-
Śląska Biblioteka Publiczna
.
■/- A V ■ :\'-V.-;'.;, :.A A
■ A";; >/" - : : ■ Z'
' H I S
!.
‘ '' J' f il
K i
■ ■
„ yt \ '
■
- . ^ ^ , .
' . , ' ' ' . "
■
- v. v?
'^■Cy
- 1 . • (
’aa;-'
, ’ - . r
\
■vi:
. -A:: A l1-.-':.;
■AlA 'I ■ ■ ' : ■::: :i: v: -
,A; .1: -A- .. A'; ' -. A A '"
. - ?A ;i AA A ? a 'aS
■
■
INFORMATOR
d la
RZEMIEŚLNIKA
HANDLOW CA I PRZEMYSŁOWCA
M a te ria ł z g r o m a d z ił i w y b r a ł
A dolf S ob ola
*
N a k ła d e m w ła s n y m
W vdcrw ca*. A D O L F S O B O T A , l e f e i e n l s p i a w e g z a m in a c y jn y c h . Iz b y R z e m ie ś ln ic z e j w K a to w ic a c h , u l. M ły ń s k a 43, k o n to P K O . 3 00-707
T ło c z o n o
w K s ię g a r n i i D r u k a rn i K a to lic k ie j S. A.
w K a t o w i c a c h u l. M a rs z . P i ł s u d s k i e g o 5 8
D a n e o so b iste .
N a z w i s k o ...
Im io na ...
D a ta u r o d z e n i a ...
M ie js c e u r o d z e n i a ...
Z a w ó d ...- ...
D o k ła d n y a d r e s ...
N u m e r k s i ą ż e c z k i o s z c z ę d n o ś c io w e j ...
los u (oblig acji, d o ł a r ó w k i ) ...
k o n t a w b a n k u lub w P . K. O.
t e l e f o n u ... - ...
s a m o c h o d u lub m o to c y k lu , r o w e r u ,, k a p e lu s z a ... ...
,, , r ę k a w i c z e k ... •... - ...
k o łn i e r z y k a
t r z e w i k ó w ... -...
„ z e g a r k a ...
d o w o d u o s o b i s te g o , k s ią ż e c z k i w o js k o w e j
„ k a r t y j a z d y , p o z w o le n ia n a b r o ń ...
W z r o s t ... W a g a ...
Z ap isz — a b y ś n ie z a p o m n ia ł w p otrzeb ie.
Im iona r o d z i c ó w ...
N a z w i s k o m a t k i z d o m u ...
W i e k o j c a ... W ie k m atki...
Im iona i n a z w is k o r o d o w e żony ...
D a t a i m ie js c e jej u r o d z e n i a ...
D a ta i m ie js c e ślubu ... -... -...
Im io n a , d a ty i m ie j s c a u r o d z e n ia d z ie c i:
1. ...
2.
3. ...
4. ... -... ...
5. ... ...
6. — - ...
R o c z n ic e , a d r e s y i n um ery te le fo n ó w :
Spis telefon ów
do In sty tu c ji w G m achu Izb y R zem ieślniczej w K ato w icach p r z y placu W olności 12.
Izb a R zem ieśln icza 347-93, 333-56.
P re z e s Izb y p ry w a tn ie 240-08.
D y re k to r Izb y p ry w a tn ie 333-01.
Z w iązek Pol. S am odz. R zem . i P rz e m y s ł. 318-96.
S p ó łd z ie ln ie :
„ P o ż y c z k o w a K asa R zem .“ |
„ O b u w n ik “ 5 322-87
„K ra w ie c “ I
„ O b u w n ik “ sk ła d 346-24.
K ra w ie c p re z e s P u c z k a 338-47.
K o rp o racja K o m in iarzy 351-74.
P r e z e s W o n s p r y w a tn y 318-25.
Klub A uto m o b ilo w y 322-39.
Zw. P rz e m y s łu P rz e tw ó rc z e g o 327-12.
Z w . K as C h o ry c h 356-96.
üDiiiuoälno Ü9S9 Os/c/ędności
powiatu Katowickiego
Katowice, ul. Pocztowa 5 [wł. gmach]
R o k z a l. 1888 T e le f o n n r 345-51 i 345-52 R o k zał. 1888 P r z y j m u j e w k ł a d y o s z c z ę d n o ś c io w e — o t w i e r a r a c h u n ki b i e ż ą c e — z a ł a t w i a w s z e lk i e c z y n n o ś c i b a n k o w e .
5
I l i p S
■
I
m ź n ',
Od autora.
Znając na w y lo t dolą i niedolą braci rzem ie śln ic ze j, jej p ra w a i o bow iązki, je j p o tr z e b y i w y m a g a n ia ale te ż i nieza ra d n o ść n ie k ie d y , d o sze d łe m do p rzeko n a n ia , że u n ikn ęła b y w ielu p r z y k r o ś c i a n a w et stra t, ra c ze j z y s k a ła b y na sa m o p o czu ciu , p o w a ża n iu i na m ieniu, g d y b y lepiej um iała w y k o r z y s ta ć to, co p rzy z n a n o je j dotąd, a żądania sw e u za sa d n ia ć z a w s z e rzeczo w o . C hcąc rze m io słu idopom óc w ty m s z c z e r z e , w sposób n a j
p ew n iej w io d ą c y do celu, w y d a je od r. 1930 ka len d a rze o ra z In fo rm a to ry R ze m ie śln ik a Ś lą skieg o , a obecnie n in ie jszy p o d rę c zn ik p. n. „ Inform ator dla rzem ieśln ika , han d lo w ca i p r z e m y s ło w c a " , w k tó r y c h z a m ie szc za m , op ró cz w iadom ości p o trze b n y c h k a żd e m u o b yw a telo w i R. P., s ze re g d a n y c h i p rze p isó w w ra z z tre śc iw y m i objaśnieniam i b ieg łych , k tó re pośrednio lub bezpośrednio d o ty c z ą rze m ie śln ik ó w . Nie w ątpią, że i w te g o ro c zn y m
„ In fo rm a to rze" k a ż d y rze m ieśln ik zn a jd zie pożądanego doradcą w sw oich sp ra w a ch b ieżą cych . I zn a jd ą go za p e w n e ta k ż e p rz e m y s ło w ie c i kupiec. A ż e b y ułatw ić w y s z u k a n ie sp ra w o m a w ia n ych , podają je a lfa b e ty c zn ie
sk o ro w id zu , obok spisu r z e c z y (ko lejn o ści treści w g stronic).
P ro szą te d y Koła, dla k tó r y c h m ó j „ Inform ator" je st p r z e z n a c z o n y , p r z y ją ć go z tą sam ą ży c zliw o śc ią , z jaką go dla nich żm u d n ie opracow ałem . I niechaj zechcą
7
za ch o w a ć go starannie, g d y ż w yd a n ia n a stęp n e za w ie rać ju ż będą r z e c z y n o w sze.
W ie d z ą c , ż e ża d en śm ie rte ln ik nic do sko n a łeg o nie s tw o r z y , p ro siłb y m o ła sk a w e w yp ełn ien ie i nadesłanie za łą c zo n e g o ro zp y ta jn ik a . C h o d zi p rze c ie ż o to, b y ,,In fo rm a to r“ u lep sza ł się ja k n ajbardziej. K ażda p o m oc w ty m w zg lę d zie p r z y c z y n i się za ra ze m do tw o rzen ia polskiego stanu średniego. — R o z p y ta jn ik i w y - pełnione p ro szę p r z y s y ła ć na m o je ręce.
K atow ice, w m arcu 1937 r.
A D O L F S O B O T A , R ef. egzam inacyjni) K a tow ickiej Iz b y R ze m ie śln icze j.
8
C zęść I.
N ajw ażn iejsze d a n e o R zeczypospolitej Polskiej
N iec o z krajoznaw stw a.
Granice.
