40. Skrobia i celuloza – polisacharydy Cele lekcji:
Poznanie występowania, właściwości i zastosowań skrobi i celulozy.
Skrobia znajduje się m.in. w pieczywie, makaronach, a w przyrodzie występuje w ryżu, zbożach i ziemniakach. Celuloza jest głównym składnikiem papieru wytworzonego z drewna, wzór ogólny polisacharydów:
(C6H10O5)n n – liczba naturalna o dużej wartości.
D.45/213
Badanie właściwości skrobi
Instrukcja: Zbadaj właściwości skrobi: stan skupienia, barwę, zapach, rozpuszczalność w wodzie.
Do probówki z wrzącą wodą wlej zawiesinę skrobi w zimnej wodzie. Całość wymieszaj.
Podaj obserwacje.
D. 46/213
Wykrywanie obecności skrobi
Instrukcja: Umieść kroplę roztworu jodu (jodyny) w kleiku skrobiowym (z doświadczenia 45.) lub na plasterku ziemniaka.
Podaj obserwacje i sformułuj wniosek.
O: Badane substancje przyjmują ciemnoniebieskie zabarwienie (fot. 165., s. 213).
W: badana próbka zawiera skrobię.
Jest to reakcja charakterystyczna skrobi, umożliwiająca jej wykrycie.
Czysta celuloza (fot. 167.) jest białą, włóknistą substancją bez smaku i zapachu. Jej włókna nie rozpuszczają się w wodzie. Odporność celulozy
na działanie związków chemicznych wykorzystuje się podczas jej wyodrębniania z drewna, z którego pozyskuje się ją na skalę przemysłową.
O: Zaobserwowano, że skrobia (fot. 163.) jest białą substancją stałą, bez zapachu, śliską w dotyku.
Z zimną wodą tworzy zawiesinę (fot. 164.a), która we wrzącej wodzie pęcznieje, tworząc kleik skrobiowy .
Odpowiednikiem celulozy w organizmach stawonogów i grzybów jest inny polisacharyd - chityna (fot. 168.).
Fot. 168. Pancerzyki owadów i ściany komórkowe grzybów są zbudowane z chityny.
Jakie znaczenie dla organizmów mają skrobia i celuloza?
W organizmie człowieka skrobia (pod wpływem działania kwasów i enzymów) ulega przemianie według schematu:
Rozkład skrobi nie prowadzi do natychmiastowego otrzymania glukozy. Najpierw powstają mniejsze cząsteczki – dekstryny, czyli pośrednie produkty rozkładu skrobi, które w wyniku dalszych reakcji tworzą glukozę.
W organizmie człowieka celuloza nie ulega strawieniu, dlatego nie może służyć człowiekowi za pokarm. Krowy oraz inne przeżuwacze są w stanie trawić celulozę, dzięki obecności w ich przewodach
pokarmowych mikroorganizmów wytwarzających potrzebne do tego enzymy.
Polisacharydy, których nie trawi organizm ludzki, np. celuloza, są nazywane błonnikiem pokarmowym.
Błonnik odgrywa ważną rolę w procesie trawienia. Reguluje pracę jelit, wpływając na przesuwanie się treści pokarmowej. Wiąże również niektóre substancje toksyczne, uniemożliwiając ich przedostanie się do krwi.
Spożywanie dużej ilości żywności bogatej w błonnik (fot. 170.) zapobiega powstawaniu wielu chorób, takich jak: miażdżyca, zaburzenia układu krążenia, przepukliny, żylaki, hemoroidy, zapalenie wyrostka robaczkowego i niektóre nowotwory.
Rozwiąż zadania: 1 – 5 str. 217.
