i s z c z o n y i w ó w c z a s n a p r a w i a j ą c s z k o d y , p r z e b u d o w a n o go w d u c h u b a ro k u . W r o ku 1726 zoistał z ł u p i o n y p r z e z p r z e c h o d z ą ce w o js k a . W rok u 1852 z a m e k n a w ie d z i ł s t r a s z n y p o ż a r , k t ó r y z n i s z c z y ł d r e w n i a ne s t r o p y , fr esk i, m a r m u r o w e o t o k i o k i e n 61
!["Port średniowiecznego Szczecina", Bogdan Wachowiak, Gdańsk 1955 : [recenzja]]()