O gólna d ługość granic P o lsk i w y n o si 5.534 km, z cze
go na g ran ice ląd o w e p rz y p a d a 5.394 km, czyli 97,5%, a n a g ran ice m o rsk ie 140 km (w ty m z a to k a P u c k a 68 km ), czyli 2,5%.
O dcinki g ra n ic y ląd o w ej: g ra n ic a z Niemcami 1912 km (w tym g ra n ic a z P ru sa m i W schodnim i 607 km), ze Z w iązkiem S ocjalistyczn ych Republik Rad 1412 km, z C zechosłow acją 984 km, z Litw ą 507 km, z Rumunią 349 km , z W olnym M iastem Gdańskiem 121 km , z Ł otw ą 109 km.
Na 1 km ogólnej długości g ra n ic y p rz y p a d a 70 k m 2, n a 1 km g ra n ic y m orskiej 2.774 k m 2 pow ierzchni.
Pow ierzchnia.
W e d łu g now ych, obliczeń p o w ierzch n ia P o lsk i w y nosi 388.635 k m 2, z czego na w o je w ó d z tw a centralne (m iasto sto łe c z n e W a rs z a w a , w o je w ó d z tw a : w a rs z a w skie, łó d zk ie, k ieleck ie, lubelskie, b iało sto ck ie) p rz y p a da 137.835, n a w schodnie (w ileńskie, n o w o g ro d zk ie, po
leskie, w o ły ń sk ie ) 124.396, na zachodnie (poznańskie, p om orskie, śląskie) 47.189, n a południow e (k rak o w sk ie, lw o w sk ie, sta n isła w o w sk ie , tarn o p o lsk ie) 79.215 k m 2.
P o d w z g lę d e m p o w ierzch n i zajm uje P o lsk a pośró d p a ń s tw eu ro p ejsk ich 6-te m iejsce (po Z. S. R. R., Francji, H iszpanii, N iem czech i Szw ecji).
9
P odział adm inistracyjny w dniu 1 1 1935 r.
W o je w ó d z t w o Powierzchnia w km 2
L i c z b a
powiatów miast
g min w ie js k ic h
M ia sto st, W a r s z a w a . 123 4 1 _
B i a ł o s t o c k i e ... .... 32 441 13 44 173 K i e l e c k i e ... 25 589 20 40 313 K r a k o w s k i e ... 17 385 18 47 195 L u b e l s k i e ... 31 178 19 33 276 L w o w s k i e ... 28 414 27 58 252 Ł ó d z k i e ... 19 034 13 46 232
N o w o g r o d z k i e ... 22 966 8 10 87
P o l e s k i e ... 36 665 9 12 79 P o m o r s k i e ... 16 406 19 35 155 P o z n a ń s k i e ... 26 567 31 99 205
S t a n i s ł a w o w s k i e . . . 16 896 12 28 119
Ś l ą s k i e ... 4 216 11 18 386 T a r n o p o l s k i e ... 16 520 17 36 169
W a r s z a w s k i e ... 29 470 23 59 303
W i l e ń s k i e ... 29 011 9 15 96
W o ł y ń s k i e ... 35 754 11 22 103
R a z e m : 388 635 264 603 3 143
Ludność.
W e d łu g spisu ludności z 9 g ru d n ia 1931 r. ogólna liczba ludności P o lsk i w ra z z w o jsk iem sk o sz a ro w a n y m w y n o siła 32.132.936, bez w o jsk a sk o sz a ro w a n e g o 31.941.463. W o b ec tego, że spis ludności z 30 w rz e ś n ia 1921 r. w y k a z a ł 27.176.717 osób, z a te m n a tu ra ln y p r z y ro st ludności P o lsk i w ciągu d ziesięciolecia 1921— 1931 w y n o s ił 18,9% (n a jw ię k sz y p r z y r o s t n a tu ra ln y , a m ia
now icie 19,3% , w y k a z u ją w o je w ó d z tw a w schodnie, n aj
m n iejszy — 13,6% — w o je w ó d z tw a południow e).
Ś re d n ia g ę sto ść zaludnienia w dniu 9 XII 1931 r. w y no siła 82,7 o so b y na 1 k m 2. W dniu 1 I 1935 r. sz a c o w a n o zaludnienie P o lsk i ną 33.400.000 osób.
P o d w zg lęd em ilości ludności zajm uje P o lsk a p o śró d p a ń stw eu ro p ejsk ich 6-te m iejsce (po Z. S. R. R.. N iem 10
czech, W . B ry ta n ii z Irlan d ią P ó łn ., F ran cji i W ło szech), pod w z g lę d e m n a tu ra ln e g o p rz y ro s tu ludności 2-gie m iejsce (po Z. S. R . R.), p o d w zg lęd em g ęsto ści zaludnienia 8-m e m iejsce (po Belgii, Holandii, W . B r y tanii z Irlan d ią P ó łn ., N iem czech, W ło szech , C z ech o sło w acji i W ę g rzech ).
B og a ctw a mineralne Polski.
Sól kuchenna (ch lo rek sodu) — w W ieliczce, w B och
ni, w In o w ro cław iu .
Siarka — ro d zim a w S w o sz o w ic a c h pod K rakow em , nad Nidą (niew iele).
S ylw in (chlorek p o tasu ) — w K ałuszu.
A patyt (fosforyt) — n a P odolu.
Rudy żelazn e: ż e l a z i a k c z e r w o n y (tlenek ż e la z o w y 70% Fe) — koło J a w o rz n a , T ę c z y n k a i w T a tra c h ; l i m o n i t (w o d o ro tle n e k żelaza, 50% Fe) w ró ż n ych m iejscach ; s y d e r y t (w ęg lan żelaza, do 45% Fe) na Ś ląsku, ko ło C z ę sto c h o w y , w R adom skim .
Rudy m iedzi: t e t r a e d r y — w T a tra c h , m a l a c h i t y i s i a r c z k i z m iedzią rodzim ą — w Kieleckim , w g ó rze M iedzianej i w M iedzance.
Rudy ołow iu : g a l e n i t (86% P b) — koło O lkusza.
C h rz a n o w a , na G. Ś ląsku.
R udy cynku: b l e n d a c y n k o w a (sfale ry t, s ia r
czek cy n k u , 67% Zn) — w T rzeb in i, C h rzan o w ie, Ol
kuszu, na G. Ś lą sk u ; s z p a t c y n k o w y (galm an w ę g lo w y , sm itsonit, w ę g la n cynkü, 52% ' Zn) — w ró żn y ch m iejscach.
Ruda srebra: g a l e n i t (1% Ag) koło O lkusza, C h rz a now a, n a G. Ś ląsku.
B ursztyn — w m a ły c h ilościach w w ielu okolicach Polski, g łó w n ie n a w y b rz e ż u .
Granit — s z a r y i zielo n y d ro b n o -z ia rn isty ,w T a trac h , c z e rw o n y i c z a rn y na P odolu.
Porfir — pięknie z a b a rw io n y w pow . będzińskim , c z e rw o n y i zielo n y koło K ra k o w a w M iękini.
B a z a lt (slupień) — koło Ż y w c a i na Podolu.
11
W apien — w w ielu m iejscach (C z ę sto c h o w a , W ieluń, Solec, K azim ierz i t. d. z b u d o w a n e z w apienia).
Marmur (k r y s z ta ły k a lc y tu ) w Kieleckim , w D ębni
k ach pod K ra k o w e m (czarne).
Dolom it (w apień z m a g n e z y te m ) b ard z o pospolity.
P ia sk o w iec —• b a rd z o pospolity.
Łupki — koło T ę c z y n k a i K azim ierza P odolskiego.
Oips — w P o zn a ń sk im , k o ło K ra k o w a i W ieliczki, nad Nidą, ko ło O lk u sza i na P odolu.
Alabaster (k ry s ta lic z n y gips) --- n a P odolu.
Kaolin (glinka p o rc e la n o w a ) — c z y s ta na W o ły n iu koło K orca.
P iasek krzem ionkow y (do w y ro b u szk ła ) — koło P i
la w y w z. siedleckiej, ko ło M ińska M azo w ieckiego, ko ło L id y i W o łk o w y sk a .
Kreda — n a W y ż y n ie L ubelskiej, n a P odolu, W o ły niu, n ad Nidą.
Kamień litograficzny (w apień z dom ieszk ą glinki) - w L ubelskim .
W ęgiel kam ienny — Śląsk, K ra k o w sk ie , zagł. D ą b ro w sk ie.
W ęgiel brunatny — na W y ż y n ie M ałopolskiej, koło Z a w ie rc ia i C z ę sto c h o w y , n a P o d k a rp a c iu , w P o z n a ń skim , na W y ż y n ie P odolskiej.
Torf — w w ielu m iejscach.
Ropa naftow a — na P o d k a rp a c iu .
W osk ziem ny (o z o k e ry t — ko ło D ro h o b y c z a i W o - lanki, w D źw in iaczu i S ta ru n i koło 'N adw ornej.
Autobusami
Śląskich Linii Autobusowych
jeździsz szybko, bezpiecznie, wygodnie, tanio i punktualnie
Podrftloj wiec s a l u t a m i Sl lisii Aalsbnsowycli
12
W ła d ze p a ń stw o w e.
P rezyd en t R zeczypospolitej.
Ig n a c y M ościcki, w y b r. po ra z drugi z rzęd u . (P ie rw sz y ra z w y b r a n y dnia 1 VI 1926 r. n a o k re s siedm io
letni, p o n o w n ie w y b r a n y dnia 8 V 1933, objął w ład zę dnia 4 VI 1933).
Poprzedni Prezydenci.
G abriel N aru to w icz, 9 X II 1922 r. + 16 XII 1922 r.
S ta n is ła w W o jciech o w sk i, 20 X II 1922 — 14 V 1926 r.
P ie r w sz y zw ierzchnik P aństw a.
Józef P iłsu d sk i. P o p rzejęciu w ła d z y od R a d y R e
g en cy jn ej dnia 14 XI 1918 r., z a tw ie rd z o n y p rz e z Sejm dnia 20 II 1919 r. jako N aczeln ik P a ń s tw a — do dnia 9 XII 1922 r.
D o ty ch cza so w e gabinety.
I. Z a c z a s ó w o k u p a c j i :
7 X II 1917 — 27 II 1918 K ucharzew sk.iego Jan a, 27 II 1918—-4 IV 1918 P o n ik o w sk ie g o A ntoniego, 4 IV 1918—
5 IX 1918 S te c z k o w sk ie g o J. K antego, 26 X 1918 — 4 XI 1918 Ś w ie rz y ń sk ie g o Jó zefa (p ie rw sz y g a b in et bez o k u p a n tó w ), 4 XI 1918— 14 XI 1918 W ró b le w sk ie g o W ła d y s ła w a (g ab in et u rzęd n iczy , u tw o rz o n y z k iero w n ik ó w m in iste rstw ).
II. W R z e c z y p o s p o l i t e j :
17 XI 1918— 16 I 1919 M o raczew sk ieg o Jęd rzeja, 16 I 1919 — 8 X II 1919 P a d e re w s k ie g o Ig n aceg o Jana, 13 X II 1919 — 9 VI 1920 S k ulskiego L eopolda, 23 VI 1920 — 24 VII 1920 G rab sk ieg o W ła d y s ła w a , 24 VII 1920 — 13 IX 1921 W ito sa W in cen teg o , 19 IX 1921 — 5 III 1922 P o n ik o w sk ie g o A ntoniego, 10 III 1922 — 6 VI 1922 P o n ik o w sk ie g o A ntoniego (II), 28 VI 1922 — 7 VII 1922 Ś liw ińskiego A rtu ra , 31 VII 1922 — 14 XII 1922 No- w?a k a Juliana, 16 XII 1922 —■ 26 V 1923 S ik o rsk ieg o W ła d y sła w a , 28 V 1923— 14 XII 1923 W ito sa W in cen te- 13
go (II), 19 XII 1923— 14 XI 1925 G rab sk ieg o W ła d y s ła w a (II), 20 XI 1925 — 5 V 1926 S k rz y ń sk ie g o A lek san dra, 10 V 1926 — 15 V 1926 W ito sa W in c e n te g o (III), 15 V 1926 — 4 VI 1926 B a rtla K azim ierza, 8 VI 1926 — 24 IX 1926 B a rtla K azim ierza (II), 27 IX 1926 — 30 IX 1926 B a rtla K azim ierza (III), 2 X 1926 — 27 VI 1928 P ił
su d sk ieg o Józefa, 27 VI 1928— 13 IV 1929 B a rtla K azi
m ierza (IV), 14 IV 1929 — 7 XII 1929 Ś w ita lsk ie g o K azi
m ierza, 29 XII 1929—-17 III 1930 B a rtla K azim ierza (V), 29 III 1930 — 23 VIII 1930 S ła w k a W a le re g o , 25 VIII 1930 — 4 XII 1930 P iłsu d sk ie g o Jó zefa (II), 4 XII 1930 — 26 V 1931 S ła w k a W a le re g o (II), 27 V 1931— 9 V 1933 P r y s to r a A lek san d ra, 10 V 1933 — 13 V 1934 Jęd rz e je - w ic z a Ja n u sz a , 15 V 1934 — 28 III 1935 K o zło w sk ieg o L eona, 28 III 1935 — 12 X 1935 S ła w k a W a le re g o (III), 13 X 1935 — 15 V 1936 K o.ściałkow skiego M arian a, 15 V 1936 — S ła w o j-S k ła d k o w sk ie g o F elicjana.
Sejm.
O b e c n y S ejm je st p ią ty m z rz ę d u Sejm em R zplitej, a c z w a rty m S ejm em z w y c z a jn y m .
I Sejm u s ta w o d a w c z y : w y b o r y 26 I 1919, ł-s z e p o siedzenie 10 II 1919, ro z w ią z a n ie 27 X I 1922. R o z w ią z a n y z o s ta ł n a m o c y w ła sn e j u c h w a ły .
I Sejm z w y c z a jn y : w y b o r y 5 XI 1922, 1-sze posie
dzenie 28 XI 1922, ro z w ią z a n ie 28 XI 1927 r.
II S ejm z w y c z a jn y : w y b o r y 4 III 1928, 1-sze posie
dzenie 27 III 1928, ro z w ią z a n ie 30 VIII 1930 r.
III S ejm z w y c z a jn y : w y b o ry 16 XI 1930, 1-sże p o sie
dzenie 9 XII 1930, ro z w ią z a n ie 10 VII 1935 r.
IV S ejm z w y c z a jn y : w y b o r y 8 IX 1935, 1-sze p o sie
dzenie 4 X 1935.
D o ty ch cza so w i m arszałk ow ie Sejmu.
T rą m p c z y ń sk i W o jciech 1 II 1919 — 1922, R a ta j M a
ciej 1 X II 1922 — 1928, D a sz y ń sk i Ig n a c y 1928 — 1930, D r Ś w ita lsk i K azim ierz 1930 — 1935. O b e c n ie : C a r S ta n isław .
14
, >i’ '’S.
Senat.
O becn y S e n a t je st c z w a rty m z rzęd u S e n a te m R z e czypospolitej.
I S e n a t: w y b o ry 12 XI 1922, 1-sze p o siedzenie 28 XI 1922, ro z w ią z a n ie 28 XI 1927.
II S e n a t: w y b o ry 11 III 1928, 1-sze p o siedzenie 27 III 1928, ro z w ią z a n ie 30 VIII 1930.
III S e n a t: w y b o r y 23 XI 1930, 1-sze posiedzenie 9 XII 1930, ro zw . 10 VII 1935.
IV S e n a t: w y b o ry 15 IX 1935, 1-sze posiedzenie 4 X 1935.
D otych czasow i m arszałkow ie Senatu.
T rą m p c z y ń sk i W ojciech 14 XII 1922— 1927, D r S z y m ański Julian 1928— 1930, R a c z k ie w ic z W ła d y s ła w 1930— 1935. O b ecn ie: P r y s to r A leksander.
Sejm Śląski.
O b e c n y Sejm Ś ląski je st c z w a rty m z rzędu.
I Sejm k o n s ty tu c y jn y : w y b o ry 24 IX 1922, 1-sze po
siedzenie 10 X 1922, ro z w ią z a n ie na m o cy d e k re tu P r e z y d e n ta R zplitej 12 II 1929.
II S ejm : w y b o ry 11 V 1930, 1-sze p o siedzenie 27 V 1930, ro z w ią z a n ie 26 IX 1930.
III S ejm : w y b o ry 23 XI 1930, 1-sze posiedzenie 9 XII 1930, ro z w ią z a n ie 14 VII 1935.
IV S ejm : w y b o ry 8 IX 1935, 1-sze posiedzenie 24 IV 1935.
Prezydium Sejmu Śląskiego.
M a rsz a łe k : G rzesik Karol.
W ic e m a rs z a łk o w ie : dr D ą b ro w sk i W ło d zim ierz, Kot A lojzy.
S e k re ta rz e : D ziuba Jan, F e s s e r F ra n c isz e k , G ajdzik K arol, Kubik P a w e ł.
(Sejm Ś ląsk i sk ła d a się z 24 p o słó w ).
15
N a jw y ższe w ła d z e p aństw ow e.
P re z y d e n t R zplitej P o lsk ie j: a d iu ta n tu ra , Z am ek, tel 5-82-93.
Sejm i S e n a t R zp litej: W iejsk a 4/6/8, tel. 5-51-20.
P re z y d iu m R a d y M in istró w : P a ła c N am iestnikow ski, K rak o w sk ie P rz e d m ie śc ie 46/48, tel. 5-55-00.
M in iste rstw o S p ra w Z a g ra n ic z n y c h : W ie rz b o w a 1, tel. 5-13-35 (inform acja), 5-55-60 (cen trala).
M in isterstw o S p ra w W e w n ę trz n y c h : N o w y Ś w ia t 69, tel. 6-62-50.
M in iste rstw o S k a rb u : R y m a rs k a 3/5, tel. 12-12-27.
M in iste rstw o S p ra w W o jsk o w y c h : 6-go S ierp n ia 3/5, tel. 8-04-20, 8-04-40.
M in iste rstw o S p ra w ie d liw o śc i: D łu g a 7, tel. 12-18-67.
M in iste rstw o W y z n a ń R eligijnych i O św iecen ia P u blicznego: Al. S z u c h a 25, tel. 8-02-20.
M in iste rstw o R o ln ic tw a i R eform R o ln y c h : P a ła c P ry m a so w sk i, S e n a to rs k a 15, tel. 6-39-01.
M in iste rstw o K om unikacji: ul. C hału b iń sk ieg o 4, tel.
5-52-00 i N o w y Ś w ia t 14, tel. 5-55-86.
M in isterstw o P o c z t i T el.: W a re c k a 16, tel. 5-55-20.
M inisterstw o P rzem ysłu i Handlu: Elektoralna 2, tel.
centrala 5-47-20.
M in iste rstw o O pieki S p o ł.: D łu g a 38/40, tel. 5-151-60.
N a jw y ż sz a Izb a K ontroli P a ń s tw a : Al. S zu ch a 23, tel. 5-55-73.
N a jw y ż sz y T ry b u n a ł A d m in istra c y jn y : ul. M iodow a 24, tel. 11-72-35.
P o d le g łe M inisterstw u P rzem ysłu i H andlu:
Urząd P a ten to w y : Elektoralna 2, tel. 5-80-16. P ań stw o w y Instytut G eologiczny: R akow iecka 4, telefon 8-14-46. G łów ny Urząd Miar: Elektoralna 2, tel. centrala 5-47-87. P a ń stw o w y Instytut E ksportow y: Elektoral
na 2, tel. 2-17-72. Instytut Badania Koniunktur G ospo
darczych i Cen: Elektoralna 2, tel. 6-38-21. W arszaw ski Urząd P rob ierczy: Złota 22, tel. 6-02-83.
16
U rzęd y i in siy lu c je m orskie w G dyni.
P o d le g łe M in iste rstw u P rz e m y s łu i H andlu:
T y m cza so w a Rada Portu: ul. P ortow a. Urząd Mor
ski: ul. P ortow a. P a ń stw o w a S zk o ła M orska: ul. Mor- /ska. Morski Urząd R ybacki: ul. D erdow skiego.
Banki publiczne.
C e n tra le w W a rsz a w ie .
B an k P o lsk i: B ielań sk a 10, tel. 5-53-20 (cen trala), 6-37-37, 6-09-10. B an k G o sp o d a rstw a K rajo w eg o : N o
w y Ś w ia t 11/13, tel. 8-02-60. P a ń s tw o w y B an k R o ln y : N o w o g ro d z k a 50, tel. 9-05-66. B an k A k c e p ta c y jn y : N o
w o g ro d z k a 50, tel. 9-28-50. P o c z to w a K asa O sz c z ę d n o ści: Ja sn a 9, tel. 6-08-28.
U rzędy w ojew ódzkie.
M. stoi. W a r s z a w a : K om isariat rządu S e n a to rsk a 16.
K om isarz rz ą d u : Ja ro sz e w ic z W ła d y s ła w .
W o je w ó d z tw o b ia ło sto ck ie: B ia ły sto k (K ilińskiego 1);
w o je w o d a : K irtiklis Stefan.
W o je w ó d z tw o k ieleckie: Kielce (pl. P. M a ry i); w oje- w o d a : dr D ziadosz W ła d y sła w .
W o je w ó d z tw o k ra k o w sk ie : K raków ' (B a sz to w a 22);
w o je w o d a : G noiński M ichał.
W o je w ó d z tw o lubelskie: Lublin (N iecała 1"4); w oje- w-’o d a : dr R ożniecki Józef.
W o je w ó d z tw o lw o w sk ie : L w ó w (C zarn ieck ieg o 18);
w o je w o d a B e lin a -P ra ż m o w sk i W ładysław-’ Z ygm unt.
W o je w ó d z tw o łó d z k ie : Ł ó d ź (O g ro d o w a 17); w o je w o d a : H au k e-N o w ak A leksander.
W o je w ó d z tw o n o w o g ro d z k ie : N o w o g ró d e k ; w o je w o d a : S o k o ło w sk i A dam L udw ik.
W o je w ó d z tw o p o lesk ie: B rz e ść n. B. (Jag iello ń sk a 6);
w o je w o d a : B iern ack i W acław '.
W o je w ó d z tw o p o m o rsk ie: T o ru ń (W a ły 2); -wojewo
d a : R aczk iew icz W a c ła w .
In f o r m a to r 2 17
W o je w ó d z tw o p o z n a ń sk ie : P o z n a ń (G ołębia 1); w o
je w o d a M a ru sz e w sk i A rtu r T o m asz.
W o je w ó d z tw o s ta n is ła w o w s k ie : S ta n is ła w ó w (K ar
pińskiego 7); w o je w o d a P a s ła w s k i S te fa n W ik to r.
W o je w ó d z tw o ślą sk ie : K a to w ic e (Ja g iello ń sk a);
w o je w o d a : d r G ra ż y ń sk i M ichał.
W o je w ó d z tw o ta rn o p o lsk ie : T a rn o p o l (29 L isto p a da 4); w o je w o d a : dr. B iły k Alfred.
W o je w ó d z tw o w a rs z a w s k ie : W a rs z a w a (Aleje U ja
zd o w sk ie 5); w o je w o d a : d r N ak o n ieczn ik o w -K lu k o w sk i B ro n isła w .
W o je w ó d z tw o w ile ń sk ie : W ilno (M arii M ag d ale
n y 2); w o je w o d a : B o ciań sk i L udw ik.
W o je w ó d z tw o w o ły ń s k ie : Ł uck (Ja g ie llo ń sk a 72);
w o je w o d a : Jó z e w sk i H en ry k . Izby Skarbow e.
B ia ły s to k — d y re k to r: dr P ia se c k i A dam . B rzeźć n. B ugiem — d y re k to r: D en isew icz W a c ła w . G ru d ziąd z d y re k to r: K ossjor S tefan . Kielce — d y re k to r: W o jd at T ad eu sz. K ra k ó w — d y r e k to r : d r R z a d k ie w ic z M ichał.
L ublin — d y re k to r: dr K w asik T o m asz. L w ó w — d y re k to r: G re g e r Józef. Ł ó d ź — d y re k to r: K ucharski Z ygm unt. Ł uck — d y re k to r: AHand A rtu r. N o w o g ró dek — k ie ro w n ik : M ę ż y ń sk i Z y g m u n t. P o z n a ń — kie
ro w n ik : S ie ra d z k i S tefan . S ta n is ła w ó w — d y re k to r:
B rzeck i M ichał. W a rs z a w a (G rodzka) — d y r e k to r : R a- ty ń sk i E d w a rd . W a rs z a w a (O k rę g o w a ) — d y r e k to r : d r T om k iew icz E d w a rd . W ilno — d y re k to r: W idom - ski S ta n isła w . W y d z ia ł S k a rb o w y U rzęd u W o je w ó d z kiego Ś ląskiego w K ato w icach — n a c z e ln ik : K an k o fer Antoni.
D yrekcje Ceł.
W a rs z a w a (ul. Inflancka 6) — d y re k to r: S iew iersk i M ikołaj. O k rę g o w e D y re k c je C e ł: L w ó w — d y re k to r:
F u k sie w ic z M ichał, M y sło w ic e — d y re k to r: Jo d k o -N ar- kiew icz, W itold, P o z n a ń — d y re k to r: U nolt K onrad. In s p e k to ra t C eł w G dańku — n acz. in s p e k to r: M ak sy m o w icz S ta n isła w .
18
D yrekcje O kręgów P o czt i T elegrafów .
B y d g o sk a (ul. Jag iello ń sk a 65) — d y re k to r: inż. Ko- zub ek W ło d zim ierz.
K ato w ick a (S ło w a c k ie g o 11 i M ickiew icza 3) — d y r .:
P opiel S tefan.
K ra k o w sk a (W a rs z a w s k a 3) — d y r.: S p e tt Alfred.
L u b elsk a (S zo p en a 9)— d y r .: Ś w ię to c h o w sk i W a c ła w . L w o w sk a (S ło w ack ieg o 1) — d y r.: M oszoro Dominik.
P o z n a ń sk a (ul. W ja z d o w a 12) — d y re k to r: inż. W al- n e r Alfred.
W a rs z a w a (pl. N apoleona 10) — d y re k to r: inż. Żu- chow icz Karol.
W ileń sk a (ul. S a d o w a 25) — d y r e k to r : inż. N ow icki M ieczy sław .
Gdańska (H eveliuspl. 1/2) — d y r e k to r: B u d zy ń sk i E ry k . D yrekcje kolejow e.
G d ań sk a (T oruń, pl. T e a tra ln y 2) — d y re k to r: inż.
D o b rzy ck i B o g u sła w . K a to w ick a (u l.D w o rco w a 1) — d y re k to r: G ro sse r O tto. K ra k o w sk a (pl. M atejki 12) — d y re k to r: inż. W o łk a n o w sk i Józef. L w o w sk a (ul. Z yg- m u n to w sk a 1) — d y re k to r: inż. L a g u n a S ta n isła w . P o zn ań sk a (W a ły Z y g m u n ta S ta re g o 4) — d y re k to r: inż.
K rz y ż a n o w sk i W ło d zim ierz. R ad o m sk a (ul. M a rsz a łk a P isu d sk ieg o 10) d y re k to r: inż. C zern iew sk i Ignacy.
W a rs z a w s k a (ul. W ileń sk a 2) — d y re k to r: inż. Z ienkie
w icz E d w a rd . W ile ń sk a (ul. S ło w ack ieg o 14) — d y re k to r: inż. G łazek "W acław.
Izby P rzem ysłow o-H an d low e.
Z w iązek Izb P rzem ysłow o-H an d low ych (ukonstytuo
w any dnia 2 VIII 1935). P r eze s Klarner C ze sła w (prezes Izby w arszaw sk iej), w icep rezesi: inż. Sow iński Zygmunt (prezes Izby sosnow ieekiej) i Tor S tan isław (prezes Izby gdyńskiej), dyrektor: Jakubow ski Józef (W arszaw a).
Gdynia (Św iętojańska 56) — prezes: Tor Stanisław , d y rektor: K aw czyński Józef. K atow ice (Pl. W olności 12a) 19 II
p rezes inż. Cybulski Józef, dyrektor: D rozdow ski Ma
rian. Kraków (D ługa 1) — prezes: inż. B rzozow sk i Jan, dyrektor: inż. M ianow ski Henryk. Lublin (O kopow a 7) p rezes: M ichniewski M ichał, dyrektor: Miller Teodor.
L w ó w (Akadem icka 17) — prezes: dr Szarski Marcin, dyrektor: Jasiński M ichał. Łódź (Al. Kościuszki 4) — p rezes: dr M aciszew sk i Feliks, dyrektor: inż. Bajer Ka
rol. Poznań (M ickiew icza 31) — prezes: Kałamajski Stefan, dyrektor: dr W aschko S tan isław . S osn ow iec (3 Maja 28) — prezes: inż. Sow iński Zygmunt, dyrektor:
Gadomski Kazimierz. W a rsza w a (W iejska 10) — prezes Klarner C z esła w , dyrektor: Jakubow ski Józef. W ilno (M ickiew icza 32) — p rezes: Ruciński Roman, dyrektor:
Barański W ła d y sła w .
O kręgow e Inspektoraty P racy.
B ia ły sto k — O rz e sz k o w e j 5. K atow ice w Kilińskie
go 9. Kielce — M arsz. F o c h a 41. K ra k ó w — L u b e l
sk a 27. L ublin — K rak. P rz e d m ie śc ie 56. L w ó w — PI.
Sm olki 3. Ł ó d ź — Z a w a d z k a 1. P o z n a ń — D ą b ro w skiego 35/37. T o ru ń — K o ch an o w sk ieg o 1. W a rs z a w a m. —- M a rs z a łk o w s k a 84. W a rs z a w a w oj. — Al.
Jero zo lim sk ie 6. W ilno — O stro b ra m sk a 19.
W ład ze i urzędy polskie w Gdańsku.
K o m isarz G e n e ra ln y R zplitej P o lsk ie j: m in ister dr G rz y b o w sk i; b iu ro : N e u g a rte n 27, telefon 2 1 0 - 5 1 ; m ie s z k a n ie :.G ra lą th s tr. 2, teł. 239-79. P o lsk ie biuro p a s z p o rto w e : N e u g a rte n 2 7 ,'tel. 210-51. W y d z ia ł W o jsk o w y : N e u g a rte n 27, tel. 210-5.. D e le g a t P ro k u ra to rii G en e
ra ln e j: N e u g a rte n 27, tel. 210-51. U rz ą d M a ry n a rk i H an d lo w ej: N e u g a rte n 21, tel. 210-51. D eleg at M in ister
s tw a P rz e m y s łu i Handlu:- N e u g a rte n 27, tel. 210-51. O d
d ział A dm inistracji m a ją tk u p a ń s tw o w e g o : N e u g a rte n 27, • tel. 210-51. P o lsk a K a s a 1 R z ą d o w a : R e itb a h n 4, telefon 267-73, 267-74, 267-75, i 274-85. N a c z e ln y In s p e k to ra t C e ł i E k s p o z y tu ra C e ln a : O p itz str. 2, tel. 261-51. B iuro g d ań sk ie P . K. P . : Am O liv a e r T o r 2-4. D y re k c ja O k rę gu P o c z t i T e le g ra fó w : H e v eliu sp latz 1-2, tel. 282-51.
20
W ła d ze w ojsk ow e.
Z w ierzch n ik sił z b ro jn y c h : P re z y d e n t R zeczy p o sp o li
tej. M in ister S p ra w W o jsk o w y c h : g e n e ra ł d y w . K a
sp rz y c k i T ad eu sz. I-s z y w ic e m in iste r: gen. b ry g . G łu
ch o w sk i Jan u sz . H -gi w ice m in iste r: gen. b ry g . L itw i- now icz A lek san d er. S zef g ab in te u m in istra : pułk. dypl.
K iliński W ła d y s ła w . Szef sz ta b u g e n e ra ln e g o : gen. b ry g . S ta c h ie w ic z W a c ła w . B iu ro sz ta b u g e n e ra ln e g o : W a r
sz a w a . pl. M arsz. P iłsu d sk ieg o 6.
M arszałkow ie Polski.
P iłsu d sk i Józef, b. n a c z e ln y w ódz i N aczelnik P a ń stw a, m ia n o w a n y m a rsz a łk ie m 19 III 1920 r. (zm. 12 V 1935 r.) — F o ch F e rd y n a n d , n ac z e ln y w ódz w ojsk koali
cy jn y ch w w o jn ie św ia to w e j, m a rs z a łe k F ran cji (mian.
w r. 1918) i A nglii (m ian. w sierpniu 1919), m ia n o w a n y m a rsz a łk ie m P o lsk i dnia 13 IV 1923 r. (zm. 20 II 1929). — W ódz arm ii, p o p rz. G e n e ra ln y In sp ek to r Sit Z brojnych gen. d y w . Ś m ig ły -R y d z E d w a rd u ro d ził się 11 m a rc a 1886 w B rz e ż a n a c h w w oj. tarnopolskim . W sierpniu 1914 r.
dow ódca b atalio n u , później I p u łk u L egionów . W 1917 r.
k o m en d an t P . O. W ., w 1919 r. d o w ó d ca I dyw izji L egio
nów (w y z w a la W ilno, z d o b y w a D y n eb u rg ). W 1920 r.
dow ódca g ru p y , później III arm ii (z d o b y w a Ż y to m ierz, Kijów), później „frontu śro d k o w e g o “ n ad W iep rzem . Po w ojnie — in sp e k to r arm ii, po śm ierci M a rs z a łk a J. P ił
sudskiego — g e n e ra ln y in sp e k to r arm ii. 10 listo p ad a 1936 r. m ia n o w a n y m a rsz a łk ie m Polski.
W ódz naczelny Sil Zbrojnych.
M a rsz a łe k Ś m ig ły -R y d z E d w a rd .
Gen. Inspektorat S ił Zbrojnych.
W a rs z a w a , B elw ed er, Aleje U jazd o w sk ie 1— 5. Gen.
in sp ek to r: gen. d r Z ając Józef. Szef b iu ra Inspekcji G.
I. S. Z.: płk. dypl. S łu ch eck i Leon.
21
Inspektorow ie Armii.
G e n e ra ło w ie d y w .: S o sn k o w sk i K azim ierz, O siński A lek san d er, B e rb e c k i L eon, N o rw id -N eu g eb au er M ie c z y s ła w , R óm m el Juliusz, P is k o r T a d eu sz, D ąb -B iern ack i S te fa n , F a b r y c y K azim ierz.
G enerałow ie do Prac.
G e n e ra ł d y w . B u rh a rd -B u k a c k i S ta n isła w , g e n e ra ło w ie b ry g .: K w a śn ie w sk i S ta n isła w , B a rtn o w sk i W ła d y s ła w , K u trz e b a T ad eu sz.
D ow ó d ztw a ok ręgów korpusów .
N r I: W a rs z a w a — gen. b ry g . T ro ja n o w sk i M ie c z y sła w . N r II: L ublin — g e n e ra ł b r y g a d y S m o raw iń sk i M ie c z y sła w . Nr III: G ro d n o — g e n e ra ł b ry g a d y K lee
b e rg F ra n c isz e k . N r IV: Ł ó d ź — gen. b ry g . L a n g n e r W ła d y s ła w . N r V : K rak ó w — gen. b ry g . N a rb u tt-Ł u - c z y ń sk i A lek san d er. N r VI: L w ó w — gen. b ry g . T o k a - rz e w sk i-K a ra sz e w ic z M ichał. N r V II: P o z n a ń — gen.
b ry g . Knoill E dm und. N r V III: T o ru ń — gen. b ry g . T h o m m ee W ik to r. Nr IX : B rz e ść n. B. — gen. b ry g . Ja rn u sz k ie w ic z C z e sła w . N r X : P rz e m y ś l — gen. b ry g . S c a e v o la -W ie c z o rk ie w ic z W a c ła w .
M arynarka wojenna.
. K iero w n ictw o : W a rs z a w a , ul. W a w e ls k a 7 a. Szef k ie ro w n ic tw a m a ry n a rk i: k o n tra d m ira ł S w irsk i J e rz y W ło d zim ierz. S zef sz ta b u : k o m an d o r K o ry to w sk i K arol.
D o w ó d ca flo ty : k o n tra d m ira ł U n ru g Józef. S z k o ła p o d c h o rą ż y c h m a ry n a rk i w o jen n ej w T o ru n iu : k o m e n d a n t:
kom . por. P o d ja z d -M o rg e n ste rn T ad eu sz.
I P . * n m l d s k i |
I S k ł a d k o n f e k c j i d a m s k i e j i m ę s k i e j |
I Chorzów I, ul. Wolności 20, tel. 4 0 2 - 8 5 |
W v A /v W v V v W v W v W v \< W v W v V v W v V W '/N /v V v ^ A A /v V v W v V v W V W y w W v V v W v \A /v W v V v V v V V \A /
22
Konstytucja R zeczypospolitej Polskiej
(W edług u ch w ały sejm ow ej z 26-go stycznia 1934 r.) I. R zeczypospolita Polska.
1. P a ń s tw o P o lsk ie je st w sp ó ln y m dobrem w s z y s t
kich Jeg o o b y w a te li. W sk rz e sz o n e w alk ą i ofiarą n aj
lep szy ch sw oich sy n ó w , m a b y ć p rz e k a z y w a n e w sp ad ku d ziejo w y m z poko len ian a pokolenie.
K ażde pokolenie o b o w iązan e je st w y siłk ie m w ła sn y m w zm óc siły i p o w ag ę P a ń stw a .
Za spełnienie tego o b o w iązk u odp o w iad a p rz e d po
tom nością sw oim hon o rem i sw oim im ieniem .
2. Na czele P a ń s tw a stoi P re z y d e n t R zeczy p o sp o litej.
Na nim sp o c z y w a o d p o w ied zialn o ść w o b ec B oga i hi
storii za lo sy P a ń s tw a . Jego obow iązkiem naczelnym jest tro sk a o dobro P a ń s tw a , g o to w o ść obronną i sta n o w isko w ś ró d n a ro d ó w św ia ta . W jego osobie skupia się jed n o lita i niepodzielna w ła d z a p ań stw o w a .
3. O rg an am i P a ń s tw a , p o z o sta ją c y m i pod z w ie rz c h nictw em P re z y d e n ta R zeczy p o sp o litej, są : R ząd, Sejm, S enat, W ojsko, S ąd y , K ontrola P a ń s tw a , o raz S am o rząd te ry to ria ln y i g o sp o d a rc z y . Ich zad an iem n aczel
nym je s t słu żen ie R zeczypospolitej.
4. W ra m a c h P a ń s tw a i w oparciu o Nie k szta łtu je się ży cie sp o łe c z e ń stw a . P a ń stw o z a p e w n ia mu sw o bodny rozw ój, a g d y tego dobro p o w szech n e w y m a g a , nadaje m u k ieru n ek lub norm uje jego w aru n k i.
P a ń s tw o ok reśli z a d an ia ż y c ia zb io ro w eg o , k tó ry c h w yk o n an ie sp a d a na o rg a n a R ząd u lub S am o rząd u .
5. T w ó rc z o ść jed n o stk i je st dźw ignią ż y c ia zb io ro w ego. P a ń s tw o z a p e w n ia o b y w a te lo m m ożność ro z w oju ich w a rto ś c i o so b isty ch o raz w o ln o ść sum ienia, sło w a i z rz e sz eń . G ran icą ty c h w olności je st dobro po
w szechne.
6. O b y w a te le w inni są P a ń s tw u w ie rn o ść o ra z rze- ielne sp łn ian ie n a k ła d a n y c h p ir« z Nie o b ow iązków .
7. W a rto śc ią w y siłk u i z a słu g o b y w a te la na rzecz dobra z b io ro w eg o m ierzone będą jego u p raw n ien ia do w p ły w a n ia na s p ra w y publiczne. Ani pochodzenie, ani
23
w y z n a n ie , ani płeć, ani n a ro d o w o ść nie m ogą. b y ć p o w o dem do o g ran iczen ia ty c h u p raw n ień .
8. P r a c a je st p o d sta w ą ro zw o ju i p o tęg i R z e c z y p o spolitej. P a ń s tw o ro z ta c z a opiekę nad p ra c ą i s p ra w u je n a d z ó r nad jej w a ru n k am i.
9. P a ń s tw o d ą ż y do zesp o len ia w sz y stk ic h o b y w a te li w h arm o n ijn y m w sp ó łd z ia ła n iu na rz e c z d o b ra zb io ro w ego.
10. Żadne d ziałan ie nie m oże sta n ą ć w sp rz e czn o ści z celam i P a ń s tw a . W ra z ie oporu P a ń s tw o sto su je śro d ki p rzy m u su .
II. P rezyd en t R zeczypospolitej.
11. P re z y d e n t R zeczy p o sp o litej, jak o czy n n ik n a d rz ę d n y w P a ń s tw ie , h arm o n izu je d ziałan ie n ac z e ln y ch o rg a n ó w p a ń s tw o w y c h o ra z ro z s trz y g a k o n flik ty po
m ięd zy ty m i organam i.
12. P re z y d e n t R zeczy p o sp o litej.
a) m ianuje w e d łu g sw eg o uzn an ia i o d w o łu je p re z e sa R a d y M in istró w , a n a jego w n io sek m ianuje i o d w o łu je m in is tró w ;
b) z w o łu je i ro z w ią z u je Sejm , p rz y czy m ro z w ią z a nie Sejm u p rz e d u p ły w e m k ad en cji w y m a g a w sk a z a n ia p o w o d ó w ;
e) z a rz ą d z a o tw a rc ie , o d ro czen ie i zam k n ięcie sesji Sejm u i S e n a tu ;
d) je st zw ierzch n ik iem sił z b ro jn y c h ;
e) re p re z en tu je P a ń s tw o n a z e w n ą trz , p rzy jm u je p rze d sta w ic ieli p a ń stw o b cych i w y s y ła p rz e d sta w ic ie li P a ń s tw a P o lsk ie g o ;
f) sta n o w i o w ojnie, o pokoju ;
g) z a w ie ra i ra ty fik u je u m o w y z innym i p a ń stw a m i, p r z y czy m u m o w y h an d lo w e, celne, o b ciążające stale sk a rb P a ń s tw a lub z a w ie ra ją c e zo b o w ią z a n ia n a ło żen ia n o w y c h c ię ż a ró w na o b y w a te li albo p o w o d u jące zm ianę g ra n ic w y m a g a ją p rz e d ra ty fik a c ją z g o d y izb u s ta w o d a w c z y c h w u sta w ie ;,
h) o b sa d z a u rz ę d y p a ń s tw o w e jem u z a s trz e ż o n e ; 24
13. P re z y d e n t R zeczy p o sp o litej k o rz y s ta z upraw nień o sobistych, s ta n o w ią c y c h jego p re ro g a ty w y . Do p re ro g a ty w ty c h zalicza się:
a) w y z n a c z a n ie jednego z k a n d y d a tó w na P re z y d e n ta R z e c z y p o sp o lite j;
b) w y z n a c z a n ie na czas w o jn y n a stę p c y P re z y d e n ta R z e c z y p o sp o litej;
c) m ian o w an ie i o d w o ły w a n ie p re z e sa R a d y M ini
stró w , p ie rw sz e g o p re z e s a S ąd u N ajw y ższeg o i p re z e sa N ajw y ższej Izb y K ontroli;
d) m ian o w an ie i zw aln ian ie n aczeln eg o w o d za i g e neralnego in sp e k to ra sił z b ro jn y c h ;
e) p o w o ły w a n ie sę d zió w T ry b u n a łu S tan u i se n a to rów , p ia stu ją c y c h m a n d a t z w y b o ru P re z y d e n ta R ze
czypospolitej;
■f) m ian o w an ie i zw aln ian ie szefa i u rzęd n ik ó w k a n celarii cy w iln e j;
g) ro z w ią z a n ie Sejm u p rzed u p ły w e m k adencji oraz zarz ą d za n ie o d n o w ien ia S en atu w p ełn y m sk ła d z ie ;
h) o d d a w a n ie czło n k ó w R ządu pod sąd T y b u n ału S tan u ;
i) sto so w a n ie p r a w a ła sk i i w y k o n y w a n ie pieczy p ra w n e j;
14. A k ty u rz ę d o w e P re z y d e n ta R zeczy p o sp o litej w y m agają dla sw ej w a ż n o śc i podpisu p re z e sa R a d y M ini
stró w i w ła ś c iw e g o m in istra. A k ty , w y p ły w a ją c e z oso
b isty ch u p ra w n ie ń P re z y d e n ta R zeczy p o sp o litej (p re ro g a ty w ) — nie w y m a g a ją k o n tra s y g n a ty .
15. P re z y d e n t R zeczy p o sp o litej z a sw e a k ty nie jest odpow iedzialny.
Za c z y n y nie z w ią z a n e ze sp ra w o w a n ie m urzędu P re z y d e n t R zeczy p o sp o litej nie m oże b y ć pociąg n ięty do odpow ied zialn o ści w o k resie u rzęd o w an ia.
16. W y b ó r P re z y d e n ta R zeczy p o sp o litej d o k o n y w a się w sposób n a s tę p u ją c y : K a n d y d a ta na P re z y d e n ta R zeczy p o sp o litej w y b ie ra Z g ro m ad zen ie E lek to ró w , zło ż o n e z m a rs z a łk a S en atu , p re z e sa R a d y M inistrów , pierw szego p re z e s a S ądu N ajw y ższeg o , g en eraln eg o in
sp ek to ra sił zb ro jn y c h o ra z elek to ró w , w y b ra n y c h spo
25
śró d o b y w a te li n ajg o d n iejszy ch w liczbie 50 p rzez Sejm i 25 p rzez S en at.
U stęp u jącem u P re z y d e n to w i R zeczy p o sp o litej słu ż y p ra w o w sk a z a n ia sw e g o k a n d y d a ta .
Jeżeli u stę p u ją c y P r e z y d e n t R zeczy p o sp o litej z tego u p ra w n ie n ia s k o rz y s ta , w y b o ru P r e z y d e n ta R z e c z y p o spolitej d o k o n ają o b y w a te le w g ło so w an iu p o w sz e c h n y m sp o m ięd zy d w ó ch k a n d y d a tó w : Z g ro m ad zen ia E le k to ró w i u stęp u jąceg o P re z y d e n ta R zeczy p o sp o litej.
Jeżeli u stę p u ją c y P re z y d e n t R zeczy p o sp o litej zgodzi się z w y b o re m Z g ro m ad zen ia E le k to ró w , k a n d y d a t Z g ro m ad zen ia E le k to ró w u z n a n y zo sta n ie z a o b ran eg o n a P re z y d e n ta R zeczy p o sp o litej.
17. O k re s u rz ę d o w a n ia P re z y d e n ta R zeczy p o sp o litej tr w a lat siedem .
18. W czasie, g d y u rz ą d P re z y d e n ta R ze c z y p o sp o li
tej je st o p ró żn io n y , funkcje P re z y d e n ta sp ra w u je z a stę p c z o m a rs z a łe k S e n a tu ; k o rz y s ta on w ó w c z a s ze w sz y stk ic h u p raw n ień z u rz ę d e m P re z y d e n ta R z e c z y pospolitej zw ią z a n y ch .
19. W razie w o jn y o k re s u rz ę d o w a n ia P re z y d e n ta R zeczy p o sp o litej p rz e d łu ż a się do u p ły w u trz e c h m iesię
cy od z a w a rc ia p o k o ju ; P re z y d e n t R zeczy p o sp o litej o so b n y m ak tem , o g ło szo n y m w g azecie rz ą d o w e j, w y z n a c z y w ó w c z a s sw e g o n a stę p c ę n a w y p a d e k o p ró żn ie nia się u rzęd u p rz e d z a w a rc ie m pokoju.
W ra z ie objęcia p rz e z n a stę p c ę urzęd u P re z y d e n ta R zeczy p o sp o litej o k re s jego u rz ę d o w a n ia tr w a do u p ły w u trz e c h m iesięcy o d z a w a rc ia pokoju.
III. Rząd.
20. R z ą d k ieru je sp ra w a m i P a ń s tw a , n ie z a s trz e ż o n y - mi innym o rg a n o m w ła d z y . R ząd sk ła d a się z p re z e sa R a d y M in istró w i m in istró w .
P re z e s R a d y M in istró w re p re z e n tu je R ząd, kieruje jego p ra c a m i o ra z u sta la ogólne z a s a d y po lity k i p a ń stw o w e j. M in istro w ie k ieru ją p o szczeg ó ln y m i działam i ad m in istracji p a ń stw o w e j, albo spełniają p o ru czo n e im za d an ie szczególne.
26
O rg an izację R ządu, a w szczeg ó ln o ści z a k re s d z iała
nia p re z e s a R a d y M in istró w , R a d y M in istró w i m ini
stró w — o k reśli d e k re t P re z y d e n ta R zeczy p o sp o litej.
21. M in istro w ie dla ro z s trz y g a n ia sp ra w , w y m a g a ją cych u c h w a ły w s z y s tk ic h czło n k ó w R ządu, tw o rz ą R a dę M in istró w pod p rz e w o d n ic tw e m p re z e sa R a d y M ini
stró w .
22. P r e z e s R a d y M in istró w , R a d a M in istró w i m ini
stro w ie m ają p ra w o w y d a w a ć ro z p o rz ą d ze n ia celem w y k o n an ia a k tó w u s ta w o d a w c z y c h i z p o w o łan iem się na nie.
R o z p o rz ą d z en ia te nie m ogą sta ć w sp rzeczn o ści z ak tam i u sta w o d a w c z y m i i będą o g ła sz a n e w D zienniku Jjsta w .
23. P r e z e s R a d y M in istró w i m in istro w ie są odpo
wiedzialni politycznie p rz e d P re z y d e n te m R z e c z y p o sp o litej i m ogą b y ć p rz e z niego w k a ż d y m czasie odw ołani.
24. S ejm w w y k o n a n iu p ra w a k o n tro li p a rla m e n ta r- jej n ad d ziałaln o ścią R ządu m oże z a ż ą d a ć ustąpienia
?ządu lub m inistra.
W n io sek ta k i m oże b y ć zg ło sz o n y tylko podczas sesji zwyczajnej i nie m oże bym g ło so w a n y na posiedzeniu, podczas k tó re g o z o s ta ł zg ło szo n y .
1 Jeżeli z a w n io sk iem w y p o w ie się Sejm z w y k łą w ię k szością g ło só w , a P re z y d e n t R zeczy p o sp o litej w ciągu
.rzęch dni nie o d w o ła R ząd u lub m in istra, ani też Sejm u de ro zw iąże, — w n io se k będzie ro z p a trz o n y p rzez Se-
>at na n ajb liższy m posiedzeniu.
Jeżeli S e n a t w y p o w ie się za w n io sk iem u ch w alo n y m brzez Sejm — P re z y d e n t R zeczy p o sp o litej o d w o ła R ząd lub m inistra, ch y b a, że ro zw iąże Sejm i z a rz ą d zi odno
wienie S e n atu w p e łn y m składzie.
25. N iezależnie od o d p o w iedzialności politycznej orzed P re z y d e n te m R zeczy p o sp o litej i p a rla m e n ta rn e j n zed Sejm em , p re z e s R a d y M in istró w i m in istro w ie po- ioszą odpow iedzialność k o n sty tu c y jn ą p rz e d T ry b u n a tem S tanu za u m y śln e n a ru sz e n ie k o n sty tu c ji lub aktu ustaw o d aw czeg o , d o konane w zw iązk u z urzęd o w an iem .
27
P r a w o p o ciąg an ia m in istró w do o d p o w ied zialn o ści k o n s ty tu c y jn e j s łu ż y P re z y d e n to w i R zeczy p o sp o litej, a ta k ż e S ejm o w i i S e n a to w i w izb ach p o łączo n y ch .
U c h w a ła izb p o łą c z o n y c h o d d ająca m in istra pod sąd T ry b u n a łu S tan u z a p a d a w ię k sz o śc ią 3/5 g ło só w p rz y o b ecności co najm niej p o ło w y u s ta w o w e g o sk ład u ty ch izb.
IV. Sejm.
26. S ejm je st o rg an em P a ń s tw a , o d z w ie rc ia d lają c y m opinię publiczną, s p ra w u je funkcje u s ta w o d a w c z e i k o n trolę n ad d ziałaln o ścią R ząd u . Do Sejm u n a le ż y ustalan ie b u d żetu i ro z k ła d a n ie c ię ż a ró w n a o b y w ateli.
K o n tro la p a rla m e n ta rn a w y r a ż a się w p ra w ie S ejm u : a) z g ła sz a n ia w n io sk u o v o tu m nieu fn o ści dla R z ą d u ; b) p o ciąg an ia m in istró w do o d p o w ied zialn o ści k o n sty tu c y jn e j ;
c) in te rp e lo w a n ia R z ąd u ;
d) z a tw ie rd z a n ia co ro czn ie zam k n ięć ra c h u n k ó w p a ń s tw o y c h i u d zielania R z ą d o w i a b so lu to riu m ;
e) w y k o n y w a n ia k o n tro li n ad d ługam i P a ń s tw a . F u n k cje rz ą d z e n ia P a ń s tw e m nie n ależą do Sejm u.
27. S ejm s k ła d a się z p o słó w w y b r a n y c h w g ło so w a niu p o w sz e c h n y m , ta jn y m , ró w n y m , b e zp o śred n im i sto su n k o w y m .
K ad en cja S ejm u tr w a la t pięć.
N ow e w y b o r y z a rz ą d z a P re z y d e n t R zeczy p o sp o litej w ciągu 30 dni od ro z w ią z a n ia Sejm u.
G ło so w an ie odbędzie się nie później niż 60-go dnia po z a rz ą d ze n iu w y b o ró w .
W g ło so w an iu nie b io rą udziału w o jsk o w i, n a le ż ą cy do zm o bilizow anej części w o js k a lub m a ry n a rk i w o jennej.
28. P r a w o w y b ie ra n ia m a k a ż d y o b y w a te l bez ró ż n ic y płci, k tó r y p rz e d dniem z a rz ą d z e n ia w y b o ró w uk o ń c z y ł la t 24 o ra z k o rz y s ta w p ełn i z p ra w cy w iln y c h i o b y w a te lsk ic h .
P r a w o w y b ie ra ln o śc i m a k a ż d y o b y w a te l m ający p ra w o w y b ie ra n ia , jeżeli u k o ń c z y ł la t 30.
28
